مطالب مرتبط با کلیدواژه

دین


۸۴۱.

مطالعه هویت جوا ن ایرانی در جامعه شبکه ای (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره دهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 975 - 998

کلیدواژه‌ها: هویت جوانان دین قومیت تمدن ایرانی جامعه شبکه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۶۰
در دوران کنونی از یک سو شیوه های هویت یابی سنتی که بیشتر حالتی منفعلانه و مبتنی بر عوامل انتسابی مثل خانواده، قومیت و دین هستند؛ در حال تضعیف شدن هستند و از سوی دیگر، سایر موارد تأثیرگذار بر هویت به دلیل مواجهه جوانان با تحولات و اقتضائات جامعه شبکه ای و گستردگی تأثیرات تکنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی و به تبع آن، رویارویی آنان با تکثر فرهنگی؛ در حال قوت گرفتن هستند و نقش محوری در برساخت هویت جوانان امروز ایفا می کنند. تحقیق حاضر با تکیه بر فضای مفهومی رویکرد کاستلز پیرامون جامعه شبکه ای، به مطالعه مختصات هویتی جوان ایرانی با جامعه هدف دانشجویان 18 تا 28 ساله دانشگاه تهران انجام شده است. داده های تحقیق با تکنیک مصاحبه عمیق جمع آوری و به وسیله روش تحلیل تماتیک در طول فرایند مصاحبه تحلیل شدند که در نهایت شبکه مضامین هویت جوان ایرانی مبتنی بر سه مقوله اصلی سیالیت، بازاندیشی و فردگرایی خودمدار، حاصل آمد. با توجه به یافته های تحقیق، جوانان نقش منابع هویت ساز دین و قومیت را مورد بازاندیشی قرار داد ه اند. در این بازتعریف و تغییر نوع نگاه، ما شاهد کاهش تأثیر دین و قومیت بر معنایابی و هویت سازی جوان امروزی هستیم. در مقابل احساس تعلق به ایران و تمدن ایرانی کماکان با قوت بیشتری در فرایند هویت یابی جوانان نقش دارد.
۸۴۲.

نهاد قدرت و زیبایی شناسی پوشاک زنان ایران در دوره های صفویه، افشار و زند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال دوزادهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۳۸) 299-324

کلیدواژه‌ها: پوشاک دین گفتمان صفویه افشار زند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۲۲۲
پوشاک زنان ایرانی، نمودی از فرهنگ ایران است که متناسب با تغییرات گفتمانی در میدان قدرت حکومت های مختلف، تطور یافته است. از دوره های مهم تاریخی برای مطالعه در چگونگی تاثیر نهاد قدرت بر پوشاک زنان، دوره صفویه با تغییر مذهب و تثبیت تشیع، و در پی آن دوره های افشاریه و زندیه است. این مقاله با روش تحلیل گفتمان به این سوال پاسخ می دهد که زیبایی شناسی پوشاک زنان ایرانی، چگونه از نهاد قدرت تاثیر پذیرفته است؟ نتایج نشان داد که میزان پوشش زنان در اجتماع، به شدت تحت تاثیر رویکرد دینی سیاسی بوده اما نهاد قدرت در زیبایی شناسی ساختار پوشاک، تاثیر قابل اعتنایی نداشته است. از سوی دیگر، تقیدات مذهبی گفتمان حاکم، سیاست هایی را برای تمایزبخشی روا می داشته که به تغییراتی در نوع و حدود پوشش زنان اقلیت های دینی منجر گردید. نهاد قدرت همچنین در اثر تعاملات تجاری- فرهنگی خارجی با ممالک اروپایی نیز تاثیرات مهمی بر زیبایی شناسی پوشاک زنان باقی گذاشت.
۸۴۳.

نقش دین در مناسبات انسانی و روابط بین الملل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره هشتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۶ 171 - 196

کلیدواژه‌ها: دین روابط بین الملل سکولاریسم مذهب بنیادگرایی تمدن سازی مشروعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۳۴
به دنبال تحولاتی که در دهه های اخیر به وقوع پیوسته، بار دیگر دین به عنوان متغیری مهم و اثرگذار وارد عرصه اجتماعی شده و مرجعیت سکولاریسم را در تمامی حوزه ها به چالش کشیده است. این مهم سبب شده تا نه تنها بار دیگر توجهات معطوف به نقش دین در مناسبات سیاسی جوامع انسانی شود؛ بلکه بسیاری اکنون برآنند که به رغم تصور غالب، دین همواره در جوامع حضور داشته و به شیوه های گوناگون به ایفای نقش پرداخته است و دارای کارکرد مثبت در راستای رسیدن به صلح و آرامش و نیز کارکرد منفی با دامن زدن به تنش ها بوده است. در پاسخ به چگونگی نقش آفرینی پیوسته دین در سپهر عمومی به طور اعم و روابط بین الملل به طور اخص این فرضیه مطرح شده که دین به دلیل این که همزاد بشر و تاریخ حیات وی بوده، چارچوبی را ارائه می کند که انسان در قالب آن به تفکر و کنش می پردازد و از راه های گوناگون زندگی وی را متأثر می گرداند. لذا آنچه زیر عنوان سکولاریسم شناخته می شود، گرچه مرجعیت دین را به عنوان راهنمای زندگی منکر شده؛ اما هرگز نتوانسته خود را از سیطره دین و تبعات غیرمستقیم و پنهان آن رها سازد؛ به گونه ای که درپی دگرگونی اوضاع و شرایط جوامع و تحولات معناشناختی، بار دیگر دین در کنار اثرگذاری پنهان خود، در پی احیای مرجعیتش در تمامی ابعاد حیات انسانی برآمده است.
۸۴۴.

ارزیابی و نقد مغالطه های موجود در حوزه های هنر، معماری و شهرسازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۸ ۱۱۰-۹۵

کلیدواژه‌ها: اسلام علم دین سنت گرایی تجددگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۵۵
فرهنگ مادی گرای معاصر غرب به دلیل محرومیت از کلام الهی و سنت معصومین سلام الله علیهم، در تبیین عالم و آدم دچار انحراف و گمراهی عظیمی گشته است. پیرو آن در تبیین مفاهیم، ساختار، مراحل، منابع و مبانی فرایندهای انسانی نیز تناقض ها و تعارض هایی در آن پدید آمده که سبب شده در حوزه های علوم انسانی، فلسفه هنر، معماری و شهرسازی هرگاه از انسان و نظام ارزش های او سخن می رود، مغالطه های متعددی صورت گیرد. در بیشتر مواقع، چنین مغالطه هایی در استدلال های شبه روشنفکران غرب​زده و حتی استادان دانشگاه هم دیده می شود. این مغالطه ها باعث مقاومت تعدادی از دانشگاهیان با رویکرد تحول و ارتقای علوم انسانی، قدرت نیافتن اجتهاد در نظریه پردازی های اصیل و اسلامی و نبود همکاری لازم در تهیه نقشه راه تمدن نوین اسلامی شده است. در مقاله پیش رو، مهم ترین این مغالطه ها که به خصوص در زمینه های هنر، معماری و شهرسازی مطرح هستند، در 8 طرح تعارض بررسی شده​اند: 1. تضاد بین علم و دین 2. تضاد بین سنت​گرائی (ترادیسیونالیزم) و تجددگرائی (مدرنیسم) 3. نفی رابطه اسلام و آثار مسلمانان همچون معماری و شهرسازی 4. تضاد بین رویکردهای نخبه گرایی و مشارکت گرایی 5. تضاد بین تقلید و خلاقیت 6. تضاد بین آرمان گرائی (ایده آلیسم) و واقع گرائی (رئالیسم) 7. تضاد بین انسان​محوری (اُمانیسم) و خدا محوری (تئیسم) 8. تضاد بین جهانی یا بومی بودن. ازآنجا که مبنای اعتبار در این پژوهش عقل و نقل است، روش تحلیلی برای فهم مدعیات و روش تفسیری و استدلالی برای تبیین و نقد دیدگاه ها به کار گرفته شده است. این تحقیق با استناد به متون دینی و تحلیل عقلی نشان می دهد که تعارضات بیان شده از نگاه اسلامی، اعتباری ندارند. تعارض به خاطر تفسیر غلطی است که از یک یا دو بعد متعارض بیان شده است. همچنین، در پژوهش حاضر با ارائه 8 جدول پیشنهادی، مدل هایی راهگشا برای این شبه تعارض ها پیشنهاد شده و احتمال می رود بی توجهی به این مغالطات، مشکلات بسیاری را در پژوهش های تخصصی به همراه داشته است.
۸۴۵.

بنیادهای هستی شناختی فرهنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۰۱ 107 - 136

کلیدواژه‌ها: فرهنگ دین انسان فطرت ارتباط جامعه طبیعت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵
«فرهنگ» در تلقی غالب علوم اجتماعی، عام ترین و گسترده ترین مفهومی است که همه فراورده های غیر مادی و معنایی (و در برخی تعاریف حتی فراورده های مادی) را که بشر در طول حیات اجتماعی تاریخی پرفراز و فرود خود بدان دست یافته، پوشش می دهد. از جمله موضوعات مطرح در فلسفه فرهنگ و نیز در جامعه شناسی و مردم شناسی فرهنگ، سؤال از خاستگاه، منشأ، علل ایجادی و اعدادی و در یک کلام، مبانی هستی شناختی فرهنگ است. این نوشتار در صدد است با غور و تأمل در ارا و اندیشه های عرضه شده با رویکردهای مختلف به این سؤال در حد امکان پاسخ گوید؛ از این رو سؤال اصلی آن چیستی مصادر، منابع، مناشی، خاستگاه ها و زمینه های معرفتی و غیر معرفتی فرهنگ به مثابه یک کل (و بالتبع عناصر و مؤلفه های ان) است. روش آن در مقام گردآوری داده ها، اسنادی و در مقام تفسیر یافته ها، تحلیلی، تبیینی و استنباطی است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد فرهنگ یا منظومه فرهنگی بشر، درکل تحت تأثیر مجموعه درهم پیچیده ای از استعدادها و ظرفیت های فطری، ارتباطات چندگانه انسانی، عوامل محیطی (اعم از طبیعی و اجتماعی)، عوامل ماورایی (دین و تعالیم وحیانی) و تجربه های تاریخی متراکم تکون یافته و از طریق فرایند جامعه پذیری در امتداد نسل های متمادی استمرار یافته است.
۸۴۶.

بازنگری اخلاق خانواده، پیش شرط حمایت دین از نهاد خانواده در رویارویی با مدرنیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۰۱ 171 - 198

کلیدواژه‌ها: دین مدرنیسم اخلاق خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۲۲
در شرایطی که نهاد خانواده با هجوم مدرنیسم به سوی دگرگونی نگرش ها، ارزش ها، روابط و نقش ها پیش می رود و کارکردهای طبیعی خود را یکی پس از دیگری از دست می دهد، دین در صورتی می تواند با اخلاق این نهاد را به مثابه یکی از مقاصد خود حمایت کند که در دانش معطوف به اخلاق خانواده بازنگری شود. اخلاق خانواده در سنت جاری جامعه ما هنوز با روش های کم کارامد وعظی، توصیفی و دستوری و با تکیه بر ذخایر موروثی تدوین و ارائه می شود. این در حالی است که پیشرفت های صنعتی، تحول ارتباطات و گسترش اطلاعات شرایط ویژه ای را پدید آورده که در سنت اخلاقی ما وظیفه کنشگر در آنها تعیین نشده، پرسش هایی را مطرح کرده است که جواب از پیش ساخته ای ندارند و مسائل تازه ای را ایجاد کرده اند که جز با روش حل مسئله نمی توان با حفظ اخلاق از آنها عبور کرد. بر این اساس دین در صورتی برای رویارویی با مدرنیسم کارامد خواهد بود که اخلاق خانواده در روش و محتوا دگرگون شود و این مهم با تبیین دقیق ابعاد این رشته مطالعاتی دست یافتنی است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی به تبیین مهم ترین ابعاد اخلاق خانواده با وجه دانشی پرداخته و درنتیجه تصویری نسبتا دقیق از آن به دست داده است و درنهایت به این نتیجه دست یافته که بازتولید «اخلاق اسلامی» در پارادیم اسلامی موجب حضور دین در میدان رویارویی با مدرنیسم در حوزه خانواده می شود.
۸۴۷.

تأثیر خطبه های معاویه بر ایجاد انسجام لشگر شام در جریان نبرد صفین بر اساس رویکرد گفتمانی نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 90-65

کلیدواژه‌ها: نبرد صفین امام علی (ع) معاویه تحلیل گفتمان سنت دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۳۵۳
نبرد صفین در صفر سال ۳۷ق. در سرزمین صفین که در ناحیه غرب عراق بین رقه و بالس قرار دارد، میان امام علی(ع) در رأس سپاه کوفه و معاو یه بن ابوسفیان به همراهی مردم شام به وقوع پیوست. یکی از نکات جالب توجه در این نبرد که تاکنون به لحاظ علمی چندان مورد بررسی قرار نگرفته، بحث یکدستی و هماهنگی سپاه شام در این نبرد است؛ امری که امام(ع) در خطبه 25 نهج البلاغه ، هنگام وصف سپاهیان شام به آن اشاره کرده و بیشتر منابع تاریخی نیز به آن اذعان کرده اند. نگارندگان پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی، به عنوان رویکردی بین رشته ای علوم اجتماعی که رابطه بین زبان، قدرت، ایدئولوژی و گفتمان را مورد بررسی قرار می دهد، درصدد بررسی تأثیر سخنان معاویه بر این اتحاد و هماهنگی بوده اند. بر همین اساس، با استفاده از رویکرد نورمن فرکلاف با روش تحلیل گفتمان انتقادی به بررسی سخنرانی های معاویه در خلال نبرد صفین و در میان شامیان پرداخته و آنها را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار داده اند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده بهره برداری توأمان معاویه از سنت و دین برای تولید عوامل انگیزشی و وحدت آفرین در میان مردم شام طی نبرد صفین است.
۸۴۸.

جواز امتناع مدیون از ایفای دین تا زمان تهیه دلیل اثباتی بر آن

نویسنده:
منبع: دانشنامه های حقوقی دوره چهارم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 17 - 46

کلیدواژه‌ها: دین جواز تأخیر طلبکار دلیل شاهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۲۰۹
قاعده اولیه این است که مدیون در صورت حال بودن دین یا حصول موعد آن و با فرض امکان ایفای آن، حق تأخیر ایفای دین را ندارد. با وجود این، مشهور فقها به استناد لزوم پیشگیری از ضرر ناشی از احتمال محکومیت مجدد و اتیان سوگند، معتقدند که هر مدیونی می تواند از ایفای دین خود امتناع کند تا اینکه برای اثبات ایفای آن شاهد بگیرد. با وجود این، برخی فقها معتقدند که فقط در دیونی، مدیون حق امتناع دارد که ادعای او در ایفای دین پذیرفته نمی شود. برخی دیگر این حق را مختص دیونی دانسته اند که طلبکار برای اثبات اصل دین، دلیل اثباتی دارد. به نظر می رسد دیدگاه مشهور فقها در حقوق کنونی نسبت به دیونی که موضوع آنها انجام فعل مثبت یا تسلیم مال است، به شرط عدم ورود ضرر نامتعارف بر طلبکار قابل پذیرش است و همچنین مدیون در صورت امکان، می تواند ایفای دین را منوط بر اخذ رسید نماید. جهت تقویت این دیدگاه می توان به دلایلی مانند قاعده لاضرر، قاعده ضرورت و لزوم دفع نزاع، دلیل سیره، معذوریت مدیون و ملاک برخی از آیات قرآن کریم استناد کرد. بر این دیدگاه آثار و احکام مهمی مترتب می گردد؛ مدیون در دوران امتناع ضمانی ندارد. ضامن مأذون در صورت فقدان دلیل اثباتی بر ایفای دین و عدم تصدیق مضمون عنه در پرداخت، حق رجوع به او را ندارد. بر وکیل در تسلیم مال لازم است که دلیل اثباتی تهیه کند. هزینه های نگهداری مال در دوران امتناع، اصولاً بر عهده مدیون است.
۸۴۹.

مسئولیت حقوقی و کیفری وکیل در صدور چک از منظر فقه امامیه و قانون صدور چک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اقتصادی سال سوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ 117 - 132

کلیدواژه‌ها: اسناد تجاری دین وکالت مسئولیت وکیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۲۲۶
زمینه و هدف: چک پرکاربردترین سند تجاری محسوب می شود. به همین علت، اصلاحات مختلفی نسبت به قانون صدور چک به تصویب رسیده است. یکی از موضوعات مهم در زمینه صدور چک، وکالت برای صدور چک و مسئولیت وکیل می باشد که هدف از پژوهش حاضر بررسی این موضوع در پرتو قانون صدور چک و مبانی فقهی آن است. مواد و روش ها: این تحقیق از نوع نظری بوده روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی می باشد و روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که با تکیه بر مبانی فقهی، ماهیت چک، نه صرفاً وسیله پرداخت، بلکه اقرار به دین می باشد. این ماهیت خاص چک، آثار مختلف و ویژه ای را برای چک ایجاد می کند. ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت داری رعایت شده است. نتیجه گیری: در قانون صدور چک اصل بر مسئولیت وکیل می باشد. این مسئله با اصل عدم مسئولیت وکیل در قانون مدنی به عنوان یک اصل عام در تعارض نیست. چنانچه ماهیت چک را اقرار به دین قلمداد کنیم، وکیل برای انجام اقرار از سوی موکل باید علم به موضوع اقرار داشته باشد. در فرآیند صدور چک نیز موضوع اقرار، اطلاع از میزان وجوه حساب موکل می باشد. به همین دلیل چنانچه چک با عدم پرداخت مواجه شود، اصل بر این است که وکیل بدون علم و اطلاع اقدام به اقرار نموده است که در این صورت مرتکب تقصیر شده است.
۸۵۰.

هویت و رابطه آن با امنیت از دیدگاه امام خمینی

نویسنده:
منبع: شاهد اندیشه دوره اول پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲ 113 - 142

کلیدواژه‌ها: امام خمینی (ره) هویت امنیت ملی دین تهدید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۲۳
رهیافت های گوناگونی در مطالعه هویت وجود دارد. بررسی آراء و اندیشه های رهبران کشورها نشان دهنده این است که نگرش آن ها به هویت و نحوه شکل گیری هویت آن ها، نقش تعیین کننده ای در اولویتها در برخورد با مشکلات امنیتی دارد. این مقاله با نگاه به آراء و اندیشه های امام خمینی (ره) درصدد پاسخ به این سؤال است هویت و رابطه آن با امنیت در دیدگاه امام خمینی (ره) چیست؟ روش این پژوهش، برای درک ارتباط هویت و امنیت در دیدگاه امام خمینی (ره)، ارزیابی و بازاندیشی درمجموعه سخنرانی ها، پیام ها، مصاحبه ها و همچنین سیر عملی ایشان است. یافته های پژوهش نشان می دهد ازآنجاکه دین و هویت دینی اصلی ترین مؤلفه هویت ساز در دیدگاه امام خمینی (ره) است. بنابراین، اصلی ترین تهدیدات و مسائل امنیتی در مکتب امام خمینی معطوف به این مؤلفه است. امام خمینی (ره) بحران هویت و شخصیت را از مهم ترین مشکلات جوامع اسلامی و از عوامل تأثیرگذار بر امنیت ملی، می دانستند. در نگاه امام خمینی (ره)، آنچه موجب مخدوش شدن یا در پی برهم زدن هویت است، همان دگر است که البته تقابل و تضاد میان این دو موجب برجسته شدن هویت خودی در برابر دیگری و سستی و تسلیم شدن در برابر دیگر موجب فروپاشی هویت و ناامنی می شود.
۸۵۱.

آموزش علم دینی یا آموزش دینی علم: از آرمان تا تناقض نمایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 187-213

کلیدواژه‌ها: علم دین آموزش علم دینی آموزش علم دینی آموزش دینی علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۶۳
عمده نظریه های علم دینی در ایران نه تنها در تلاش برای تحقق عملی سازگاری علم و دین، بلکه فراتر از آن در پی بکارگیری آموزه های دینی در علم و آموزش علوم(طبیعی و انسانی) و برقراری نسبتی میان آنها هستند. هدف از این مقاله تحلیلی بر مساله کاربست علم دینی در آموزش علوم(طبیعی) است که در ذیل مسئله گسترده تر "تحقق پذیری علم دینی" قرار دارد و در راستای تحلیل و بررسی دقیق تر مسئله، در آغاز سه تز(پیشنهاد) طرح می شوند: نخست، آموزش علم دینی یک آرمان بی معنی و امکان ناپذیر است؛ دوم، به جای آموزش علم دینی باید از آموزش دینی علم سخن راند؛ و سوم، آموزش دینی علم هم خود یک متناقض نما(پارادوکس)است. این پیشنهاد ها با روشی تحلیلی و با اتکا به نظریه های علم دینی و نیز شناختی که درباره ماهیت، ساختار و اهداف آموزش علوم وجود دارد بررسی می شوند. این پژوهش نشان می دهد که آموزش علم دینی در وضعیت کنونی و با توجه به فقدان مدل دینی برای علوم، اگرچه علی الاصول بی معنا و امکان ناپذیر نیست، اما یک آرمان(نه به مفهوم دست نیافتنی) است.در عوض، آموزش دینی علم در وضعیت کنونی ممکن و تحقق پذیر است؛ با این وصف، باتوجه به اهداف کنونی آموزش علوم در صورت جانبداری جزم گرایانه از دین، آموزش دینی علم می تواند واقعیتی متناقض نما(پاردوکسیکال) باشد. با توجه به این شرایط، مسئله کاربست علم دینی در آموزش علوم نه تنها با چندین مسئله دیگر گره خورده است، بلکه می تواند به آنها هم تقلیل پذیر باشد و پاسخ دقیق تر مسئله هم مبتنی بر پاسخ آن مسائل وابسته است.
۸۵۲.

غایت شناسی و علم طبیعی دینی معنا، امکان، تحقق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 307-333

کلیدواژه‌ها: دین علم دینی علم سکولار علم طبیعی غایت شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۹۵
در دهه های اخیر برخی اندیشمندان از علم دینی سخن گفتند.و هر چند در امکان آن اتفاق نظر بود اما در معنا، مصداق و نقطه تمایز آن با علم سکولار نظری واحد نداشتند. همگان پذیرفتند که علم متأثر از پیش فرض ها است اما در چگونگی و محدوده تأثیر آنها اختلاف نظر جدی وجود داشت. این سخن در علم طبیعی بیش از علوم انسانی محل بحث و نطر شد. اگر علم طبیعی قوانین طبیعت را کشف می کند چگونه پیش فرض و جهان بینی در کشف قانون تأثیر می گذارد؟ و اگر کارکرد دین تفسیر و تبیین طبیعت نیست، چگونه می تواند در تفسیر و شناخت طبیعت دخالت کند و در نتیجه علم متصف به دینی شود؟ مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی تلاش می کند تا معنای علم طبیعی دینی را بیان کرده، و تحقق آنرا اثبات نماید. از نظر این مقاله یکی از مهمترین ویژگی های دین "غایت شناسی طبیعت" است است و همین ویژگی علوم طبیعی را وابسته به دین می کند.
۸۵۳.

لباس به مثابه هویت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۱ تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 3 - 30
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۲۹۱
پوشاک مردم جامعه با استفاده از مجموعه علائم مادی، نظام ارتباطی فرهنگی ویژه ای را در میان آنان برقرار می کند. گاهی ارزش های نمادین موجود در جامعه های گوناگون در قالب لباس افراد، نمایان می گردد و نقش مهم و برجسته ای در پاسداری از هویت اجتماعی و فرهنگی آنها و دوام بخشیدن بدان در طول زندگی تاریخی نسل ها ایفا می کند. شاید در آغاز شکل گیری اجتماع های بشری، پوشاک صرفاً جنبه حفاظتی داشته و برای مصون نگهداشتن بدن در برابر عوامل طبیعی و اقلیمی به کار می رفته است؛ ولی بعدها با گسترش باورهای دینی و فعالیت های اجتماعی و فرهنگی، کارکرد اجتماعی و فرهنگی، و عقاید دینی، کارکرد اجتماعی و فرهنگی و نمادین پوشاک، برجسته تر شد و لباس، بیش از هر چیزی نشان دهنده هویت انسانی، اجتماعی و قومی انسان ها گشت.اعضای هر جامعه از راه نشانه های نمادین جامه هایی که بر تن دارند، میان خود، نظام ارتباطی فرهنگی ویژه ای برقرار می نمایند. برای درک عملکرد اجتماعی و فرهنگی پوشاک در هویت بخشی به اعضای جامعه باید با توجیه و تبیین چگونگی ارزش پوشاک در هویت اجتماعی و فرهنگی فرد و جمع در جامعه های گوناگون آشنا باشیم.در این مقاله در صدد بررسی ارزش های ملی و فردی پوشاک هستیم و می کوشیم مصداق های آگاهی ایرانیان از این مقوله را در گستره تاریخ، کند و کاو نماییم؛ هم چنین میزان اهمیت پوشاک در بحث هویت را تحلیل می کنیم و بدین پرسش، پاسخ می گوییم که آیا عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری لباس، همان عناصری هستند که به صورت مستقیم در شکل گیری هویت، مؤثر واقع می گردند و آنچه شکل دهنده هویت فردی، قومی و ملی جامعه می باشد در شکل گیری پوشاک نیز نقش مستقیم دارد یا خیر.
۸۵۴.

واکاوی نقش مذهب شیعی در آفرینش سرمایه اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۱ پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 3 - 24
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۱۱۷
در مفهوم سازی توسعه به عنوان هدف نسل های امروز در بهبود مادّی و معنوی زندگی خود و آیندگان، در صورت تسلّط تفکّر اقتصادی صرف، رهنمودهایی مانند افزایش سرمایه گذاری، بهره وری عوامل کار، تکنولوژی و افزایش جمعیّت، به عنوان شروط لازم برای توسعه پیشنهاد می شود. امّا با عنایت به مفهوم سرمایه اجتماعی، توسعه را می توان غنی سازی کنش های اجتماعی ناشی از افزایش تمایل به مشارکت و اعتماد اجتماعی دانست. در این صورت گذر به سوی توسعه از مسیر ایجاد نهادها، تعادل های ارزشی، باورها و هنجارها و ساختارهای مولّد و مشوّق سرمایه اجتماعی امکان پذیر خواهد بود. در صورت توجّه به مفهوم سرمایه اجتماعی، راه حرکت رو به توسعه جامعه، طرّاحی، تقویت و روزآمد کردن نهادها و ساختارهای اجتماعی است، به نحوی که آنها بتوانند کنش های اقتصادی را تسهیل کرده و هزینه های معاملاتی را کم کنند. در این میان از نظر بسیاری از اندیشمندان، نهادهای دینی یکی از منابع خلق سرمایه اجتماعی بوده و این موضوع در جمهوری اسلامی ایران که دارای حکومت و قوانین دینی است، از اهمّیّت دو چندانی برخوردار است. نتیجه مطالعه حاضر که با هدف بررّسی مقایسه ای مؤلّفه های سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان عضو و غیرعضو هیأت های مذهبی دانشجویی صورت گرفته است، نشان می دهد که سطح کلی سرمایه اجتماعی به وضوح در بین دانشجویان عضو بیشتر بوده، در ابعاد «اعتماد، مشارکت اجتماعی، مشارکت مدنی، همیاری، احساس اثرگذاری و کارایی، ارزش زندگی و وساطت اجتماعی» اختلاف معناداری وجود داشته و دانشجویان عضو وضعیّت مطلوب تری دارند. نتایج، حاکی از نقش مذهب شیعی در توانمندسازی جامعه و لزوم توجّه به کارکردهای آن در بالابردن سطح سرمایه های اجتماعی است.
۸۵۵.

پژوهش جامعه شناختی فرهنگ شهروندی و هویت ملی؛ مطالعه موردی: زنان شهر فیروزآباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۷ تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۶۶) 129 - 146
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۱۸۱
فرهنگ شهروندی به مثابه نوعی فرایند از قرن نوزدهم همگام با جوامع مدنی و دولت های ملی شکل گرفته است. این پدیده با جدی شدن مسأله جهانی شدن در دهه های اخیر از مسایل اجتماعی معاصر است. پژوهش حاضر قصد دارد تأثیر دین و رسانه را بر فرهنگ شهروندی زنان مورد بررسی قرار دهد. مدل تحقیق حاضر بر اساس نظریه های ژانوسکی و ترنر طراحی شد و داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته بین400 نفر از زنان 29-18 سال شهر فیروزآباد توزیع و با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای گردآوری شد. هم چنین اعتبار پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها در محیط SPSS بیانگر آن است که از میان 6 فرضیه تحقیق، فرضیه هایِ مربوط به میزان دینداری و میزان استفاده از رسانه و آگاهی سیاسی و هویت ملّی مورد تأیید قرار گرفتند. نتایج رگرسیون چند متغیره نیز نشانگر این واقعیت بود که 4 متغیر میزان دینداری، هویت ملی، میزان آگاهی سیاسی و میزان تحصیلات پاسخگویان در مجموع 38 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کردند.
۸۵۶.

سنجش هویت جمعی ایرانیان؛ با تأکید بر مؤلفه دین داری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۸ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۷۰) 3 - 23
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۱۵۹
هویت ملی از موضوعات محوری است و راه های ایجاد وفاق و همدلی، انسجام و همبستگی اجتماعی و استمرار در فرایندهای تعلق و هویت یابی از مهم ترین دغدغه های سیاست گذاری به شمار می رود. شناسایی مبانی هویت بخش و همبستگی ساز، روش های ایجاد احساس تعلق، تعهد و وفاداری به جامعه، چگونگی استمرار و رفع موانع تحقق و تداوم آن ضرورتی انکارناپذیر است. مؤسسه مطالعات ملی، با سابقه چندین دهه فعالیت و حضور مستمر علمی در مسائل و مباحث مربوط به هویت و هویت ملی، بر آن شد تا برای کمک به برنامه ریزان و تصمیم سازان کشور در حوزه سیاست گذاری تنوع فرهنگی، پیمایشی را در سطح ملی انجام دهد. بر این اساس، پژوهشی با عنوان «سنجش هویت جمعی ایرانیان» با حجم نمونه 15034 نفر از افراد 18 الی 65 ساله در سطح کشور (31 استان) در دی و بهمن 1393 انجام گرفت. یکی از متغیرهای این سنجش «دین داری»، در چهار بعد شناختی، اعتقادی، عاطفی و مناسکی بود. در مقاله حاضر به توصیف نتایج سنجش این بعد از هویت جمعی ایرانیان پرداخته شده است. سؤال های تحقیق عبارت اند از: کم و کیف متغیر دین داری نزد شهروندان ایرانی چگونه است؟ و کدام یک از ابعاد متغیر دین داری نزد شهروندان ایرانی رجحان و برجستگی بیشتری دارد؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که گرایش دینی و دین داری در جامعه ایران بالا است و در میان چهار بعد دین داری به ترتیب؛ بعد شناختی، بعد اعتقادی، بعد عاطفی و بعد مناسکی دارای اولویت و اهمیت است.
۸۵۷.

رویکردی الهیاتی به نسبت دین و فرهنگ(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۳۵) 7 - 44

کلیدواژه‌ها: دین دینداری فرهنگ الهیات جامعه نهاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۱۴۶
ادیان الهی هم خود ظرفیت بسیار غنی و تجدیدشونده ای برای تولید و عرضه یک فرهنگ متعالی متناسب با ظرفیت های آموزه ای و اهداف و رسالت این جهانی خود به بشر اجتماعی دارند و هم بسته به ظرفیت آموزه ای، موقعیت اجتماعی، کمیت وکیفیت موالیان، نحوه تعامل آنها با تعالیم وحیانی، قرائت ها و تفسیرهای ارائه شده از سوی دین پژوهان، فرصت ها و محدودیت های محیطی و مانند آن؛ نقش بسیار قاطع و تعیین کننده ای در مواجهه هدفمند با فرهنگ عرفی مستقر و مولفه های آن دارند. از این رو، نسبت میان دین و فرهنگ و نحوه تعامل آن دو به ویژه در فرایند تاریخ اجتماعی بشر، ازجمله موضوعاتی است که عموما از سوی جامعه شناسان دین مطرح شده و در مقام پاسخ بدان، دیدگاه ها و مواضع مختلفی اتخاذ شده است. این نوشتار، درصدد است تا با تامل در آرا و اندیشه های دین پژوهانی که عمدتاً با رویکرد های الهیاتی و کاوش های درون دینی صراحتاً یا ضمنا به این موضوع ورود کرده اند، پاسخ سوال فوق را از منابع و متون مربوطه استخراج و تحلیل نمایند. براین اساس، سوال اصلی آن نسبت های محتمل میان دین و فرهنگ به مثابه دو نظام معنایی از منظر الهیاتی و از دیدگاه اندیشمندان منتخب است. روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و روش تحلیل، تفسیری استنباطی است.
۸۵۸.

مبانی و موجبات ارتداد در قانون مجازات

نویسنده:
منبع: قانون یار دوره پنجم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: ارتداد مرتد فطری مرتد ملی موجبات ارتداد دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۸ تعداد دانلود : ۱۹۰
ارتداد در لغت به معنی بازگشت از دین و در اصطلاح حقوقی، اعلام علنی ترک یک دین می باشد. در ایران، در قانون مجازات اسلامی هیچ تعریفی از جرم ارتداد نشده است اما این بدان معنا نیست که دادگاه های ایران نمی توانند شخص مرتد را مورد تعقیب کیفری قرار داده مجازات کنند. در فقه امامیه ارتداد به فطری و ملی تقسیم می شود که از حیث کیفر و عواقب، متفاوت اند و توبه مرتد فطری مرد پذیرفته نیست، ولی از زن و نیز از مرتد ملی پذیرفته است. برای این عمل حکم و مجازات مشخصی در فقه امامیه پیش بینی شده است. ولی در قانون مجازات اسلامی ایران ارتداد به عنوان یک عمل مجرمانه صریحاً مورد جرم انگاری قرار نگرفته است. واژه ارتداد و رده نزد تمام لغویون به معنای رجوع و بازگشت است.خواه از دین باشد و خواه غیر از آن، تنها راغب اصفهانی، واژه رده را به معنای رجوع از دین در نظر گرفته است. در این مقاله بر آن هستیم مبانی و موجبات ارتداد در قانون مجازات مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد و به بررسی احکام آن بپردازیم.
۸۵۹.

ساخت و اعتباریابی مقیاس عزت نفس دینی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 37-52

کلیدواژه‌ها: عزت نفس عزت نفس دینی دین مقیاس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۲ تعداد دانلود : ۲۸۷
هدف این پژوهش، ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش عزت نفس دینی بود. عزت نفس دینی به عنوان قضاوت و ارزیابی فرد از خود، به عنوان یک فرد دیندار تعریف می شود. گویه های مقیاس عزت نفس دینی براساس پیشینه پژوهش طراحی شدند. روایی صوری و محتوایی گویه ها، از طریق نظرخواهی از 30 تن از استادان متخصص مورد بررسی قرار گرفت. سپس مقیاس روی 414 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز اجرا شد و با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی، شش عامل تشکیل دهنده این مقیاس به شرح زیر مشخص شدند: ارزشمندی دین داری، تحربه معنوی جذب، ارزشمندی باورها، ارزشمندی اعمال، خشنودی خداوند و تأیید عمومی دین داران. روایی این مقیاس، با استفاده از بررسی همبستگی عوامل به دست آمده با کل مقیاس و همبستگی با سایر سنجه های مرتبط، مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آن نیز با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ (96/0 برای کل مقیاس) مطلوب ارزیابی گردید. با توجه به نتایج به دست آمده، این پرسش نامه از اعتبار و روایی مناسبی برخوردار بوده و می تواند به عنوان ابزاری کاربردی برای ارزیابی عزت نفس دینی مورد استفاده قرار گیرد.
۸۶۰.

راهکار قرآن و حدیث در برخورد با پیروان ادیان (نقد پلورالیسم در رفتار و روش)

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۸ 99-122

کلیدواژه‌ها: پلورالیسم دینی پلورالیسم رفتاری دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۲۰
وجود نزاع و اختلاف میان پیروان ادیان در عصر حاضر و ناسازگاری برخی از کشورها با سایر ملل و وجود تعصبات دینی و نژادی نامناسب در میان آنها سبب شده است تا تعدادی از متفکرین درصدد راه حلی برای نجات جامعه بشری باشند، از جمله راه های پیشنهادی که امروزه مورد توجه قرار گرفته نظریه پلورالیسم رفتاری است که طبق آن انسان ها ملزم هستند در سایه اصل حفظ مصلحت نوع بشری در کنار یکدیگر زندگی مسالمت آمیزی داشته باشند. بنابراین بایسته است با روش کتابخانه ای، توصیفی تحلیلی و به صورت کاربردی، به این سوال پاسخ داده شود که اسلام چه راهکارهایی در برخورد با پیروان ادیان گوناگون پیشنهاد می کند و چگونه می-توان این نزاع ها را به صلح جهانی تبدیل کرد و این نتیجه حاصل شد که اسلام پیروان ادیان را به یک رویکرد عملی فرا می خواند که به جای تلاش برای به زیر سلطه بردن یکدیگر بر محور مشترکات گردآیند.