منطقه خاورمیانه

زمینه های ظهور تروریسم در جهان و به خصوص منطقه خاورمیانه همواره مورد توجه محققان و سیاست مداران بوده است. در این رابطه عوامل مختلفی را می توان نام برد: از ضعف فرهنگی گرفته تا نابرابری های سیاسی و اقتصادی در میان افراد، گروه ها و جوامع. آنچه بیش از پیش لازم می نماید بررسی تئوریک پیدایش پدیده تروریسم در جهان و بویژه منطقه خاورمیانه است. این منطقه به لحاظ تعدد فرهنگی و قومی همواره زمینه ساز بروز جریان های تروریستی بوده است. از نمونه های بارز این پدیده، ظهور و قدرت گیری داعش در منطقه و پیش تر از آن طالبان را میتوان نام برد. این نوشتار درصدد است به این پرسش پاسخ بدهدکه آیا می توان با استفاده از نگاهی سازه انگارانه به بررسی ظهور تروریسم و به خصوص جریان داعش در منطقه خاورمیانه پرداخت؟ نظریه سازه انگاری به دلیل توجه به بعد ذهنی و انگاره های فرهنگی قومی در کنار نگاهی مادی گرایانه بهتر می تواند به تحلیل ظهور تروریسم در منطقه خاورمیانه و جریان شناسی داعش نسبت به دیگر نظریات روابط بین الملل از جمله رئالیسم و لیبرالیسم بپردازد.

وقوع تحولات در شمال افریقا و تسری آن به خاورمیانه سبب شد تا بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای، رویکردها و سیاست های متفاوتی را نسبت به قبل در این منطقه اتخاذ کنند. روسیه، به عنوان یکی از بازیگران فرامنطقه ای حاضر در منطقه خاورمیانه که تاریخچه حضور آن به دوره تزارها بازمی گردد، در جریان این خیزش ها، رویکرد خود را نسبت به این منطقه تغییر داده و در هر یک از کشورهای قیام کرده با توجه به منافع و ابزار خود، سیاستی متفاوت را اتخاذ نموده است. این مقاله به دنبال آن است تا با ارائه چارچوبی نظری، رویکردهای روسیه را نسبت به تحولات اسلامی تبیین نماید. بر این اساس پرسش اصلی مقاله این است که وقوع تحولات اسلامی در منطقه خاورمیانه بر سیاست روسیه در این منطقه چه تأثیری داشته است؟ یافته های مقاله حاکی از آن است که خیزش های مردمی در منطقه خاورمیانه با عنوان \""تحولات عربی\"" موجب شد تا روسیه ابتدا سیاست همراهی با این انقلاب ها را در قالب همکاری با غرب در پیش گیرد، اما در ادامه، به دلیل نگرانی از افزایش حضور امریکا در منطقه و تسری این جریان به منطقه اوراسیا، سیاست تقابل با این جریان ها و حمایت از دولت های حاکم را در قالب تقابل با غرب دنبال نماید. پژوهش حاضر رویکرد روسیه را نسبت به خیزش های مردمی و وقوع تحولات در منطقه خاورمیانه تبیین نموده است

قدرت نرم یکی از مؤلف ههای مهم و تأثیرگذار در سیاست خارجی کشورها به شمار م یآید. انقلاب اسلامی ایران را م یتوان تجلی تحقق قدرت نرم به معنای توانایی نفوذ در میان دیگر مل تها، بدون تهدید و یا پرداخت هزینه محسوس به شمار آورد . جمهوری اسلامی ب ه عنوان یک واحد سیاسی دارای هویتی خاص است. این هویت دارای چند بعد ایرانی، اسلامی، انقلابی و جهان سومی است که تعیی نکنندة رفتار آن در سیاست بی نالملل هستند. ایران با تکیه بر قدرت نر مافزاری ب هویژه ارز شهایی چون ایثار، شهاد تطلبی، معنوی تگرایی، عدالت باوری، استقلا لطلبی، مبارزه با صهیونیسم و ضدیت با سیاس ت های امپریالیستی غرب ب ه ویژه آمریکا، توانسته به احیای خودباوری دینی و بیداری اسلامی در عرصه منطق های و تأثیرگذاری بر مناسبات جهانی بپردازد و اقتدار نر م افزاری خود را در عرصه بی نالمللی به منصه ظهور رساند. در این مقاله در پی بررسی تأثیر قدرت نرم انقلاب اسلامی در در منطقه شمال آفریقا و کشورهایی نظیر مصر، تونس و لیبی « بیداری اسلامی » جنبش موسوم به هستیم.

دانش یکی از منابع قدرت است و قدرت، تعیین کننده بسیاری از مناسبات است، پس مطالعه بعنوان مهمترین بستر تولید آگاهی، سبب ارتقاء دانش عمومی جامعه خواهد شد و این خود باعث می شود روابط انسان ها، کمترین تنش ها را به خود ببیند. مطالعه در کمک به ساخت فرهنگ صلح پایدار نقش حائز اهمیتی دارد. افزایش آگاهی و گسترش فرهنگ مطالعه پیش نیاز ایجاد و گسترش فرهنگ صلح است. از اینرو پژوهش حاضر درصدد است با تبیین وضعیت صلح و مطالعه در نقاط مختلف جهان با تأکید بر منطقه خاورمیانه به مقایسه وضعیت این دو مولفه و نسبت آنها در جهان و بطورویژه در خاورمیانه بپردازد. این پژوهش به روش کتابخانه ای انجام شده است. همچنین برپایه آمارهای گردآوری شده از منابع رسمی منتشر شده، مقایسه بین کشورها در شاخص های صلح و مطالعه صورت گرفته و تجزیه و تحلیل لازم انجام شده است. یافته ها نشان می دهد ناآرام ترین منطقه جهان خاورمیانه است که علیرغم پیشینه تاریخی ارزشمند خود در حوزه خط، کتابت و کتابخانه، امروز در شاخص سرانه مطالعه و دیگر شاخص های فرهنگی مرتبط با آن ، وضعیت مناسبی ندارد. وضعیت مناسب در هر دو مولفه عمدتاً از آن کشورهای توسعه یافته است. صلح و مطالعه رابطه ای دوسویه با یکدیگر دارند. مطالعه پیش نیاز و به دیگر سخن، مولفه مهمی در ایجاد و گسترش صلح در دنیاست. مطالعه به ایجاد و گسترش صلح، امنیت در جامعه کمک خواهد کرد. صلح نیز با ایجاد شرایط آرام (امنیت و اقتصاد مناسب ناشی از صلح) در جامعه و تقویت و تثبیت مراکز اطلاعاتی و تولید کننده اطلاعات، شرایط ترویج دانش و گسترش فرهنگ مطالعه را مهیا می سازد.

ﺑﯿﺪاری اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﻘﻼب در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻋﺮﺑﯽ در ﺳﺎل 2011 وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪﯾﺪی ﺷ ﺪ، ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮده ای را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ. اﻣﯿﺪ آن می رفت ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮج ﻓﺰاﯾﻨ ﺪه انقلاب های ﻣﺮدﻣﯽ، ﻧﻈﻤﯽ ﺟﺪﯾﺪ، ﻣﻨﻄﻘﻪ ای و درون زا ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮد؛ اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﺪن اﻧﻘﻼب و اﻧﺤ ﺮاف در ﺑﯿﺪاری اﺳﻼﻣﯽ، وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻀﺎد، دﺷﻤﻨﯽ و ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ در ﺑﺮﺧ ی کشورهای ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺣﺎﮐﻢ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻠﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ چالش هایی ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ زمینه ها و ﻋﻮاﻣ ﻞ ﻣﺆﺛﺮ در اﯾﻦ روﻧﺪ، در ﻗﺎﻟﺐ فرصت ها و ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎی ﺑﯿﺪاری اﺳﻼﻣﯽ، می تواند ﮔﺎم ﻣﻬﻤﯽ در ﺷﻨﺎﺧﺖ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺮﺳﯿﻢ راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﻣﻤﮑﻦ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﺮان ﺑﺮای ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮی از فرصت ها و ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺑﺎﺷﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻼش می شود ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺳ ﻮات(swot) فرصت ها و ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎی ﺑﯿﺪاری اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪشود. و به این سوالات پاسخ داده شود، تهدیدهای فراروی ایران در رابطه با بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه چیست؟فرصت های فراروی ایران در رابطه با بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه چیست؟ یافته ها نشان می دهدکه همکاری جدید منطقه ای در برابرمقاومت، ظهور گروهای سلفی تکفیری، ایجاد جنگ و درگیری در کشورهای مسلمان نشین، ظهور نظم نوین غربی بجای نظم نوین اسلامی، افزایش بحران و پیچیدگی در منطقه.تهدیدهای ایران در منطقه است و در مقابل افزایش قدرت منطقه ای ایران، شکل گیری گفتمان اسلام سیاسی، وضعیت جدید ایران پس از برنامه برجام، به ثمر نشستن خواسته های نیروهای اسلامی. فرصت های فراروی ایران است.

دولت های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا چندین دهه است که سیاست های اقتصادی خود را در راستای سیاست های اقتصادی نولیبرال یا اصلاحات نولیبرالیسم اقتصادی که به عنوان یک مدل خاص اقتصادی از سوی امریکا و نهادهای تحت سلطه آن مطرح است، تنظیم کرده اند. از بین این کشورها می توان به ترکیه، لیبی، سوریه، اردن، عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس اشاره کرد. مقاله حاضر درصدد است تا با نگاهی بسترمند به تحولات مصر، به سئوال مهم ریشه های اقتصادی وقوع انقلاب مصر تحت تاثیر بکارگیری سیاست های نولیبرالیسم اقتصادی در فضای اقتدارگرای دستگاه سیاسی حسنی مبارک پاسخ دهد. فرض مهم این نوشتار آن است که مصر به عنوان یکی از بزرگ ترین و تاثیرگذارترین کشورهای منطقه، پس از شکست و پایان سیاست های اقتصادی درهای باز و انفتاح انور سادات، از دهه 1990، اصلاحات نولیبرالیسم اقتصادی را به عنوان سومین نسل پارادایمی اقتصاد سیاسی بکار گرفت و سیاست های اقتصادی داخلی و بین المللی را براساس این مدل اقتصادی تنظیم ساخت. در نتیجه بکارگیری این سیاست ها در فضای سیاسی اقتدارگونه نظام سیاسی مصر، شاخص های مهم اقتصادی تحت تاثیر این سیاست ها قرارگرفت. این مقاله، شاخص های مهم و تاثیرگذار اقتصادی همچون فساد، رشد اقتصادی، فقر و نابرابری و بیکاری و امنیت شغلی را در بستر مدل نظری «اقتدارگرایی نولیبرالیسم» به شکلی سیستماتیک و با تکیه بر روش های مختلف اقتصاد سیاسی تجزیه و تحلیل خواهد نمود.

در دهه های اخیر، تروریسم به طور روزافزونی ناامنی در محیط کسب و کار و ریسک فعالیت شرکت ها را افزایش داده و سیاستگذاران اقتصادی را با دو سؤال کلیدی مواجه کرده است: 1. علل اقتصادی شکل گیری تروریسم چیست؟ و 2. تأثیر آن بر محیط کسب و کار در کشورهای درگیر تروریسم چه می تواند باشد؟ ازمنظر تئوری اقتصادی، تجارت جهانی و سرمایه گذاری های خارجی نیازمند افزایش سطح امنیت اقتصادی است. وجود تروریسم در یک منطقه خاص، ریسک سیاسی کشورهای منطقه را بالا برده، موجب تشدید ناامنی اقتصادی شده و آنها را از اقتصاد جهانی جدا می کند. مقاله حاضر به بررسی این علل و تأثیر تروریسم در منطقه خاورمیانه بر ناامنی محیط کسب و کار پرداخته است. تحقیق حاضر از نقطه نظر هدف کاربردی و ازلحاظ ماهیت و روش گردآوری داده ها، پژوهش توصیفی است. بخش اول این مقاله به بررسی روند تروریسم جهانی و منطقه ای پرداخته است. بخش دوم مقاله تأثیر تروریسم بر محیط سرمایه گذاری و به طورکلی محیط کسب و کار در ایران را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج حاکی از این است که فعالیت های تروریستی منطقه به ویژه در دهه اخیر، موجب افزایش ناامنی اقتصادی شده، ریسک سرمایه گذاری را بالا برده و سطح تجارت خارجی ایران را به صورت منفی تحت تأثیر قرار داده است.

تغییر بنیادین در مفهوم امنیت و حرکت آن به سوی جنبه های کمتر نظامی در کنار جهانی شدن و تشدید وابستگی متقابل میان کشورها باعث شده است تا کشورهای در تعیین اولویت ها و ابزارهای سیاست خارجی خود به مولفه اقتصاد توجهی ویژه کنند. در کنار آن، افزایش نقش مولفه های معیشتی در تعیین مبانی مشروعیتی نظام های سیاسی و تقویت روندهای منطقه گرایانه نیز باعث شده تا دیپلماسی اقتصادی در سطوح منطقه ای دارای اهمیت شود. این مقاله با مفروض گرفتن اهمیت دیپلماسی اقتصادی در چارچوب سیاست گذاری خارجی ایران بر آن است تا موانع تحقق و کارآمدی این ابزار را در منطقه استراتژیک خاورمیانه واکاوی کند. پژوهش حاضر با طرح این پرسش که چالش های پیش روی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه کدام اند؟ با اتکا بر روش توصیفی-تبیینی و در قالب فرضیه معتقد است که دیپلماسی اقتصادی ایران در منطقه خاورمیانه با چالش های متعددی در سه سطح ملی، منطقه ای و جهانی روبروست. یافته های این پژوهش نشان می دهند که عواملی همچون فقدان تعریف روشن از مفهوم، الگوهای متفاوت و مبهم توسعه، عدم تعیین کارگزار اصلی در این حوزه، تسلط نگاه امنیتی- نظامی بر سیاست خارجی در سطح ملی، محیط امنیتی خاورمیانه، اقتصادهای مشابه و نه مکمل، ضعف چندجانبه گرایی اقتصادی و مبادلات اقتصادی فرامنطقه ای در سطح منطقه ای و درنهایت مداخلات قدرت های فرامنطقه ای در ترتیبات منطقه ای و پیامدهای بحران های اقتصادی بین المللی در سطح جهانی مهم ترین چالش های دیپلماسی اقتصادی ایران در منطقه خاورمیانه به شمار می روند.

رشد اقتصادی و عوامل مؤثر بر آن، یکی از موضوعات مهم علم اقتصاد در هر برهه زمانی بویژه در دهه های اخیر بوده است. با توجه به اهمیت موضوع، در ابتدا عوامل فیزیکی از قبیل نیروی کار و سرمایه در تحلیل های اقتصادی مورد توجه بود، اما از چند دهه گذشته، عوامل نهادی همچون آزادی اقتصادی نیز مورد توجه قرار گرفته و امروزه بیشتر اقتصاددانان و از جمله اقتصاددانان نهادگرا، به نقش مهم آزادی اقتصادیدر تحلیل های اقتصادی پی برده اند. در همین راستا، این مطالعه بر آن است تا تأثیر آزادی اقتصادی بر رشد اقتصادی در دو منطقه اقتصادی مهم جهان یعنی کشورهای منطقه خاور میانه و اتحادیه اروپا را با استفاده از روش رگرسیونی داده های تابلویی در دوره زمانی 2017-2000 مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. داده های مورد استفاده، به صورت داده های تابلویی نامتوازن بوده و برای نتیجه گیری بهتر، از چندین متغیر مستقل و برای تخمین مدل از روش حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) استفاده شده است. نتایج تحقیق حاضر، نشان می دهد آزادی اقتصادی دارای تأثیر مثبت بر رشد اقتصادی کشورهای منطقه خاور میانه و اتحادیه اروپا در دوره زمانی مورد مطالعه بوده، اما میزان این تأثیرگذاری در کشورهای منطقه خاورمیانه، بیشتر از کشورهای منطقه اتحادیه اروپا است که نشانگر نقش مهم آزادی اقتصادی در ایجاد فضا و بستری مناسب برای ارتقاء رشد اقتصادی و ضرورت توجه به آن، در سیاست گذاری اقتصادی کشورهای منطقه خاور میانه و خصوصاً جمهوری اسلامی ایران جهت نیل به رشد اقتصادی مطلوب و پایدار است.

دولت اسلامی عراق و شام مهم ترین بحران ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه و حتی جهان در برهه کنونی به شما می رود. این گروه هم در اندیشه و هم در کنش سیاسی نشان داده است که به دنبال تغییر در نظم کنونی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خاورمیانه و در ادامه در کل جهان است. هدف مقاله حاضر تبیین تأثیرات ژئوپلیتیکی اندیشه و کنش سیاسی داعش برای تأسیس کشور و حکومت ایدئولوژیک در منطقه خاورمیانه است. سؤال اصلی مقاله این است که اندیشه و کنش سیاسی داعش برای تأسیس کشور و حکومت ایدئولوژیک در منطقه خاورمیانه چه تأثیرات ژئوپلیتیکی داشته است؟ فرضیه ای را که برای پاسخ گویی به این سؤال در صدد آزمون آن برآمده ایم این است که ژئوپلیتیک منطقه خاورمیانه در اثر اقدامات داعش بیش از پیش به دوران وستفالیایی خود رجعت نموده است و تقابلات ژئوپلیتیک بین واحدهای سیاسی منطقه بالا گرفته و شاهد نوعی پارادوکس استراتژیک بین منافع ژئوپلیتیک و تخاصمات ژئوپلیتیک در روابط منطقه ای و فرا منطقه ای خاورمیانه هستیم. نتایج این مقاله نیز نشان می دهد که با توجه به حساسیت ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه اندیشه و کنش سیاسی داعش بی اعتمادی و واگرایی را در منطقه خاورمیانه عمق بخشیده است و امنیت سیاسی و مرزی و جغرافیایی بر پویش های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی منطقه سایه افکنده است. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش شده است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و استفاده از جداول و نقشه ها و نمودارها تأثیرات ژئوپلیتیکی اندیشه و کنش سیاسی داعش برای تأسیس کشور و حکومت ایدئولوژیک در منطقه خاورمیانه تحلیل و تبیین شود. Abstract Islamic State of Iraq and Syria is the most important geopolitical crisis in the Middle East and even the world at the present time.The group has shown both political thought and political thought that it seeks to change the current political, cultural and social order of the Middle East and beyond in the whole world.The purpose of this article is to explain the geopolitical effects of ISIL's political thought and action on the establishment of an ideological and ideological government in the Middle East.The main question of the article is that what has been the geopolitical impact of ISIL's political thought and action in establishing the country and the ideological government in the Middle East? The hypothesis we are testing is to answer this question that is the geopolitics of the Middle East have already reverted to their Westphalian era as a result of ISIL's actions. And geopolitical controversies between the geopolitical unit of the upper region and we see a kind of paradox between geopolitical interests and geopolitical conflicts in the Middle East's regional and trans-regional relations. The results of this paper also show that, given the geopolitical sensitivity of the Middle East region ISIL's political thought and action have deepened distrust and divergence in the Middle East and prioritized political, territorial, and geographical security over the economic, social, cultural and political dynamics of the region. According to this introduction, this paper attempts to analyze and explain the geopolitical effects of ISIL's political thought and activities on the establishment of the country and the ideological regime in the Middle East using library resources and the use of tables, maps and charts.

ترکیه و ایران دو بازیگر کلیدی منطقه خاورمیانه محسوب می شوند که هر کدام به لحاظ نوع حکومت، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و مذهب و حتی سیاست خارجی، ویژگی های خاص خود را دارند. جهت گیری هریک از دو کشور ایران و ترکیه در سیاست خارجی اهمیت زیادی برای دیگری دارد و حتی دیگر کشورهای منطقه ای نیز بی توجه به مسائل این دو کشور نیستند. در مقطع کنونی ما شاهد آن هستیم که معادلات منطقه خاورمیانه بی تأثیر از نوع روابط این دو کشور نبوده است. مناسبات اقتصادی ترکیه و ایران که در دو دهه اخیر (2017-2002)با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه بهبود یافته است، یک عامل بسیار تعیین کننده و هدایت کننده سیاست خارجی ترکیه در منطقه خاورمیانه است. پژوهش حاضر تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد که روابط تجاری و همکاری های ایران و ترکیه به ویژه در حوزه اقتصادی چه تأثیری بر سیاست خارجی ترکیه در منطقه خاورمیانه دارد؟ و در پاسخ به بررسی این فرض می پردازد که روابط و همکاریهای تجاری ایران و ترکیه موجب گرمی روابط و کاهش سردی ارتباطات فیمابین، همگرایی و حرکت به سمت نفی واگرایی براساس احترام متقابل و تمرکز بر ارزشهای متفاوت طرفین، افزایش همکاری های منطقه ای، خروج کشورها از تنشهای امنیتی و اندیشیدن به ارتباطات سازنده سیاسی اقتصادی در سیاست خاورمیانه ای ترکیه شده است. ترکیه تحت تأثیر متغیر منافع ناشی از روابط تجاری و همکاری اقتصادی، به همکاری امنیتی و سیاسی با ایران بر سر مدیریت بحران های اخیر خاورمیانه، میانجیگری میان ایران و قدرت های بزرگ فرامنطقه ای بر سر حل مناقشات هسته ای، همکاری و بده بستان با کشورهای عربی و امریکا بر سر حفظ روابط اقتصادی با ایران، همکاری با ایران در قالب سازمان های منطقه ای نظیر اکو، دی هشت و سازمان همکاری اسلامی می پردازد.

در تئوری توطئه، اصطلاح نظم نوین جهانی به پیدایش حکومتی تمامیت خواه برای سلطه بر تمام دنیا اطلاق می گرد. در تئوری های توطئه درون مایه معمول نظم نوین جهانی پایگاه سری قدرتی از نخبگان بین المللی در نظر گرفته می شوند که لیست بلندبالایی از اقداماتی که باید در سطح جهان انجام دهند در دست دارند و در حال دسیسه چینی برای حاکمیت بر جهان از طریق یک حکومت جهانی اقتدارگرا و قدرت طلب هستند؛ حکومتی که جایگزین حاکمیت تمامی کشورهای مستقل جهان شود. نظم نوین جهانی به پروپاگاندایی که در راستای القای برقراری حکومت جهانی به عنوان نقطهٔ عطف پیشرفت تاریخ و حد اعلای آن انجام می گیرد نیز اطلاق می شود. طرح ریزی رخدادهای مهمی در سیاست و اقتصاد جهان به گروه های تأثیرگذار کوچکی نسبت داده می شوند که از طریق سازمان های صوری متعددی انجام می گیرند. تلاش برای تسلط بر جهان از جانب گروه های سیاسی و سری کوچک طی حوادث تاریخی و کنونی متعدد، جزئی از نقشه دست یابی به سلطه جهانی در نظر گرفته شده اند. قبل از دهه ۹۰ بیشتر معتقدان به این تئوری توطئه یا راست گرایان ضد حکومتی یا مسیحیان اصول بوده است. منتقدان و روانشناسان اعتقاد به این نظریۀ را غالبا بر آمده از پارانویا می دانند. تغییراتی که در سال هاى پایانى دهه هشتاد روى داد، تأثیرى عمده بر جغرافیاى سیاسى جهان و سیستم بین الملل داشت. این تغییر موجب حذف اتحاد جماهیر شوروى و پدیدار شدن کشورهاى جدیدى در نقشه جغرافیایى دنیا شد. با خاتمه جنگ سرد، نظم جهانى متحول شده و به پیدایش تفکر نظم نوین جهانى منتهی شد. پیروزى ایالات متحده در جنگ خلیج فارس، بهترین فرصت را براى آمریکا فراهم آورد تا از آن به صورت یک جانبه در جهت حفظ نفوذ خود در خاورمیانه و تحقق ایده نظم نوین جهانى بهره بردارى کند. در برداشت آمریکایى ها، جهان مطیع قدرت آمریکاست و چنین جهانى با تفکر مذکور هماهنگ و داراى نظم نوین خواهد بود. مورد خاورمیانه، تأیید کننده این ادعاست. اینکه ایالات متحده با نفوذترین کشور در منطقه مى باشد، چیزى است که به آن اجازه مى دهد منازعات را مدیریت کند و نظم و هماهنگى را حکمفرما سازد. فرضیه ای بدین ترتیب مطرح گردیده است که اتخاذ سیاست نظم نوین جهانی پس از جنگ سرد موجب گسترش نفوذ آمریکا در خاورمیانه شده است.

با پایان جنگ سرد، شاخص قدرت راهبردی، دیگر قدرت نظامی نیست زیرا در حال ورود به عصری هستیم که نزاع مستقیم و رودرو که نیازمند پشتیبانی نیروهای نظامی است، فرصت بروز پیدا نخواهد کرد. اندیشمندان علوم سیاسی و روابط بین الملل قدرت اقتصادی را تعیین کننده قدرت ملی کشورها می دانند؛ بنابراین امروزه قدرت ملی ارتباط مستقیمی با درک مفاهیم اقتصاد ملی دارد. منطقه خاورمیانه نیز در این دوران شاهد منازعات و چالش های متعددی بوده است که نیازمند مدلی برای تنش زدایی و ایجاد همگرایی منطقه ای است. هدف اصلی این مقاله تحلیل منازعات منطقه خاورمیانه از منظر مؤلفه های ژئواکونومیک است. سؤال اصلی مقاله این است که مهم ترین شاخص ها و مؤلفه های اقتصادی و جغرافیایی مؤثر در ایجاد و تداوم تنش ها و منازعات منطقه خاورمیانه کدام اند؟ روش این مقاله توصیفی تحلیلی است که در ان با استفاده از منابع کتابخانه ای و نیز مقالات علمی پژوهشی به تبیین و تحلیل موضوع پژوهش پرداخته خواهد شد. فرضیه ای را که در این مقاله در پی بررسی آن هستیم این است که در منطقه خاورمیانه جبر اقتصادی و جغرافیایی به دلیل ناهمگونی، آشفتگی و نزاع و عدم توسعه مؤلفه های جغرافیای انسانی دارای قدرت تعیین کنندگی بیشتری در وقوع منازعات و تحولات هستند. نتایج این مقاله نشان می دهد که اقتصاد، جغرافیا و سیاست در منطقه خاورمیانه همواره محل نزاع و کشمکش قدرت ها و گروه های منطقه ای و فرامطقه ای است و این وضعیت همگرایی را از منطقه دور نموده و تنش و منازعه را برای آن به ارمغان آورده است.

هدف اصلی این مقاله عبارت است از بررسی الزامات دیدگاه اقتصاد سیاسی برای حل بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه می باشد. سوال اصلی مقاله این است که مولفه های اقتصاد سیاسی در منازعات منطقه خاورمیانه چه نقشی دارند؟ روش این مقاله کیفی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه است و داده های پژوهش نیز با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی تبیین خواهند شد. نتایج مقاله نشان می دهد که مولفه های ژئواکونومیک در منازعات منطقه خاورمیانه نقش ثانویه را برای ایجاد همگرایی و از طرفی نقش اصلی را برای منازعه افرینی دارند. ظهور افکار ناسیونالیستی مانند پان عربیسم، پان ترکیسم و پان ایرانیسم و توطئه های بیگانگان و منفعت طلبان با ایجاد تفرقه میان مذاهب مختلف اسلامی، ضعف رهبران در اداره امور جامعه و هم چنین وجود برخی حکومت های اقتدارگرا، این منطقه را تبدیل به کانونی از تحولات و تنش ها در دنیای کنونی کرده است. هم چنین بحران مشروعیت در کشورهای عربی و موج بیداری تحت تأثیر دموکراسی خواهی، درگیری های سیاسی و مذهبی درون منطقه ای، ناآرامی های اجتماعی و بی ثباتی سیاسی در اثر جنبش های آزادی خواهی از دیگر عوامل آسیب پذیری کشورهای منطقه است. همه این عوامل دست به دست هم می دهند تا کشورهای عرب منطقه در اثر تدابیر نادرست سیاسی، ضعیف ترین و با وجود منابع عظیم نفتی، وابسته ترین ملت کشورهای منطقه به خارج محسوب شوند

امروزه عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی به یکی از موضوعات قابل تامل و بحث برانگیز در میان اقتصاددانان تبدیل شدهخ است.به رغم افزایش عوامل مهمی نظیر نهادهای تولید ،نوآوری و تحولات فنی و به کارگیری ظرفیتهای احتمالی خالی در اقتصاد،یکی از چالشهای اساسی رشد اقتصادی ،محیطی حقوقی و نهادی است که کارگزاران اقتصادی اعم از بنگاه ها و سرمایه گذاران در ان مشغول فعالیت هستند.با توجه به کند بودن رشد اقتصادی کشورهای منطقه خاورمیانه در طی دهه های گذشته علی رغم وجود فرصتها،ظرفیت ها و امکانات از جمله منابع نفتی به نظر می رسد یکی از موانع موجود فضای مطلوب کسب و کار برای فعالان اقتصادی در این منطقا است.برای این منظور این مقاله به بررسی اثرات کمی محیط کسب و کار بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب این منطقه در دوره 2004-2010 به روش داده های تابلوئی پرداخته است.نتایج نشان می دهد که بهبود رتبه شاخص محیط کسب و کار یکی از عواملی است که منجر به ارتقای رشد اقتصادی در این منطقه شده است،هر چند که این وضعیت در بین کشورهای از شدت و ضعفهایی برخوردار ا می باشد.در عین حال حذف فضای دیوان سالارانه و تسهیل در قوانین و مقررات و سرعت بخشیدن در اجرای شروع یک کسب و کار از عوامل مهمی است که می تواند در محجیط مطلوب برای ارتقای رشد اقتصادی موثر باشد.      

    بحران 2011 میلادی سوریه یکی از بحران هایی است که در آن مهم ترین بازیگران منطقه ای و جهانی در آن در حال ایفای نقش هستند. هدف این مقاله تحلیل و مقایسه اهداف ژئوپلیتیکی روسیه و آمریکا در بحران ۲۰۱۱ میلادی سوریه با تاکید بر امنیت اسرائیل و نقش منطقه ای ایران است. سؤال اصلی ای که در صدد پاسخگویی بدان برآمده ایم این است که با در نظر گرفتن دو متغیر امنیت اسرائیل و نقش منطقه ای ایران مهم ترین اهداف ژئوپلیتیکی روسیه و آمریکا در بحران سوریه کدام اند؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح است از جمله اینکه بحران 2011 میلادی سوریه دارای چه تاریخچه و جبهه هایی است؟ دلایل اهمیت خاورمیانه برای ابرقدرت های آمریکا و روسیه چیست و اینکه ایران و اسرائیل چه اهمیتی در اهداف ژئوپلیتیکی روسیه و آمریکا در بحران سوریه ایفا می کنند؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که روسیه و آمریکا هر کدام دارای اهداف ژئوپلیتیکی بلند مدتی در منطقه خاورمیانه هستند و در این راستا از جمله متغیرهایی که به طور مستقیم و غیر مستقیم این اهداف را تحت تأثیر قرار می دهند نقش منطقه ای ایران و امنیت اسرائیل است. این پژوهش از نظر روشی توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است که در آن تلاش خواهد شد با استفاده از مقالات علمی و پژوهشی و دیگر منابع کتابخانه ای به تحلیل و تبیین و مقایسه اهداف ژئوپلیتیکی روسیه و آمریکا در بحران ۲۰۱۱ میلادی سوریه با تاکید بر امنیت اسرائیل و نقش منطقه ای ایران پرداخته شود.

منطقه غرب آسیا با تشابهات کشورهای آن در چالش ها و برخی قوت ها، ضعف ها و فرصت ها بعضا شامل کشورهایی با مختصات سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و موقعیتی همگرا می شود. یکی از زیرمنطقه های این منطقه شامل کشورهای ایران، عراق، ترکیه است. هدف این مقاله تحلیل و بررسی ساختار ژئوپلیتیکی الگوی همگرایی منطقه ای خاورمیانه میان کشورهای ایران، عراق و ترکیه است. سوال اصلی مقاله این است که بر اساس واقعیت های ژئوپولیتیکی منطقه چه نوع الگویی می توان ارائه داد که ضمن تنش زدایی به نوعی همگرایی منطقه ای پایدار بین سه کشور منجر گردد؟ فرضیه ای را که برای پاسخگویی به این سوال در صدد تحلیل آن هستیم این است که با توجه به واقعیت های ژئوپلیتیکی خاورمیانه می-توان الگویی شامل تعدیل و کاهش ضعف ها و تهدیدات ژئوپولیتیکی و بهره گیری مناسب از قوت ها و فرصت های ژئوپلیتیکی ارائه داد که ضمن تنش زدایی به نوعی همگرایی منطقه ای پایدار بین سه کشور منجر گردد. این مقاله از نظر هدف جز تحقیقات کاربردی محسوب می گردد. به لحاظ ماهیت و روش نیز در دسته تحقیقات توصیفی- تحلیلی قرار می-گیرد. اطلاعات مورد نیاز مقاله به شیوه کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده است. در این میان بخشی از اطلاعات از طریق مراجعه به کتابخانه ها و بخشی نیز از طریق فضای مجاز و پایگاه های علمی معتبر داخلی و خارجی از طریق دریافت مقالات، گزارش ها و تحلیل های علمی گردآوری شده است. یادداشت ها، مصاحبه ها و نظرات صاحب نظران در این حوزه هستند نیز مورد استفاده واقع شده است.

خاورمیانه به علت داشتن مرزهای نامتجانس سیاسی، نگرش های بعثی، ملی گرایانه، عروبت و جنبش های اسلامی و تضادهای انسانی از یک سو، و حضور کنشگران فرا منطقه ای از سوی دیگر، از ابتدای قرن بیستم تاکنون محل نضج و سازماندهی گروه های بنیادگرای اسلامی بوده است. در این منطقه ژیوپلیتیکی و حساس تاثیرگذاری دین به طور اعم و بنیادگرایی دینی به طور اخص در آن به صورتی کاملا آشکار نمایان شده و مصادیق بارز آن حوادث سال های اخیر در کشورهای عراق، سوریه، یمن و... است. با توجه به این مقدمه سوال اصلی مقاله این است که راهبرد سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه در پرتو گسترش افراط گرایی دینی با تاکید بر چهار بازیگر اصلی ایران، ترکیه، عربستان و سوریه از ابتدای قرن حاضر و به ویژه سالیان متاخر چگونه بوده است؟ روش انجام مقاله توصیفی- تحلیلی است. در ۱۰ سال اخیر، تمام حملات تروریستی صورت گرفته در قلمرو شوروی، از سوی سلفی های تکفیری بوده کرملین نگران است موفقیت هر چند نسبی افراط گرایی دینی در خاورمیانه، باعث تشویق جمعیت بزرگ مسلمان منطقه ی آسیای مرکزی شود و در نتیجه، احتمال مداخله ی بین المللی را فراهم سازد. علاوه بر این، احتمال می رود که بنیادگرایان مسلمان در چچن بار دیگر خواهان جدایی از فدراسیون روسیه شوند. بدون تردید افزایش نفوذ اسلام رادیکال در میان نیروهای شورشی سوریه، عزم روسیه برای حمایت از رژیم اسد را تقویت کرده است.

در عرصه جدید سیاست بین الملل، یکی از ابزارهایی که واحدهای سیاسی به منظور دستیابی به اهداف و منافع ملی و راهبردی خود به کار می گیرند قدرت نرم است. در سال های اخیر با توجه به اهمیت قدرت نرم در دستیابی به اهداف ملی جمهوری اسلامی ایران سعی در افزایش و بهره وری بیشتر، از ظرفیت های قدرت نرم خود در راستای اهداف استراتژیک خود در تحولات کشور سوریه نموده است. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از بازیگران منطقه ای که نمی توانست به تحولات سوریه بی تفاوت بماند از راهبرد نرم ویژه ای برای اثرگذاری بر این تحولات استفاده کرده است. تحقیق پیش رو با طرح این سوال که در سیاست خارجی ایران در قبال تحولات سوریه، قدرت نرم چه جایگاهی داشته است این فرضیه را مطرح نموده است که مؤلفه سیاست خارجی در قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر امنیت محوری و نقش مردم در تعیین حاکمیت تأثیر بیشتری بر تحولات کشور سوریه داشته است. با وقوع انقلاب اسلامی ایران و شکل گیری جمهوری اسلامی مناسبات ایران و سوریه وارد مرحله نوینی شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیلی و توصیفی می باشد.

به دنبال حادثه 11 سپتامبر 2001، تحولاتی در منطقه خاورمیانه روی داد که چهره این منطقه را کاملاً دگرگون کرده است به گونهای که نظم منطقه برهم خورده و نظم جدیدی در حال شکلگیریست. در این نظم جدید، برخی بازیگران قدیمی از بین رفتهاند و بازیگران جدیدی با اولویتها و اهداف جدید جای آنها را گرفتهاند. برخی بازیگران قدیمی که هنوز حضور دارند نقش خود را از دست دادهاند و برخی بازیگران نقش برجستهای در بازی سیاست در منطقه به دست آوردهاند. این مقاله به دنبال بررسی این نظم جدید و بازیگران تأثیرگذار در آن است. این مقاله معتقد است که در نظم جدید نقش برخی بازیگران کاهش و نقش برخی افزایش یافته است. سؤال اصلی مقاله این است که، جمهوری اسلامی ایران از چه نقش و جایگاهی در نظم جدید که پس از 11 سپتامبر 2001 در منطقه شکل گرفته برخوردار است؟فرضیه مقاله این است که تحولات منطقه خاورمیانه در دهه اول قرن 21 منجر به صعود جایگاه قدرتی ج. ا. ایران شده است.