مطالب مرتبط با کلیدواژه
۲۸۱.
۲۸۲.
۲۸۳.
۲۸۴.
۲۸۵.
۲۸۶.
۲۸۷.
۲۸۸.
۲۸۹.
۲۹۰.
۲۹۱.
۲۹۲.
۲۹۳.
۲۹۴.
۲۹۵.
۲۹۶.
۲۹۷.
۲۹۸.
۲۹۹.
۳۰۰.
تشیع
منبع:
پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰
472 - 504
حوزه های تخصصی:
یکی از مهم ترین عوامل زمینه ساز تشکیل حکومت صفویه در ایران؛ برقراری ارتباط نزدیک شیعیان با صوفیان در قرن هشتم هجری است. پس از حمله مغول به ایران بسیاری از مردم برای در امان ماندن از کشتار آنان به دیرها و خانقاه هایی که صوفیان در حاشیه شهرها ساخته بودند پناه بردند. به همین سبب اندیشه صوفیه به لحاظ کمی در بین مردم گسترش یافت و مردم تصوف را التیام دهنده ی رنج ها و تنها سرپناه خود یافتند. در این دوره شیعیان امامی به دنبال نزدیکی تشیع و تصوف از طریق مؤلفه های مذهبی و فکری برآمدند و تلاش بسیاری از بزرگان شیعه معطوف به این امر گردید. این مقاله به دنبال پاسخگویی بدین پرسش است که نزدیکی تشیع و تصوف در قرن هشتم هجری و بهره مندی از ظرفیت آنان و نیز تأثیرشخصیت های شیعی و صوفی بر این جریان چگونه بوده است؟ فرضیه این است که حاکمیت مغول و ایجاد فضای باز مذهبی موجب نزدیکی تشیع و تصوف و به تبع آن شکل گیری گفتمان شیعی – صوفی و در نتیجه گسترش مذهب تشیع گردید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که علما و بزرگان شیعه با شناسایی ظرفیت های موجود در بطن جامعه تصوف قرن هشتم هجری و هم چنین اقبال اکثریت مردم از این فرقه؛ در نزدیکی دیدگاه های مذهبی تشیع و تصوف به موفقیت هایی نائل آمدند و با ایجاد گفتمان شیعی – صوفی زمینه های گسترش مذهب تشیع در بین آحاد مردم و در نتیجه شکل گیری حکومت های شیعی را فراهم نمودند. نظر به اهمیت موضوع این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای انجام گرفته است.
بررسی و نقد تحلیلی سند، منبع و دلالت روایات مدح و ذم جریان تصوف بر اساس آموزه های علوم حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸
241 - 266
حوزه های تخصصی:
قرآن کریم به صراحت در مورد تصوف، مطلبی را بیان نکرده، ولی در منابع روایی شیعه، احادیث بسیاری درباره ذم تصوف و منابع صوفیه و دو کتاب شیعی، روایات اندکی در مدح آنان وجود دارد؛ روایات مدح، اخبار آحاد و روایات ذم، دارای تواترند. روایات مدح تعابیری مبالغه آمیز و ناهمگون با دیگر روایات داشته و روایات ذم، مشتمل بر ذم اصل تصوف، ذم آیین و مراسم، ذم سران و ذم مبانی معرفت شناسی صوفیه است. این جریان، با عرفان و معنویت ناب اسلامی، کاملاً متفاوت، بلکه متعارض است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، به نقل متن و اعتبارسنجی سند و دلالت روایات مدح و نمونه هایی از روایات ذم تصوف پرداخته است؛ یافته های این پژوهش، مدلل ساخته است که روایات مدح که یا مرسل اند یا مشتمل بر قیل در آغاز، از حیث سند، منبع و دلالت، دچار ضعف و کاستی بسیاری است؛ درحالی که روایات ذم، مسند و دارای سند صحیح یا موثق بوده و از تعاضد سندی و مضمونی روایات هم خانواده، نیز برخوردار و از نظر دلالت، دارای صراحت و روشنی تمام است. بر این اساس، ضعیف دانستن روایات ذم و پیشنهاد اجرای قواعد تعادل و تراجیح مبنی بر جمع یا طرح هر دوی آن ها، از سوی برخی از سران صوفیه، مردود و ناموجه است؛ چنان که ادعای انصراف روایات ذم از صوفیه شیعه یا صوفیه زمان حاضر، با اطلاق روایات ذم و همسانی و اشتراک صوفیه شیعه با آن ها ناسازگار است.
نهادهای علمی شیعیان امامیه در پنج قرن نخست هجری و نقش آن ها در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
امامان شیعه(ع) برای ترویج معارف اسلامی، آموزه های دینی و غیردینی را در هر مکان و زمانی که مقدور بود، به پیروانشان آموزش می دادند. نظام آموزشی ب ه عن وان بخ شی از س اختار تم دن اس لامی، موت ور مح رک و ظرفیتساز شکل گیری و تعالی فرهنگ و تمدن اسلامی را برعهده دارد؛ اما باتوج ه ب ه انتق اداتی ک ه نسبت به غیرفعال بودن نظام آموزشی امامیه و دستاوردهای آن درسده های نخستین اسلامی وج ود دارد، ضمن دفاع از وجود آن باید به نقش آن در ظرفیتسازی فرهنگ و تمدن اس لامی پرداخت. این که شیعیان در تأسیس مراکز علمی وام دار دیگران بوده اند و یا نو آوری به خرج داده اند، مسئله ای است که این مقاله با هدف بررسی تأثیر این مراکز در تمدن اسلامی طی سده های نخست هجری به آن می پردازد. نویسندگان با رویکرد «توصیفی تحلیلی» و با روش کتابخانه ای در صدد پاسخگویی به این سئوال هستند که نهادهای علمی و آموزشی شیعیان درپنج قرن نخست چه نقش و جایگاهی در تمدن اسلامی داشته اند؟ به نظر میرسد که شیعیان به دلیل نیاز به تعلیم آموزه ها و مبانی اعتقادیشان در یک گستره جغرافیایی غیرشیعی، باتکیه توانسته اند در عرصه علم آموزی و تحقیقات علمی، ح ضور فع الی پیدا کرده و از طریق پایه گذاری مراکز علمی نام آور، فعالیت های نوآورانه علمی در جهان اسلام را توسعه داده و حیات و هویت فرهنگی و تمدنی تشیع را تداوم بخشند.
نحوه و علل گسترش تشیع در هند (از قرن هفتم تا دهم هجری قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)
به درستی نمی توان تاریخ اولیه ورود شیعیان به هند را تعیین کرد، اما ریشه های تاریخی گسترش تشیع در هند را باید مهاجرت برخی از ایرانیان دانست. این مهاجرت ها قبل از حملات مغولان به ایران نیز وجود داشت، اما بعد از آن به دلیل مشکلات به وجودآمده در ایران، گسترش بیشتری پیدا کرد. پس از حملات مغولان به ایران و تا پایان فرمانروایی حکومت مغولان کبیر در هند، حکومت های شیعی مختلفی همچون قطب شاهیان، نظام شاهیان، بهمنیان و عادل شاهیان در هند تشکیل شد. علمای مهاجر ایرانی، هم در تشکیل این حکومت ها و هم در اداره مسائل نظامی، اقتصادی، فرهنگی و بین المللی آن ها نقش بارزی ایفا کردند. همچنین مهاجران ایرانی در کنار فعالیت های سیاسی و حکومتی، در فعالیت های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه، مثل هدایت و همراهی کردن مردم در زمان ها و مسائل مختلف نقش پررنگی از خود نشان دادند. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که تشیع از چه زمانی و به چه شیوه هایی توانسته در میان هندیان نفوذ یابد؟ و سؤال دیگر این پژوهش این است که چه سازوکارهایی و از سوی کدام طیف ها در این امر مؤثر بوده است؟ همچنین بررسی علل و نحوه گسترش تشیع در هند و نیز عملکرد مهاجران ایرانی در زمینه های مختلف فرهنگی، اداری، سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی در حکومت های شیعی تشکیل شده در هند، موضوع این تحقیق است که به روش توصیفی-تحلیلی ارائه می شود.
فراز و فرود سیاست مذهبی حکام عادل شاهی بیجاپور دکن در قبال مذهب تشیع(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات شبه قاره سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۳
125 - 140
گسترش اندیشه های شیعی و حتی تأسیس حکومت های شیعه مذهب در مناطق مختلف هند، ازجمله دکن، همزمان با اوج گیری اندیشه های شیعی و تأسیس حکومت شیعه مذهب صفوی در ایران بوده است. در این میان، یوسف عادل شاه که در سال 895 هجری، حکومت عادل شاهیان را تأسیس کرد، در سال 908 هجری، بنا به تمایلات شخصی و نیز تحت تأثیر نفوذ گروه های شیعی (آفاقی ها)، مذهب شیعه را در بیجاپور رسمیت بخشید که اکثر جانشینان وی نیز سیاست مذهبی او را در پیش گرفتند. از آنجا که بررسی عوامل مؤثر بر سیاست مذهبی حاکمان عادل شاهی به عنوان نخستین حکومت شیعی و تبیین فراز و فرود سیاست های مذهبی آن ها از اهمیت خاصی برخوردار است، در این پژوهش که به شیوه توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، به این پرسش اساسی پاسخ داده شده که حکام عادل شاهی بیجاپور دکن در قبال مذهب تشیع چه سیاست هایی اتخاذ کردند؟ درحقیقت اکثر حکام عادل شاهی، سیاست حمایت از مذهب شیعه را در پیش گرفتند و تعداد اندکی نیز تحت تأثیر مسائل داخلی و خارجی سعی کردند از مذهب اهل سنت حمایت کنند.
شناخت مؤلفه های گفتمانی آئین تشیع در برساخت انسجام اجتماعی در ایران عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
ژئوپلیتیک سال نوزدهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۶۹)
131 - 151
حوزه های تخصصی:
هویت سرزمینی مشتمل بر مجموعه ای از نمادها و فرایندهایی است که توسط گفتمان سیاسی در مقطع مشخص از تاریخ مفصل بندی و نسبت به سایر گفتمان ها حائز برتری می گردد. در این راستا با ظهور حکومت صفویه در سال 1501 میلادی برای نخستین بار بعد از سقوط سلسله ساسانی یک حکومت فراگیر منطبق با مرزهای سیاسی ایران باستان شکل گرفت که دال مرکزی هویت بخش آن مذهب تشیع بود. در این پژوهش کوشش گردیده با روش تفسیری؛ عناصر گفتمانی مذهب تشیع در ایجاد انسجام اجتماعی در عصر صفویه تحلیل گردد. یافته های تحقیق نشان می دهد تشیع با زمینه سازی برای اعطای جایگاه معنوی به پادشاهان صفوی ناشی از انتساب به ائمه اطهار و همچنین فقهای تشیع با ارائه احکام فقهی مورد نیاز موجب افزایش توان حاکمیت در ایجاد انسجام اجتماعی گردیدند. ضمن اینکه غیریت سازی ژئوپلیتیکی با حکومت اهل سنت عثمانی نیز در ایجاد انسجام اجتماعی تأثیرگذار بود.
تطور تاریخی تفسیر نوروز تا پایان دوره صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)
تبارشناسی تفسیر نوروزنامه های عهد صفوی از نوروز گرانیگاه نوشتار حاضر است. منظور از تفسیر از نوروز آن که در متون تاریخی و ادبی، دوره های مختلف تا پایان روزگار صفویان، به تناسب گفتمان غالب، نوروز مقارن با روزهایی بزرگ فرض شده که به زعم نگارندگان این متون، بر دیروز و امروز و فردای ساکنان ایران زمین اثر گذاشته یا خواهد گذارد. شواهد این سخن در رساله ای از عهد ساسانی، آثارالباقیه بیرونی و روایات مندرج در چند نوروزنامه روزگار صفوی آمده است. علاوه بر متون یاد شده، با توجه به گستره جغرافیایی فرهنگ نوروز، چند نوروزنامه تالیف شده در فرارودان نیز بررسی شد و تفاوت نگاه غالب از منظر جغرافیایی نیز آشکارشد. تفاوت تفسیر از نوروز در نوروزنامه های دوره صفویه، با تفسیر از نوروز در نوروزنامه های موجود در دیگر حوزه فرهنگی نوروز یعنی فرارودان، وجود گونه ای ایرانی از نوروزنامه را گواهی می دهد. در چارچوب گفتار بالا، با روش توصیفی - تحلیلی و با رویکردی مقایسه ای، تبارشناسی، سه تفسیر متفاوت از نوروز، از حیث تصور تقارن با روزهای بزرگ تاریخی مقایسه شده است.
تشیع و نفوذ ژئوپولیتیکی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
هر چند در سالیان پس از عصر رنسانس، جهان شاهد هجمه های فراوانی نسبت به کارایی دین در حوزه علمی و عملی بوده و ناکارآمدی دین در زندگی جمعی بشر و به ویژه در عرصه امور اجتماعی و سیاسی مورد تاکید قرار گرفته شده است اما به نظر می رسد بر اساس شواهد موجود قدرت نمایی دین و به ویژه آنچه در تمدن نوین اسلامی و با محوریت جهان تشیع و پرچم داری ایران شیعی، به تحقق پیوسته، دارای عناصر فراوانی در عرصه قدرت منطقه ای و بلکه قدرت جهانی و بین المللی در بُعد نرم افزاری و سخت افزاری است و به نوعی می توان بقای این هویت توانمند نوظهور را، وابسته به استمرار حیات ام القرای آن یعنی ایران دانست. بر اساس این ایده، تأمین مصالح جهان اسلام وابسته به دفاع از تمامیت ارضی ام القرای آن یعنی ایران است و برای تحقق این منظور، مقابله با دشمن در مرزهای کشورهای دیگر برای جلوگیری از ضربه خوردن کانون آن یعنی ایران، اجتناب ناپذیر است. تحقیق پیش رو تلاش دارد تا با روش تحلیل محتوایی به توصیف نقش تعیین کننده ایران در قدرت جهانی شیعه در عصر کنونی و ضرورت مراقبت از آن بپردازد.
ملاک و چگونگی به کارگیری تقیه دردوره حضورمعصومان علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال دهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۳۵
11 - 44
تقیه یکی از باورهای شیعه است و در جائی قابل اعمال می باشدکه جان یا مال و یا عِرض شخص در خطرِ تعرض دشمن بوده و حفظ آن منوط به اظهارسخن یا عملی برخلاف موازین مسلّم دینی باشد. امامان معصوم نه تنها اجازه داده اندکه به این حکم عمل شود بلکه خود بدان عمل نموده تا جائی که پاره ای از روایات متضمن حکم شرعی براساس تقیه صادر گشته و لذا نمی تواند مستند حکمی، تحت عنوان سنت، قرارگیرد. از سوئی فقها، بسیاری ازروایات مخالف با نظر مشهور و موافق با نظر اهل سنت را حمل برتقیه کرده و بدان عمل ننموده، درحالی که نظر غیرمشهور منطبق یا مستند به آن روایات می باشد. لذااین سؤال؛ به جدّ، مطرح می شود که چه باعث شده که امام(ع)تقیه نماید، درحالی که شأن حضرتش، در مقام بیان احکام و حفظ حوزه دین، چون پیامبراست و پیامیر تقیه نکرده وگرنه نقض غرض می شده؟ فرضیه اثبات شده در پاسخ این پرسش این است که ملاک تقیه با توجه به متن روایات و عمل معصومان(ع) به خطر افتادن موقعیت شیعه در امر حکومت بوده و بنابراین روایاتی را می توان حمل برتقیه کرد که مربوط به احکام فقهی مرتبط باشؤون حاکم باشد و نه هر روایت مخالف با نظر مشهور و موافق با دیدگاه اهل سنت.
بررسی آینده اندیشی از منظر ماتٌریدیه و مقایسه آن با تشیع(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی انقلاب اسلامی سال سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰)
163 - 211
هدف: در این پژوهش، هدف اصلی بررسی آینده اندیشی از منظر مکتب کلامی ماتریدیه اهل سنت و مقایسه آن با مکتب شیعه می باشد. روش: این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و فراتحلیل کیفی درگام اول با بررسی محتوای منابع مرتبط با مکاتب فکری مورد بحث در موضوع تحقیق، به گردآوری، دسته بندی و جمع بندی نظریات در هر مکتب پرداخته و با مبنا قرار دادن اصول فکری ماتریدیه، تحلیل متقابل اصول را ازمنظر تفکر مکتب تشیع مورد بررسی قرار داده است. یافته ها: براساس اصول فکری ماتریدیه که دارای ارتباط و تاثیر درآینده اندیشی می باشند، نوع و نحوه تاثیر آنها در آینده اندیشی به صورت طبقه بندی شده، تبیین شده است و با مکتب تشیع به صورت اجمالی، مورد مقایسه قرار گرفته است. نتیجه گیری: با توجه به بررسی های صورت گرفته و تبیین و تحلیل اصول فکری ماتریدیه و تحلیل متقابل آن با اصول فکری شیعه و شناسایی نحوه و نوع تأثیر این اصول بر آینده اندیشی در این دو مکتب، نتیجه این بررسی ها در آینده اندیشی این دو مکتب، مطرح شده است. در واقع به طور خلاصه؛ ماتریدیه از آنجایی که در مبانی معرفتی، قائل به روش عقلی و نقلی و هم چنین شناخت شهودی و حسی هستند، لذا دارای ظرفیت های فکری و پایه دانشی لازم برای آینده اندیشی می باشند. در مکتب تشیع نیز، ساختن آینده با فهم شرایط آن و با تأثیر اراده انسان همراه با توجه به امدادهای الهی و باور به سنت ها و وعده های الهی اصلی ترین جوهره نگاه به آینده است.
تطور موعودگرایی در تشیعِ سده های نخستین با تأکید بر انگاره «مهدی»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ اسلام و ایران سال ۳۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۵ (پیاپی ۱۴۵)
107 - 132
حوزه های تخصصی:
در اسلام موعودگرایی و منجی گرایی عمدتاً با انگاره «مهدی» به خصوص در مذاهب شیعی معنا پیدا می کند. این انگاره در بافت اسلامی در کنار انگاره های دیگری چون «هادی»، «قائم»، «غیبت»، «انتظار» و غیره قرار می گیرد که در دوره های مختلف متناسب با بافت فکری جامعه، تطوراتی داشته است. نگارندگان این پژوهش در پی آن بوده اند که با رویکرد «تاریخ انگاره ای» تطور و تحول معناییِ انگاره «مهدی» و ارتباط آن با دیگر انگاره های مرتبط را بررسی کنند و از این رهگذر به این پرسش پاسخ دهند که «مهدی» به مثابه مهم ترین انگاره در اندیشه موعودگرایی، چه تغییراتی در روند تاریخ داشته است. در این پژوهش مشخص شده است که انگاره «مهدی» ابتدا به عنوان لقبی عمومی و توصیفی به کار می رفت، ولی به مرور در طول چهار سده نخست اسلامی از یک سنت «موعود گرایانه»[1] که بر نظم این جهانی تأکید می کرد، به سوی یک سنت «آخرالزمانی»[2] توسعه یافت و به این ترتیب انگاره «مهدی» به سنت های «آخرالزمان گرا» پیوند خورد. [1]. Messianic tradition [2]. Apocalyptic tradition
بررسی و تبیین انحرافات موجود در عزاداری های مذهبی از منظر استاد مطهری (مطالعه موردی: دسته جات و عزاداری های مذهبی شهرستان بیجار)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این مقاله به دنبال بررسی و تبیین برخی از «انحرافات موجود در عزاداری های مذهبی شهرستان بیجار» می باشد. لذا محققین در این پژوهش با اتخاذ رویکردی کیفی و با بهره گیری از تکنیک های «مشاهده ساخت نایافته» و «مصاحبه نیمه سازمان یافته» و با رویکردی ترکیبی، به توصیف، تبیین و تا حدی هم تفسیر موضوع مورد بررسی پرداخته اند. جامعه آماری مورد نظر در تکنیک مشاهده میدانی، کلیه دسته های عزاداری و سینه زنی این شهرستان در شب هفتم محرم الحرام سال 1433ق (16آذر1390) بوده است که به صورت تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته اند، در تکنیک مصاحبه نیز جامعه کلیه مسئولین، اساتید و فعالین علمی، فرهنگی و مذهبی مردِ شهرستان بیجار جزو جامعه آماری بوده اند که با استفاده از روش نمونه گیری تعمدی مورد مصاحبه قرار گرفته اند. با توجه به بررسی های انجام گرفته از طریق یک روش ترکیبی، یعنی؛ مشاهده مستقیم و مصاحبه کتبی، نتیجه این تحقیق حاکی از آن است که تحریفاتی به مرور زمان در عزاداری های شهرستان بیجار وارد گردیده است.
بازخوانی جامعه شناسی تاریخیِ روایت شریعتی از تشیّع در دوره صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های جامعه شناسی معاصر سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۱
363 - 380
حوزه های تخصصی:
جامعه شناسی تاریخی در حوزه مطالعات اجتماعی تاریخ ایران، جایگاه ویژه ای دارد و ایران به عنوان جامعه ای با تاریخ دراز دامن، یکی از بسترهای مهم این سنخ از مطالعات می باشد. در این مطالعه که به روش تجزیه و تحلیل انتقادی متن انجام شده است، به رویکرد «علی شریعتی» در یکی از مهم ترین دوره های تاریخی جامعه ایران، یعنی حکومت صفویه پرداخته و تلاش شده است که مفهوم «روضه خوانی» را به مثابه یک نهاد اجتماعی جامعه ساز مورد کندوکاو جامعه شناختی قرار دهد. در این پژوهش، از منظر انتقادی، تساهل مذهبی صفویه مورد بازبینی و چشم انداز شریعتی، مورد نقد قرار گرفته است. نتایج تجزیه و تحلیل ها در این مطالعه نشان می دهد شریعتی تساهل اجتماعی -که دارای زمینه های دینی هم بوده- را به اشتباه از نقاط ضعف صفویه برمی شمارد و کوچ «مسیحیان گرجی» و «ارمنی» و توسعه اقتصادی در این دوران را که مبتنی بر شبکه فعال ارمنی/ مسیحی و یهودی بود، به غلط محصول دست های مرموز می خواند. شاید اگر این شبکه ها تقویت می شد و تساهل اجتماعی در امپراتوری صفویان دچار افت و گزند نمی شد، تاریخ ظهور سرمایه داری به گونه دیگری نوشته می شد؛ اما در قرائت شریعتی چندصدایی و تنوع دینی و مشرب های متکثر در دوره صفویه از نشانه های «روابط بسیار نزدیک و مرموز» صفویه با غرب مسیحی قلمداد می گردد. به سخن دیگر، این مطالعه در پی پیشنهاد این نکته است که با رویکرد جامعه شناسی تاریخی می توان برخی از مسائل پیچیده تاریخ ایران و مدرنیته را در بستر مفهومی نوین، طرح و مورد بازخوانی قرار داد.
تأثیر معنویت و عرفان در بین عالمان و صوفیان تشیع گرا در نیمه اول قرن نهم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
عرفان اسلامی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۵
195 - 211
حوزه های تخصصی:
از ویژگی های بارز قرن نهم هجری از نظر مذهبی، رواج مذهب تشیع و اظهار قشر فرهنگی و فرهیخته نسبت به این مذهب بود. سیاست آزادی مذهبی تیموریان که ادامه سیاست مغولان بود. زمینه را برای تضارب آراء مهیا کرد. در این راستا مکتب تشیع که از پایه های اعتقادی استواری برخوردار بود، با انگیزه های معنوی، الهی و عرفانی رشد چشمگیری کرد که درنهایت مقدمات تشکیل حکومت شیعی ایجادگردید. همچنین آرامش ایجادشده بعد از فتوحات تیمور و علاقه و احترام وی به علما، دانشمندان و صوفیان نیز مشاهده می گردد. دراین دوره عالمان یا شیعه بودند و اساس تألیفات خود را بر بعد عرفان و تشیع قرارمی دادند و اگر هم سنی بودند، سنی کم تعصب و یا متمایل به شیعه بودند. حال تلاش های عالمان و دانشمندان در دوره قبل و مقارن روی کار آمدن تیموریان برای ایجاد تشیع حائز اهمیت است که این پژوهش به آن می پردازد. شیوه این جستار (توصیفی - تحلیلی) می باشد. پرسش اصلی این تحقیق این است که آیا با مطالعه آثار دانشمندان این دوره می توان به دیدگاه های عرفانی آن ها در زمینه تشیع دست یافت؟ نتایج بررسی نشان می دهد که آثار امیرعلیشیرنوایی، خنجی، عبدالرحمن جامی و غیره از اهل سنت و متصوفه نمودی از عرفان و تشیع را در آثار خود دارند.
نگرشی تطبیقی از منظر محتوایی به غدیریه های علاء الدین حلّی و شهریار(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ادبیات تطبیقی سال چهاردهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۳
109 - 137
حوزه های تخصصی:
علاءالدین حلّی (786م) و سید محمد حسین بهجت تبریزی (1285ش) هر دو از شاعران نامور زبان و ادب عربی و فارسی به شمار می آیند که همواره ارادت خاصّه خود را نسبت به اهل بیت (ع) ابراز داشته اند. در پژوهش حاضر، نگارندگان با هدف تطبیق غدیریه های فارسی و عربی(موردپژوهی غدیریه دو شاعر) و با روش توصیفی- تحلیلی به جنبه های مشترک در موضوع غدیر و مسأله امامت و خلافت به حق ایشان و مدح امام علی(ع) و بیان دلاوری ها و رشادت های آن حضرت، و همچنین جایگاه ادبیات ملتزم نزد دو شاعر پرداخته اند. از نتایج مهم پژوهش حاضر می توان به بررسی موشکافانه حادثه غدیر خم نزد هر دو شاعر و تأکید بر حقانیت امامت علی ابن ابی طالب ، دفاع از مظلوم و دعوت به آگاهی مردم، بسامد تشبیه و استعاره در غدیریه، دلاوری های علی(ع) در جنگ بدر و اُحُد و ذکر حوادث کربلا اشاره کرد که در شعر شهریار و علاء الدین حلّی نمایان است.
بررسی قیام زید بن علی(ع) و تأثیر آن بر روند گسترش تشیّع(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱
107 - 121
حوزه های تخصصی:
بدون شک یکی از قاریان و مفسران کلام الهی که از جایگاه ویژه ای در بین قاریان و مفسران قرآن برخوردار است زید بن علی(ع) است. آثار بجا مانده از ایشان نشانگر آن است که وی تألیفات زیادی در این خصوص داشته و لقب "حلیف القرآن" درباره او نشان دهنده پیوند ثابت وی با قرآن است. ایشان همچنین دارای قرائتی مشهوری بوده که بعضی از بزرگان آن را در کتابی مستقل جمع آوری نموده اند. قیام زید که نشأت گرفته از آیات قرآن بوده، نخستین قیامی است که از سوی خاندان علی(ع) بعد از واقعه کربلا در سرزمین های اسلامی، بر ضد امویان صورت گرفته است. سادات حسنی و سادات حسینی نیز با الهام از این قیام علیه امویان و عباسیان دست به شورش و اعتراض زدند. لذا این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در صدد است ابتدا چگونگی قیام زید بن علی(ع) با استفاده از آموزه های قرآنی را مشخص و سپس تأثیر این قیام را بر روند گسترش تشیع بیان نماید.
منتقدان حدیث شیعه؛ تحلیل موضوع و زمینه ها ی پیدایش آن در ایران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳
371 - 401
حوزه های تخصصی:
ظهور منتقدان حدیث شیعه را می توان جریانی دانست که در دوره معاصر با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و اتحاد مسلمانان و کم رنگ کردن نقش سنّت در هندسه مسائل دینی در ایران شکل گرفت. مطالعه پیش رو بر آن است ضمن معرفی جریان منتقدان حدیث شیعه در دوره معاصر ایران و تفاوت آن با قرآنیّون، طیف ها و گروه های مختلف این جریان فکری را برشمارد. سر آخر به طور مبسوط مهم ترین زمینه ها و علل پیدایش این جریان فکری که مربوط به گروه های دوم و سوم این جریان در این پژوهش می باشد را در دو قسمت زمینه های عام که عبارت اند از اصلاحات دینی در یهودیت و مسیحیت، آشنایی با تجدد و تمدن جهان غرب، آشنایی و ارتباط ایرانیان با متفکران نواندیش جهان عرب و زمینه های خاص که عبارت اند از تأثیرپذیری منتقدان حدیث شیعه از جریان وهابیت، پیدایش شخصیت های روشنفکر و مهجوریّت قرآن می باشد را بیان کند.
تحلیل مفاهیم مرتبط با اثبات عقلی موعودگرایی در تفاسیر قرآنی اهل سنت و تشیع(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۸
73 - 97
حوزه های تخصصی:
بررسی مفاهیم قرآن کریم بسیار حائز اهمیت است به خصوص هنگامی که با منطق و استدلال و تفسیر قرآن به قرآن همراه باشد. این مقاله با تأکید بر تفاسیر اهل سنت و تشیع، به مواردی مهم مانند موعودگرایی و موعودباوری که با سرنوشت بشریت گره خورده است، می پردازد و بیش از 65 آیه در آن ها وجود دارد که کاملاً نگاهی مشترک به موعودباوری دارند؛ با بررسی مفاهیم 10 آیه از آیات قرآن کاملاً مشهود است که فارغ از تفسیر و روایت در مورد این آیات با توجه به مفاهیم خود آیه و در کنار آن قرار دادن با مفهوم کلی قرآن کریم می توان با استدلال و منطق آنچه مورد ادعای مفسران و تفسیرهای قرآن کریم که بیش تر یا روایی هستند یا منبعث از روایات می باشند دست یافت و نوعی مفهوم شناسی مستقل را به کار گرفت. مهم ترین نتایج این تحقیق بیان می دارند که موعود باوری ضرورتی برای زنده بودن حضرت عیسی(ع) ، و لزوم وجود موعود برای غلبه دین خداوند بر تمام ادیان و یکی شدن دین تمام مردم، با سبک مفهوم شناسی آیات مربوطه قابل اثبات است.
نقش و جایگاه سادات در دوره ترکمانان آق قویونلو(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۵
۱۱۸-۸۹
حوزه های تخصصی:
ترکمانان آق قویونلو نیز مانند سایر حکومت های مسلمان هم عصر خویش، در شیوه تعاملات و مناسبات خود با سادات اهداف سیاسی را دنبال می کردند. برخی فرمانروایان آق قویونلو سعی می کردند با اتخاذ سیاست هایی نظیر نزدیک شدن به خاندان های برجسته سادات و برقراری پیوند خویشاوندی با آنان، جذب و به کارگیری سادات در سمت های اداری و قضایی و دینی، اعطای هدایا و سیورغالات به سادات و همچنین حمایت از سادات عالم و دانشمند، ارادت و احترام خود را نسبت به این زراری پیامبر(ص) به نمایش بگذارند و با این اقدامات پایه های حکومت خود را مستحکم تر کنند. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، سعی شده است ضمن بررسی زمینه های تعامل و تقابل آق قویونلوها با سادات، جایگاه سادات در دوره حکمرانی آق قویونلوها بررسی شود و برخی از شخصیت های علمی، ادبی و سیاسی آنها طی قرن نهم قمری معرفی شود.
هندسه مدیریت در فرهنگ و تمدن شیعه (با استفاده از راست مغزی و چپ مغزی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
مدیریت فرهنگی سال دوم پاییز ۱۳۸۷ شماره ۱
45 - 62
حوزه های تخصصی:
این پژوهش سعی د ارد با استفاده از الگوهای رفتاری راست مغزی و چپ مغزی، به بررسی هندسه ی مدیریتی جوامع شیعه و شناخت مؤلفه ها و نحوه ارتباط و تعامل میان عناصر مدیریتی موجود در فرهنگ و تمدن شیعه به عنوان یک سیستم بپردازد . پژوهشگر با استفاده از روش مدل سازی ریاضی به ارائه هند سه مدیریتی موجود در فرهنگ و تمدن شیعه و شناسایی روند همگرایی و نقطه تعادل اساسی سیستم پرداخته است . این پژوهش یک پژوهش بنیادی محسوب شده و به روش موردی - زمینه ای انجام گرفته است . پژوهش حاضر با استفاده از یک پرسشنامه ی باز و یک پرسشنام ه ی بسته، نظرات 15 نفر از اساتید و خبرگان رشته های مختلف حوزه و دانشگاه مختلف را جمع آوری نموده و پس از تجزیه و تحلیل، فرضیه ها را اثبات و به ارائه یک الگوی مدیریتی پرداخته است .