آموزش مفاهیم دینی

با توجه به اهیمت زیاد رسانه ها در زندگی روزمره، فهم کلان نظری نسبت به رسانه ها اهمیت پیدا می کند، که در این میان رسانه های جدید در بستر فضای مجازی- مانند اینترنت- از منظرهای مختلف نظری و کابردی قابلیت بررسی و کنکاش دارد. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی در پی پاسخ به این پرسش است که هویت رسانه های جدید چیست و بر مبنای ایده رسانه های سرد و گرم مک لوهان، رسانه های جدید ارتباطی، رسانه های سرد محسوب می شوند یا گرم و این که تأثیر چنین هویتی بر آموزش معارف دینی چیست؟ به همین دلیل پژوهش حاضر، ابتدا به تعریف فضای مجازی پرداخته و خصلت های مهم آن را جدا کرده است؛ سپس با توجه به ایده رسانه های سرد و گرم مک لوهان که از مباحث کاربردی در حوزه نظریه های ارتباطی است و نیز رویکرد فرهنگی و فلسفی دارد، استفاده نموده تا فضای مجازی که در عصر مک لوهان وجود نداشته را تحلیل کند. مقاله در مرحله اول به وضع اصطلاحات جدیدی از سرد و گرم دست یافته که آن ها را به رسانه های واضح و غامض نامگذاری می کند؛ در مرحله دوم نیز فضای مجازی را به صورت طیفی تحلیل کرده و در طیف بندی به پنج مرحله رسانه های سرد و واضح، کم مایه، معتدل، پرمایه و گرم و غامض دست می یابد و در مرحله سوم و در ادامه تحقیقات خود به ماهیت اکتشافی این پژوهش- هویت آمیخته فضای مجازی- پرداخته و آن را تبیین می کند؛ در انتهای پژوهش نیز جایگاه رسانه های جدید بر اساس طیف بیان شده، نزدیک به رسانه های سرد و واضح معرفی شده است. با توجه به این تقسیم بندی، محققین معتقدند مفاهیم دینی به علت نزدیکی به ابعاد معرفتی و آموختنی، ظرفیت محدودی برای مطرح شدن در فضای مجازی دارند.

این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، به دنبال تحلیلِ مفهوم خداشناسی از جنبه های ساختاری و محتوایی در آثار داستانی کلرژوبرت است. خداشناسی، یکی از اصول اساسی مکتب اسلام و از مهمترین مسائل زیربنایی زندگی معنوی و دینی انسان هاست و اگر توحید و خداشناسی، مطابق شناخت و ادراک کودکان به دور از تقلید و تحمیل در ادبیات داستانی بیان شودادراک اصول اساسی دیگر مانند نبوّت و معاد به راحتی برای کودکان میسّر می گردد.این نویسنده مسلمان، در تبیین مفهوم خدا و خداشناسی اسلامی با آگاهی دقیق از ظرفیّت روح و روان و زبان کودکان و فهم کودکانه آنان و دشواری انتقال مفهوم خدا برای گروه سنّی ب و ج، از روش های غیر مستقیم گویی و مثال های ملموس و عینی استفاده نموده است واز طریق هنر داستان نویسی و به زبانی روان و شیوا و با جملاتی کوتاه و قابل فهم و تصاویری شاد و جذّاب و الهام گرفتن از آیات و روایات و از طریق محسوسات و پدیده های آفرینشو با کنار هم گذاشتن شخصیّت های انسانی و حیوانی به نحوی شایسته به پرسش های کودکان در خصوص مفهوم خداشناسی پاسخ داده و حسّ خداپرستی را در آنان برانگیخته است.

پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش تفکر در آموزش مفاهیم دینی از دیدگاه استاد علی صفایی حائری انجام شد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی بود. نتایج نشان داد که تفکر در لغت به معنای تأمل است و در اصطلاح و تعریف استاد صفایی به معنای حل مجهولات است. ایشان سه نوع دین ارثی سنتی، و احساسی عاطفی را مطرح کرده اند و دین اصیل نظر مختار ایشان بود. دین اصیل دینی است که مبنای آن شناخت است، شناختی که ابعاد مختلف انسان و هستی را روشن می کند. این شناخت به وسیله تفکر حاصل می شود و تفکر با طرح سؤال ایجاد می شود؛ منتها سؤالات باید حساب شده و مبنایی باشند و این وظیفه مربی است که بتواند راه را کوتاه و زمان را مغتنم بشمارد و با ایجاد سؤالاتی مبنایی و اساسی ذهن متربی را به جولان درآورد و او را یاری کند تا به پاسخ های این سؤالات برسد. اما لازمه و مقدمه واجب برای تفکرِ صحیح، داشتن معلومات یا مواد خام و آزادی از تقلیدها و تلقین ها و... می باشد. جمع آوری اطلاعات و معلومات با تدبر و رهایی از اسارت ها با تعقل مرتفع می گردد. لذا تفکر با همراهی تدبر و تعقل می تواند در آموزش مفاهیم دینی راهگشا باشد.