درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۸۱ تا ۶۰۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۵۸۱.

زمینه های تأثیرپذیری مانی از هندوستان و شواهد آن در شاپورگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 419 - 446

کلیدواژه‌ها: مانی مکاتب هند اقتباس شاپورگان نجوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۱۷
غالب محققان حوزه مطالعات مانوی بر این باورند که مانی از آموزه های بودا آگاهی چندانی نداشته و دانسته های مانی از مکاتب هند محدود است به سفر دوساله او به جایی از سرزمین هندوستان؛ به نظر ایشان، اطلاعاتی که در متون مانوی از بودا و تعالیم و اصطلاحات دینی بودایی آمده، به مانویان خراسان بزرگ بازمی گردد که آنان در اثر مجاورت با فرهنگ بودایی، به نحوی آن معارف را در دین خود گنجانده اند. نظر فوق به دلایلی که در مقاله حاضر بررسی می شود پذیرفتنی نیست؛ زیرا مانی بر اساس شواهد متعدد، پیش از سفر به هندوستان با مکاتب هند خصوصاً آموزه های بودایی آشنایی داشته و برای تکمیل آموخته های خود عازم این سفر شده است. علاوه بر این، دانشوران ایرانی، دانش و علوم هندی را به خوبی می شناخته اند تا آنجا که در دربار پادشاهان ایران مجالس مناظره میان صاحبان ادیان و مکاتب مختلف برگزار می شده است. با توجه به گسترش آموزه های هندی در ایران و نیز مستنداتی که نوشته های مانی و مانویان در اختیار می گذارند، می توان گفت مانی پیش از سفر و در دوره تکوین اصول آموزه های خود، از دانش و مکاتب هند سخت بهره گرفته و حتی در مقوله کیهان شناسی نیز در کتاب شاپورگان از نجوم هندی تأثیر پذیرفته است.
۵۸۲.

واکاوی میراث تاریخی قوانین اخذ مالیات ایرانی از ورود اسلام تا پایان عصر سامانیان (۳۹۵- ۳۰ ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۴ 115 - 142

کلیدواژه‌ها: ایران میراث تاریخی مالیات اسلام عصر سامانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۷۷
با سقوط ساسانیان و پیوستن سرزمین های متمدن تر به خصوص ایران به محدوده ثغور اسلامی، نظام اداری و مالیاتی ایرانیان باستان مورداستفاده مسلمانان قرار گرفت. عرب ها با این نظام مالیاتی کارآمد و پیشرفته هیچ گونه آشنایی نداشتند و با تطبیق آن قوانین با موازین اسلامی، از نیروهای ایرانی برای اجرا سود بردند و اصطلاحات مالیاتی مانند خراج و جزیه را به کار گرفتند. دفترهای دیوان مالیات تا سال ها بعد به زبان پهلوی نوشته می شد. حتی برخی معتقدند که عصر عباسی بر اساس نوع و نرخ مالیات، شبیه دوران ساسانی بود؛ لذا با توجه به چنین شواهدی می توان اظهار داشت که بنیان مالیات دوران اسلامی متأثر از نظام مالیاتی ایران باستان بود. این مقاله با توجه به ماهیت بنیادی موضوع و بهره جویی از روش تاریخی تحلیلی – توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه ای، انواع درآمدهای مالیاتی، نحوه دریافت و میزان آن را تبیین می کند. یافته ها نشان می دهد نظام مالیاتی ساسانیان به عنوان نهادی تأثیرگذار، نقش بارزی در پیشرفت اقتصادی و استحکام قدرت خلفای مسلمان داشته است و عامل مؤثری در تقویت ساختار اجتماع، فرهنگی و سیاسی بوده است.
۵۸۳.

آگاهی بخشی تاریخی یکی از روش های روزنامه مساوات در برخورد با استبداد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۹ 1 - 32

کلیدواژه‌ها: انقلاب مشروطه استبداد آگاهی بخشی تاریخی دانش تاریخ روزنامه مساوات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۸۸
انقلاب مشروطه و آگاهی بخشی در جامعه ایران، توجه به دانشِ تاریخ برای اعتلای آگاهی را درکانون توجه قرار داد. بر خلاف رسم رایج تاریخنگاری ایرانی که بیشتردر خدمت حاکمیت و قدرت سیاسی بود و وقایع سیاسی و لشکر را قلم می زد، تاریخ نگارانِ نو برای "مردم" نوشتند و بیداری و آگاهی ملت ایران را خواهان بودند. و اما در این انقلاب که با پشتوانه تاریخ و هویتی که از به هم پیوستن متون و رویدادهای تاریخی ساخته شده بود، عرصه روزنامه نگاری با روزنامه هایی چون مساوات به مدیریت محمد رضا مساوات شیرازی که از مخالفان سرسخت استبداد و استعمار بود، با الهام از دانش تاریخ و تاریخ نگاری مدرن، با نقل و تحلیل حکایات تاریخی ایران و جهان، بر تحقق کامل مشروطه و مبارزه با استبداد تأکید داشت. این مقاله با تکیه بر مندرجات و مقالات«روزنامه مساوات» و منابع دیگر، با روش تحلیل محتوا سعی دارد گفتمان تاریخیِ حاکم بر این روزنامه را در یکی از حساس ترین برهه های تاریخ ایران (عصر مشروطه) در مقابله با استبداد تبیین نماید. مقاله در صدد یافتن پاسخ به این سؤال است که، روزنامه مساوات چگونه از دانشِ تاریخ در مبارزه با استبداد بهره می گرفت و جایگاه و نقش آگاهی بخشی تاریخی در این راه چه بود؟ یافته ها حکایت از آن دارد که این روزنامه با ارائه حکایات تاریخی از تاریخ ایران و جهان و تحلیل های دقیق، بر استفاده از دانش و آگاهی بخشی تاریخی به عنوان یکی از الزامات اجتناب ناپذیر تحقق مشروطیت در جهت عدم بازگشت استبداد و استعمار تأکید وافر داشت و در این راه، رسالت بزرگی را بر عهده گرفت. عبرت آموزی از تاریخ با عبرت گیری از شخصیت ها و رخدادهای مهم ایران و جهانِ آن روز، توجه به جدال تاریخی عدل و ظلم و پیروزی عدل، نقش تاریخی ایران در عبور از بحران ها و سرانجام بهره گیری از علم و دانش به عنوان گامی مهم در مبارزه با اشاعه استبداد و استعمار، از موضوعات کانونی مساوات در تثبیت مشروطه و مهار استبداد بود.
۵۸۴.

سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار در مواجه با ارامنه مسیحی تابع اچمیادزین بر اساس اسناد ماشتوس مقدس (ماتناداران)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 7 - 30

کلیدواژه‌ها: اچمیادزین سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار ارامنه مسیحی اسناد ماتناداران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۱۵
اچمیادزین به عنوان یک نهاد دینی مسیحیت یگانه عامل پیوند دهنده مردم ارمنی و همچنین واسطه امور فی ما بین دولت قاجار و ارامنه بود. بررسی تحولات تاریخی و اسناد و مدارک به خوبی گواه آن است که سیاست اصولی دولت مسلمان قاجار حمایت جدی و مستمر از رعایای مسیحی خود به ویژه ارامنه بوده است.به طوری که در باب عدم اجبار ارامنه به تغییر کیش ارامنه به اسلام توسط مسلمانان و عدم تعرض به آئین و مناسک مذهبی آن ها فرامین مهمی صادر کردند.این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار در مواجه با ارامنه مسیحی تابع اچمیادزین بر اساس اسناد ماشتوس مقدس(ماتناداران) بر پایه اسناد موجود درآرشیو ارامنه در ایران و ارمنستان بپردازد.یافته های پژوهش حاکی ازآن سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار در مواجه با ارامنه مسیحی تابع اچمیادزین بر اساس یک همزیستی پایدار و عدم مناقشات مذهبی بود. اچمیادزین به عنوان یک نهاد دینی مسیحیت یگانه عامل پیوند دهنده مردم ارمنی و همچنین واسطه امور فی ما بین دولت شیعی قاجار و ارامنه بود.
۵۸۵.

آرای اخلاقی علما-مورخان جنگ های آغازین صلیبی درباره اسیران (ابن اثیر و فوشیه شارتری)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 129 - 154

کلیدواژه‌ها: اسیران ابن اثیر شارتری ج‍ن‍گ‍ه‍ای ص‍ل‍ی‍ب‍ی اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۲
طی سه جنگ آغازین صلیبی،علاوه بر نیروهای نظامی تعداد زیادی از افراد غیرنظامی مانند زنان وکودکان به عنوان برده به تملک نیروهای مسلمان ومسیحی درآمدند. مورخان مسلمان ومسیحی ضمن بیان رویدادهای تاریخی بعضا این رفتار در قبال اسیران را مورد قضاوت اخلاقی قرارداده اند.این پژوهش سعی دارد دیدگاه اخلاقی ابن اثیر وفوشیه شارتری را به عنوان افرادی که هم تحصیلات دینی داشته وهم از مورخان مهم جنگهای صلیبی بودند را مورد بررسی قراردهد.بر اساس یافته های این پژوهش،هر مورخ از همکیشان خود دفاع کرده اما در مورد رفتار سپاهیان با اسیران غیرنظامی عموما دیدگاهی انتقادی داشتند.انتقاد ابن اثیر در مورد عملکرد امیران مسلمان با اسیران،در کنار غالب نگاه دینی،جنبه های وجدانی نیز داشت.اما انتقاد وجدانی نسبت به آزار اسیران در کتاب شارتری،کمتر دیده شده وبیشتر جانبداری دینی بر قضاوت عادلانه اخلاقی سایه افکنده است.روش پژوهش در این مقاله تاریخی بوده ونویسنده پس از بیان زمینه ها ورخدادهای تاریخی،بر اساس نوع بیان مورخان یاد شده در مورد قضاوت های ضمنی وصراحت جانبداری یا انتقاد از وقایعی که کنش گران تاریخی انجام داده اند به توصیف وتحلیل ذهنیت اخلاقی علما-مورخان مسلمان ومسیحی پرداخته است.
۵۸۶.

بررسی عوامل تحریف در خاطرات شفاهی (با تکیه بر آثار منتشرشده خاطرات شفاهی در گیلان، 1390- 1400)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۸ 63 - 87

کلیدواژه‌ها: خاطرات شفاهی مصاحبه کشف حقیقت تحریف گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۲۸
خاطرات شفاهی یکی از راه های دسترسی به رخدادهای گذشته است، اما گاهی راویان خاطره، اصحاب رسانه و قدرت و... وقایع را به نفع خود تغییر می دهند. براساس این پژوهش، تحریف خاطرات شفاهی به دو صورت فردی و غیرفردی انجام می شود. در بخش فردی، گنجاندن تصورات شخصی، مبالغه یا کم رنگ کردن رخدادها، ابرازِ گزینشی و کتمان برخی خاطرات، پیری و فراموشی، ممکن است تحریف در روایت را رقم بزند. در بخش غیرفردی هدایت خاطرات جمعی به امر غیرواقع، سوژه ها و موضوعات ممنوعه، حمایت از واقعه نگاری های خاص، تغییر زمینه و بافت جامعه و زیباسازی در خاطره با سازوکار ادبیات برخی از عوامل تحریف خاطرات شفاهی هستند که با تکیه بر کتاب های منتشرشده در گیلان در بین سال های 1391 تا 1400 مورد بررسی قرار گرفته اند. نگارندگان در پی پاسخ به این پرسش اند که، چه عواملی موجب تحریف خاطره می شود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد: ازآنجاکه کنش گران و شاهدان عینی رویدادها، روایتشان براساس مصلحت، منافع، طرز تفکر و ... شکل می گیرد، اغلب شاهد روایت هایی متفاوت از رویدادها هستیم. این تفاوت ها می تواند به اعتبار روایت خدشه وارد کند. همچنین صاحبان قدرت و رسانه تلاش می کنند رخدادها را به نفع خویش بازتعریف کنند. ازاین رو برای رسیدن به گفتارهای نزدیک به واقعیت، علاوه بر بهره مندی از روایت های متعدد، راستی آزمایی و اعتبارسنجی، استفاده از اسناد آرشیوی نیز می تواند نقش مهمی در بازنمایی خاطرات ایفا کند. روش تحقیق در این پژوهش، روش تاریخی به شیوه توصیفی تحلیلی است.
۵۸۷.

برساخت زن مدرن در گفتمان تجددگرای دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۶۱ (پیاپی ۱۵۱) 11 - 41

کلیدواژه‌ها: مدرنیته زن مدرن زن سنتی گفتمان تحلیل گفتمان انتقادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۸۰
هم زمان با رویارویی ایران با مدرنیته غربی و شکل گیری تقابلات گفتمانی متأثر از آن، بحث زنان، هویت و شرایط زندگی آن ها به عنوان سوژه ای مهم مطرح شد و دامنه وسیعی از گفتار، پیرامون آن ها در این گفتمان ها شکل گرفت و زنان یکی از محورهای مهمِ بحث محسوب شدند. مقاله حاضر با بررسی گفتارهای تجددگرایانه حول محور زنان، با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی به واکاوی معنایی سوژه زن مدرن می پردازد و به این پرسش پاسخ می دهد که سوژه زن مدرن در گفتمان تجددگرای دوره قاجار چه معنایی یافته است، چه ایدئولوژی هایی بر این گفتمان حاکم بوده است، این گفتمان در احراز موقعیت در گفتمان مسلط عصر مشروطه چه جایگاهی به دست آورده است؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که زن مدرنی که در تقابل با سنت شکل گرفت، در گفتمان تجددگرا به مثابه سوژه مطالبه گرِ نقاد برساخت می شود و با نقد سنت ها و با در مرکز نشاندن ایده محوری مساوات، عناصر هویتی مدرن را برای زنان همانند مردان طلب می کند. این گفتمان در گزاره هایی که تقابل آشکار با سنت نداشتند، توفیق بیشتری به دست آورده است.
۵۸۸.

مطابقت شهر اسطوره ای «ساری قاپی» با «فراآسپا» در مراغه

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵ 225 - 244

کلیدواژه‌ها: ساریقاپی فراآسپا رویین دژ داستان اسطورهای مراغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۵۶
داستان روایی شهر «ساریقاپی» که در ازمنه مختلف سینه به سینه برای نسلهای بعدی نقل شده روایتی از وقایع شهر تاریخی «فراآسپا» در محدوده سرزمینی آذربایجان است که در گذر زمان رنگ و لعابی اسطورهای پیدا نموده ولی در تاریخ نیز درخشیده است. شهر فراآسپا که در دورههای پس از اسلام به عنوان قلعه حکومتی روییندژ شناخته میشود از منظر مختصاتِ محلّ قرارگیری و اشتراکات مختلفِ وقایعِ تاریخی با داستان روایی فوقالذکر همانندی دارد. که این مقاله به بررسی این اشتراکات جهت اثبات این مفروضات میپردازد.
۵۸۹.

تحلیل کتاب های علمای هند درباره حضرت جعفر بن ابی طالب (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 124 - 152

کلیدواژه‌ها: جعفر الطبار ذو الجناحین نسب نامه دانشمندان هند بلگرامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۱۳
حضرت جعفر بن ابیطالب (ع) به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته ی اسلامی از صدر اسلام تا اکنون در میان مسلمانان جهان و هند مطرح است. لذا دانشمندان هند نیز عام از اهل تشییع و اهل سنت توجه خاصی به این شخصیت داشته اند. درنتیجه چند اثر قابل توجهی درباره حضرت جعفر بن ابیطالب (ع) به عنوان میراث علمی پشت سر گذاشته اند پس آثاری که در این زمینه شناسائی شده به دست آمده است سه تا اند و هر کدام از این سه اثر وابسته به یکی از فرق و مسالک متعلق به هند است.از این میان، یک اثر، متعلق به شیعه امامیه است که عنوانش "سوانح حیات جعفر الطبار" مولف آن مورخ و سیره نگار شهیر هند خان بهادر سید اولاد حیدر فوق بلگرامی(م 1942 م) صاحب مجلات اسوه الرسول و سیره ائمه طاهرین می باشد موضوع این اثر تاریخ و زندگی نامه حضرت جعفر بن ابیطالب علیه السلام می باشد. و اثر دیگری " الروض المعطار فی نسب الساده آل جعفر الطیار" است مولف آن سید محمد مرتضی بلگرامی الزبیدی (م 1205 ه) متعلق به صوفیه سلسله قادریه است. موضوع این اثر نسب نامه آل جعفر طیار است این قدیم ترین اثر دانشمند هند به زبان عربی می باشد. این اثر بعدا به زبان اردو بنام نسب نامه آل جعفر الطیار ترجمه شده است و اثر سوم متعلق به دانشمند مسلک بریلوی است.."حضرت سیدنا جعفر طیار" عدنان احمد عطاری مدنی است.
۵۹۰.

نقش و عملکرد نشریات در سیاست های تجدد زنان ایران با تأکید بر مقوله پوشش و مد (1310 تا 1320ه.ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 41 - 82

کلیدواژه‌ها: پهلوی اول تجدد زنان نشریات مصرف گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۸
یکی از برنامه های اصلی اصلاحات اجتماعی حکومت پهلوی اول، تجدد جامعه زنان ایران بود. برای تحقق این مهم حکومت پهلوی در تلاش بود تا طیف وسیعی از زنان را به ویژه در دو مقوله پوشش و مدگرایی تشویق و ملزم به قرارگرفتن در مسیری کند که نتیجه آن تبدیل شدن به زن متجدد بود. در تحقق این مهم، نشریات دوره پهلوی اول به مثابه مهم ترین رسانه در دسترس جامعه نقش مهمی ایفا کردند. ایفای چنین نقشی از سوی نشریات عصر پهلوی اول به خصوص در سال های1310تا 1320 پیامدهایی به همراه داشت. بر این اساس این پژوهش درصدد است تا با رویکرد تاریخی و استفاده از نشریات و اسناد آرشیوی به طرح و پاسخ گوییِ این پرسش بپردازد که نقش و عملکرد نشریات در سیاست متجددانه زنان حکومت در سال های 1310تا 1320 با تأکید بر مقوله پوشش و مد چه بود و چه پیامدهایی را به همراه داشت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که نشریات ایران دوره پهلوی اول به خصوص طی سال های 1310 تا 1320، در چهارچوب نقشی که نشریات در نظام های سیاسی با الگوی حکمرانی مطلقه ایفا می کنند، ایفاگر نقش ترویجی و تبلیغی برای پیشبرد اهداف و برنامه های تجدد حکومت پهلوی در امور زنان شدند؛ این عملکرد و نقش بیشتر متمرکز بر تغییر وضعیت پوشش سنتی زنان بود که از یک سو با انتقاد از پوشش سنتی قدیم و از سوی دیگر با تبلیغ پوشاک و کالاهای زینتی جدید در روزنامه ها صورت می گرفت. پیامد چنین عملکردی را می توان در رواج پدیده مصرف گرایی زنان مشاهده کرد. نشانه های رواج پدیده مصرف گرایی را می توان در افزایش میزان واردات کالاهای مصرفی زنان در زمینه پوشاک، لوازم آرایشی و زینتی چون پارچه و لباس های دوخته شده، کلاه، عطر، ادکلن و ساعت مشاهده کرد که احصائیه تجارتی ایران در سال های 1310 تا 1319 حاکی از افزایش میران واردات این کالاهاست. افزایش واردات این کالاها نیز خود حاکی از افزایش میران مصرف و رواج مصرف گرایی در میان جامعه زنان ایران در سال های مورد بحث است.
۵۹۱.

تغییر نام واحدهای جغرافیایی آذربایجان، از سال 1316 تا 1385

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 85 - 98

کلیدواژه‌ها: آذربایجان توپونیم تغییرات اسامی دوره پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۶
نام های جغرافیایی بازگوکننده هویت فرهنگی و طبیعی ملل روی زمینند که اغلب به دور از امیال سیاسی و اجتماعی پدید آمده و در حقیقت زاییده فطرت انسان ها می باشند. نام های جغرافیایی ریشه در فرهنگ و زبان ملل ساکن در واحدهای مختلف جغرافیایی دارند و به منزله سند هویت و شناسنامه اقوام مختلف محسوب می شوند. رضاشاه بعد از تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی به قدری در محو و نابودی نام و آثار باقی مانده از سلسله قاجاریه و سایر آثار باقی مانده از گذشتگان افراط به خرج داد که حتی اعتراض یحیی دولت آبادی را نیز که خود در روی کار آمدن سلسله پهلوی نقش داشت برانگیخت. زیرا طبق نقشه و طرح تئوریسین های رضاشاه قرار بود نام آثار تاریخی، کاخ ها، شهرها، دهات، کوه ها، رودخانه ها، جنگل ها و سایره را که نام غیرفارسی داشتند، دوباره نامگذاری کنند. تغییر نام واحدهای جغرافیایی آذربایجان از سال 1316 لغایت 1385 هجری شمسی را به نقل از کتاب های: «سرگذشت تقسیمات کشوری ایران»(5) و «فرهنگ اسامی روستاهای آذربایجان شرقی» و «واژه های برابر فرهنگستان ایران» (6) نقل می کنیم.
۵۹۲.

چالش های دستگاه دیپلماسی عثمانی در ایران طی جنگ جهانی اول (با تأکید بر گزارش های عاصم بیگ سفیر عثمانی در تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ 260 - 291

کلیدواژه‌ها: ایران تهران عثمانی سفیرعثمانی عاصم بیگ جنگ جهانی اول سیاست خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۸
در طول جنگ جهانی اول، دولت عثمانی سعی کرد سیاستی فعال را در ایران پیش بگیرد. وظیفه اصلی دستگاه دیپلماسی عثمانی، ترغیب مقامات ایرانی به پیوستن به اتحاد نظامی با عثمانی، خنثی سازی نفوذ روسیه در آذربایجان و حمایت از اهداف نظامی عثمانی در افغانستان و هند بود. برای تحقق این اهداف، مصطفی عاصم بیگ دیپلمات برجسته ترک به عنوان سفیر جدید در تهران معرفی شد. عاصم بیگ و همکارانش بر سیاست نرم و نفوذ در میان رهبران مشروطه خواه و طوایف غرب ایران تأکید داشتند. در مقابل، نظامیان عثمانی تحت رهبری رئوف بیگ، به دنبال پیاده سازی سیاست تهاجمی و استفاده از خشونت برای مقابله با تبلیغات متفقین بودند. این دو رویکرد متفاوت، چالشی اساسی میان دیپلمات ها و نظامیان عثمانی در ایران ایجاد کرد و به طور قابل توجهی بر سیاست های کلان عثمانی، ازجمله طرح اتحاد تأثیر گذاشت. باوجود تلاش های عاصم بیگ، ایران از پیوستن به اتحاد با عثمانی خودداری کرد، طرح «جهاد اکبر» در ایران به اهداف خود نرسید و تلاش ها برای ایجاد سیاست های ضد روسی و انگلیسی در غرب و جنوب غرب ایران ناکام ماند.عاصم بیگ در مدت دو سال مأموریت خود در تهران، مکاتبات متعددی با مقامات عالی رتبه در استانبول و مقام های نظامی و سیاسی عثمانی و آلمانی انجام داد. این مقاله بر آن است تا با بررسی اسناد به جای مانده از عاصم بیگ در «آرشیو ترکیه»، از زاویه دید منابع عثمانی، چالش های دیپلماتیک دولت عثمانی در ایران را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد.
۵۹۳.

بررسی تطبیقی مفهوم قناعت در مثنوی و نظریه های اقتصاد متعارف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 245 - 263

کلیدواژه‌ها: مولوی قناعت خست اقتصاد مثنوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۶۲
زمینه/ هدف: یکی از موضوعات علم اقتصاد نظریه معمای خسّت یا معمای صرفه جویی است. آن چه در اقتصاد متعارف درخصوص این نظریه مطرح می شود، آموزه های اقتصادی قناعت را در مثنوی معنوی به چالش می کشد؛ برمبنای این نظریات، توصیه مولانا به قناعت عملاً جامعه را از رشد اقتصادی بازمی دارد. روش/رویکرد: این مقاله قصد دارد با روش کتابخانه ای و توصیفی به این سؤال که"تفاوت نظریات اقتصاد متعارف و قناعت در مثنوی چیست؟" پاسخ دهد. یافته ها/نتایج: یافته های این پژوهش نشان می دهد که برخلاف آنچه در خصوص مثنوی به وسیله نظریات یاد شده مطرح گردیده است، دعوت مولانا به قناعت در سطح فردی موجب کاهش مصرف در سطح کلان نمی شود. مفهوم قناعت در مثنوی علاوه بر این که بر آسایش و رفاه در زندگی دنیوی و آرامش دلالت دارد، در مواردی مشوّق افزایش میل نهایی به مصرف است؛ مثلاً مولانا در مثنوی به انفاق، بخشش، زکات و غیره اشاره کرده است که موجب افزایش مصرف دیگران و گردش مالی می شود.
۵۹۴.

نقد رومان تاریخی «بابک» نوشته جلال برگشاد

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵ 41 - 55

کلیدواژه‌ها: بابک آذربایجان مزدک جلال برگشاد کمونیستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۵۵
رمان تاریخی « بابک» نوشته جلال برگشاد که در سال 1981 م در باکو چاپ شده است با ذهنیت دوران کمونیستی در صدد تبلیغ مزدک گرایی بر آمده و فضای کلی رمان را در خدمت آیینها و مناسک زرتشتی قرار داده است. دکترین استالینی بر آن بود که مزدکیان را  کمونیستهای تاریخی معرفی کنند. به این مفهوم که جنبش آزادی بخش و ضد اشغالگری جاویدان و بابک را مدافع آیین زرتشتی قلمداد کرده که در آن زمان با گذشت دو قرن از سقوط سلطنت ساسانیان به شدت طبقاتی گراییاش ارتجاعی میتوانست باشد. این مقاله به نقد این کتاب می پردازد.
۵۹۵.

تأملی بر وضعیت موقوفات و چالش های نهاد اوقاف خمسه (زنجان) در دوره رضاشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 139 - 154

کلیدواژه‌ها: اوقاف زنجان قاجاریه رضاشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۶
  فرهنگ وقف از دیرباز اهمیت بالایی در میان طبقات مختلف ایرانی داشته، اما اراضی و املاک وقفی برخی مواقع مورد سوء استفاده و سودجویی گروه های مختلف قرار گرفته است. در ولایت خمسه (زنجان) تا اواخر دوره قاجاریه میزان وقف و وضعیت موقوفات مشخص نبود. در عصر مشروطه با تأسیس وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، موضوع بررسی و نظارت بر موقوفات آغاز شد، اما در مناطق مختلف از جمله خمسه، اعتراضاتی از سوی موقوفه داران صورت گرفت. این رویه در دوره رضا شاه نیز استمرار یافت. سؤال اساسی پژوهش حاضر این است که با توجه به وضعیت موقوفات منطقه خمسه، نهاد اوقاف خمسه با چه چالش ها و تنگناهایی روبرو شد؟ بر اساس یافته های اولیه، بخشی از موقوفات زنجان در عصر قاجار با سوء استفاده مواجه شد. در دوره رضا شاه، با ریاست اعتضاد رازانی ، روند بررسی پرونده ها آغاز شد. اداره با وجود فراز و نشیب های نخستین و برخی کاستی ها نظیر کمبود منابع مالی و انسانی ، با پشتیبانی وزارتخانه و ممارست مأموران، تاحدودی به وضعیت موقوفات سامان داد و تعدادی از پرونده های مهم را به پایان رساند. با این حال، اقدامات دولت در جایگاه نهاد وقف و کارکردهای آن ایجاد تزلزل نمود. این اقدامات گرچه در اصلاح برخی فرایندها و سامان دهی به امور مرتبط با اوقاف، موثر واقع شد ولی در حقیقت، تولیت بخش زیادی از املاک وقفی با عناوین مجهول التولیه یا به بهانه عدم تمکین متولیان، در اختیار دولت قرار گرفت؛ اقدامی که در تعارض با نیات واقفان بود. پژوهش حاضر ضمن بهره گیری از منابع کتابخانه ای و مقاله ها، با تکیه بر اسناد سازمان های مختلف و خاندان ها، با روش تاریخی و رویکرد توصیفی-تبیینی به موضوع پرداخته است.
۵۹۶.

رویکرد انتقادی به مطالعات مستشرقان در سیره نبوی (ص)؛ مطالعه موردی متون انتقادی در ایران عصر پهلوی دوم (1320-1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۶۳) 19 - 34

کلیدواژه‌ها: سیره نبوی (ص) مطالعات مستشرقان رویکرد انتقادی رویکرد کلامی رویکرد تاریخی-کلامی ایران عصر پهلوی دوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۹
رویکرد انتقادی به مطالعات مستشرقان در سیره نبوی (ص) در ایرانِ دوره محمدرضاشاه پهلوی، سیری تاریخی و محتوایی را طی کرده است. بدین سان، پرسش این خواهد بود: رویکرد انتقادی به مطالعات مستشرقان در سیره نبوی (ص) در دوره محمدرضاشاه در چه فرایندی تاریخی و با چه رویکردهایی دنبال شده است؟ با بررسی سیره های منتشرشده در آن عصر به روش تحلیلی-تطبیقی، مشخص شد که این رویکرد از سال ۱۳۲۰ با کتاب تأثیر شخصیت محمد پیشوای بشر در عالم، اثر محمدعلی خلیلی آغاز و به تدریج به رویه ای رایج میان سیره نگاران ایرانی تبدیل شد. نقدها از منظر روشی و محتوایی تکامل و با دو رویکرد کلامی و تاریخی-کلامی تداوم یافتند. آثاری مانند محمد پیغمبر شناخته شده نوشته محمدعلی انصاری و در مکتب وحی از جعفر سبحانی، با رویکرد کلامی، آثار مستشرقان را نقد کردند. سبحانی در فروغ ابدیت نیز ضمن بیان رویدادهای تاریخی، آرای مستشرقان را نقد کرد. سید جعفر شهیدی نیز با رویکرد تاریخی-کلامی در دوگانه «از ولادت تا بعثت» و «از بعثت تا هجرت»، ضمن حفظ باورهای کلامی، با تکیه بر روش تاریخی، آرای مستشرقان در سیره نبوی را نقد کرد. این پژوهش نشان می دهد که نقد مستشرقان در این دوره به تدریج به یک رویه علمی و نظام مند تبدیل شد.
۵۹۷.

بازتاب ساختار و واژه های «سرود مروارید» در دیوان حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 135 - 159

کلیدواژه‌ها: مروارید هبوط فراموشی بیداری حافظ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۱۳۵
بن مایه های تبعید روح، هبوط، اسارت، فراموشی، بیداری، رهایی و بازگشت به اصل نخستین، مضامینی نوظهور و مربوط به عرفان اسلامی نیستند، بلکه بسیار کهن تراند. «سرود مروارید» یکی از کهن ترین داستان های رمزی در جهان است؛ که مضامین یاد شده در آن به کم ترین لفظ و معنی بسیار، به زیبایی و با زبانی رمزی بیان شده، در عرفان جهان تأثیر گذاشته است. جوهر اندیشه سرود مروارید، گنوسی است، که در آرای مانوییان، بوداییان و مسیحیان به فراوانی دیده می-شود. در این مقاله تلاش شده تا جلوه ها و بازتاب ریخت شناسانه و واژگانی سرود مروارید، در اندیشه و اشعار حافظ بررسی شود. بررسی ها نشان می دهد حافظ همراه و هم دل با بن مایه های سرود مروارید، در یک سیر و سفر روحانی، که از ازل آغاز شده، روح را تنبیه و تربیت می کند تا مانند شاهزاده سرود مروارید، سرانجام از پیراهن تن جدا شود و به وطن مألوف بازگردد و بار امانت را به معشوق ازلی تقدیم دارد. این پژوهش به روش توصیفی ، تطبیقی، تحلیلی و مطالعه کتاب خانه ای، انجام شده است.
۵۹۸.

بررسی جایگاه و نقش کشیشان مسیحی در شروع جنگ های صلیبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 77 - 89

کلیدواژه‌ها: کلیسای کاتولیک جنگ های صلیبی پاپ اوربانوس دوم کشیشان مسیحی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۵۱
در اروپا کلیسا طی قرون متمادی نهادی بود که بیشتر به امور معنوی مسیحیان می پرداخت و کمتر در امور سیاسی آنان دخالت می نمود. اما با شروع جنگ های صلیبی، پاپ اوربانوس دوم و دیگر اسقف ها به عنوان رهبران مسیحیان، آنان را به سوی مشرقزمین و نبرد با مسلمانان گسیل کردند و آتش جنگ های صلیبی را بر افروختند.پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که کشیشان مسیحی و در رأس آنها پاپ اوربانوس دوم در اروپا چه جایگاهی داشتند و در بروز این جنگها چه نقشی ایفا نمودند؟هدف از انجام این پژوهش، واکاوی اقدامات این پاپ و دیگر اسقف های کلیسا در شکل گیری این جنگ ها و چگونگی تأثیر پذیری مسیحیان از گفتار و عملکرد آنان می باشد.یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که پاپ اوربانوس دوم و اسقف های معاصر با او قدرت کلیسا را در آن زمان به اعلی درجه خود رسانیدند و از این موقعیت برای تهییج اروپاییان مسیحی علیه مسلمانان بهره گرفتند. به نظر می رسد که این مسئله مهمترین عامل در شعله ور شدن آتش جنگ های صلیبی بوده است. این کشیشان به بهانه های مختلف از جمله استمداد آلکسیوس کومنن امپراتور بیزانس از پاپ، بدرفتاری مسلمانان با زائران مسیحی اورشلیم و یاداوری خطری که از جانب مسلمانان مسیحیان را تهدید می کرد، این جنگ ها را شروع کردند. آنان با ادامه ی تبلیغات خود منازعه ای دینی علیه مسلمانان به راه انداختند که شعله های آن حدود دو سده زبانه کشید و جماعت کثیری از طرفین را در کام خود فرو برد. چه هدف از جنگ های صلیبی را تسلط کلیسای غربی یا همان کاتولیک بر کلیسای شرقی یا همان ارتودکس، فتح بیت المقدس به انگیزه های دینی یا به دست آوردن مواهب مادی مشرق زمین توسط مسیحیان اروپایی بدانیم، در هر صورت روحانیون مسیحی نقش تعیین کننده ای در شروع و تداوم این جنگ ها داشتند.
۵۹۹.

The Study of Jahangir Dome and Guriye Stucco Decorations: With an Emphasis on Applied Geometry(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۴, Issue ۶, January ۲۰۲۴ 45 - 68

کلیدواژه‌ها: Sasanian Stucco Symmetry repetition Geometric

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۳۶
This paper tries to survey the use of geometric patterns in stucco decorations as an important identity and cultural element in the Sasanian era building designs. Seven frieze patterns were used in order to understand the practical geometry in Sasanian stucco. The studied stuccoes were found during archaeological excavations conducted between 2015 and 2017 at e Jahangir Dome and Guriye Stuccos in Eivan, Ilam province. In this article, the discovered stuccoes have been examined, results of which indicate that stuccoes can be divided into three categories based on their features and applications: geometric patterns, vegetal patterns, and animal patterns. Comparing these stuccoes with those found elsewhere such as Qale Yazdegerd, and Ctesiphon shows that the buildings of Jahangir Dome and Guriye were noble houses in the Sasanian period, with their vegetal motifs and mythological animals being e formed under the influence of religious and ritual elements. The survey of motifs on the base with seven frieze patterns shows artists’ adherence to the principle of symmetry and repetition.
۶۰۰.

پیامدهای اشغال ایران در جنگ جهانی دوم بر پست و تلگراف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۶) 1 - 20

کلیدواژه‌ها: ایران جنگ جهانی دوم متفقین پست تلگراف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۳۴
هجوم نیروی انگلیس، شوروی و آمریکا در شهریور 1320ش (آگوست 1941م) به ایران و استعفای رضاشاه موجب شد ایران وارد جنگ ناخواسته ای گردد، جنگی که تبعات مختلفی در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشت و اثر عملی خود را به سرعت در وجوه مختلف جامعه نشان داد. در این تحقیق، تسلط دول خارجی بر پست و تلگراف به عنوان نمونه ای از این تبعات ارزیابی و بررسی شده است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با به کارگیری اسناد آرشیوی، در پی پاسخ به این پرسش است که حضور متفقین بر این وجه از سیستم ارتباطی کشور چه تأثیراتی داشت؟ براساس یافته های پژوهش، متفقین با انعقاد پیمان سه جانبه زمینه دخالت مستقیم خود را در امور مربوط به پست و تلگراف فراهم نمودند و این مداخله موجب اخلال در روند کار تاجران و بازرگانان، کاهش سطح خدمات وزارتخانه ها، ادارات و سازمان های مرتبط با امور اقتصادی و مالی، کاهش درآمد دولت ایران از بابت پرداخت های مردم برای هزینه های پستی و تلگرافی و در نهایت کاهش درآمد دولت از این منبع مهم اقتصادی گردید.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان