مطالب مرتبط با کلیدواژه

اندیشه سیاسی


۱۰۱.

روش شناسی فهم اندیشه سیاسی: اشتراوس و اسکینر (مقایسه ای انتقادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۴۶)

کلیدواژه‌ها: روش شناسی تفسیر اندیشه سیاسی اشتراوس اسکینر طباطبائی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۶ تعداد دانلود : ۷۹۵
پرسش از تفسیر اندیشه سیاسی در کانون این مقاله قرار دارد. برای تفسیر اندیشه سیاسی چند شیوه مسلط وجود دارد؛ از جمله: کشف سازه منطقی متن، تحلیل گفتمان و روش های هرمنوتیکی. روش های هرمنوتیکی نیز خود به دو دسته کلان رویکردهای متن گرا و بافت گرا تقسیم می شوند. در بُعد نظری، مقاله کوشیده است تا با تمرکز بر روشِ تفسیر هرمنوتیکیِ متن، روش دو تن از مفسرین شاخص معاصر (اشتراوس و اسکینر) را با یکدیگر مقایسه انتقادی کند و ضمن شرح آرای روش شناختی-تفسیری اشتراوس، از مکتب تفسیری متن گرایی، انتقادات اسکینر علیه مکتب متن گرایی، عموماً و اشتراوس،خصوصاً را برشمارد و در نهایت توصیفی از روشِ اسکینر را ارائه کند. مقاله برای فهم بهتر انتقادات اسکینر علیه مکتب اشتراوس نمونه ای از تاریخ نگاری اشتراوسی اندیشه را از آرای تفاسیری طباطبایی ذکر کرده و چگونگی کاربرد روش اشتراوس و معایب احتمالی آن را مختصراً نشان داده است. هدف مقاله توصیف نظری و مقایسه تطبیقی دو شیوه تفسیر اندیشه سیاسی است، کاری که برای تاریخ نگاری اندیشه اهمیت به سزایی دارد. مقاله نهایتاً به این جمع بندی رسیده که در قرائت متن گرا از آرای سیاسی کاستی هایی وجود دارد که می توان با کاربست روش اسکینری برخی از آن ها را جبران کرد.
۱۰۲.

بررسی روش شناسی و معرفت شناسی اندیشه سیاسی آیت اله حائری یزدی

نویسنده:
منبع: پژوهش ملل بهمن ۱۳۹۷ شماره ۳۸
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۸۲۳
پژوهش حاضر به روش شناسی و معرفت شناسی آیت اله مهدی حائری در موضوع حکومت و سیاست می پردازد. دیدگاه وی که معتقد است حکومت از شئون پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) نیست، حکومت امری عرفی است و در زندگی اجتماعی، تنها از طریق وکالت می تواند مشروعیت داشته باشد. به این صورت که مردم کسانی را آزادانه بعنوان وکلای خود برای سامان دادن زندگی اجتماعی خویش انتخاب کنند، براساس کلام شیعه و در قالب نظریه استرشاد نقد و رد می شود. براساس کلام شیعی زندگی اجتماعی انسان طبق طبع اولیه آدمی تکامل گرا است و هرگونه جدایی از این طبع نوعی آسیب از این طبع اولیه است و انسان در جستجوی کمال و رشد با تأسی به یک الگو کامل انسانی به شکل گیری جامعه کمال گرا می انجامد. بدین جهت ماهیت زندگی اجتماعی انسان تجمع بر حول محور انسان کامل است تا با تأسی به وی زمینه تکامل فردی و اجتماعی فراهم شود. بی تردید عرصه های تکامل فردی و اجتماعی در این رویکرد مبتنی بر زیست در حیات جمعی حول محور انسان کامل است. اساس چنین جامعه ای رهبر آن است که در سنت کلامی امام و در عرفان انسان کامل نامیده می شود. لذا با رهبری نبی و امام است که انسان به تکامل می رسد و اینکه گفته شود؛ دستور الهی برای تشکیل حکومت از سوی امام و اطاعت مردم از امام وجود ندارد و حکومت امری شخصی است؛ سخن پسندیده ای نبوده و براساس نظریه استرشاد قابل قبول نیست. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- اکتشافی است.
۱۰۳.

جایگاه جمهوریت در اندیشه سیاسی «محمدعلی فروغی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش سیاست نظری پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: سلطنت جمهوریت نظام سیاسی فروغی اندیشه سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۳ تعداد دانلود : ۴۴۶
مسئله پژوهش حاضر، سنجش نسبت «سلطنت» و «جمهوریت» در اندیشه سیاسی محمدعلی فروغی است. تقابل سلطنت و جمهوریت به مثابه دو الگوی سیاسی متمایز برای تنظیم مناسبات و روابط قدرت در جامعه انسانی، یکی از دیرینه ترین منازعات فکری در گستره اندیشه سیاسی بوده است. فروغی با بینشی واقع گرایانه، اجتماع گریزی و نظم ناپذیری را جزء «طبیعت اولیه » انسان می دانست؛ طبیعتی خشن و آلوده به غرایز مرگبارِ خودبینی و خودخواهی که جاه طلبی او جز در سایه نظمِ «سلطانی» و حاکمیتِ «شهریاری» زیرک و متظاهر، بی پایان می نماید. سلطنت، کمال مطلوب فروغی نبود، اما نگاه بدبینانه او به انسان از یکسو و شرایط اجتماعی و پریشانی سیاسی حاکم بر زمانه اش از سوی دیگر وی را به این درک سیاسی سوق داد که تنها با از بین بردن خمیرمایه و «طبیعت اولیه » انسان و جایگزینی آن با «طبیعتی ثانویه» در پرتو نظمی «سلطانی» است که زمینه برای نظم سیاسی مبتنی بر جمهوریت فراهم می شود. پژوهش حاضر با چنین درکی از نسبت سلطنت و جمهوریت در اندیشه سیاسی به بررسی جایگاه «دوگانه» مزبور در گستره اندیشه سیاسی فروغی می پردازد. این پژوهش با کاربست چارچوب نظری «اسپریگنز» به این نتیجه می رسد که فروغی با مشاهده و تشخیص بحران و درد حاکم بر جامعه ای که در آن می-زیست، نظم سیاسی سلطنت را به مثابه ضرورتی مبتنی بر مصلحت، مناسب حال جامعه ایران می دانست. اما شناخت عمیق وی از منطق حاکم بر مناسبات دوران جدید و ظهور نظمی نوآیین و مبتنی بر حاکمیت قانون، هنجار سیاسی مطلوب او را شکل می داد؛ هنجاری که به زعم وی برای جامعه ای که فاقد مؤلفه های اولیه نظم سیاسی مبتنی بر جمهوریت است، جز به پریشانی و بی-ثباتی سیاسی نمی انجامد.
۱۰۴.

سیاست نامه نویسی و چرخش گفتمانی اندیشه سیاسی ایران؛ تحلیل کنش گفتار «سیر الملوک»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش سیاست نظری بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: چرخش گفتمانی اندیشه سیاسی سیاستنامه موقعیت سوژگی بینامتنیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۳ تعداد دانلود : ۵۱۱
نسبت نقش مؤلف و زمینه اجتماعی در چرخش گفتمانی اندیشه سیاسی اسلام و ایران دوره میانه اسلامی، موضوعی شایسته بررسی است. زمینه های اجتماعی قرن های سوم تا پنجم ه.ق، بسترهایی را ایجاد کرد که از درون آن، الزامات تحول اندیشه سیاسی اسلام و ایران و چرخش گفتمانی آن شکل گرفت. در واکنش به تحولات و زمینه های سیاسی جامعه اسلامی- ایرانی این دوره، سه گونه اندیشه ورزی درباره خلافت- سلطنت شاهد هستیم؛ ابوالحسن ماوردی با طرح اندیشه خلافت اسلامی به دنبال حفظ خلافت؛ امام محمد غزالی ضمن تلاش برای توجیه شرعی قدرت امرا و سلاطین به دنبال آشتی خلافت و سلطنت و در نهایت خواجه نظام الملک طوسی با نظریه شاهی از نظم خلافت-محور گذر نموده و گفتمانی جدید را صورت بندی کرده است. چنین منازعه ای در متن «سیرالملوک» قابل بازیابی است. در این متن، منازعه سه گفتمان اندیشه سیاسی قابل بازیابی است: گفتمان خلافت، گفتمان شاهی و گفتمان دینی مقاومت. این مقاله این فرض را به آزمون می گذارد که خواجه نظام الملک در متن سیر الملوک، نقش «سوژگی سیاسی» را در تحول گفتمانی از شریعت نامه به اندرزنامه بازی کرده است. او در متن سیرالملوک، از سه استراتژی زبانی برای ایفای نقش موقعیت سوژگی بهره می گیرد: «کم رنگ سازی» که از طریق آن در بازنمایی ها، خلیفه و ارکان ساختاری آن را به «حاشیه» می راند؛ «طرد» که از طریق آن، گفتمان های دینی مقاومت را در زنجیره نفی گفتمانی قرار می دهد و «برجسته سازی» که از طریق آن، گفتمان شاهی را «صورت بندی» می کند. روش تحلیل در این مقاله، تلفیقی از نظریه گفتمان «لاکلائو» و «موفه» برای سطح کلان تحلیل و رویکرد گفتمان سطح خرد «ون لوون» است.
۱۰۵.

واکاوی نقش آیت الله نائینی در جنبش مشروطیت و زمینه سازی تشکیل حکومت اسلامی با تأکید بر اندیشه سیاسی وی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۴

کلیدواژه‌ها: آیت الله نائینی مشروطیت حکومت اسلامی اندیشه سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۳۹۹
هدف پژوهش حاضر بررسی تفکر آیت الله نائینی در مشروطه به عنوان زیربنای نظری حکومت اسلامی می باشد. چراکه ایشان نظام سیاسی مطلوب را فقط از نوع دینی آن می داند. آیت الله نائینی در زمان مصادره مشروطیت به حمایت از مشروطه می پردازد. ایشان معتقد است مشروطه، استبداد را محدود و حق حاکمیت مردم را افزایش می دهد. به این جهت تلاش برای قطعیت مشروطه می نماید. براین اساس این تحقیق با روش توصیفی و رویکرد تحلیل اسنادی به بررسی این موضوع می پردازد که چه رابطه ای بین اندیشه سیاسی آیت الله نائینی و شکل گیری حکومت اسلامی وجود داشته است؟ و اما پاسخی که نویسندگان برای این سؤال در نظر گرفته اند این است که آیت الله نائینی نظام سیاسی امامت شیعی را به عنوان نظام مطلوب سیاسی به جای سلطنت پادشاهی معرفی و نوع حکومت و حاکم را در دوران غیبت که حکومت اسلامی به دست ولی فقیه باشد را معرفی نمود.
۱۰۶.

دین و دولت در عهد ساسانی؛ درآمدی بر الهیات سیاسی زرتشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵۹)

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی آیین زرتشت ساسانیان الهیات سیاسی هژمونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳۴ تعداد دانلود : ۹۱۷
حداقل از زمان ورود نخستین مهاجران به ایران در دوره ی ماقبل مادها، ایران به لحاظ ایدئولوژیک به ایران مزدایی یا خرد مزدایی مشهور بود که در آن کثیری از خدایان، ایزدکده ی ایرانیان را شکل می دادند. اما به تدریج تصویر خدایان ایرانی روشن و روشن تر شد. البته این امر نسبتی با ساختار قدرت داشت، چنان که با ظهور دولت ساسانی، هم نشینی جالبی میان آیین زرتشت با این دولت برقرار شد. این که چرا و چگونه دولت ساسانی از میان کثیری از آیین های مزدایی چون زروانیسم، میترایسم، مانویت و حتی ادیان وارداتی مثل مسیحیت و یهودیت، به خدای زرتشت پیوست، واجد اهمیت پژوهشی بسیاری است. بدین سان، هدف این مقاله بررسی چرایی و چگونگی اولویت یافتن آیین زرتشت در ذهنیت و عملکرد زمام داران ساسانی است. روش این مقاله، تحلیل گفتمان از نوع گفتمان لاکلا و موف است. بر این اساس، عناصر اصلی گفتمان الهیات سیاسی زرتشتی، عناصر هژمونیک، مفصل بندی ها، کارگزار اجتماعی و غیریت ساز آن مورد واکاوای قرار خواهند گرفت. بر اساس یافته های این مقاله، آیین زرتشت واجد مؤلفه هایی است که الهیات موجود در آن را برای سیاست یکپارچه سازی، هویت سیاسی و ضدیت با تکثر نیروها که خصلت اصلی حکمرانی ساسانی بود، فراهم می کند. نتیجه آن که عناصر اصلی الهیات زرتشتی چون هستی شناسی کیهانی، جهان بینی خیمه ای، فره ایزدی و خودچیرگی، مبنای اصلی حکمرانی ساسانی را برای اجرای یک سیاست همگون ساز در قلمرو پارس فراهم آورد.
۱۰۷.

بررسی میزان آشنایی طلاب و دانشجویان شهر قم با فقه سیاسی امام خمینی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال دوم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۶) 23 - 42

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی امام خمینی فقه سیاسی نسل سوم انقلاب اسلامی ایران طلاب و دانشجویان شهر قم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۴۱۵
مقاله حاضر، میزان آشنایی طلاب و دانشجویان نسل سوم انقلاب اسلامی شهر قم با فقه سیاسی امام خمینی را با روش پیمایش و ابزار پرسش نامه، بررسی کرده است. حجم نمونه 600 نفر است که با روش نمونه گیری ترکیبی (طبقه ای سهمیه ای) انتخاب و به سؤالات پرسش نامه پاسخ داده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد میانگین میزان آشنایی طلّاب و دانشجویان شهر قم با فقه سیاسی امام 01/74 درصد است. همچنین، بر اساس یافته های تحقیق، متغیرهای جنس، وضع تأهل و محل سکونت (شهری/ روستایی) پاسخ گویان در میزان آشنایی آنان با فقه سیاسی امام تأثیر نداشته است؛ اما متغیرهای محل تحصیل، سن و مقطع تحصیلی پاسخ دهندگان در میزان آشنایی آنان مؤثّر بوده است.
۱۰۸.

مطالعه ی برهمکنش قلمرو حکومت و اندیشه سیاسی در اوایل دوره ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال پانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 207 - 229

کلیدواژه‌ها: جغرافیای سیاسی شاهنشاهی ساسانی اندیشه سیاسی ملی گرایی ژئوپلیتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۴۴۱
جغرافیای سیاسی در هر دوره ی زمانی از عوامل مؤثر بر نوع حکمرانی بوده است. امپراطوری ساسانی منطبق با وضعیت جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتک ، نوعی از اندیشه ی سیاسی را ارائه داده است که از رهگذر آن منافع امپراطوری عظیم ساسانی تأمین می شده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سئوال است که؛ ساسانیان چگونه و بر پایه چه مولفه هایی فضای جغرافیایی فلات ایران را سازماندهی کرده اند؟ و نوع سازمان دهی فضای جغرافیایی آنها چه تأثیری بر اندیشه سیاسی آن ها داشته است؟ به لحاظ روش شناسی داده های این پژوهش، با روش کتابخانه ای گردآوری شده و اطلاعات با روش تحلیلی تفسیر شده است. نتایج تحلیل ها نشان می دهد، در دوره اردشیر اوّل، جغرافیای فلات ایران به یکپارچگی دست نیافته و بسیار آشفته بوده است، بنابراین نمی توان از تمرکز گرایی در این دوره سخن گفت. با توسعه قلمرو در دوره شاپور اوّل، حوزه جغرافیایی براساس سه لایه جغرافیایی، شامل: مناطق همگرا و واگرا (ایران-شهر) و مناطق خارج سه لایه جغرافیایی ایران یعنی انیران تقسیم بندی شده و اندیشه سیاسی تسامح گرایانه بوده است. از سال273میلادی با از دست رفتن مناطقی از حوزه ی جغرافیایی ایران، نهاد سیاسی بر اساس اندیشه ملّی گرایانه بر پایه دین زرتشتی شکل یافته و هژمونی بدست آمده در دوره اردشیر اول و شاپور اول با سرکوبی سایر ادیان که نقش برجسته ایی در مسائل ژئوپلیتیک منطقه بازی می کردند، با افول سیاسی مواجه شده است.
۱۰۹.

منابع سخت قدرت متعالی در اندیشه سیاسی امام خمینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۹ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ 783 - 803

کلیدواژه‌ها: امام خمینی اندیشه سیاسی قدرت متعالی منابع سخت قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۵ تعداد دانلود : ۳۵۴
مسئله مقاله حاضر بررسی منابع سخت قدرت متعالی در اندیشه سیاسی امام خمینی است. به نظر می رسد امام خمینی، هیچ یک از منابع سخت  قدرت را به صورت مستقل، واجد قدرت نمی داند و همه آنچه را که به عنوان منابع قدرت مطرح است و مطرح نیست، درصورتی که با ایمان به خدا و اراده و انگیزه الهی پیوند بخورد، دارای قدرت می داند. برای تبیین این دیدگاه، از چارچوب نظری متخذ از دیدگاه امام خمینی استفاده شده است. براساس نظریه انسان شناسی ایشان، انسان دارای سه بعد است؛ غیبی و روحی، برزخی و خیالی، شهودی و دنیوی. این ابعاد دارای رابطه ای تشکیکی با یکدیگرند. براساس این نظریه که نقش چارچوب نظری مقاله حاضر را ایفا می کند، منابع سخت قدرت ذیل بعد سوم، یعنی بعد جسمی و مادی و در ارتباط با بعد اول و دوم، بحث می شود که در این مقاله با روش توصیفی اکتشافی ارائه شده است.
۱۱۰.

بررسی رویکرد محمد حسین نائینی نسبت به مفاهیم و آموزه های جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۰ پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳ 93 - 112

کلیدواژه‌ها: ایران معاصر اصولی گری آموزه ها و مفاهیم جدید اندیشه سیاسی محمد حسین نائینی نواندیشی دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۳۴۹
اندیشه و نظر نائینی در حوزه اصلاح طلبی و نو اندیشی دینی در شرایطی که جامعه ایرانی احساس عقب ماندگی می کند و خود را در مواجهه با اندیشه ها و شرایط قدرتمند غرب می بیند، قابل طرح است؛ در این وضعیت است که در جامعه ایران خصوصا در میان نخبگان از یک طرف خود را عقب مانده و از طرف دیگر غرب را پیشرفته می بینند. نائینی با نگاهی به وضع جامعه ایرانی و شرایط به اصطلاح «ملل متمدنه» به این اعتقاد می رسد که اندیشه هایی که باعث پیشرفت و تمدن در غرب شده در داخل منابع، تاریخ و اندیشه های اسلامی وجود دارد اما این غربی ها بودند که آنها را به کار بردند و از آنها استفاده کردند و در نتیجه به پیشرفت و ترقی و قدرت رسیدند. لذا نائینی روی کرد اصلاح طلبی و نواندیشی دینی را اتخاذ می کند
۱۱۱.

بسترهای اندیشه ورزی در علوم سیاسی و جامعه شناسی در دوره معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۰ پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳ 227 - 240

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی اندیشه ورزی جامعه شناسی علوم سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۲۸۹
در سیر تحولات معرفتی در عرصه مطالعات علوم انسانی، مقولات اندیشه ای از جمله اندیشه سیاسی بر اساس گرایشهای کمتر انتقادی و بیشتر تقلیدی و متأثر از ورود ترجمه ای مباحث، بستر اندیشه ورزی سیاسی و اجتماعی از قوت کافی برخوردار نشده است. حتی پس از انقلاب اسلامی نیز تقسیم بندی قابل اطمینان نحله ها و آثار در حیطه اندیشه سیاسی شکل نگرفته است. این در حالی است که مقوله تولید علم و ضرورت نظریه پردازی که از اهداف استراتژیک نظام سیاسی محسوب می شود ، ضرورت اندیشه ورزی سیاسی و تأمل در مقدمه اندیشه سیاسی به صورت روشمند و با اتکاء به مبانی معرفتی و شرایط محیطی جامعه اسلامی را مورد عنایت نخبگان و دست اندرکاران قرارمی دهد. اما علی رغم شرایط و مقتضیات مناسب و تغییرات محیطی که موجب دگرگونی در سطح تقاضای جامعه شده است، همچنان طرح این سئوال اساسی مطمح نظر نخبگان و اندیشه ورزان قرار دارد؟
۱۱۲.

بازشناسی مفاهیم آزادی مثبت و منفی: رویکردی انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۲ بهار ۱۳۹۱ شماره ۱ 351 - 369

کلیدواژه‌ها: آیزایا برلین آزادی مثبت و منفی اندیشه سیاسی عقلانیت گزینش مونیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۱ تعداد دانلود : ۲۶۶
آیزایا برلین در صدد بر آمده است تا نشان دهد چگونه تضاد میان مونیسم و پلورآلیسم خود را در دو مفهوم بسیار متفاوت از آزادی یعنی آزادی «مثبت» و «منفی» جلوه گر ساخته است. اساس نگاه کثرت گرای برلین مبتی بر این فرض است که امکان های بسیار برای انتخاب وجود دارد که قابل تلفیق و ترکیب نیستند و باید با آزادی عمل میان آنها دست به انتخاب زد. او در صدد بر می آید با رد مونیسم معرفتی، پایه های کثرت گرایانه روش خود را بنیان نهد و اندیشه و عمل را از حوزه ای تک سویه به حوزه ای چند سویه مبدل کند تا از این راه دغدغه اصلی او یعنی فراهم کردن بستر های آزادی تحقق یابد.
۱۱۳.

نسبت آزادی و امامت از نگاه شهید بهشتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۳ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ 149 - 166

کلیدواژه‌ها: آزادی امامت اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی شهید بهشتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۹۴۱
آزادی و اقسام آن از دیدگاه متفکران گوناگون همواره موضوع بحث بوده است. در ادبیات اسلامی گاه از واژه حریت در مقابل آن استفاده می شود که چندان شفاف نیست. یکی از مهم ترین مباحث این است که حدود آزادی ها کجاست. در میان متفکران اسلامی و ادبیات شیعه به طور عام با توجه به مطرح شدن مقوله امامت، پرسشی که شکل می گیرد این است که آیا امامت جلودار آزادی است یا خیر؟شهید بهشتی در این میان دارای جایگاه ممتازی است. در نظام و دستگاه اندیشه وی، آزادی دارای جایگاهی کلیدی است و از سوی دیگر نسبت سنجی خاصی نیز میان دو مقوله آزادی و امامت برقرار می گردد.در مقاله حاضر تلاش می شود تا در درجه اول معنا و مفهوم آزادی از نگاه شهید بهشتی بررسی گردد و سپس نسبت آن با مقوله امامت مشخص شود.
۱۱۴.

فضیلت مدنی در اندیشه عرفانی مولانا جلال الدین محمد بلخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۴ تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 407 - 429

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی دوستی عرفان عشق فضیلت مدنی مدارا مولانا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۳۳۹
 یکی از مؤلفه های شاخص و بنیادینِ اندیشه سیاسی، مفهوم «فضیلت مدنی» است که تحققِ غایت سیاست وابسته به بسط و گسترش و تعمیق آن در میان انسان هاست. در این نوشتار ضمن واکاوی آثار مهم عارف بزرگ ایرانی، جلال الدین محمد بلخی مشهور به مولوی، ظرفیت و امکانات سیاسی اندیشه وی در چارچوب نظری اسپریگنز و نظریه دلالتی– پارادایمی بررسی و تحلیل شده است. مدعای مقاله این است که با توجه به دلالت های معرفتی، تبیینی و هنجاری اندیشه مولوی، اندیشه وی متضمن عناصر و مؤلفه های مهمی چون عشق، دوستی، مدارا و نیز نقد سیاسی و اجتماعی به عنوان شاخص ترین فضیلت هایی است که آشکارا وجه و صبغه مدنی دارند
۱۱۵.

مسائل و مشکلات روش شناختی برنامه پژوهشی در ارزیابی روش شناسی های تاریخ اندیشه سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۵ بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ 63 - 81

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی برنامه پژوهشی روش شناسی منطق برساخته و منطق درونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۲ تعداد دانلود : ۳۱۵
هدف این مقاله نشان دادن مشکلات روش شناختی برنامه پژوهشی است که در ارزیابی روش شناسی های تاریخ اندیشه سیاسی پدیدار می شود. برنامه پژوهشی بر این مدعاست که اصول و قواعد روش شناختی آن، برای ارزیابی نحوه شکل گیری، بسط و تکامل روش شناسی ها در هر حیطه ای از دانش بسنده است. در مقابل، این مقاله بر این استدلال است که برنامه پژوهشی مذکور به دلیل تأکید بر منطق برساخته قادر به ارائه فهم و ارزیابی بسنده از روش شناسی ها نیست. از این رو، آن برنامه در سه حیطه روش، نظریه و تفسیر واجد مسائل و مشکلات عدیده روش شناختی است. مسائل و مشکلات در حیطه روش آن است که این برنامه به مسائل شکل گیری روش شناسی ها و نیز افعال گفتاریکه در هنگام شکل گیری انجام می دهند، وقعی نمی نهد. در حیطه نظریه، آن بعد هنجاری نظریه های سیاسی را نادیده انگاشته، فقط بر بعد تبیینی تمرکز دارد و در حیطه تفسیر، این برنامه قادر نیست ابعاد قدیمی پدیده ها را نوآوری تلقی کند و میان وجود فکت و تفسیرش تمیز قایل شود؛ چون از نظر آن، هر گونه نوآوری مستلزم این است که پدیده مذکور به لحاظ زمانی در گذشته واقع نشده باشد و آزمون پذیر باشد؛ در نتیجه اکتشاف پدیده های گذشته تفسیری بدیع تلقی نمی شود. بنابراین، برنامه پژوهشی به دلیل توجه نداشتن به منطق درونی روش شناسی های اندیشه، متضمن سه مشکل روش شناختی در روش، نظریه و حاصل کاربست روش، یعنی تفسیر، شده است و برای رفع این مسائل، آن برنامه باید دستخوش تغییرات بنیادین و نه جرح و تعدیل های موقت شود.
۱۱۶.

شکل گیری اندیشه سیاسی «تجدد آمرانه» در تاریخ معاصر ایران ( مطالعه موردی: نامه فرنگستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۶ بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ 109 - 128

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی بحران ناامنی و بی نظمی آرمان های ترقی خواهانه تجدد آمرانه نامه فرنگستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۴۱۲
    اندیشه سیاسی تجدد آمرانه پس از سقوط محمدعلی شاه تا روی کار آمدن رضاشاه به گفتار سیاسی غالب در ایران تبدیل شد. مقاله های سیاسی و اجتماعی نامه فرنگستان مهم ترین نقش را در ترویج این اندیشه سیاسی بر عهده داشته است. در این پژوهش با در نظر گرفتن مقاله های سیاسی و اجتماعی نامه فرنگستان به عنوان یک کنش گفتاری در مورد زمینه فکری و سیاسی دوره انتشار آن، نشان داده شده اندیشه سیاسی تجدد آمرانه پاسخی به بحران ناامنی و بی نظمی، و همچنین شکست آرمان های ترقی خواهانه انقلاب مشروطه در ایران بوده است. پس از آن با بررسی فرایندی که نویسندگان مقاله های سیاسی و اجتماعی این مجله از مشاهده مشکل سیاسی تا ارائه راه حل طی کرده اند، سعی شده فراتر از مواجهه های ایدئولوژیک، تبیینی نظری از پیدایش اندیشه سیاسی تجدد آمرانه و روی کار آمدن رضاشاه در تاریخ معاصر ایران ارائه شود.
۱۱۷.

آسیب شناسی مشروعیت در اندیشه سیاسی هخامنشیان (تحلیل محتوای کتیبه ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۷ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 833 - 851

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی سنگ نوشته های شاهنشاهی هخامنشیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۳۹۵
پگاه تاریخ بشر در موضوع سیاست را ایرانیان به خود اختصاص داده اند و آنان بوده اند که وجوه غارتگری، جنگ، خشونت، ناامنی، بی نظمی، آشوب و تجاوز را به سمت گفتمان های آبادانی، رواداری، راستی، اخلاق و حقوق بشر سوق داده اند. سلسله هخامنشیان به گفته ابن خلدون و هگل سرآغاز حکمرانی انسانی در تاریخ بشر است. در این نوشتار قصد داریم با تحلیل سنگ نوشته ها و کتیبه های به جای مانده از دوره هخامنشیان، به این پرسش پاسخ دهیم که چه کسی، با چه ویژگی هایی حق حکمرانی در این سلسله را به دست می آورده است. مجموعه کتیبه های به جای مانده در تخت جمشید، همدان، شوش، بیستون، خراسان، مصر و ... که گفته ها و گزاره های شاهانی چون کوروش، داریوش، کمبوجیه و ... را ثبت کرده است، منبع دسته اول و مستقیمی در جهت شناخت و نقد و بررسی اندیشه سیاسی ایران محسوب می شود. بر قلمرو حکومتی که نیمی از پهنه مسکونی کره زمین را در اختیار داشت، چه کسی با چه شاخص هایی می بایست حکومت داری کند. در این نوشتار وجوه تکنیکی هرم حاکمیت هخامنشیان مورد بررسی انتقادی قرار می گیرد تا وجهی ناشناخته و بسیار تداومی در اندیشه سیاسی ایران تحلیل شود. 
۱۱۸.

همروی فلسفه سیاسی و فقه سیاسی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۴ آذر - اسفند ۱۳۹۲ شماره ۵ و ۶ (پیاپی ۱۴۳ و ۱۴۴) 26 - 46

کلیدواژه‌ها: فلسفه سیاسی شیعه فقه سیاسی شیعه عقل از دیدگاه اندیشمندان اسلامی نقل از دیدگاه اندیشمندان اسلامی فلسفه سیاسی اندیشه سیاسی کلام سیاسی فقه سیاسی ارتباط عقل و نقل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۶۳۸
یکی از مباحث مهم در حوزه اندیشه سیاسی که جنبه کبروی دارد، ارتباط فلسفه سیاسی با فقه سیاسی است. نویسنده در نوشتار حاضر، تمرکز بحث را مقایسه فلسفه سیاسی شیعه و فقه سیاسی شیعه قرار داده است. و در پی پاسخ به این سؤالات است که چگونه نتایج این دو رشته علمی قابل مقایسه اند؟ آیا هر دو نتایجی یقینی ارائه می کنند؟ و اینکه تقدم و تأخر اعتبار آن ها چگونه است؟ وی در راستای این هدف، ابتدا مقصود خود را از فلسفه سیاسی و فقه سیاسی روشن می سازد. و سپس به ارتباط عقل و نقل از دیدگاه اندیشمندان اسلامی اشاره خواهد نمود. به این ترتیب، زمینه را برای پرداختن دقیق تر به رابطه فلسفه سیاسی شیعه و فقه سیاسی شیعه آماده می سازد.
۱۱۹.

نگاهی به کتاب کارآمدی روش اجتهادی امام خمینی در تولید اندیشه فقهی سیاسی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ مهر و آبان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۱۶۶) 87 - 92

کلیدواژه‌ها: نقد کتاب روش اجتهادی امام خمینی مکتب اجتهادی اندیشه فقهی اندیشه سیاسی مکتب فکری مکتب فقهی کتاب کارآمدی روش اجتهادی امام خمینی در تولید اندیشه فقهی و سیاسی غلامحسن مقیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۵۰۶
غلامحسن مقیمی در کتاب " کارآمدی روش اجتهادی امام خمینی در تولید اندیشه فقهی و سیاسی"، روش اجتهادی امام خمینی را از نظر تولید اندیشه فقهی سیاسی، مورد بررسی قرار داده است. کتاب مذکور در سه بخش و 372 صفحه در زمستان 1395 توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسامی به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار حاضر به بیان محتوای کتاب و ذکر نکات و انتقاداتی پیرامون آن پرداخته است.
۱۲۰.

شیراز عصر حافظ و چگونگی بازتولید اندیشه ایرانشهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 177 - 190

کلیدواژه‌ها: اندیشه ایرانشهری اندیشه سیاسی تاریخ اندیشه حافظ شیراز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۶۰۳
برخلاف شاعران عرفانی، که عموماً با تحولات اجتماعی و سیاسی بیگانه اند، تاریخ سیاسی شیراز قرن هشتم در شعر حافظ بروز یافته است که می توان جوهره آن را اندیشه ایرانشهری دانست. در اواخر دوره ساسانی، مفاهیم متعددی در قالب فرهنگ و اندیشه ایرانیان شکل گرفته بود که ریشه در چندین قرن تمدن و مواجهه با تمدن های دیگر داشت. اندیشه سیاسی ایران باستان یکی از مقولاتی ا ست که در دوران اسلامی تداوم یافت و از آن به اندیشه ایرانشهری تعبیر شده است.  در این پژوهش، با استفاده از رویکرد  تاریخ اندیشه آر.جی کالینگوود (Collingwood)، فیلسوف و مورخ انگلیسی، سعی شده است تا بدین سؤال اصلی پاسخ داده شود که چرا وجوه مهم اندیشه سیاسی ایرانشهری  در اندیشه حافظ نمود یافته است و تاریخ شیراز آن دوره چگونه بر این اساس تحلیل می شود. یافته های پژوهش که به صورت تحلیلی  تاریخی به دست آمده، نشان می دهند که رویکرد سیاسی حافظ در اشعارش با اندیشه ایرانشهری پیوند داشته و مدح و ذم شاهان زمانه در راستای مؤلفه های این اندیشه صورت گرفته است.