مطالب مرتبط با کلیدواژه

قاجار


۱۴۱.

قرارداد 1907م؛ همکاری روس و انگلیس وحوادث خونین تبریز در سال 1330ق/1911م(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ 207 - 232

کلیدواژه‌ها: قاجار روس و انگلیس قرارداد 1907م مشروطه مشروطه طلبان آزادی خواهان تبریز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۰ تعداد دانلود : ۴۶۶
در اوایل قرن بیستم، روس و انگلیس بنا به مصالح و منافع مشترک خود، رقابت دیرین خود بر سر مسائل ایران را کنار گذارده و رو به همگرایی و همکاری با یکدیگر آوردند و به دنبال آن، قرارداد 1907م. بین دو کشور امضاء گردید. این قرارداد می خواست تا سیاست دو کشور در قبال ایران را تا 1917م. تعیین کند.هدف مقاله حاضر ، بررسی تأثیر این همگرایی و همکاری دو کشور، بر سرنوشت تاریخی ایران با تأکید بر فجایع سال 1330/1911 روس ها در تبریز می باشد. نتایج این پژوهش که با اتّکا به اسناد، نامه ها، تلگراف ها و همچنین تحقیقات جدید این موضوع را به بررسی و تحلیل گذاشته است، نشان می دهد آسیب و زیانی که ایران در این دوره، به واسطه ی همکاری دو دولت استعماری روسیه و انگلستان متحمل شد، به مراتب بیش از زیان و آسیب دوره رقابت این دو دولت در ایران بود. بعد از انعقاد قرارداد 1907م، روس و انگلیس، استقلال و تمامیت ارضی ایران را فدای منافع خود کردند . زمانی که روسیه آشکارا به نقض استقلال و تمامیت ارضی ایران پرداخت، انگلیسی ها با توجّه به منافع خود و از ترس لغو قرارداد 1907م. از سوی روس ها، به تأیید اقدامات تجاوزگرایانه روس ها پرداخته و با این کار، آن ها را در ادامه اقدامات خود تحریک و تشویق کردند . اوج این تجاوزها، اشغال تبریز در سال 1330/1911 به دست روس ها بود که منجر به کشته و یا مهاجرت عده ی زیادی از مشروطه طلبان و آزادی خواهان این شهر و ایجاد فضایی از رعب و وحشت گردید
۱۴۲.

نقش تعلیم و تربیت در ترقی و پیشرفت ایران دوره قاجار از منظر روزنامه های فارسی زبان مصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۸ 115-137

کلیدواژه‌ها: ایران قاجار ترقی توسعه مدارس روزنامه های فارسی زبان مصر قرن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۸ تعداد دانلود : ۶۲۸
مطبوعات به عنوان یکی از ارکان اطلاع رسانی و یکی از مؤثرترین رسانه های گروهی نقش تعیین کننده ای در تحولات سیاسی، اجتماعی کشورها دارا هستند. در تاریخ معاصر کشور ما نیز مطبوعات از جایگاه برجسته ای برخوردارند و مطالعه تحولات مربوط به تاریخ معاصر کشور بدون در نظر گرفتن نقش مطبوعات ناقص خواهد بود. از جمله وقایعی که مطبوعات در ترویج مبانی و ویژگی های آن نقش فعالی داشتند وضعیت مدارس و تعلیم و تربیت دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و تأثیر آن در ترقی و پیشرفت کشور و جلوگیری از عقب ماندگی کشور است. عقب ماندگی ایران دوره قاجار و ترقی و پیشرفت شتابان غرب بسیاری از روزنامه نگاران روشنفکر آن دوره را به دنبال پاسخ این سؤال کشاند که چه عواملی موجب عقب ماندگی ایران و توسعه غرب شده است. این نشریات همانند روزنامه های فارسی زبان، «حکمت» «ثریا» پرورش، چهره نما و کمال که به دلیل اختناق کشور ایران در مصر منتشر و به صورت مخفی وارد ایران می شدند توجه خود را به مؤلفه های فرهنگی توسعه معطوف و ایرانیان را به تأسیس و گسترش مدارس دعوت می کردند و نقش مهمی در بیداری ایرانیان داخل و خارج کشور داشتند. در این نوشتار نویسندگان برای نیل به مقصود و پاسخ به این سؤال مطالب روزنامه ها را مورد بررسی و تحلیل قرار داده اند.
۱۴۳.

پیشنهادات اصلاحی نویسندگان دوره قاجار در خصوص کشاورزی و دهقانان از دوره ناصری تا مجلس دوم مشروطه (1264-1328 ه . ق)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: قاجار نویسندگان کشاورزی دهقانان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۵۱۸
تجاری شدن کشاورزی، کشت محصولات مورد نیاز جهانی، تأثیرات منفی قراردهای تحمیلی غربیان در دوره قاجار بر اقتصاد و همچنین کم توجهی دولت به امر کشاورزی موجب افزایش تولید برخی محصولات کشاورزی، تخصصی تر شدن کشت آن ها و نیز تضعیف کشاورزی سنتی و حتی در مواردی بروز قحطی در کشور شد. این نابسامانی و رکود، وضعیّت دهقانان به عنوان یکی از گسترده ترین گروه های جمعیتی کشور را تحت شعاع قرار داد. در نتیحه این رویدادها، نویسندگان این دوره به کشاورزی و بهبود آن توجه نشان دادند. آنان برای بهبود وضعیت کشاورزی و همچنین شرایط دهقانان به ارائه پیشنهادها و راهکارهایی پرداختند. این مقاله با روش تحقیق تاریخی در صدد پاسخگویی به چگونگی راهکارهای پیشنهادی اصلاحی نویسندگان دوره قاجار در جهت بهبود وضعیّت کشاورزی و دهقانان از دوره ناصری تا مجلس دوم مشروطه است. در واقع این اندیشمندان در نوشته های خود ضمن تأکید بر جایگاه مهم کشاورزی و دهقانان در جامعه و اقتصاد کشور راهکارهای اصلاحی متعددی همچون علمی شدن کشاورزی، تأسیس مدارس، فروش زمین های خالصه و ایجاد سد و همچنین تقسیم اراضی کشاورزی بین دهقانان را مطرح کردند. پیشنهادات اقتصادی این اندیشمندان موجب تصویب تعدادی مصوبه در رابطه با کشاورزی در مجلس اول و دوم شد.
۱۴۴.

مدهوش گلپایگانی و شاعران سبک خراسانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 32-63

کلیدواژه‌ها: مدهوش قاجار کلیات قصاید سبک خراسانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۲ تعداد دانلود : ۷۱۱
محمدصادق گلپایگانی، ادیب، شاعر و خطاط دوره قاجار و ملاباشی حیدرقلی میرزا، فرزند فتحعلی شاه قاجار است. وی با نام شعری مدهوش، از جمله بهترین و مهمترین صاحب کمالان دیار گلپایگان به حساب می آید. مدهوش از شاعران دوره بازگشت ادبی محسوب می شود. او به غیر از فنون نظم و نثر، در علم عربی نیز مشهور بوده است. کلیات مدهوش، مجموعه ای از منشآت، غزلیات، مثنویات، قصاید، رباعیات و قطعات است و علاوه بر آن نوشته هایی تعلیمی و حکمی به نثر دارد که هنوز آن گونه که بایسته است، شناسانده نشده اند. قصاید این مجموعه از نوع قصاید مدحی با زبانی روان و ساده و آرایه هایی دلنشین است. سبک شعر مدهوش به دوره های غزنوی و سلجوقی نزدیک است. قصاید وی بیشتر به روش انوری و عنصری است و آنان بیشترین تأثیر را بر مدهوش داشته اند؛ ولی سهم انوری در این اثرگذاری برجسته تر است. وی همچنین در به کارگیری واژه های کهن، به شعر فرخی توجه بیشتری داشته و در انتخاب ردیف، نگاه خود را به سوی دوره های نخست سبک خراسانی معطوف کرده است. شناخت و معرفی ویژگی های شعر مدهوش نیاز به مطالعه و بررسی آن از جنبه های مختلف دارد. انجام پژوهش و مطالعه درباره این ویژگی ها در عرصه تحقیقات ادبی از ضرورت ها به حساب می آید. هدف از نگارش این تحقیق، بیان مختصاتی از سبک خراسانی، ویژگی های شعر دوره بازگشت ادبی و نیز شعر مدهوش و میزان تأثیرپذیری و تقلید وی از شاعران سبک خراسانی است.
۱۴۵.

مطالعه تطبیقی دیوار نگار ی در تالارهای شاه نشینِ خانه ی حریری تبریز و خانه ی قوام الدوله ی تهران

نویسنده:
منبع: هنرهای صناعی اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۲) ۳۶-۵۱

کلیدواژه‌ها: دیوارنگاری خانه ی قوام الدوله تهران خانه ی حریری تبریز قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۴ تعداد دانلود : ۱۰۹۳
هنر دیوار نگاری قاجار در خانه های تاریخی برخلاف دوره های قبل علی رغم کم رنگ شدن وجوه رسمی و درباری اش، نقش مهمی در تزئین ابنیه تاریخی این عصر داشته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران، ازجمله بناهای تاریخی متعلق به اواسط دوره قاجاری اند که در تالار شاه نشین آن ها دیوارنگاره های شاخص و متنوعی وجود دارد. با توجه به قدمت و هم زمانی این خانه های تاریخی، بررسی و تطبیق نقوش آن ها به درک بهتری از رویکرد های تصویری و موضوعی هنر دیوارنگاری در این دو شهر مهم دوره قاجاریه خواهد انجامید. با توجه به فقدان اطلاعات تطبیقی در این زمینه هدف از پژوهش حاضر، شناخت، مطالعه و ارزیابی تطبیقی نقوش دیوار نگاری های خانه های حریری و قوام الدوله است. در همین راستا، دیوار نگاری های بناهای مذکور، برای پاسخ به سؤالات ذیل مورد بررسی قرارگرفته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران چه وجوهِ تمایز و تفاوتی از منظر ویژگی های مضامین تصویری در نقاشی های دیواری با هم دارند؟ کدام شاخصه های سبکی در دیوار نگاری های این دو بنا باعث تفاوت و تشابه آن ها می گردند؟ تحقیق حاضر؛ به روش تطبیقی- تاریخی در قالب مطالعات میدانی با حضور در محل و ثبت تصویری نگاره ها و همچنین توصیف و تشریح آن ها در کنار مطالعات کتابخانه ای به انجام رسیده است. نتیجه ی بررسی ها نشان داد: در زمینهء ترکیب بندی نقاشی های دیواری؛ فن اجرا و پیاده سازی نقوش در قاب بندی های مشخص و موضوعات متداولِ نقاشی هم عصر تفاوت های اندکی در خانه های فوق وجود دارد. به نحوی که در اکثر موضوعات مشترک تأثیر نقاشی و سبک های متأثر از هنر غرب قابل مشاهده است. علی رغم وجوه اشتراک فوق، تفاوت های محسوسی در مضامین تصویری همانند: نگاره های مذهبی، مناظر گرفت و گیر، طبیعت بیجان و همچنین درجه و مقام اجتماعی صاحبان بنا وجود دارد که به نظر می رسد گزینه آخر مهم ترین دلیل در بروز تمایز دیوار نگاری های دو بناست.
۱۴۶.

مطالعه نقش مایه انسان در کاشی های مجموعه کاخ گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 7 - 16

کلیدواژه‌ها: قاجار کاخ گلستان کاشی انسان نقش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۲۰
مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران، محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زیباترین و کهن ترین بناهای پایتخت دویست ساله ایران به حساب می آید. این کاخ دارای مجموعه ای از بناهای گوناگون است که در محوطه ای بزرگ در کنار هم قرار گرفته اند. محوطه باستانی کاخ گلستان پوشیده شده از تزیینات فراوان کاشیکاری است. کاشی ها، مجموعه ای تصویری از نقش های متنوع با مضامین ملی و تاریخی می باشند که همگی ویژگی ها و شرایط اجتماعی، سیاسی در دوره قاجاریان را به نمایش درآورده اند. تلاش نگارندگان در مقاله حاضر بر آن بوده تا ویژگی نقوش کاشی های محوطه باستانی کاخ گلستان را بررسی نمایند. آن چه در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، حضور نقش انسان به عنوان یکی از نقوش اصلی قاجار در این بنا می باشد. بر این اساس، پرسش های این مقاله به این ترتیب است: در کاشیکاری محوطه باستانی کاخ گلستان از چه نقوشی استفاده شده است؟ نقوش انسانی در کاشی های محوطه کاخ گلستان چگونه تصویر شده است؟ روش تحقیق صورت گرفته تاریخی _ تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی (کتابخانه ای) و میدانی می باشد. نتیجه بررسی ها نشان می دهد که از جمله نقوش قابل توجه در این بنا، نقوش انسانی زن و مرد است که در قالب های مختلف واقع گرایانه و انتزاعی به نمایش درآمده اند. نقش مرد بیش از نقش زن دیده می شود و شیوه ترسیم نقوش انسانی و پوشش شخصیت ها با تاثیرپذیری از شیوه های غربی شکل گرفته است. علاوه بر غرب گرایی، نقوش در قالب موضوعی، اصالت فکری ایرانی را حفظ کرده اند. از این رو شاهد پیوند هنر ایران و اروپا در نقوش انسانی محوطه باستانی کاخ گلستان می باشیم.
۱۴۷.

مطالعه تحلیلی و تطبیقی نقشمایه مرغ درنقاشی های گل ومرغ لطفعلی شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳۹ 60 - 75

کلیدواژه‌ها: قاجار نقاشی ادبیات معنا نماد گل و مرغ لطفعلی شیرازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۲ تعداد دانلود : ۹۵۵
نقاشی گل ومرغ در دوره قاجار یکی از جنبه های درخشان هنر این دوران است که بازشناسی آن کمک شایانی به شناخت قابلیت های این هنر و تحولات آن تا دوره قاجار می کند. مطالعه این آثار نشان می دهد که این هنر در امتداد نقاشی گل ومرغ در دوره های قبل یعنی صفویه و زندیه قرار دارد. عناصر تصویری این هنر با هویت و فرهنگ ایرانی خود را هماهنگ می سازد. این نوع از نقاشی ارتباط معنایی بسیار نزدیکی با ادبیات منظوم ایرانی داشته و دارای نشانه های مشترکی مانند گل و مرغ است. نوشتار حاضر به مطالعه نقشمایه مرغ در نقاشی های لطفعلی شیرازی در دوره قاجار می پردازد. در آثار او این نقش وارد مرحله جدیدی می شود و همچنین در کیفیت پرداز و غنای رنگی با مهارت عمل می کند. این پژوهش به این پرسش ها پاسخ می دهد: مرغ در نقاشی گل ومرغ دارای چه پیوندی با ادبیات است؟ در آثار شیرازی مرغ از لحاظ تجسمی در تصویر دارای چه جایگاهی است و چگونه تصویر شده است؟ چه شباهت و تفاوت هایی با دوره های صفویه و زندیه دارد؟ تحلیل نقاشی های لطفعلی شیرازی نشان می دهد که مرغ در آثار او جنبه نمادین داشته و دارای ارتباطی مفهومی با ادبیات و دیگر عناصر تصویری در نقاشی به ویژه گل است. آثار او با الهام از هنر گل ومرغ در دوره صفویه و زندیه دارای کیفیت بالاتری از لحاظ اجرا و تنوع در نشان دادن مرغ به صورت بیدار، خوابیده و در حال شکار پروانه اجرا می کند. او از جنبه های عرفانی و ادبی در نقاشی های خود بهره می گیرد وآنها را در نقاشی به صورتی عارفانه تجسم می کند. روش این تحقیق از نوع تحلیلی بوده و روش جمع آوری اطلاعات از نوع اسنادی است. 
۱۴۸.

شمایل حضرت محمد(ص)در کاشی نگاره های خانه های شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۱ 5 - 15

کلیدواژه‌ها: حضرت محمد (ص) کاشی کاری شمایل نگاری خانه های شیراز قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۲ تعداد دانلود : ۱۱۰۹
کاشیکاری یکی از شیوه های نقش پردازی آرمان گرایانه در تزیینات معماری سنتی ایران است. در دوره قاجار، نقشینه کردن دیوار ابنیه عمومی وخصوصی با شمایل و مضامین مذهبی جلوه ای نوین یافت. کاشی نگاران قاجار در نقش پردازی ، کتب ادبی، تاریخی و مذهبی ، سنت های کهن نگارگری و اسلوب های غربی را منبع الهام قرار داده اند. سردر ورودی ها،و دیوار اندرونی و بیرونی ابنیه مذهبی و اماکن عمومی و خصوصی را   متناسب با کاربری اجتماعی و فرهنگی ، با چهره ها، پیکره ها و صحنه های حماسی، مذهبی، تاریخی و اسطوره ای آراسته شده اند.هدف این مقاله شمایل شناسی حضرت محمد (ص)در خانه های شیراز عهد ناصری می باشد.  این مقاله به بررسی مجموعه کاشی نگاره های موجود با شمایل مبارک حضرت محمد (ص) در خانه های دوره قاجار شیراز  می پردازد، با این پرسش که این تصاویر در روند تاریخی شمایل نگاری در هنر ایران ، در چه جایگاهی است آیا پیرو نگارگری سنتی و یا تحت نفوذ فرهنگ و هنر غرب قرار گرفته است ؟ نتایج بررسی نشان داد ؛ این آثار در موضوع و تجسم از سنت شمایل نگاری و آثار خیالی نگاری پیروی میکنند و در شیوه اجرا تابع سبک رایج در دوره قاجارهستند. روش تحقیق این مقاله ,توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است.
۱۴۹.

بررسی مناصب ارشد اداری-مالی ایالات و ولایات در دوره قاجاریه

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: قاجار اداری مالی حاکم وزیرایالت پیشکار مستوفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۴ تعداد دانلود : ۲۱۷۵
مدیریت اداری و مالی ایالات و ولایات در هر حکومتی از دیرباز از اهمیت فراوان برخوردار است؛ این مسأله به دلیل انعکاس اداره ایالات در مدیریت کشور و تأمین نیازهای مالی حکومت مرکزی توجه فراوان حکومت مرکزی را در پی داشت. دولت قاجار نیز که نزدیک به یک قرن و نیم بر ایران حکومت کرد؛ مسلمّا بر پایه نظام اداری ایالتی محکمی استوار بود. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخگویی به این سؤال است که عملکرد مناصب مهم اداری- مالی ایالات در دوره قاجار چگونه بود. در واقع در دوره قاجار انجام امور مالی و اقتصادی یکی از مهم ترین وظایف حکام بود؛ همچنین با انتصاب اکثریت حکام از میان خاندان شاهی و در نتیجه احتمال کم شدن میزان پاسخگویی آنها در مقابل حکومت مرکزی، اهمیت مناصب زیرمجموعه حکام به ویژه وزرای ایالات در اداره ایالات دوچندان شد.
۱۵۰.

بررسی تحول نشان، طغرا، مهر و امضا در دوران معاصر ایران

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: نشان مهر امضا امضاء الکترونیکی صفویه قاجار سند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷۵ تعداد دانلود : ۲۱۹۷
هر آنچه که در طول تاریخ در فرامین و اسناد دیده می شود، وجود تأییدیه است که در طول زمان تغییراتی را در پی داشته است. در دوران معاصر ایران و عصر صفویه که بیشتر آثار باقی مانده از صفویان مربوط به امور آستان قدس رضوی می باشد که در مرکز اسناد آسناد نگه داری می شود و ما می توانیم از همان اسناد اطلاعاتی را به دست آوریم. با گذشت زمان و شکل گیری دوران قاجار، به ویژه عصر ناصری تحول بیشتری در اسناد پادشاهان شکل گرفت و امضا کم کم وارد اسناد شد. البته این موضوع به صورت تدریجی بود و در دوره های بعدی و عصر مظفرالدین شاه شکل کامل تری گرفت و با اسامی ادغام شد و در دوران پهلوی به طور کامل جای مهر را گرفت. درباره طغرا مهر و نشان نیز مشخصات خاصی وجود داشت که در باره آن می توان به اشکال و خطوط خاصی را در بر می گرفت که آن هم به زمان خودش بستگی داشت. ابتدا طغرا در بین پادشاهان رواج داشت و برگرفته از نام ترکی نیز بود. بعد ها با تغییر حکومت ها و دیوان های شکل گرفته، نشان و مهر نیز وارد سند و فرامین شد و تا دوران قاجار جایگاه محکمی را در اسناد داشت، سپس حالت شکل گرفته بعدی امضا بود که امروزه نیز بسیار تنوع و در اشکال مختلف استفاده می شود. درباره موضع امضا و مهر و طغرا به طور کلی تحقیقات گسترده ای صورت نگرفته است و تنها در مقالات و یا کتاب جلوه های هنر در اسناد ملی می توان پیشینه ای به صورت تصاویر دید که بسیار با ارزش می باشد. آنچه که ما در این مقاله بررسی می کنیم نوعی تغییر مهم در سند پادشاهی هست که در طول سال ها صورت گرفته است و با کمک از مقالات و کتب و اسناد موجود در آرشیو ملی موجود اطلاعات را گردآوری کرده ایم.
۱۵۱.

ترجمه و نقش آن در فرآیند نوگرایی و اصلاح طلبی عصر قاجار(از آغاز تا مشروطه: 1325- 1210ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۸۲

کلیدواژه‌ها: جنبش مشروطه قاجار ترجمه و نهاد های ترجمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۴ تعداد دانلود : ۵۶۸
ترجمه در همه ادوار تاریخی نقش مهمی در انتقال دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بین جوامع داشته است. ایران عصر قاجار نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به گسترش ارتباطات ایران و اروپا و نفوذ موج های مدرنیته از غرب و همچنین کشورگشایی ها و زیاده طلبی های قدرت های جهان در این دوره، جنبش ترجمه در جهت جلوگیری از عقب ماندگی کشور و دست یابی به پیشرفت های غرب شروع شد. روند ترجمه ابتدا با ترجمه آثار نظامی و با هدف تقویت ساختار ارتش شروع شد و به تدریج به آثاری با موضوعات متفاوت کشیده شد که باعث ورود اندیشه ها و افکاری انتقادی و ترقی خواهانه شد و روند نوگرایی در ایران را شدت بخشید و در ادامه در جنبش مشروطه تجلی یافت و این نهضت را از منظر دستاوردهای فرهنگی تقویت کرد. این مقاله با بررسی نقش ترجمه در ایجاد تغییرات، مترجمان هر دوره و آثار و نهاد های ترجمه در عصر قاجار بر این نتیجه تأکید دارد که روند ترجمه موجب انتقال افکار و عقاید انتقادی غرب به ایران شده و این تغییرات آرام آرام در ایجاد جنبش مشروطه مؤثر افتاده است. در این نوشته علاوه بر مباحث تئوری در رابطه با ترجمه؛ پیشینه ترجمه در ایران؛ فعالیت ها، تلاش ها و حمایت های شاهان قاجار در هر دوره و نقش آثار ترجمه شده در رواج نوگرایی در ایران به روند ترجمه؛ نهاد های ترجمه ای و همچنین زمینه های ترجمه در زمان هر یک از پادشاهان قاجار و نیز عنوان کتب ترجمه شده، نیز پرداخته شده است.
۱۵۲.

دولت- ایل؛ پیش نظریه ای برای ایران پیشاپهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال سوم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۰ 33 - 63

کلیدواژه‌ها: دولت - ایل ایران قاجار صفویه کوچ نشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۱ تعداد دانلود : ۳۱۹
ماهیت دولت در ایران، یکی از مشاجره برانگیزترین مسائل در بین پژوهشگران علوم سیاسی بوده است.  برخلاف دولت های جدیدی که در عصر پسااستعمار به وجود آمده اند، دولت در ایران دارای قدمت زیادی است؛ به گونه ای که از آن به عنوان نخستین دولت تاریخ یاد می شود. پس از پایان جنگ جهانی دوم و طرح مکاتب متعارض توسعه مانند مکتب نوسازی و مارکسیستی، ماهیت دولت در ایران مورد تامل نظری قرار گرفت؛ بخش عمده این نظریات ناظر بر ماهیت مارکسیستی بویژه تفسیر استالینیستی از صورت بندیهای پنجگانه اقتصادی – اجتماعی تاریخ بشر از دولت در ایران بود. بخش دیگری از نظریات دولت، در نقد و نقض نظریات مذکور بود. ماهیت دولت در ایران مساله اصلی این مقاله است و در پاسخ به سؤال چیستی ماهیت دولت در ایران پیشا پهلوی، این فرضیه صورت بندی شده است: با توجه به ریشه های اقلیمی و زیست بوم ایران و غلبه ایلات، می توان صورت بندی « دولت- ایل»  را برای ایران پیشا پهلوی بویژه از سلجوقیان تا پایان قاجار پیشنهاد کرد. دولت – ایل  که ناشی از  ویژگی های هویتی،  سازمانی و نظامی ساختار ایلی بود، هم بر شکل گیری دولت توسط ایلات برتر اطلاق دارد و  هم ایلاتی را  شامل می شود که بدون آنکه حکومت تشکیل داده باشند، به مثابه شبه دولت هایی در قلمرو خود حکومت می کردند. این فرضیه با رهیافت جامعه شناسی تاریخی و تحلیل ماهیت دولت های حاکم از صفویه تا  پایان قاجار  با روش توصیفی تحلیلی پردازش شده است.
۱۵۳.

مطالعه نقوش گلدانی در کاشی کاری حمام های تاریخی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۲) 87 - 96

کلیدواژه‌ها: حمام های تاریخی صفوی قاجار کاشی کاری نقوش گلدانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۹ تعداد دانلود : ۷۶۹
نقش گلدان انتزاعی با گل های ختایی در عصر صفوی و گلدان واقع گرا با گل های طبیعی قاجاری از نقوش پرکاربرد در کاشی کاری این دو دوره محسوب می شوند. در حال حاضر یک مورد نقش گلدان انتزاعی واقع در حمام شاهزاده ها و یازده مورد نقش گلدان واقع گرا با گل های طبیعی در کاشی کاری حمام های تاریخی ایران باقی مانده است. نقوش گلدانی در کاشی کاری حمام های ایران چه ویژگی هایی دارند؟ نقش گلدانی حمام شاهزاده ها در مسیر تحول نقوش گلدانی انتزاعی عصر صفوی چه جایگاهی دارد؟ هدف مقاله، معرفی و مطالعه ی نقوش گلدانی در کاشی کاری حمام های تاریخی ایران در دوره ی صفوی و قاجار است. بر اساس مطالعات انجام شده نقش گلدانی حمام شاهزاده ها، ساختاری مشابه نمونه های اواسط عصر صفوی دارد و احتمالاً قدیمی ترین نمونه ی به جای مانده از کاربرد نقش گلدان انتزاعی در کاشی کاری حمام های ایران است. ترسیم واقع گرایانه بدنه ی گلدان، پیچ وتاب کم ساقه ها و اهمیت گل ها، نقش زیرگلدانی و تأکید بر شاخه ی مرکزی از ویژگی های این نمونه هستند. همچنین به نظر می رسد نقوش گلدانی در شهرهای مختلف، دارای ویژگی های مختص به خود مانند تفاوت در فرم گلدان، قاب بندی کاشی ها و شیوه ی ترسیم گل ها هستند. نقوش گلدانی با گذشت زمان شلوغ تر و پرکارتر شده اند و برخی تفاوت ها در شیوه ی ترسیم نقوش گلدانی قاجاری در حمام ها باعث می شود احتمال وجود سبک محلی خاصی برای طراحی و ترسیم نقوش گلدانی در کاشی کاری حمام ها مطرح شود. این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و شیوه ی میدانی - کتابخانه ای انجام شده است
۱۵۴.

بازخوانی انتقادی مفهوم جنسیت و مرزهای تن در کتاب تأدیب النسوان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۲۶) 101-129

کلیدواژه‌ها: جنسیت جنس سکسوالیته بدن بدنمندی تأدیب النسوان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۴۳
این پژوهش با بررسی کتاب تأدیب النسوان به مطالعه و بازخوانی مفهوم جنسیت به مثابه یک برساخت اجتماعی می پردازد تا نشان دهد چگونه مرزهای تن و حدود و ثغور آن با مکانیزم های زبانی تعریف و سپس سرکوب می شود آنجا که تن به واسطه ی زبان به فهم درمی آید به ساخت اجتماعی و فرهنگی تبدیل می شود؛ ساختی که راهی برای فهم آن پدیده ی مادی و زیست شناختی بدن باقی نمی گذارد. بدن زن در کتاب تأدیب النسوان بدنی ذاتاً مزاحم، غیرطبیعی و ضداجتماعی است. بروز و نمایش همین بدن مزاحم است که شاهزاده ی قاجاری را وامی دارد تا در تصحیح آن کتابی مرقوم کند. نصیحت نامه ی او شمای کلی از نظام گفتمانی مردسالارانه در ایران را به نمایش می گذارد که جنسیت را مشخصه ی محدود کننده و طبیعی زنان در نظر می گیرد. سوژه ی مردانه در این کتاب با آلوده انگاری و بیگانه سازی نمادین بدن زن "خود" را تطهیر می کند تا مرز روشنی بین خود و آن "دیگری" که هم غریبه و هم به اندازه ی کافی آشنا است ترسیم کند.
۱۵۵.

پژوهش تاریخی- تطبیقی در سازه های اجتماعی نکته ای روش شناختی در ضمن یک مثال تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: سازه اجتماعی پژوهش تاریخی- تطبیقی معرف بحران مشروعیت قاجار پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۸ تعداد دانلود : ۴۵۰
سازه های اجتماعی مفاهیم چندبُعدی، انتزاعی و غالباً نوینی هستند که برای بیان بسیاری از واقعیت های زندگی انسانی، بلکه برای سنجش و مطالعه علمی آن ها تدوین شده اند. بررسی واقعیت این مفاهیم در اسناد و مدارک باقیمانده از گذشته، پژوهشگر تاریخ را با مسأله ناهم سطح بودن افق هرمنوتیک بین عصر حاضر و عصر صدور سند مواجه می کند. واژه های نوین کنونی، یا در عصر صدور سند وجود ندارند و یا بر مفاهیم دیگری غیر از مفاهیم نوین اجتماعی دلالت می کرده اند. در این جا، این پرسش مطرح می شود که پژوهشگر تاریخ برای مطالعه تاریخی در گونه مفاهیم چه باید بکند؟ این پرسش، پرسشی روشی و مرتبط با منطق یا متدولوژی علم تاریخ و در قلمرو فلسفه علمِ تاریخ است. محقق تلاش می کند تا به روش منطقی پاسخی معرفت شناختی پیشنهاد کند. نتیجه این بررسیِ متدولوژیک و در واقع، یافته تحقیق این پیشنهاد است که پژوهشگر برای هم سطح شدن و برقراری هماهنگی تفسیری میان خود و منابع تاریخ می بایست گام هایی را بپیماید. نخست، تعریفی نظری و تحلیلی از سازه مورد نظر در راستای اهداف پژوهش ارائه کند و سپس این تعریف را به معرّف هایی در راستای هم سطح شدن با منابع تاریخی بازگرداند. گاه نتیجه این روش چنان امکانی را برای پژوهشگر فراهم می کند که می تواند علاوه بر بررسی مقطعی سازه، آن را به نحو تطبیقی نیز مطالعه نماید.
۱۵۶.

چرایی و چگونگی بنده شدن ایرانیان در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: ایرانی قاجار بنده بندگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۷۳۸
بنده و بنده داری یکی از پدیده های مهم اجتماعی در تاریخ ایران بوده است. در کنار شمار کثیری از بندگان غیرایرانی حاضر در جامعه عصر قاجار شماری از زنان و مردان و کودکان ایرانی حضور داشتند که از راههای مختلفی به بندگی درآمده بودند. پژوهش حاضر بدنبال یافتن پاسخ این پرسش است که چه عواملی سبب بنده شدن ایرانیان دراین دوره شد؟ واین امر چگونه صورت گرفت؟ نتایج تحقیق نشان می دهد بی ثباتی سیاسی، ضعف امنیت اجتماعی و بحران های اقتصادی ناشی از عوامل خارجی(دخالت بیگانگان در امور کشور) و عوامل داخلی (علل طبیعی و انسانی) از مهمترین علل سقوط ایرانیان به ورطه بندگی بود. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و آرشیوی و با رویکرد تاریخ اجتماعی سامان یافته است.
۱۵۸.

تحول در آئین های اعدام در گذار از دوره ی قاجار به مشروطه و پهلوی (از مرگ هزارباره تا نقطه صفر تعذیب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 83 - 104

کلیدواژه‌ها: مجازات اعدام حقوق کیفری قاجار پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲۵ تعداد دانلود : ۶۵۶
مجازات یکی از راهبردهای جوامع به منظور نفی رفتار نا همنوایی است که برخی اصول و سنت های جوامع را مورد تهدید قرار می داده است. اعدام هم از قدیمی ترین و متداول ترین روش های مجازات بوده است بطوریکه در تمام جوامع بشری به اشکال مختلف و متنوع اعمال می شده است و می توان در آن انواع خشونت های تمام عیار و تعذیب های دهشتناک بدنی را ملاحظه کرد. در دوره مشروطه به دلیل ظهور نگرش و ایستارهای های نوین شکل و صورت مجازات اعدام دستخوش تغییر و تحول شد. حال پرسش پژوهش حاضر این است که در گذار از دوره قاجار به مشروطه و عصر جدید فنون و تکنیک های کیفر اعدام دچار چه نوع تغییراتی شده است و آیا این تغییرات را می توان ضرورتاً در جهت ترقی و تعالی رفتار با نوع بشر ارزیابی کرد؟ به نظر می رسد ما در حال گذار از نمایش عمومی اعدام به اعدام در گوشه زندان ها، از تعذیب شدید بدنی به اعدام به وسیله دار و طناب و تیرباران، و از تعذیب طولانی به اعدام سریع و آنی محکومان هستیم. در چنین چرخشی درصحنه مراسم اعدام مدرن حضور علوم مدرن چون پزشکی، روانشناسی و روش های بالینی و حقوق از یک سو و فن آوری های نوین چون عکس برداری و اسلحه گرم از سوی دیگر قابل بررسی است. ازاین رو اعدام مدرن همبسته علوم مدرن است و بدون علوم مدرن وجود خارجی نخواهد داشت
۱۵۹.

تحول الگوهای تقسیم بندی تاریخ ایران باستان در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۱ (پیاپی ۱۰۶) 7 - 31

کلیدواژه‌ها: الگوهای تاریخ نگاری تقسیم بندی تاریخ ایران باستان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۵ تعداد دانلود : ۴۶۲
تقسیم بندی تاریخ ایران باستان تا پیش از نیمه نخست عصر قاجار اغلب در چارچوب شاهنامه یا روایات دساتیری قرار می گرفت. ترجمه متون تاریخی در کنار ظهور نگاه انتقادی، به علاوه کشفیات باستان شناسی و رمزگشایی خطوط باستانی در عصر قاجار پیش فرض های پیشین درباره تاریخ باستانی ایران را دگرگون کرد. آن فعالیت ها و پژوهش های علمی در زمینه تاریخ همراه با نگاه ملی ای که در انقلاب مشروطه برجسته شد، لزوم نگارش تاریخ نگاری ملی و منسجم را به وجود آورد. تمام این عوامل باعث شدند تا الگوی دوره بندیِ تاریخ باستانی ایران دگرگون شود. مقاله حاضر به دنبال تبیین این پرسش است که فرایند تحول تقسیم بندی تاریخ ایران باستان از الگوی سنتی به الگوی علمی و نوین در عصر قاجار چگونه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش چنین نتیجه گرفته شده است: تاریخ نگاران پیرو الگوهای غالب تاریخ نگاری سنتی، الگویی جهان نگر و درباری ارائه می دادند که مبدأ خود را آفرینش انسان قرار می داد و فارغ از تطبیق داده ها با شواهد عینی سعی می کرد روایتی افسانه گون و مشروعیت بخش برای دربار عصر خود ارائه دهند. با گسترده شدن تحقیقات تاریخی و بروز نوعی نگاه ملی، تلاش برای ارائه تاریخی منسجم از گذشته باستانی ایران تا عصر معاصر افزایش یافت. تاریخ علمی ایران باستان به مرور به عنوان روایتی معتبر در کنار روایت سنتی به رسمیت شناخته شد و تاریخ نگاران برای رفع شبهات میان آن دو روایت قلم می زدند. سرانجام در اواخر دوره قاجار، روایت سنتیْ روایتی افسانه ای برشمرده شده و تاریخی که مبتنی بر کشفیات باستان شناسی و متون باستانی است معتبر گردید.
۱۶۰.

بررسی نقش مایه درخت سرو در قالی های دوره صفوی و قاجار

نویسنده:
منبع: پیکره دوره هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۳ 17 - 35

کلیدواژه‌ها: قالی صفوی قاجار سِرو نماد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۱۴۸
نقش سرو که با عقاید آئینی و رسوم و فرهنگ ایرانی، مرتبط است، درقالی ایرانی، به وفور دیده می شود. کاربرد این نقش براساس باورها و عقاید هر دوره ای از هنر ایران است و استفاده از آن در قالی، دلیل بر اهمیت  این نقش نزد ایرانیان، از دیرباز تا کنون است. مسئله  این پژوهش شناخت اصالت نقوش ایرانی و ادارک بهتر معانی طرح های اسطوره ای و مفاهیم عمیق آن هاست. این پژوهش از نظر روش توصیفی – تحلیلی است  که به شیوه اسنادی با توجه به نقش سرو در قالی صفوی و قاجار  انجام گرفته است. در این پژوهش از هر دوره چند نمونه(6 نمونه از فرش های دوره صفوی و 12 مورد از فرش های دوره قاجار) قالی دارای طرح سرو تحلیل گشته است. هدف کلی تحقیق شناخت گونه های مختلف سرو و همجواری آن با موجودات دیگر(جانوران نگهبان) است. چند نمونه سرو در قالی های دوره صفوی و قاجار به کار رفته و نقش موجودات هم جوار با سرو در این قالی ها چیست سوالاتی است که در این تحقیق به آن ها پاسخ داده می شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عقاید و باورهای فرهنگی موجود در هر دوره بر چگونگی شکل گیری اسطوره سرو تأثیر گذار بوده و سرو در هر دوره تاریخی دارای معانی و مفهوم خاصی از جمله جاودانگی، آزادگی، قدرت و استقامت بوده است. در دوره صفوی نقش سرو یادآور دنیای معنوی، نشان عزت و قدرت پادشاهی، و تزئینی است. در دوره قاجار هم جایگاه آن تزئینی و نیز نشانی از قدرت پادشاهی است.