مطالب مرتبط با کلیدواژه

زبان فارسی


۲۴۱.

تأثیر زبان فارسی و تصوف ایرانی بر سروده های فکیر لَلان شاه

کلیدواژه‌ها: فکیر للان شاه ادبیات سروده ها ادبیات بنگالی معنویت و تصوف زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۲۶۲
فکیر لَلان شاه غزل سرایی نامدار و مشهور در زمینه ی موسیقی بنگلادشی است. درحدود ده هزار غزل از ترانه های عامیانه ی وی به طور شفاهی گردآوری شده اند که فقط هزاروصد ترانه تاکنون به دست ما رسیده است. استنباط های متفاوتی از دیدگاه های مذهبی لَلان شاه وجود دارد؛ وی اشعاری درباره ی عشق، برابری و تصوف سروده است. زمانی که او در سرزمین بنگال چشم به جهان گشود، سراسر منطقه ی شبه قاره مستعمره ی امپریالیسم دولت انگلیس بود. زبان فارسی در شبه قاره ی هند بیش از شش صد سال رواج داشت و به ویژه در دوره ی مغول به عنوان زبان رسمی استفاده می شد. از آن زمان، زبان وادبیات فارسی، فرهنگ ورسوم ایرانی با زبان وادبیات و فرهنگ و رسوم بنگالی مخلوط شد که تأثیر شگرفی بر ادبیات بنگالی گذاشت. بسیاری از شاعران بنگلادشی از عناصر و واژه های فارسی در ادبیات خود بهره جستند. آن ها همچنین کتاب هایی به زبان فارسی چاپ کردند که نسخه های خطی آن ها را می توان امروزه در این منطقه پیدا کرد. به همین ترتیب، سروده های صوفیانه و ترانه های عامیانه ی لَلان شاه در ایران نیز یافت می شوند و ایرانیان نیز از عناصر و واژه های فارسی اشعار او بهره مند شده اند. در این جستار، درباره ی تأثیر زبان فارسی و تصوف ایرانی بر سروده های این شاعر بحث خواهیم کرد.
۲۴۲.

هستی– داد نخستین کتاب پارسی در هستی شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هستی - داد ایرانشهری زبان فارسی جهان بینی ایرانی اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۸۱۳
در این مقاله، سخن بر سر صورت صحیح نام یک کتاب است از ابوالعباس ایرانشهری و آن کتابی است که بر اساس بیان الادیان ابوالمعالی محمد بلخی نام آن را «هستی» دانسته اند. اما پس از جستجو در معنا و مفهوم واژه «هستی در زبان و فرهنگ و تلقی فلاسفه ایرانی قرون اولیه، باید نام اصلی کتاب «هستی_داد» باشد نه هستی. در پایان هم به ضرورت توجه ایرانیان به زبان فارسی در برابر عربی اشاره شده که بسیاری از متفکرین لازم می دیده اند به این زبان هم، کتابی آسمانی وجود داشته باشد تا براساس موازین و معتقدات تاریخی و اساطیری ایران، مبانی عقیدتی تبیین و تفسیر شود. به همین دلیل کسانی که نمی خواسته اند دینی غیر از اسلام در فضای فرهنگ ایران مطرح باشد، کتاب آسمانی اسلام، یعنی قرآن را در دوره سامانی به پارسی برگرداندند.
۲۴۳.

طبقه بندی تکواژهای تصریفی زبان فارسی بر اساس مدل چهارتکواژ

کلیدواژه‌ها: تکواژهای تصریفی زبان فارسی مدل چهارتکواژ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۲ تعداد دانلود : ۵۶۰
هدف از انجام تحقیق حاضر، ارائه طبقه بندی نوینی از تکواژهای تصریفی زبان فارسی در چارچوب مدل «چهارتکواژ» می باشد. مدل چهارتکواژ یک مدلِ تولید بنیان است. تکواژها در این مدل با توجه به انتخاب شان در سطوح مختلف تولید انتزاعی گفتار، به یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظام مند تقسیم می شوند. با استناد به شواهد و ملاک هایی از زبان فارسی و طبق معیارهای مدل چهارتکواژ، «تکواژهای نفی و سببی ساز فعل فارسی»، همچنین «مشخصه های تصریفی جهت و وجه امری آن سازه»، به علاوه «تکواژ جمع اسم»، «وندهای تفضیلی و عالی صفت» و «تکواژ تفضیلی قید»، به گروه تکواژهای نظام مند متقدم تعلق دارند؛ زیرا این سازه ها اطلاعات مفهومی را به هسته خود (فعل، اسم، صفت و قید) می افزایند و به صورت غیرمستقیم توسط هسته انتخاب می گردند. اما سازه هایی که ویژگی های شخص و شمار، زمان، نمود و وجه التزامی فعل فارسی را به نمایش می گذارند، در گروه تکواژهای نظام مند بیرونی متأخر جای می گیرند؛ چراکه این سازه ها برای تجلی در روساخت به اطلاعات خارج از فرافکنی بیشینه خود وابسته هستند و یا با سازه های دیگر در جمله هم نمایه اند. طبقه بندی تکواژها در چارچوب مدل چهار تکواژ، طبق فعال شدن و انتخاب تکواژها در سطوح و لایه های انتزاعی تولید گفتار انجام شده است و می تواند در تبیین ابعاد گوناگون مسائل زبانی (مانند ترتیب فراگیری تکواژها) کارآیی داشته باشد.  
۲۴۴.

بررسی جایگاه و کاربرد زبانهای فارسی و کردی در اورامانات از دیدگاه زبان شناسی اجتماعی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: زبان کردی زبان فارسی منطقه ی اورامانات زبان شناسی اجتماعی دوزبانگونگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۴۵۶
در این مقاله به بررسی جایگاه و کاربرد زبان های فارسی و کردی در اورامانات (شهرستان های چهارگانه پاوه، ، جوانرود ، روانسرو ثلاث باباجانی) از دیدگاه زبان شناسی اجتماعی پرداخته شده است. براین اساس از میان جامعه آماری (شهرستان های چهارگانه منطقه ی اورامانات) ، 450 آزمودنی به عنوان نمونه به صورت تصادفی انتخاب شده اند. در این مقاله از پرسشنامه ی اصلاح شده الگوی پژوهشی پاراشر (1980) استفاده شده است. از آزمودنی ها خواسته شده که دو گونه زبانی فارسی و کردی را در شش حوزه اجتماعی خانواده، دوستی، همسایگی، داد و ستد، آموزش و اداری براساس یک میزان چهار گزینه ای «همیشه»، «اغلب»، «بعضی وقت ها» و «هیچ وقت» مشخص کنند. پرسشنامه شامل 36 سئوال است که براساس درجه رسمیت حوزه ها به ترتیب از غیررسمی به رسمی مرتب شده اند. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، اطّلاعات توسط کامپیوتر پردازش شدند. روش های آماری آزمون ت جفت و واکاوی واریانس یک سویه جهت تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق به کار گرفته شده است. واکاوی یافته ها نشان می دهد که اختلاف در استفاده از دو زبان فارسی و کردی توسط گروه های مختلف سنی، تحصیلی، جنسی و افراد متأهل با همسر کرد و غیر کرد از نظر آماری معنی دار می باشد. به نوعی که افراد جوان و تحصیل کرده نسبت به بقیه در حوزه های اداری، آموزشی و دوستی از زبان فارسی نسبت به بقیه حوزه ها بیشتر استفاده می کنند.
۲۴۵.

رده شناسی نظام مند بندهای مادی در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دستور نقش گرای نظام مند رده شناسی زبان رده شناسی نقش گرای نظام مند بندهای مادی زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۴۰۰
رده شناسی نقش گرای نظام مند یا به اختصار رده شناسی نظام مند به بررسی تفاوت ها و شباهت های موجود در نظام های زبان ها می پردازد. هدف بنیادی رده شناسی نظام مند دست یابی به تعمیم های تجربیِ قابل اعمال به تمام زبان های جهان است. در راستای این هدف ، متیسن ( 2004 ) به مجموعه ای از تعمیم های رده شناختی دست یافته و در ارتباط با آن تعمیم ها، مدعی شده است که آن ها را می توان در توصیف هر زبان و نیز در تلاش در جهت گسترش تبیین های رده شناختی در چارچوب دستور نقش گرای نظام مند به کار بست. هدف از انجام این پژوهش، توصیف رفتارهای رده شناختی بندهای مادی در زبان فارسی با توجه به تعمیم های رده شناختی متیسن ( 2004 ) درخصوص آن بندهاست. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، در بندهای مادی زبان فارسی، 1) در کنار دو مشارک ذاتی کنشگر و مقصد، مشارک های دیگری، یعنی دریافت کننده/ گیرنده، وادارنده، دامنه، و شاخص، نیز در نمود فرایند دخیل هستند، 2) گستره مشارک ذاتی کنشگر بسیار وسیع است ، 3) هر یک از مشارک های غیرذاتی یادشده در بالا به طریقی به بند مادی اضافه می شوند. برای مثال، مشارک وادارنده از طریق فرایند سببی سازی به یک بند مادی افزوده می شود، 4) حالت نمایی مشارک ها به نظر نسبتاً صریح است، و 5) انتقال مالکیت به صورتی متفاوت از سلب مالکیت بازنمایی می یابد.
۲۴۶.

چندمعنایی حروف ربط در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معنی شناسی شناختی حروف ربط انگاره چندمعنایی اصول مند زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۳ تعداد دانلود : ۴۷۸
چند معنایی از موضوعات مهم و سنتی مطالعات معنی شناسی و روابط واژگانی است. واژه چند معنا واژه یا تک واژی است که دارای چند معنای مرتبط است. مطالعه چند معنایی حروف ربط در زبان فارسی می تواند گامی در جهت شناخت پیچیدگی های آن و کمک در جهت تبیین صحیح ساخت زبان فارسی باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی چند معنایی دو حرف ربط هم پایه «اما» و «ولی» در زبان فارسی بر اساس انگاره چند معنایی اصول مند (انگاره چما) (ایوانز و گرین، 2006) است. ماهیت روش انجام این پژوهش توصیفی تحلیلی است. پیکره انتخاب شده از مصاحبه با سخنوران فارس زبان، استفاده از روزنامه ها ی کثیر الانتشار و کتب دستور زبان فارسی به دست آمده و با استفاده از رویکرد شناختی تحلیل شده است. نگارندگان برای معانی متمایز این دو حرف ربط، به دلیل محدودیت حجم مقاله، تنها به ذکر نمونه هایی از هر مفهوم بسنده و هر یک را جداگانه در یک شبکه معنایی ترسیم کرده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که مفهوم اولیه «اما» ، «ولی» است و در شبکه معنایی آن سیزده معنای متمایز و دو خوشه معنایی وجود دارد. همچنین مفهوم اولیه «ولی» ، نیز «اما» است و در شبکه معنایی آن هشت معنای مجزا و دو خوشه معنایی وجود دارد.
۲۴۷.

بررسی چارچوب های ارجاع مکانی در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: چارچوب های ارجاع مکانی چارچوب ارجاع نسبی چارچوب ارجاع ذاتی پیکر زمینه زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۳۹۱
چارچوب های ارجاع مکانی دستگاه هایی مختصاتی هستند که موقعیت یک شیء را در ظرف مکان، معین می کنند. مقاله حاضر در چارچوب زبان شناسی شناختی با اتکا به رویکرد لوینسون (2003) به بررسی چارچوب های ارجاع مکانی در زبان فارسی می پردازد. جهت اخذ داده های زبان از مجموعه دوم عکس های بازی «مرد و درخت»، طراحی شده توسط مؤسسه مکس پلانک، استفاده شده است. تحلیل داده های اخذشده نشان می دهد گویشوران زبان فارسی در چینش مرد و درخت، عموماً ابتدا موردِ قرارگرفته در سمت راست تصویر را توصیف می کنند که این مسئله می تواند ناشی از جهت نوشتن خط فارسی باشد. همچنین بین مرد و درخت تمایل دارند ابتدا درخت را توصیف کنند. به علاوه، برای توصیف رابطه مکانی مرد و درخت از چارچوب ارجاع نسبی استفاده می کنند که در آن مرد پیکر و درخت زمینه است؛ درحالی که برای توصیف جهت ایستادن مرد از چارچوب ارجاع ذاتی استفاده می کنند که در آن مرد زمینه است و در عمده موارد درخت پیکر بوده است.
۲۴۸.

بررسی خطاهای زبان آموزان ایرانی در کاربرد حروف اضافه مکانی و زمانی در زبان روسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خطا زبان آموزان ایرانی حرف اضافه حروف اضافه مکانی و زمانی زبان فارسی زبان روسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۳۴۳
زبان آموزان ایرانی هنگام فراگیری دستور دشوار زبان روسی با مشکلات متعددی مواجه می شوند. یکی از این مشکلات، تعدد و پیچیدگی حروف اضافه به خصوص حروف اضافه مکانی و زمانی روسی در مقایسه با فارسی است. زبان آموزان هنگام کاربرد این حروف اضافه با مشکلات مختلفی روبه رو می شوند. از آنجا که وظیفه معلم، تسهیل شرایط یادگیری، بهبود روند آموزش و دسته بندی مطالب بر اساس روال منطقی است، می بایست در مرحله نخست خطا های زبان آموزان را استخراج و مشکلات مورد نظر را بررسی و دلایل بروز آن ها را کشف کرد تا بتوان در گام بعد راهی برای جلوگیری و یا کاهش آن ها اندیشید. مهم ترین هدف این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر تحقیق میدانی بر روی 150 زبان آموز ترم چهار یا «سطح متوسط» دانشگاه علامه طباطبائی (ره) طی دو سال و در فرایند «تدریس»، «آزمون» و «نظرسنجی» انجام گرفته است، این است که با تجزیه و تحلیل داده ها، خطا های پر بسامد زبان آموزان در کاربرد حروف اضافه مکانی و زمانی روسی طبقه بندی و دلیل بروز آن ها تعیین و راهکارهایی برای کاهش آن ها ارائه شود. از نتایج پژوهش بر می آید که پربسامد ترین خطا ها در کاربرد حروف اضافه مکانی و زمانی روسی مربوط به تداخل زبان مادری و چند معنایی حروف اضافه روسی و قابلیت کاربرد حروف اضافه ساده روسی با چند حالت دستوری است. راهکارهایی نیز برای کاهش خطاها ارائه شده که مهم ترین آن ها، قرار دادن درس حروف اضافه در سرفصل آموزشی دوره کارشناسی زبان روسی در ایران و آموزش اندیشیدن به زبان روسی به جای ترجمه اندیشه های فارسی است.
۲۴۹.

زمان دستوریِ جهان های ممکن ساخت شرطی در زبان فارسی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ساخت شرطی زمان دستوری رده شناسی جهان ممکن زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۳۵۴
در این پژوهش زمان دستوری افعال بندهای شرط و جزای شرط در جملات شرطی زبان فارسی معاصر، براساس رده شناسی دکلرک و رید (2001) بررسی شد. پیکره، 286 جمله شرطی از 10 کتاب داستانی معاصر بوده است. با بررسی جملات شرطی به این نتیجه رسیدیم که ساخت شرطی زبان فارسی معاصر، متشکل از انواع حقیقی، خنثی، بسته، باز، غیرقطعی و ضدحقیقی است. از این تعداد جمله شرطی، شرطی از نوع باز و ضدحقیقی به ترتیب بالاترین و پایین ترین بسامد را در داده های پیکره داشتند. با بررسی زمان های دستوری افعال بندهای شرط و جزای شرط به گرایش های قوی در این زمینه دست یافتیم. براین اساس، اگر زمان دستوری فعل بند شرط، گذشته باشد، شرطی با احتمال زیاد از نوع حقیقی خواهد بود و اگر زمان دستوری فعل بند جزای شرط، غیرگذشته باشد، شرطی به احتمال زیاد، از نوع باز خواهد بود.
۲۵۰.

خواجه نظام الملک و گسترش زبان فارسی در آناتولی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نظام الملک زبان فارسی آناتولی سلجوقیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۱ تعداد دانلود : ۸۷۶
نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در آناتولی یکی از فرازهای بسیار مهم در تاریخ این زبان و سرزمین آناتولی می باشد. اگرچه این زبان به مدت بیش از چهار قرن به عنوان زبان رسمی و اداری در آن منطقه رسمیت داشت، اما مراحل نخستین نفوذ و گسترش این زبان در آناتولی، دارای اهمیت ویژه ای است. آغاز نفوذ و گسترش زبان فارسی در آناتولی با نخستین حملات و استقرار ایلات ترکمن سلجوقی در قرن پنجم هجری در آن منطقه مربوط است. عملکرد نظام اداری- دیوانی سلجوقی در کنار سایر عوامل، در تحقق این امر مؤثر بوده است. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن داده های موجود، و ارائه شواهد و قراین به نقش نظام دیوانی و در رأس آن نظام الملک در این قضیه وضوح بیشتری ببخشد. این مطالعه مشخص می کند که نظام دیوانی سلجوقی توسط دیوانسالاران و کارگزاران مجرب ایرانی تأسیس شده و تثبیت یافت. این نظام دیوانی با استفاده از زبان فارسی به عنوان زبان رسمی، از طریق هدایت ایلات ترکمن به سوی آناتولی و هم از طریق اعزام مأمورین دیوانی به آناتولی در گسترش زبان فارسی در آناتولی سهم قابل توجهی داشته است.
۲۵۱.

ریشه های عربی و معادل هایی برای قاموس های کتاب مقدس 1

کلیدواژه‌ها: کتاب مقدس لوتار کوپف زبان شناسی زبان های سامی عبری زبان عربی زبان فارسی قرآن تورات انجیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۵ تعداد دانلود : ۴۸۴
نویسنده در نوشتار حاضر به ترجمه بخش هایی از مقاله لوتار کوپف اقدام کرده است تا از این رهگذر، به مرور برخی یافته های زبان شناسی وی بپردازد. نویسنده در انتخاب مدخل های مقاله توجه داشته است که بخش هایی از مقاله که برای مطالعات تطبیقی قرآن و تورات برای جامعه علمی کشور درخور توجه باشد، انتخاب شوند. عاوه بر این، در راستای تبیین و انعکاس بهتر تحقیقات و یافته های لوتار کوپف، شواهد بیشتری از قرآن و متون عربی فارسی نیز بدان افزوده است.
۲۵۲.

بررسی و معرفی ادبیات فارسی زرتشتی

کلیدواژه‌ها: ادبیات فارسی زرتشتی زرتشتیان زبان فارسی ادبیات فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۵ تعداد دانلود : ۳۹۷
یکی از گونه های فارسی جدید، «ادبیات فارسی زرتشتی» است که پیروان دین زرتشتی پس از ورود اسلام به ایران در کنار آثار اوستایی و پهلوی به زبان فارسی جدید نگاشتند. این قبیل آثار اغلب ترجمه داستان ها، اساطیر، آداب و رسوم، سنن، قوانین و احکام و اوراد موجود در اوستا و رساله های پهلوی است. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد به معرفی آثار شاخص ادبیات فارسی زرتشتی بپردازد. وی متون مذکور را در چندین دسته تقسیم بندی کرده و در زیر هر دسته به معرفی آثار شاخص آن اقدام نموده است. دسته بندی آثار مذکور بدین شرح است: 1. ترجمه و تفسیر متون اوستایی، پهلوی، و پازند؛ 2. رسالات کامل؛ 3. روایات؛ 4. تاریخ و ادبیات؛ 5. رسائل اخلاقی.
۲۵۳.

کتابشناسی کلیله و دمنه در زبان فارسی

کلیدواژه‌ها: ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی کلیله و دمنه زبان فارسی پنجه تنتره داستان های بیدپای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۸ تعداد دانلود : ۱۱۴۳
کلیله و دمنه از جمله مهمترین و تأثیرگذارترین آثار ادبیات جهانی است که کتب بسیاری به تقلید و یا اقتباس از آن تألیف شده است و در پی آن در سال های اخیر نیز تحقیقات فراوانی در جوانب مختلف این اثر صورت گرفته است. نویسندگان نوشتار حاضر، به ارائه کتابشناسی کلیله و دمنه در سه قسمت کتب چاپی، مقالات و پایان نامه های دانشجویی اقدام کرده اند.
۲۵۴.

تحلیل بسترهای بلاغت در آثار سعدی و تعمیم پذیری آن در زبان و ادبیات فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: بلاغت زبان فارسی ساخت نحوی اغراض بلاغی آثار سعدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۴۳۷
برای درکِ بلاغت زبان فارسی و کشف و شناساییِ قواعد و اصول آن، لازم است که از مطالعه و تحلیل ساخت های نحویِ آن شروع کرد. از این طریق مشخّص می شود که ساخت های نحوی در حالتِ عادی و خنثی چه نظم و ترتیبی دارند و در موقعیت هایی که القای غرضِ بلاغی و معنای خاصی مدّنظر است، چه تغییراتی پیدا می کنند؛ زیرا ساخت نحوی که همان چگونگیِ نظم و ترتیب اجزاست، بر اساسِ معنا و اغراضِ بلاغی شکل می گیرد. هر نوع «تغییر در جایگاه دستوری و معمولی اجزا»، «دگرگونی در صورتِ جمله ها» و هرگونه «حذف یا اضافه ای» که در کلام صورت می گیرد، ناشی از اغراض بلاغی است. این مقاله با تکیه بر سخن سعدی به عنوانِ نمونه بارز بلاغتِ زبان فارسی، به بررسی مهم-ترین بسترهای بلاغت در نحوِ زبان فارسی می پردازد که انتقالِ معنا و القای اغراضِ بلاغی از طریق آنها صورت می گیرد. هدف از این پژوهش، شناسایی بستر های کلان و کلّیِ نحو زبان فارسی در القای اغراض بلاغی است که هر کدام از آنها می تواند مصداق های زیادی را شامل شود. همچنین سعی بر این است تا نشان داده شود که معمولاً با هر کدام از این ظرفیت ها، چه معانی و اغراض و مقاصدی بیان می شود. نتیجه کار نشان می دهد که «جابه جایی اجزای کلام»، «تغییر در ساخت و صورت جمله ها» و «افزایش و کاهش نحوی»، ظرفیت هایی هستند که برای بیان اغراض بلاغی در نحو زبان فارسی کاربرد دارند.
۲۵۵.

الگوهای زبانی عربی در سخن سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سعدی زبان عربی زبان فارسی الگوهای زبانی تداخل زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۶۴۹
آمیختگی (تداخل) زبان فارسی با عربی موجب پدید آمدن مطابقت هایی میان برخی الگوهای زبانی فارسی و عربی شده است. سعدی از شاعران و نویسندگانی است که موارد متعددی را از این مطابقت ها در آثارش می توان یافت. صرف نظر از آنکه این موارد وامگیری زبانی به حساب آید، یا توارد و تشابه، نقش راهگشای آن ها در شناخت دقیق تر ساختار دستوری زبان سعدی و فهم روشن تر آثار او، قابل چشم پوشی نیست. بر این اساس، در مقاله پیش رو، به روش تطبیقی، آن دسته از الگوها و قواعد زبانی عربی که با نمونه هایی در آثار سعدی قابل تطبیق است، دسته بندی و تشریح شده است و در پایان، چنین نتیجه گیری شده که آمیختگی زبان فارسی با زبان عربی منحصر به استفاده زیاد شاعران و نویسندگان فارسی از واژه ها، عبارت ها، شاهدهای شعری و مَثَل ها و حکمت های عربی، آیات قرآنی و احادیث نبوی نیست، بلکه پدید آمدن مطابقت هایی میان الگوهای زبانی فارسی و عربی نیز از پیامدهای آن است.
۲۵۶.

جستاری درباره بده بستان برخی واژه ها در زبان فارسی و عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بده بستان واژه ها معرّب و دخیل زبان فارسی زبان عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۵۶۲
یکی از زمینه های تأثیرگذاری و تأثیرپذیری میان زبان و فرهنگ فارسی و عربی، پدیده قرض گیری و بده بستان واژه است که به منظور بیان معانی و مفاهیم جدید، در دوره های مختلف تاریخ دو زبان انجام گرفته است. ازآنجاکه ساخت آوایی، تعداد حروف الفبا و مبانی دو زبان مورد نظر، متفاوت است، بسیاری از واژه های فارسی که به زبان عربی وارد شده، ساختِ آوایی متناسب با زبان عربی یافته است. از سوی دیگر، زبان فارسی در طی دوره های گذار از پارسی باستان به پهلویی و از پهلوی به دری دستخوش دگرگونی های بسیار – به ویژه در حوزه واژگانی- شده است. امروزه یافتن اصل فارسی بسیاری از واژه های عربی شده، کاری بسیار دشوار است و درعین حال از زمینه های پژوهشی است که پرداختن به آن ضروری می نماید. نگارندگان این مقاله برآنند تا با بررسی و تحلیل نمونه هایی از این "معربات" که از فارسی به عربی وارد شده و تغییراتی یافته و سپس در دوره های بعد به همان شکل تغییر یافته زبان عربی، دوباره در زبان فارسی رواج یافته است، بپردازند. بیشتر به بررسی نمونه هایی پرداخته شد که شواهدی از آیات قرآن کریم و شعر عربی قدیم برای کاربرد آن وجود دارد و شکل عربی شده آن در متون فارسی به کار رفته است.
۲۵۷.

مرور نظام مند پژوهش های حوزه گسترش پرس وجو در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: گسترش پرس وجو زبان فارسی بازخورد ربط ساختارهای دانش اطلاعات وب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۵۹۸
مقدمه: یکی از عوامل عدم موفقیت در بازیابی اطلاعات، ارائه نیاز اطلاعاتی کاربران در پرس وجوهای کوتاه و مبهم به نظام های اطلاعاتی است. گسترش پرس وجو با افزودن اصطلاحات مناسب به پرس وجوهای کاربران، راه حلی مناسب برای حل این مشکل است. هدف پژوهش حاضر مرور نظام مند متون پژوهشی گسترش پرس وجو در زبان فارسی است. روش شناسی: فارسی و انگلیسی منابع اطلاعات علمی با کلیدواژه های مرتبط، تعداد 35 اثر به زبان فارسی و 18 اثر به زبان انگلیسی شناسایی شد. سپس با اعمال پالایش اولیه، معیارهای ورود و خروج از مطالعه و کنترل توسط متخصصان، تعداد شش اثر فارسی و هشت اثر انگلیسی برای ورود به مرور نظام مند انتخاب شدند. با طراحی کاربرگی، استخراج اطلاعات از آثار صورت پذیرفت. در ادامه، یافته های مرور نظام مند در پی دستیابی به چهار هدف پژوهش تحلیل شدند: شناسایی روش ها؛ شناسایی منابع دانشی؛ شناسایی مجموعه آزمون ها؛ و شناسایی شکاف های پژوهشی و ارائه پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده در گسترش پرس وجوی زبان فارسی. یافته ها: مرور پژوهش ها نشان داد 14 اثر به گسترش پرس وجوی زبان فارسی پرداخته اند. این آثار براساس منابع دانشی اصطلاحات گسترش به چهار دسته تقسیم شدند: مبتنی بر ربط (هشت اثر)؛ مبتنی بر ساختارهای دانش (دو اثر)، مبتنی بر اطلاعات وب (دو اثر)، و مبتنی بر منابع ترکیبی (دو اثر). اغلب این پژوهش ها بر روی اسناد خبری انجام شده اند و از مجموعه آزمون روزنامه همشهری در نیمی از پژوهش ها به عنوان منبع دانشی اصطلاحات گسترش و نیز مجموعه آزمون استفاده شده است. نتیجه گیری: تحقیقات حوزه گسترش پرس وجو در زبان فارسی نیازمند توسعه کمی با استفاده از روش های متنوع و به ویژه روش های مبتنی بر منابع ترکیبی است. منابع دانشی مختلف به ویژه هستی شناسی ها و منابع وب می بایست برای گسترش پرس وجو در زبان فارسی مورد توجه و استفاده قرار گیرند. همچنین استفاده از مجموعه آزمون های استاندارد برای پژوهشگران این امکان فراهم می کند که بتوانند روش های مختلف را با هم مقایسه کنند.
۲۵۸.

پرسش های چند پرسشواژه ای پیوندی در زبان فارسی: تحلیلی رده ای- نحوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان فارسی پرسش های چندپرسش واژه ای همپایه رده زبانی هم پایگی حذف بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۳۰۰
پژوهش حاضر، به تبیین ابعاد رده شناختی هم پایگی انواع پرسش واژه ها در زبان فارسی می پردازد. در این نوع هم پایگی ، همسانی که شرط لازم در این فرآیند نحوی است، رعایت نمی شود. همچنین، پرسش واژه هایی از دو گروه متمایز موضوع و افزوده، با حرف ربط «و» پیوند زده می شوند. بررسی پژوهش های پیشین نشان می دهد که چنین بحثی در زبان فارسی مورد توجه قرار نگرفته است. در این پژهش، برآنیم تا بدانیم که چه نوع پرسش واژه هایی با یک دیگر همپایه می شوند و زبان فارسی در کدام رده زبانی قرار دارد. پس از ارزیابی ویژگی های رده شناختی زبان فارسی، هم پایگی پرسش واژه ها در شرایط حذف بندی نیز مورد بررسی قرار گرفت. بررسی داده ها نشان داد که پیوند دو پرسش واژه افزوده، یک پرسش واژه موضوعی ( اجباری یا اختیاری) و یک افزوده در این زبان مجاز است. هر چند پیوند دو پرسش واژه موضوعی در داده ها مشاهده نشد. بنابراین زبان فارسی به صورت خاص، ویژگی های هیچ یک از رده های زبانی آزاد، آمیخته و افزوده ایِ مطرح در زبان های دنیا را نشان نمی دهد و نمی توان آن را به طور قطعی در یکی از آن رده ها قرار داد. پیوند پرسش واژه ها دو نوع را نشان می دهد؛ متوالی و گسسته. نوع متوالی پرسش واژه ها در جمله های مرکب با حذف بندی نیز به کار می رود. در فرآیند حذف بندی دو نوعِ با مرجع و بدون مرجع وجود دارد. در جمله های با حذف بندی با مرجع، حضور پرسش واژه های همپایه مجاز نیست. پیوند متوالی دو پرسش واژه فقط در نوعِ بدون مرجع مشاهده  شد و حرکت هر یک از پرسش واژه ها به تنهایی در هر بند مجاز است. در این زبان، در هر بند فقط یک سازه کانونی وجود دارد و حرکتِ همزمان بیش از یک پرسش واژه مجاز نیست. بنابراین چنین حالتی، فرض دو بندی بودن چنین جمله هایی را در زبان فارسی قوت می بخشد.    
۲۵۹.

روش های اصلی اصطلاح سازی زبان فارسی در آینه زبان روسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم اصطلاح شناسی واژه سازی اصطلاح سازی زبان فارسی زبان روسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۹ تعداد دانلود : ۴۴۸
پژوهش های ساخت واژی اصطلاحات طی چند دهه اخیر با توجه به نقش عمده نتایج آن ها در مواردی همچون ترجمه اصطلاحات و متون فنی اهمیت زیادی یافته اند. برای انجام این قبیل پژوهش ها وجود یک نظام مرجع دسته بندی روش های ساخت، ضروری است. در زبان روسی پژوهشگران مختلفی به بررسی این روش ها پرداخته اند. ماحصل آن دستیابی به نظامی یکپارچه است که بیشتر اصطلاح شناسان در آن توافق کرده اند. در زبان فارسی نیز فرهنگستان زبان و ادب فارسی دسته بندی کلی از روش های اصطلاح سازی ارائه کرده است که تفاوت هایی با زبان روسی دارد. در این کار پژوهشی قصد داریم با تکیه بر نظام دسته بندی روش های اصطلاح سازی در روسی نظام مشابهی را برای زبان فارسی ارائه کنیم. از نظام دسته بندی حاصل می توان هم در پژوهش های تطبیقی زبان های روسی و فارسی و هم در مطالعات تک زبانه فارسی و تکمیل دسته بندی ارائه شده از سوی فرهنگستان بهره جست.
۲۶۰.

ماهیت زمان حال در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زمان حال زبان فارسی (غیر)اشاره ای خوانش مطلق خوانش نسبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۳۸۶
پژوهش حاضر بدنبال بررسی ماهیت زمان حال در زبان فارسی است. به منظور دستیابی به این هدف، (غیر)اشاره ای بودن زمان حال در زبان فارسی، تعبیر زمان حال در ساختارهای مختلف از جمله ساختارهایی که در آن ها زمان حال در بند متممی یا موصولی زیر زمان گذشته و آینده درونه شده است، و خوانش های مطلق و نسبی زمان حال در زبان فارسی مورد مداقه قرار گرفتند. نتایج نشان می دهند که زمان حال زبان فارسی را نمی توان مطلقاً اشاره ای یا غیراشاره ای دانست. در واقع، اگر اشاره ای بودن را به صورت یک طیف در نظر بگیریم که در سمت چپ آن زبان های اشاره ای و در سمت راست آن زبان های غیراشاره ای باشند، زبان فارسی در وسط قرار می گیرد. همچنین، نتایج موُید وجود خوانش ها و کاربردهای مطلق و نسبی برای زمان حال زبان فارسی می باشند. ساخت هایی که در آن ها زمان حال در بند متممی زیر زمان گذشته درونه شده است حاکی از وجود خوانش مطلق زمان حال هستند چرا که زمان حال علاوه بر همزمانی با زمان گذشته ی بند پایه می تواند با زمانی بیان جمله نیز همزمان باشد (خوانش دوگانه). ساخت هایی که در آن ها زمان حال در بندهای موصولی و متممی زیر زمان آینده درونه شده اند حاکی از کاربرد نسبی زمان حال زبان فارسی می باشند چرا که در این جملات زمان حال ضرورتی ندارد با زمان بیان جمله همزمان باشد. سرانجام، نشان داده شد که بخش مطلق و نسبی زمان حال دارای معنای "درون" می باشند بدین معنا که رویداد  بیان شده با زمان حال "درون" زمان ارزبابی قرار دارد.