درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۰۰۱ تا ۲٬۰۲۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۲۰۰۱.

مطالعه مفاهیم اسناد دیوانی دوره قاجار تا پایان عهد ناصری با هدف مقوله بندی و برقراری روابط اصطلاح نامه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 200 - 236

کلیدواژه‌ها: اسناد دیوانی روابط اصطلاح نامه ای قاجاریه نمایه های موضوعی دیوان سالاری اصطلاح نامه ها آرشیو ملی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۱ تعداد دانلود : ۶۳۳
هدف: مطالعه مفاهیم اسناد دیوانی دوره قاجار تا پایان عهد ناصری با هدف مقوله بندی و برقراری روابط اصطلاح نامه ای. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کمّی و کیفی است. در این روش، ابتدا منابع معتبر تاریخی و ردیف اول دوره قاجار مطالعه و بررسی شد و مفاهیم موضوعی اصلی دیوان سالاری دوره قاجار تا پایان عهد ناصری شناسایی شد. سپس با تحلیل محتوا و چکیده اسناد دیوانی دوره قاجار تا پایان عهد ناصری در پایگاه اسناد آرشیو ملی ایران، مفاهیم موضوعی اصلی و فرعی همراه با فراوانی مقوله ها و زیرمقوله های موضوعی براساس پشتوانه سندی و انتشاراتی استخراج شد. یافته ها و نتیجه گیری: از 19771 زیرمقوله به دست آمده از اسناد دیوانی، القاب و مناصب دیوانی با 6895 زیرمقوله (9/34 درصد)؛ اصطلاحات دیوانی با 6811 زیرمقوله (2/34 درصد)؛ نهادهای دیوانی با 3445 زیرمقوله (4/17 درصد)؛ عناصر و گونه های اسناد دیوانی با 2620 زیرمقوله (3/13 درصد) شناسائی شد. مفهوم القاب و مناصب دیوانی، پربسامدترین مفهوم از مفاهیم اصلی اسناد دیوانی است. این مفهوم  پنج مقوله و 167 زیرمقوله دارد که شامل مقوله القاب و مناصب مالی-دیوانی (6/34 درصد)؛ مقوله القاب و مناصب درباری-دیوانی (22 درصد)؛ مقوله القاب و مناصب نظامی-دیوانی (56/21 درصد)؛ مقوله القاب و مناصب دیوانی-دیوانی (55/12 درصد) و مقوله القاب و مناصب شرعی-دیوانی و قضایی-دیوانی (25/9 درصد). مناصب مستوفی، مستوفی الممالک، صدراعظم، ملا، قراسوران از پربسامدترین نمایه های (زیرمقوله های) مفهوم القاب و مناصب دیوانی به شمار می آیند. تمام نمایه های موضوعی مفاهیم اصلی اسناد دیوانی با یکدیگر روابط اصطلاح نامه ای دارند. پربسامدترین مفهوم اسناد دیوانی یعنی القاب و مناصب دیوانی بیشترین ارتباط اصطلاح نامه ای را با نمایه های موضوعی مفهوم نهادهای دیوانی دارد.
۲۰۰۲.

روایت اسنادی علل بروز قحطی مناطق جنوبی ایران طی جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال پنجم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 95 - 118

کلیدواژه‌ها: قحطی مناطق جنوب بوشهر شیراز جنگ جهانی اول آرشیو ملی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۷ تعداد دانلود : ۶۷۷
قحطی بزرگ سال های 1296-1298ه .ش /1917-1919م، طی جنگ جهانی اول ازجمله مباحث تاریخ معاصر ایران محسوب می شود که دچار فقر تاریخ نگاری است و تا سال های اخیر، اهمیت و اثرگذاری آن در تعیین سرنوشت جامعه ی ایران مورد غفلت مورخان قرار داشت. انتشار پاره ای مقالات و تک نگاری ها با ذکر مصائبی که مردم ایران به واسطه ی نقض بی طرفی و حضور قوای بیگانه متحمل شدند، موجب شناسایی گوشه هایی از فجایع این سال ها شد. از همین رو مقاله حاضر تلاش دارد با تأکید بر اسناد منتشرنشده ی آرشیو ملی ایران به بررسی سیاست های دول درگیر جنگ و سوابق استعمارگرایانه ی آن ها طی دوره ی قاجار و بحران قحطی سال های جنگ جهانی اول در مناطق جنوبی ایران بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که چه عوامل در بروز قحطی و اتلاف نفوس مردم این مناطق مؤثر بوده است؟ نتیجه حاصل از پژوهش نیز حکایت از آن دارد که عوامل مختلفی در قحطی و هلاکت شمار زیادی از ایرانیان طی جنگ جهانی اول دخالت داشته که از مهم ترین آن ها می توان به کشیده شدن دامنه ی جنگ به جنوب کشور و حضور بیگانگان ازجمله نظامیان انگلستان اشاره کرد.
۲۰۰۳.

اصول و مؤلفه های پژوهش تمدّن ساز در اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم تابستان۱۴۰۰ شماره ۴۳ ۷-۳۰

کلیدواژه‌ها: پژوهش مرجعیت علمی تولید دانش تمدن اسلامی گام دوم مقام معظم رهبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۴۰۴
پژوهش یک فرایند قابل مدیریت و نظام دهی است و یکی از پایه های اساسی تمدّن سازی شمرده می شود؛ از این رو طراحی نقشه ی پژوهش هدفمند در مسیر تحقق تمدّن سازی با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب ضروری است. در این راستا باید اندیشه های آیت الله خامنه ای را به مثابه اندیشمند و سردمدار تمدّن خواهی نوین اسلامی، مورد توجه و تحلیل قرار داد. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی، با مطالعه تفصیلی بیانات رهبر معظم انقلاب در بازه زمانی 1379 تا 1397، به استخراج اصول و زیرساخت های مسیر پژوهش تمدّن ساز پرداخته و به دو اصل «انطباق پژوهش بر نیازهای جاری و آینده کشور» و «دستیابی به مرجعیت و استقلال علمی» دست یافته است. به دنبال آن، مؤلفه های عملی هر یک را مورد تحلیل و واکاوی قرار داده است؛ در این راستا، چهار مؤلفه برای تحقق اصل نخست و شش مؤلفه برای اصل دوم ارائه کرده و تاکتیک های عملیاتی را پیشنهاد نموده است.
۲۰۰۴.

تبیین و نقد مبانی نظریه برخورد تمدن ها و تناقض آن با صلح و امنیت در تاریخ اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۷-۲۸

کلیدواژه‌ها: نظریه برخورد تمدن ها صلح و امنیت جهانی تعامل و تقابل تمدن ها جنگ های صدر اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۸ تعداد دانلود : ۳۶۷
مقاله حاضر با هدف تبیین و نقد فلسفی مبانی معرفت شناختی نظریه برخورد تمدن های هانتینگتون به عنوان پارادیمی اسلام هراسانه پرداخته است. هانتینگتون معتقد است خطوط گسل میان تمدن های هشت گانه غربی، کنفوسیوسی، ژاپنی، اسلامی، هندو، اسلاو، ارتدوکس، آمریکای لاتین منشأ درگیری های آینده جهان و به عنوان نقاط حساس بروز بحران، جانشین مرزهای سیاسی و ایدئولوژیک خواهد شد. بدین سبب مرزهای اسلام را خطری جدی برای غرب و صلح و امنیت می داند که این امر خود بیانگر ضرورت تحقیق است. بنابراین، مسئله پژوهش آن است که مبانی شناختی این نظریه و تناقض های آن با مستندات تاریخ اسلام چیست؟ یافته های تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، در چهار مولفه ی دموکراسی، حقوق بشر، مدرنیته و صلح و امنیت نشان می دهد، این نظریه با فرهنگ و اخلاق حاکم بر غزوات پیامبر اکرم(ص)، برگرفته از منابع معتبر تاریخی، در تناقض جدی بوده و پارادایم وی مردود است.
۲۰۰۵.

رهیافتی تاریخی به مفهوم کلمه «ولی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۵۱-۶۸

کلیدواژه‌ها: پیامبر گرامی اسلام (ص) علی (ع) ولی و مولی زعامت جانشینی اولویت در تصرف مفهوم ولی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶ تعداد دانلود : ۲۶۲
زعامت و رهبری امت اسلامی بعد از رحلت رسول خدا(ص) از جنجالی ترین مسائل جامعه اسلامی از گذشته تاکنون بوده است. این که رسول خاتم(ص) برای استمرار دعوت اسلام در آینده چه سازوکاری را اندیشیده و به انجام رسانده است، با نگرش هایی چند قابل بررسی است. در نگرش نقلی، آیاتی از قرآن و انبوهی از روایات به لحاظ تفسیری و تاریخی قابل توجه است. پژوهش پیشرو بامحور قرار دادن این حدیث رسول اکرم(ص): «إِنَ عَلِیا مِنِّی، وَ أَنَا مِنْهُ، وَ هُوَ وَلِی کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ بَعْدِی» و با تمرکز بر اصطلاح «ولی» می کوشد با عنایت به سخنان، استنادات و ارجاعات خلفای مسلمان و به ویژه سه خلیفه نخست به آن، از نقطه نظر تاریخی و به روش تحلیلی، از این اصطلاح قرآنی معناشناسی دقیقی در راستای مسئله جانشینی رسول اعظم(ص) ارایه نماید. یافته های این پژوهش نشان می دهد، کاربرد این اصطلاح در سخنان و استنادات سه خلیفه نخست صراحت در مفهوم اولویت در تصرف، زعامت، جانشینی و سرپرستی جامعه دارد چنان که فهم مردم آن زمان نیز در مواجهه با سخنان خلفا به روشنی بر همین امر تاکید و گواهی می دهد.
۲۰۰۶.

تبیین میدان معنا شناسی مفهوم «تاریخ» در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۸۷-۱۱۰

کلیدواژه‌ها: امیرالمومنین (ع) تاریخ از منظر امام علی (ع) نهج البلاغه معناشناسی مفهوم تاریخ موضوع تاریخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۳۶۴
امیرالمومنین(ع) تاریخ را برای هدایت بشر و جامعه بشری بسیار حیاتی می دانند، چراکه با تلفیق مشاهدات شخصی و تجارب تاریخی پیشینیان مجموعه ای از دانستنی ها و سرمایه های فکری را پیش روی انسان قرار می دهد. کشف و استخراج میدان معنایی واژه تاریخ در نظام فکری امام(ع)، پیشینه هر مطالعه ای درباره مسائل و معرفت های تاریخ از نظرگاه ایشان است. این مقاله با روش تحلیل معناشناختی در صدد شناسایی الفاظ هم معنا با تاریخ در بیانات امام علی(ع) با تاکید بر نهج البلاغه است. برای این کار ضروری است ابتدا مفهوم و موضوع تاریخ مشخص شده و در گام بعد الفاظی که در مظان هم نشینی معنایی با تاریخ هستند، شناسایی شود و سپس با جانشینی معنا و موضوع تاریخ صحت ترادف معنایی الفاظ انتخابی، محک زده شود. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که واژه هایی چون؛ قصص، ماضین، امم و اسامی تاریخی دارای معنی و مفهوم تاریخی می باشند و در برخی از ساختار ها و عبارات با معنا و موضوع «تاریخ» در یک میدان معنایی مشترک قرار می گیرند و همان تعاملی که با واژه تاریخ می شود را می توان با این واژه ها انجام داد.
۲۰۰۷.

تأثیر بیماری های همه گیر وبا و طاعون بر افول فرهنگی، ساختارهای تمدنی و اضمحلال ممالیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۲ ۱۰۱-۱۲۲

کلیدواژه‌ها: وبا طاعون بیماری های همه گیر ممالیک افول تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۴۲۴
واکاوی تأثیر عوامل مختلف در افول و اضمحلال تمدن ها بویژه تمدن اسلامی همواره مورد توجه محققین است. دولت مسلمان ممالیک یکی از دولت های مهم در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی بوده که نزدیک به سه قرن دیرپایی داشته است. یکی از عوامل مؤثر در افول و اضمحلال ممالیک شیوع مکرر بیماری های همه گیر وبا و طاعون بوده که ضمن تلفات زیاد انسانی، اضمحلال زیرساخت های آن دولت مهم در تاریخ تمدن اسلامی را هم به همراه داشته است. این مقاله با شیوه توصیفی - تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای، درصدد است تا تأثیر بیماری های وبا و طاعون را به عنوان یکی از عوامل مؤثر در اضمحلال دولت ممالیک تبیین نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که شیوع مکرر وبا و طاعون در عصر ممالیک چگونه تأثیرات مخرّبی بر اوضاع فرهنگی و بخش های مختلف تمدنی ممالیک داشته است و با گسترش خرافه باعث افول عقلانیت و با تضعیف زیر ساخت های تمدنی آن، دولت ممالیک را به ورطه افول و اضمحلال کشانده است.
۲۰۰۸.

مشکلات سفرهای زیارتی زنان (مطالعه موردی: زیارت کربلا در دوره دوم قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۱۱-۳۸

کلیدواژه‌ها: زیارت سفرهای مذهبی زنان کربلا قاجار مشکلات سفر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۳۴۰
سفرهای مذهبی یا زیارت که همواره مورد توجه ایرانیان بوده است، در دوره قاجار افزایش یافت و زنان نیز در آن سفر ها حضور بیشتری یافتند. این سفرها اغلب سختی هایی به دنبال داشت که برای زنان بیشتر از دیگران بود. می توان احتمال داد بخشی از این مشکلات ناشی از ویژگی های جسمانی و یا شرایط سفر بوده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از اسناد دولتی و منابع کتابخانه ای به بازنمایی مسائل سفرهای زیارتی زنان به کربلا در دوره دوم قاجار پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مشکلات در سطح نخست ناشی از شرایط اقلیمی، حمل ونقل و امنیت بود و به طور عموم شامل مردان و زنان می شد. در سطح دوم شامل بیماری ها، مرگ و میر، نبود پزشک مخصوص زنان، مشکلات بهداشتی نظیر نبود حمام و سختی امکان استحمام، مسائل خانوادگی، ازدواج موقت و بارداری های ناخواسته بوده است.
۲۰۰۹.

اندیشه سیاسی نهفته در سنگ نبشته هخامنشی DNb و تطبیق آن با آرای افلاطون و ارسطو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 165 - 186

کلیدواژه‌ها: هخامنشیان داریوش اول سنگ نبشته DNb نظام سیاسی فلسفه سیاسی افلاطون و ارسطو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۳۵۹
سنگ نبشته داریوش در نقش رستم معروف به DNb یکی از جذاب ترین و مهم ترین آثار در عرصه اندیشه ورزی ایرانیان، خصوصاً نظام سیاسی و درواقع حکمرانی آرمانی آنان است. کتیبه موردنظر کاملاً قدرت را با فلسفه پیوند داده و توأمانی فلسفه و قدرت سیاسی را یادآور شده است. هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی-تحلیلی نظام سیاسی منعکس شده در سنگ نبشته دوم داریوش بزرگ در نقش رستم با آرای اندیشمندان یونانی در ارتباط با شهریاری آرمانی است. به جهت تقدم زمانی و تاریخ نگارش کتیبه موردنظر، در نگاه اول چنین متصور می شود که این کتیبه در زمان های بعدی در کتاب های فلسفه سیاسی یونان باستان یعنی جمهوری افلاطون یا سیاست ارسطو و در قالب نظرات سیاسی آنان به تفصیل آمده است. این مقاله با اتکا بر روش مبتنی بر تحقیق تاریخی و مطالعات زبان های باستانی، به توصیف و تحلیل مستند بندهای مختلف متن سنگ نبشته DNb می پردازد. در اینجا، شیوه مقایسه ای نیز نقش و جایگاهی محوری دارد. متن مقاله و همچنین جداول نیز بر همین اساس تنظیم شده است. با اتکا بر چنین شیوه ای است که دستاوردهای پژوهش حاضر در زمینه فهم مشابهت ها و تفاوت های موجود در نظام سیاسی ایران و یونان باستان قابل ارزیابی است که در معرض دید پژوهشگران نیز قرار داده شده است. نتایجی که از این پژوهش عاید خواهد شد نشان خواهد داد که کتیبه داریوش در نقش رستم، به چه نحو ابزارهای رواج و تولید ایدئولوژی رسمی حکومت هخامنشیان، استدلال های طبیعی تثبیت مشروعیت حکومت و شیوه های اعمال قدرت را به طرز کارآمد و ماهرانه ای به تصور کشیده است.
۲۰۱۰.

گستره ی ژئوپولیتیکی رقابت های ایران ساسانی با روم شرقی و تاثیر آن بر مرزها و مسیرهای تجاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 364 - 383

کلیدواژه‌ها: ساسانیان بیزانس مدیترانه خلیج فارس تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۲ تعداد دانلود : ۳۸۹
هر چند تا اواخر قرن اول میلادی دریای مدیترانه تبدیل به یک دریای کاملاً رومی شد؛ اما طی ادوار بعد، به دنبال برآمدن ساسانیان؛ نظر به این که آنان خواهان بازپس گیری سرزمین های نیاکانشان شدند؛ رویارویی این شاهنشاهی با بیزانس اجتناب ناپذیر شد. ساسانیان با توسعه و تحکیم تسلط شان بر حوزه ی سیاسی- تجاری خلیج فارس بخش مهمی از اصلی ترین محورهای مواصلاتی و تجاری دنیای باستان را در دست داشتند. این در حالی بود که در سرحدّات دو حوزه ی دیگر، یعنی از بین النهرین تا سواحل شرقی مدیترانه و منطقه ی عمومی قفقاز نیز بر سر به دست گیری اصلی ترین منزلگاه - رباط های متنازعٌ فیه، با سیاست تهاجمی خود، رقابتی مجدّانه در مقابلِ با بیزانس را دنبال کردند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به علت و عوامل اصلی برخوردهای ایران و بیزانس در میان دو دریای مدیترانه و خلیج فارس بپردازد. در راستای پاسخ به این پرسش است که بحث اهمیت ژئوپولیتیکی و تجاری- اقتصادی مناطق مورد مناقشه به میان می آید. همچنین نشان داده خواهد شد که چگونه موقعیت ژئوپولیتیکی این سرزمین ها، دو قدرت بزرگ آن دوران را به یک سلسله نبردهای زمینی و دریایی کشاند.
۲۰۱۱.

قدرت اقتصادی شهر اَسترآباد در عصر ناصری از راه تجزیهپیکسیِ عناصرقِران های نقره ناصرالدین شاه قاجار ضرب شده در استرآباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۲) 166 - 190

کلیدواژه‌ها: استرآباد اقتصاد آزمایش پیکسی ناصرالدین شاه قاجار سکه شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۳۴۸
هدف : در دورهناصرالدین شاه قاجار قران های نقره فراوانی بین سال های 1265-1292ق در ضراب خانه استرآباد ضرب شد. نظام ضرب سکه شهرها در دوره ناصری هرچند به صورت اسمی پیرو نظام تهران بود، ولی درعمل هر شهر نظامی خودمختار داشت و سکه بیشتر شهرها با مقادیر متفاوت خلوص نقره ضرب می شد. این مقاله برآن است تا علاوه بر سنجش مقدار خلوص نقره و سیر تغییرات آن در سکه های ضرب استرآباد، قدرت اقتصادی استرآباد را تبیین کند و با شهرهای مهمتر در عصر قاجار، یعنی مشهد، تبریز، اصفهان، و شیراز مقایسه کند. روش/ رویکرد پژوهش : 22 سکه متعلق به 22 تاریخ دوره ناصرالدین شاه با استفاده از شیوه پیکسی  تجزیه عنصری شد. یافته ها و نتیجه گیری : میانگین خلوص نقره سکه های ضرب استرآباد در دوره ناصرالدین شاه بین سال های 1265-1273ق 90.10%، بین سال های 1276-1287ق 86.56%، بین سال های 1289-1292ق 84.20%، و میانگین سه دوره 87.42% یافته شد. میانگین خلوص نقره سکه های ضرب مشهد (84%)، تبریز (82%)، تهران (90%)، اصفهان (84%)، و شیراز (90%) بود. در آخر نیز اطلاعاتی ارزشمند از نحوه تغییر عیار فلز سکه ها با فلزات مس و آهن، و نوع معادن نقرهاستفاده شده، یعنی معادن سروزیت به دست آمد.
۲۰۱۲.

تحلیل جامعه شناختی گفتمان سیاست زبانی در دوره پهلوی اول (با تأکید بر مصوبات شورای عالی معارف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۱ (پیاپی ۱۴۱) 169 - 195

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان فرکلاف گفتمان سیاست زبانی یکسان ساز تمرکزگرایی شورای عالی معارف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۰ تعداد دانلود : ۷۵۲
نوسازی در دولت رضاشاه، داشتن سیاست زبانی مشخص در حوزه های اداری و آموزش وپرورش را ضروری کرد. سیاست زبانی انتخابی در این دوره استفاده از زبان فارسی و به حاشیه راندن زبان های دیگر ایران بوده است. مقاله حاضر به این سؤال می پردازد که استراتژی گفتمانی جهت تثبیت سیاست زبان واحد در دوره پهلوی اول چه بوده است. برای تحلیل این مسئله، دیدگاه های نظری با ساختار مفهومی زیر بیان شد: دولت رضاشاه با «بحران در نظم اخلاقی جامعه»، «بسیج منابع» و «زنجیره های تعامل روشنفکران» درصدد بود گفتمان مدنظر را تثبیت کند. این تحقیق با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، مصوبات شورای عالی معارف را تحلیل کرده است. یافته های حاصل از تحلیل متن مصوبات نشان می دهد که نظم گفتمانی در موضوع سیاست زبانی، متمرکز و یکسان ساز بوده است و با توجه به بافت و شرایط اجتماعی در این دوره، ناسیونالیسم فرهنگی مبتنی بر زبان فارسی مسلط شده است. نتایج پژوهش بیانگر این واقعیت است که دولت اقتدارگرای رضاشاه با اجرای پروژه مدرنیزاسیون، شبکه تعامل روشنفکران را تقویت، منابع و امکانات موجود را بسیج و زمینه بی ثباتی در نظم اخلاقی و فرهنگی پیشین را ایجاد کرد و گفتمان سیاست زبانی یکسان ساز را تحکیم بخشید.
۲۰۱۳.

گذار از نظام زمین داری به نظام مالکیت زمین از نهضت تنباکو تا اصلاحات ارضی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 271 - 294

کلیدواژه‌ها: قاجاریه زمین داری اصلاحات ارضی اقتصاد سیاسی تاریخ اقتصادی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۳۶۳
مسئله اصلی مقاله حاضر، تبیین فرآیند گذار از زمین داری، بررسی علل و عوامل، شرایط راهبردی و پی آمدهای این پدیده در اقتصاد سیاسی ایران از نهضت تنباکو تا اصلاحات ارضی است. رویکرد تحلیلی این مقاله، کیفی است و از داده های آرشیو اسناد و منابع کتاب خانه ای، بر اساس نمونه گیری هدف مند بهره می برد. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از روش تئوری زمینه ای صورت گرفته است. یافته های مقاله نشان می دهد از اواسط عصر قاجار (1304-1175) الگوی کهن نظام زمین داری، دست خوش تغییر و تحول گردیده است. تغییر نظام زمین داری (بزرگ مالکی) به مالکیت زمین (خرده مالکی) سبب تثبیت مالکیت خصوصی زمین شده است و این امر منجر به خلع مالکیت دولت و توزیع قدرت حکومت مرکزی در کانون های پراکنده روستایی گردیده است. این فرآیند که همسو با تحولات رشد و توسعه در ایران، شکل گرفته است، می تواند در گروه عوامل مؤثر در وقوع انقلاب اسلامی قرار گیرد
۲۰۱۴.

عناصر و جزئیات وابسته به معماری دست کند روستای آب اَسک، لاریجان، آمل، مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۱۱۴-۹۱

کلیدواژه‌ها: معماری دست کند آب اَسک عناصر و جزئیات معماری جاودانگی اخیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۳۵۸
معماری دست کند نیز مانند سایر شاخه های معماری، دارای خطوط ارتباطی محکمی با فرهنگ مردم و زندگی روزمره آن ها است که گرچه در نگاه اول، ساده و ابتدایی به نظر می رسد، ول ی درواقع توسط مردمی ساخته شده که همه ه وش و ظرفیتش ان را ب رای س اختن آن ها به کار گرفته اند. این نوع معماری یکی از نمونه های بارز تعامل با طبیعت و یا معماری گره خورده با بستر طبیعی است. در بخش دست کند روستای آب اسک، مردمان گذشته برای رفع نیازهای روزمره خود اقدام به ایجاد عناصر معماری متنوعی در این محل کرده اند که هرکدام در شکل و شمایلی خاص در معماری این بخش نقش مهمی ایفا می کند. برخی از این عناصر در داخل فضای دست کندها (اتاق ها) و برخی در خارج از اتاق ها ایجاد شده اند. عناصر محیطی شاخصی که بر شکل پذیری کالبد روستا اثرگذار هستند، جغرافی ا، امنیت، جاودانگی و دین است ک ه عام ل جغرافی ا نس بت ب ه دیگ ر عوام ل، بیشترین تأثیر را در فرم سازه های دست کند گذارده است؛ هرچند که تأثیر دیگر عوامل را نمی توان نادیده گرفت. پژوهش حاضر درراستای پاسخ به این پرسش است که عناصر مرتبط با سبک زندگی افراد در این دست کندها چه بوده است؟ روش بررسی این پژوهش، موردی از نوع میدانی و توصیفی است و در بخش دست کند روستای آب اسک، به معرفی و تحلیل عناصر و جزئیات معماری در این دست کندها، ازجمله: پارف، ایوان، سکو، در، پنجره، رف و طاقچه، اجاق، آخور، اخیه و... پرداخته است. در پایان، این پژوهش نشان خواهد داد که مردمان گذشته این منطقه با مهارت بالا در تعامل با طبیعت توانسته اند بیش از 170 واحد دست کند در این محل ایجاد کنند که در 5 گروه موردمطالعه قرار گرفتند. جهت گیری نما در این مجموعه از جنوب تا شمال شرقی انجام شده که در ارتباط با بادهای منطقه و جهت تابش آفتاب، انتخاب حساب شده ای بوده است و گاهنگاری مجموعه با توجه به سفال ها و متون تاریخی، به دوران تاریخی-اسلامی قابل تاریخ گذاری است.
۲۰۱۵.

تبیین و تحلیل شبکه ارتباطی شهرهای ساسانی و نقش این شبکه در فتوحات اعراب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۱۳۲-۱۱۵

کلیدواژه‌ها: ساسانیان اعراب شهرهای ساسانی فتح شبکه ارتباطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۴۰۳
قلمروهای گسترده حکومت های ایران باستان، در نگاه نخست، افزون بر نمایش اقتدار و تسلط شاهنشاهان، این پرسش را در ذهن مخاطب شکل می دهد که حکومت های مرکزی چگونه سلطه خود را بر این مناطق گسترش داده، از این سرزمین ها در برابر تهدیدات خارجی دفاع می کردند. در شاهنشاهی وسیع ساسانی، یکی از سیاست های شاهنشاهان این سلسله برای گسترش سلطه خویش بر کشور، بنای شهرهای جدید و احیاء شهرهای کهن بود. این اقدامات لزوم احداث و بازسازی مسیرهای بین شهری را برای جا به جایی کالاها و سپاهیان به وجود آورد، به گونه ای که به تدریج شبکه ای گسترده متشکل از شهرها و مسیرها شکل گرفت. در این شبکه، شهرها نقش گره هایی را داشتند که منابع و تدارکات لازم را برای دولت مرکزی کنترل و فراهم می کردند؛ بنابراین می توان فرض کرد این شبکه شهری علاوه بر گسترش قدرت، بر سقوط ساسانیان نیز تأثیرگذار بوده است. این پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که شبکه ارتباطی شهرهای ساسانی چه نقشی در فتوحات اعراب داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهند که شبکه ارتباطی گسترده شهرهای ساسانی نَه تنها لشکرکشی و جابه جایی سپاهیان اعراب را تسهیل کرد، بلکه آن ها توانستند با مسدودسازی راه های پشتیبانی، توان دفاعی شهرها را تضعیف ساخته، با در اختیار گرفتن نقاط اتصال این شبکه، یعنی شهرها، حضور و سلطه خود را تثبیت کنند.
۲۰۱۶.

بررسی عوامل مؤثر در فرش اندوزی اروپاییان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۳۰۵-۲۸۵

کلیدواژه‌ها: قالی ایرانی دوره قاجار فرش اندوزی مجموعه های اروپایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۲۷۰
شرایط ویژه دوره قاجار امکان دستیابی اروپاییان به قالی های ایرانی را بیش از پیش فراهم نموده است. طی این دوره، اروپاییان علاقه مند به قالی ایرانی از فرصت هایی که در اختیارشان قرار گرفته بود به نحو احسن برای ایجاد، توسعه و تکمیل دارایی مجموعه های قالی خود سود برده اند. آشنایی با زمینه های ایجاد این فرصت ها و آگاهی از راهبرد اروپاییان درخصوص تصاحب فرش های ایرانی این دوره ازجمله دغدغه های مهم معاصر در حوزه مطالعات فرش و البته مطالعات موزه است. براین اساس، این مقاله برآن است تا، ضمن پیگیری مهم ترین روش ها و راهبرد های اروپاییان در تصاحب قالی های ایرانی، عوامل مؤثر در دستیابی آنان به این قالی ها را شناسایی و معرفی کند؛ بنابراین، پرسش اساسی این مقاله عبارت است از این که، در دوره قاجار، چه عواملی امکان دستیابی اروپاییان به قالی های ایرانی را فراهم کرده است؟ فرض بر این است که عوامل داخلی و خارجی متعددی، ازجمله رونق صادرات و برپایی نمایشگاه های جهانی، در توسعه فرش اندوزی اروپاییان دخیل بوده است. در اینجا، برای یافتن پاسخ این پرسش از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. همچنین، داده های این پژوهش به روش کتابخانه ای گردآوری شده و برای تجزیه و تحلیل آن ها روش کیفی به کار رفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهند که سنت اهدای قالی به دربارهای اروپایی، از یک طرف، و رونق صنعت صادرات قالی، ازطرف دیگر، نقش مهمی در دستیابی اروپاییان به قالی های ایرانی ایفا کرده اند. در کنار این ها، ایجاد تحولات فرهنگی و تجددخواهی شاهان قاجار، به خصوص «ناصرالدین شاه»، و استقبال ایشان از شرکت در نمایشگاه های بین المللی قرن نوزدهم میلادی، نیز از دیگر شیوه های فرش اندوزی اروپاییان در این دوره به شمار می رود. در این نمایشگاه ها نه تنها قالی های این دوره، بلکه قالی های دوره صفوی نیز موردتوجه قرار گرفته، خریداری شده و به مجموعه ها و موزه های مختلف راه یافته اند.
۲۰۱۷.

اتاق ملاقات زندان و فراگرد کنترل تکنولوژیکی زندانیان (1357 1332ه.ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 291-313

کلیدواژه‌ها: زندان ملاقات اتاق ملاقات آئین نامه های زندان پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۸ تعداد دانلود : ۲۴۶
با تدوین حقوق کیفری از دوران مشروطیت در وضع و احوالات زندانیان تغییراتی حادث شد. یک از این تغییرات به اعطای حق ملاقات به زندانیان برمی گردد. از قدیم الایام اعطای ملاقات به زندانیان نه به عنوان امری پذیرفته شده و عرف بلکه به مثابه امری که گاه و بی گاه ولو از طریق رشوه و روابط دوستانه صورت عمل به خود می گرفته است. ولی از دوران مشروطیت اندک اندک حقوق افراد در جامعه و نیز زندان به رسمیت شناخته شد. ملاقات یکی از حقوق مهم زندانیان است که با تدوین نخستین آئین نامه زندان در دوران مشروطیت توسط سوئدی ها وارد حقوق کیفری ایران شد. حال مساله پیش روی نوشتار حاضر این است که نسبت میان تکنولوژی های نوین در اتاق ملاقات و کنترل توتالیتر زندانیان در دوران بعد از کودتای 28 مرداد تا سال 1357 را مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش موید آن است که تکوین رویه های نوین در اتاق ملاقات نماد دیگری از اراده معطوف به قدرت است بطوریکه کنترل تمام رفتارهای زندانیان در اتاق ملاقات با استفاده از تکنولوژی های نوین همچون ضبط گفتگوی تلفنی اتاق ملاقات و ایجاد دیوار شیشه ای ضخیم بین ملاقات کننده و ملاقات شونده زیر نظارت کامل قرار گرفت و برخلاف ملاقات آزادانه و حضوری دوره پیشامدرن، ملاقات در دوره جدید با کنترل های تکنولوژیک عاری از رضایت بخشی است.
۲۰۱۹.

واکاوی چرایی همتایی حمزه بن عبد المطلب (س) و جعفر بن ابی طالب (س) در کلام اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال پانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳۵ 134 - 154

کلیدواژه‌ها: همتایی حمزه (س) و جعفر (س) حضرت علی (ع) ایمان قدرت منطق خلافت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۳۴۱
همتایی حمزه بن عبدالمطلب(د. 3ق) و جعفر بن ابی طالب(د. 8ق)، در روایات اهل بیت(ع)، بیانگر مقام و منزلت ایشان و نیز نقش و جایگاهی است که در صدر اسلام داشته اند. از سوی دیگر، یادکرد حضرت علی(ع)، از حمزه(س) و جعفر(س) در مسأله خلافت مبتنی بر اینکه اگر این دو تن بودند خلافت مسیر دیگری را طی می کرد، بیانگر امکان تاثیرگذاری ایشان بر جامعه است. از این رو، چرایی همتایی حمزه(س) و جعفر(س) در کلام اهل بیت(ع) پرسشی است که نوشتار حاضر به آن خواهد پرداخت. به همین منظور، داده های مرتبط با مسأله پژوهش گردآوری و به روش تحلیل محتوایی تبیین گردید. برآیند این پژوهش آن است که حمزه(س) و جعفر(س) به دلیل داشتن مولفه هایی همچون ایمان صادقانه، ولایت پذیری، عنصر قدرت و منطق، بهره مندی از شجاعت و دلاوری، دارا بودن جایگاه و موقعیت اجتماعی، قابلیت تاثیرگذاری در مسائل مهم جامعه را داشتند. همچنان که وجود این دو می توانست در مسأله خلافت تاثیرگذار باشد، نبود ایشان نیز از جمله عوامل بازماندن حضرت علی(ع) از نیل به خلافت دانسته شده است.
۲۰۲۰.

قلات اسلام آباد: بنای نویافته از دوره ساسانی در شهرستان فهرج-استان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال بیستم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 267 - 307

کلیدواژه‌ها: دوره ساسانی کرمان شهرستان فهرج قلات اسلام آباد کوشک آتشکده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۳۳۶
شهرستان فهرج در سوی  شرقی استان کرمان و انتهای شرقی منظر فرهنگی بم در حاشیه جنوبی لوت جنوبی قرار دارد. در جریان بررسی، شناسایی و مستند نگاری قلاع و آثار موجود در منظر فرهنگی بم بین سال های 1391 تا 1394 تعداد  42 اثر متعلق به دوره ساسانی  و قرون اولیه اسلامی شناسایی شد که یکی از شاخص ترین آن ها بنای موسوم به قلات اسلام آباد است. مهمترین پرسش مطرح در این پژوهش تعیین کاربری و تاریخگذاری بنای قلات اسلام آباد است. این پژوهش دارای رویکرد توصیفی تحلیلی و  روش گردآوری اطلاعات از طریق پژوهش های میدانی و مطالعات کتابخانه ای است. بر اساس مطالعات صورت گرفته دو احتمال درباره کارکرد  این بنا وجود دارد. یکی کارکرد تشریفاتی و کوشک و دیگری کارکرد مذهبی و یک بنای آتشکده. بنای قلات اسلام آباد با دارا بودن فضای مربع مرکزی، ایوان هایی در جهات شرقی و غربی و ورودی با طاق آهنگ در سوی جنوب و ایوانی به صورت قرینه در سوی شمال، به لحاظ کارکرد،کوشک به نظر می رسد که با تعدادی از کوشک ها و آتشکده های دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی قابل مقایسه است. همچنین با استناد بر شواهد موجود در ضلع شرقی، وجود راهرویی پیرامون بنا وجود یک بنای مذهبی را نیز محتمل می سازد. براساس بقایای معماری از جمله؛ وجود ایوان هایی با طاق آهنگ و چفد بیز(شلجمی)، قرینه سازی، مصالح به کار رفته و یافته های سفالی می توان بازه زمانی اواخر دوره اشکانی تا اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی را برای تاریخگذاری بنای قلات اسلام آباد ارائه نمود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان