شهادت

ادبیات پایداری مضامین گسترده و متنوعی دارد که یکی از شاخص ترین آنان شهید و شهادت است. شهید و شهادت مقوله ایست که در اغلب نبردهای مقدس از آن یاد می شود و روی سخن بسیاری از شاعران عرصه مقاومت با آنان است. در دین اسلام نیز به این مساله اهمیت والایی داده شده و اسلام کسانی را که در راه خدا جانفشانی می کنند و جان خود را از دست می دهند زنده نمی پندارد. بلکه زندگانی هستند که در نزد خدای خود آرمیده اند. بزرگداشت و تکریم شهیدان میهن که جان خویش را در راه پاسداری از وطن و دین ایفا کردند نیز از مضامین دیگر شعر پایداری است.این پژوهش در صدد بررسی تطبیقی مفهوم شهید و شهادت در اشعار شاعران ایران و عرب است. نتایج تحقیق نشان می دهد که شاعران معاصر انقلابی ایران و عرب، در اشعار خویش از این مفهوم، بسیار بهره برده اند و در اشعار ایشان مضامینی مربوط به شهید و شهادت شامل : ستایش مقام شهید، انتقام خون شهید، مرثیه سرایی برای او و به کارگیری نماد، است.

چنانچه تعداد شهود بیش از نصاب لازم برای اثبات موضوعی بوده و شهود زائد، قبل از صدور حکم، از شهادت رجوع کنند، با توجه به اینکه رجوع شهود قبل از صدور حکم بوده، ضمانی بر عهده شهود زائد نیست؛ اما اگر شهود زائد بعد از صدور حکم از شهادت رجوع کنند، در ضامن دانستن آنان، فقهای مذاهب اسلامی دو دیدگاه دارند: نظریه مشهور فقهای شیعه و حنبلی این است که شهود زائد نسبت به سهم خودشان در شهادت ضامن هستند، زیرا حکم به سبب شهادت همه شهود صادر شده است، بنابراین هر شاهدی به سهم خود در شهادت، ضامن خواهد بود. دیدگاه دیگر که نظر مشهور فقهای حنفی، شافعی و مالکی و بعضی از فقهای شیعه و حنبلی است، بدین قرار است که مسئولیتی متوجه شهود زائد نیست، چون بود و نبود شهود زائد در صدور و عدم صدور حکم تأثیر ندارد. با توجه به شهادت سایر شهود و اثبات موضوع با شهادت آنان، به نظر می رسد عدم ضمان شهود زائد راجح باشد، البته اگر شهادت شهود زائد به دلیل تعارض شهود یا دلایلی دیگر، در صدور حکم مؤثر باشد، ضمان آنان موجه و صحیح به نظر می رسد.

افزایش فاصله از عصر معصوم، نیاز به آرای رجالیان را افزایش داده و تأثیر آن را در دستیابی به منابع وحیانی فقه امامی دوچندان می کند. در این میان، بازشناسی هویت قول رجالی، اعتبار و میزان حجیت آن را معین کرده و گستره کاربست آن را در فرایند استنباط آشکار می سازد. دسته بندی قول رجالی در جرگه هریک از اخبار، شهادت و رأی خبره، دایره معیار و اعتبار را تحت تأثیر جدی قرار می دهد. اطمینان و وثوق خبری و مخبری قول رجالی و میزان کاربست تخصص و خبرویت، و حسی و حدسی بودن مخبربه و نیز میزان، در تعارض اقوال رجالیان، همگی متأثر از هویت قول رجالی متفاوت می باشد. به همین ترتیب است اعتبار قول رجالی در لوازم. نگارنده در این نوشتار درصدد بازیابی آراء آیت الله العظمی مکارم شیرازی در این زمینه ها است و تمام آثار منتشر شده ایشان، به روش توصیفی تحلیلی و کتابخانه ای مورد مطالعه قرار گرفته است.

این پژوهش، با هدف واکاوی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر فرهنگ مقاومت در میان بسیجیان با رویکردی ترکیبی انجام شده است. به این منظور، ابتدا اسناد مربوط به فرهنگ مقاومت مورد بررسی قرار گرفت. سپس، با استفاده از 20 مصاحبه نیمه ساختاریافته هدفمند با اساتید مدیریت فرهنگی و مدیران اجرایی فرهنگی، رمزهای مفهومی احصا گردید و پس از حذف و ادغام مفاهیم مشابه، جملات و پاراگراف های مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون در سه سطح مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر با استفاده از گروه کانونی دسته بندی شدند. در مرحله کمی، جامعه آماری بسیجیان نهادهای فرهنگی و مدیران حوزه های مقاومت بسیج استان کهگیلویه و بویراحمد به تعداد 750 نفر بود که حجم نمونه براساس فرمول کوکران 254 به دست آمد. روش گردآوری داده ها در این مرحله پرسشنامه استخراج شده از بخش کیفی بود. اولویت بندی و اعتبارسنجی عوامل شناسایی شده با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و نرم افزارهای Spss22 وLisrel  و Excel انجام شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که امنیت پایدار مهم ترین بعد از ابعاد مؤثر بر فرهنگ مقاومت در میان بسیجیان است. سایر ابعاد نیز به ترتیب اولویت عبارتند از: جناح بازی سیاسی، مشارکت، معنویت گرایی، اخلاق مداری، گفتمان سازی، روحیه جهادی، رذایل اخلاقی، استکبار ستیزی، فرهنگ محیطی، نگرش و باور، هویت انقلابی و جهانی شدن.

شهادت از موارد اثبات حق و حقیقت در دستگاه قضا می باشد که به رغم جمهوری اسلامی در عمده کشورها اعتبار و کیفیت آن برای هر دو جنس یکسان می باشد. از نظر فقها نیز شهادت اعلام و اخبار است که قطع و یقین در آن شرط اصلی است، ضمن آنکه در این مورد، اختلاف نظری بین فقه های مذاهب اسلامی وجود دارد. بر این اساس, این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و به صورت میدانی و کتابخانه ای از متون فقهی و خصوصاً حقوقی به مبانی حجیت شهادت و اعتبار شهادت زنان در رویه قضایی پرداخت. در قوانین موجود در ایران ماهیت شهادت به صورت دقیق تبیین نشده و برای دریافت معنای آن باید به دکترین حقوقی و فقه و نظریات فقها تمسک جست. تفاوت جنسیت در شهادت، ازجمله مسائل پرحاشیه در حوزه حقوق می باشد، لذا ایده غالب در ایران چنین است که ضمیمه نمودن شهادت زنان به شهادت مردان، به معنای محرومیت از حقوق حقه زنان نبوده و صرفاً نوعی حمایت از آن ها به موازات تبعات شهادت می باشد. از طرفی, باتوجه به تحولات دنیای مدرن و نیازمندی های روز جامعه و همچنین با استناد به تحقیقات علمی مختلفی اثبات شده است که زنان و مردان از لحاظ ادراک و شناختی و حفظ و ثبت وقایع و یادآوری آن تفاوت فاحشی ندارند. بدیهی است که این مهم از بروز مخاصمات داخلی و نقض های قوانین حقوق بشری ممانعت نموده و رسیدگی عادلانه و منصفانه ایی را در دادرسی در پی خواهد داشت. این پژوهش دارای پیشنهادهای کاربردی و تحقیقاتی می باشد.

شهادت عبارت است از این که شخصی که اطلاعاتی راجع به یک دعوی دارد، نزد مراجع قضایی بیان نماید. شهادت شهود یکی از ادله مهم در حقوق کیفری است. مسأله مقاله حاضر، جایگاه شهادت شهود در آیین دادرسی کیفری و میزان حمایت از آن ها است. هدف مقاله حاضر بررسی نگرش تطبیقی به شهادت شهود در فقه، حقوق کیفری ایران و دیوان کیفری بین المللی است. مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی سؤال مورد اشاره پرداخته شده است. یافته ها بر این امر دلالت دارد که شهادت شهود در فقه و حقوق کیفری ایران از اهمیت بالایی برخوردار بوده و یکی از دلایل مهم اثبات جرم تلقی می شود، به نحوی که شهود ممکن است درصورت صلاحدید برای ارائه شهادت احضار شوند. در دیوان کیفری بین المللی نیز شهادت شهود اهمیت دارد، اما شهادت شهود داوطلبانه است و اجباری در این خصوص وجود ندارد. مهم ترین آثار نوع نگرش به شهادت شهود در حمایت از شهود متجلی می شود. در حقوق کیفری ایران، سازوکارهای مختلفی مانند عدم افشای اطلاعات شهود، استماع شهادت از طریق وسایل از راه دور و تدابیر حفاظتی اجرایی در نظر گرفته شده است. این اقدامات در دیوان کیفری بین المللی در برخی موارد مانند عدم افشای اطلاعات شهود، متفاوت و در برخی موارد دیگر مانند اتخاذ تدابیر اجرایی مشابه است، هرچند دیوان حسب بین المللی بودن امکانات محدودی در زمینه اتخاذ تدابیر اجرایی در حمایت از شهود دارد.

در بین مضامین مختلفی که در شعر انقلاب و پایداری می توان دید، مضمون زیبای شهادت و ایثار است. از دوران گذشته این موضوع در شعرهای کلاسیک حضور داشته، می توان زیباترین نمود آن را در اشعار عاشورایی و توصیف واقعه عاشورا و ایثارگرهای یاران امام حسین (ع) مشاهده کرد. این مضمون همچنان در اشعار بوده تا زمان جنگ تحمیلی ایران و هشت سال دفاع مقدس. شاعران این دوره به شکل های مختلفی و توصیفات ناب و زیبا سعی کردند یاد این شهیدان را برای همیشه جاودان کنند. قیصر امین پور یکی از شاعران مطرح انقلاب است که مفهوم شهادت و ایثار را به لطافت هرچه تمام در اشعار طرح کرده است. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی این مضمون خاص در اشعار قیصر امین پور است تا بتوانیم بسامد و توجه قیصر امین پور به این مقوله را بیشتر بشناسیم. پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه ی پژوهش کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه مورد مطالعه، سه کتاب از قیصر امین پور با عناوین «دستور زبان عشق، تنفس صبح و مجموعه کامل اشعار» که توسط انتشارات سخن منتشر شده است. با بررسی هایی که انجام شد به این نتیجه دست یافتیم که اصلی ترین ترفند قیصر برای سخن از شهادت و ایثار، سخن از عاشورا و امام حسین (ع) و اتفاقات مربوط به آن واقعه بوده است. درواقع قیصر برای زنده نگه داشتن فلسفه، هدف و انگیزه ی هشت سال دفاع، مضمون شهادت و ایثار، را انتخاب کرده است.

هدف: شهید و شهادت از موضوع های اساسی انقلاب اسلامی است که در راستای تحقق آن و به ویژه در دوران دفاع مقدس، جوانان بی شماری به خیل شهیدان پیوستند. از دست دادن این تعداد عزیز ادبیات انقلاب اسلامی را تحت تأثیر قرار داد و این موضوع در اشعار بسیاری از شاعران ظاهر شد. هدف این پژوهش، مطالعه میزان و نحوه انعکاس مفاهیم شهید و شهادت در اشعار سروده شده بین سال های ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۵ می باشد.روش تحقیق: برای این بررسی از روش تحلیل محتوا استفاده شد. برای اجرا، ۱۸۱ عنوان شعر شناسایی شده در خصوص مورد بررسی، سطر به سطر مورد مطالعه قرار گرفتند.یافته ها: پس از تجزیه و تحلیل داده ها مشخص شد که بیشترین انتشار منابع (25 اثر)، در سال 1388 سروده شدند. ۱۰۸ شاعر در سرودن این اشعار نقش داشتند که 9/62 درصد آن را مردان و بقیه را زنان تشکیل می دهند. استان های تهران با 33 اثر، قم با 24 و مشهد با 24 اثر، شاخص ترین استان ها، در انتشار این منابع هستند. اشعار سروده شده در 9 مضمون دسته بندی شدند که توصیف شهید و شهادت، یادگاری از شهدا، منزلت و جایگاه شهدا سه موضوعی هستند که بیشترین اشعار سروده شده را به خود اختصاص داده است. به رسمیت نشناختن کودک و نوجوان و نادیده گرفتن ویژگی های خاص آنان، از بارزترین مشکلات اشعار سروده شده در این حیطه هست.

منظور از شهادت فاطمه زهرا (س)، درگذشت فاطمه دختر پیامبر اسلام (ص) نه به مرگ طبیعی، بلکه در اثر آسیب های وارد شده از سوی برخی صحابه پیامبر (ص) است. موضوع شهادت یا مرگ طبیعی فاطمه (س) جزو موضوعات اختلافی بین شیعه و اهل سنت است. شیعیان با وجود برخی اختلافاتی که در نقل حوادث پس از رحلت پیامبر اسلام دارند، غالباً معتقدند فاطمه زهرا (س) به شهادت رسیده و این رخداد را ناشی از ضربه به پهلو و سقط جنین او می دانند. در مقابل هر چند که برخی از علمای اهل سنت از بازگو کردن این قطعه واقعی از تاریخ خودداری نموده اند و آن را از اعتقادات و تفکرات شیعه به حساب آورده اند ولی با این وجود تعداد زیادی از علمای اهل سنت نتوانستند به روی واقعیت پرده بپوشانند. با وجود این گزارش ها در منابع اهل سنت که در برخی از آنها به تهدید برای آتش زدن خانه حضرت، شرح واقعه آتش زدن خانه، یورش و هتک حرمت آن حضرت و شهادت حضرت محسن اشاره شده است، به خوبی می توان ماجرای شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و مسببین آن را شناخت.

هدف: هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل همبستگی ملی در زمان شهادت سردار سلیمانی در بستر شبکه های اجتماعی است. روش: در نوشتار حاضر با استفاده از نظریات موجود در حوزه همبستگی ملی و مولفه های استخراج شده در پست ها و صفحات، به شیوه کدگذاری کیفی به تحلیل صفحات در شبکه اجتماعی اینستاگرام پرداخته شده است. بر این اساس به شیوه هدفمند تعداد ۲۹ پست به عنوان نمونه بر اساس اصل کفایت نظری از پست های موجود در شبکه های اجتماعی اینستاگرام مورد تحقیق و بررسی قرار گرفتند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد عوامل ۱- هویت و ارزش های ملی ، ۲-ارزش های اخلاقی ، ۳- مردمی بودن و ۴- شناخت دشمن به عنوان عوامل همبستگی ملی در زمان شهادت سردار سلیمانی در بستر شبکه های اجتماعی شناسایی شدند. که به ترتیب مفاهیم ذیلِ هویت و ارزش های ملی و مردمی بودن توانسته اند بیش از بقیه بر نوع کاربران و در پی آن همبستگی ملی در آن بازه زمانی مورد بررسی تاثیر گذار باشند. نتیجه گیری: می توان گفت این عوامل می توانند خط مشی بسیاری از مسئولان نظام جمهوری اسلامی قرار گیرند تا در بزنگاه های حساس از توان و حضور حداکثری بهره برد. لذا متولیان امر بایست با یک برنامه ریزی دقیق و حساب شده در تمام زمینه ها و تمرکز بر مقوله های یافت شده ، موجب ایجاد همبستگی ملی در مناسبات و اتفاقات ملی و مذهبی شوند و در این حوزه شبکه های اجتماعی را بیش از پیش جدی بگیرند.

مطالعه فرهنگ ایثار و شهادت از دستور کارهای پژوهشی مهم در دوره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. پراکندگی یافته های مطالعات ایثار به گونه ای است که صرفاً انجام فراتحلیل مطالعات پیشین می تواند چشم انداز روشن را بر پژوهشگران ایثار هویدا سازد و دستور کارهای پژوهشی مناسب را در پرتو توصیف و نقد آورده های پژوهشی در دسترس آن ها قرار دهد. هدف مطالعه شناسایی محورهای مطالعاتی مرتبط بافرهنگ ایثار، شهادت و فداکاری و همچنین، ایضاح نقدهای وارد بر مطالعات ایثار است. 3 پرسش اصلی مطالعه بدین شرح است: در پژوهش های ناظر بر فرهنگ ایثار، شهادت و فداکاری (01401-1379) محورهای مطالعاتی مورد توجه محققان کدام بوده اند؟ مهم ترین نقدهای وارد بر مطالعات ایثار کدم اند؟ صورت بندی دستور کارهای پژوهشی قابل ارائه در حوزه مطالعات ایثار چگونه خواهند بود؟ فراتحلیل 60 مقاله علمی پژوهشی منتخب نشان می دهد تبیین فرهنگ ایثار و شهادت(4/32 درصد)، توصیف فرهنگ ایثار و شهادت (3/24درصد)، مفهوم پردازی ایثار و شهادت 9/18 درصد، سیاست گذاری فرهنگ ایثار و شهادت 5/13 درصد، آسیب شناسی فرهنگ ایثار و شهادت (1/8 درصد) و کنکاش روش شناختی در مطالعات ایثار و شهادت (7/2درصد)، محورهای شش گانه مطالعاتی را تشکیل می دهند. «شناسایی عوامل مؤثر بر فرهنگ ایثار و شهادت» در کانون علائق پژوهشگران بوده است؛ به طور متقابل، «آسیب شناسی فرهنگ ایثار و شهادت» و «کنکاش روش شناختی در مطالعات فرهنگ ایثار و شهادت» از کمترین اقبال در میان پژوهشگران ایثار برخوردار بوده اند. «غلبه رویکرد ساختاری کارکردی و بی توجهی حداکثری پژوهش گران به رویکردهای تفسیری» و «اکتفای پژوهشگران به معنای متعین ایثار و کنارگذاری نمود پدیداری آن در اکنونِ جامعه ایرانی» دو نقد اساسی وارد بر مطالعات داخلی ایثار مزید بر دیگر نقدهای وارد بر آن ها محسوب می شود. «ساخت معرفت پسینی ناظر بر ایثار و فداکاری زمینه مند در میدان اجتماعی» و «طراحی پژوهش های مبتنی بر نمونه گیری کیفی چندلایه» دو دستور کار پژوهشی قابل ارائه برای مجموعه مطالعات آتی حوزه ایثار و فداکاری هستند.

این مقاله به بررسی نقش فرهنگ ایثار و شهادت در ایجاد و تقویت روحیه جهادی در جوامع اسلامی می پردازد. فرهنگ ایثار و شهادت از جنبه های اساسی و مهم فرهنگ اسلامی هستند که تأثیر بسزایی در تقویت ارزش های اجتماعی و اخلاقی دارند. ایثار به معنای فداکاری و ازخودگذشتگی در راه خدمت به دیگران و جامعه و شهادت به عنوان بالاترین درجه ایمان و فداکاری در راه خداوند، دو مفهوم کلیدی در این پژوهش هستند. هدف این مقاله تبیین نقش فرهنگ ایثار و شهادت و بررسی تأثیرات این فرهنگ ها بر القای روحیه جهادی در جامعه است. با استفاده از روش تحقیق کاربردی و مطالعه منابع موجود، به تحلیل و بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش های مرتبط پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که فرهنگ ایثار و شهادت با تقویت صفاتی همچون ایمان، توکل، اخلاص، صبر، شجاعت و عدالت خواهی، افراد را به مبارزه علیه ظلم و فساد تشویق می کند و نقش مؤثری در تحقق اهداف اسلامی و اجتماعی دارد. همچنین، این فرهنگ ها به تقویت ارتباطات انسانی، تعالی اخلاقی و ارتقاء ارزش های جامعه کمک می کنند. با ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و تأکید بر اهمیت این ارزش ها در برنامه های آموزشی و تربیتی، می توان روحیه جهادی را در جامعه تقویت کرد و به تعالی فرهنگی و اخلاقی مسلمانان دست یافت. به این ترتیب، جامعه اسلامی قادر خواهد بود در برابر چالش ها و تهدیدها ایستادگی کرده و به پیشرفت و توسعه دست یابد.

هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوب نظام مند از راهکارهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت با رویکردی تمدنی می باشد. روش پژوهش، کیفی و از نوع فراترکیب بوده و برای گردآوری داده ها، از روش کتابخانه ای استفاده شده است. جامعه موردمطالعه، کلیه منابع علمی فارسی مرتبط با موضوع راهکارهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت با رویکردی تمدنی می باشد. درنتیجه این مطالعه، ابعاد اصلی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت با رویکردی تمدنی شامل: بستر و زمینه، بهره گیری از نهادهای ذی ربط، بهره گیری از فناوری ها و وسایل ارتباط جمعی، بهره گیری از هنر، هنرمندان و ادبیات، ترویج و تبلیغ بهینه، توجه به نقش موزه ها، یادمان ها، آثار، نمادها، تندیس ها و... در حوزه ی ایثار و شهادت، رفع و دفع موانع و پدیده های مضر برای فرهنگ ایثار و شهادت، غنابخشی علمی به برنامه ها و آثار و افراد حوزه ی فرهنگ ایثار و شهادت، توجه به نهادها، ساختار و سیاست ها در حوزه ی ایثار و شهادت، توجه و تقویت منزلت ایثارگران، حمایت و تقدیر از افراد شاخص در زمینه ی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در اشکال و عناوین و طیف های مختلف و نظارت و ارزیابی علمی اثربخشی برنامه ها و اقدامات در زمینه ی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت شناسایی شد که هر یک از این ابعاد خود دربردارنده ی مؤلفه هایی هستند.    

ادله اثبات دعوی به منظور اثبات حق در مقابل ادعای مطروحه بکار می روند . اما برخی اوقات بین این ادله تعارض پیش می آید. این تعارض هنگامی محقق می گردد که اعتبار دو دلیل مسلم باشد و تضاد در بین مدلول آن ها باشد. برای حل تعارض ادله حقوقدانان ابتدا دنبال وجوه ترجیح می روند و سعی می کنند که یکی از ادله را به وجهی از وجوه بر دیگری برتری دهند و بدین گونه تعارض را رفع نمایند و سرانجام اگر وجه ترجیهی یافت نشد و دو دلیل در حالت تعادل باشند به ناچار نظریه تساقط اعمال می شود. روش این تحقیق، به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ شیوه اجرا توصیفی تحلیلی و ابزار گرداوری اطلاعات و داده ها اسنادی و کتابخانه ای است. همچنین هدف مقاله حاضر این است که تعارض اسناد رسمی با شهادت را به عنوان دو دلیل مهم در دادرسی های اداری و مدنی مورد بررسی قرار دهد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که قاعده اصلی برای رفع تعارض ادله، توجه به هدف و مقصد نهایی نظام حقوقی حوزه ای است که تعارض در آن واقع شده است مثلاً در حوزه قراردادها توجه به قصد مشترک طرفین و در تعارض ادله قانونی توجه به روح الفاظ موضوعه و هدف قانونگذار و در تعارض در ادله قضایی و عدالت قضایی وصول به حقیقت را اقتضاء می کند.