آموزش نظامی

در این پژوهش امکان استنباط از بررسی مقایسه ای سبک آموزش نظامی در غرب و اسلام با تأکید بر وست پوینت و یک مرکز نظامی سپاه مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش شناسایی و احصاء موارد آسیب زا است که بر اثر عدم آشنایی با نوع آموزش و فرهنگ غربی که ممکن است بر آموزش پاسداران تأثیرگذار باشد و ارائه الگوی مطلوب برای سبک آموزش نظامی به منظور تعالی افسران می تواند اثرات مثبت داشته و دقت آن ها را در اجرای مأموریت ها بالا برده و فرهنگ خودی را گسترش داد. از نظر محقق ضرورت تحول در سبک آموزش متناسب با نیازهای تخصصی روز، با محوریت ارزش های اقدامی مهم می نماید. محقق با روش تطبیقی و به صورت کاربردی، با مطالعات نظری و اخذ نظر خبرگان با تجزیه تحلیل به روش قیاسی استقرائی به این نتیجه می رسد که با استفاده از نقاط قوت وضعف سبک های آموزش وتربیت دینی وغربی، می توان نقاط قوت هر دو حوزه تربیتی و آموزشی اسلام و غرب را گزینش نموده و متوجه شد که نیروهای تربیت یافته در دامن غرب نیروهایی هستند که ضمانت اجرایی مقاصد استکبار برای غارت ملت ها و تسلط بر آن ها می باشند و در مقابل یک ارتش اسلامی هدفش کمک به ملت ها و آزادی و حفظ و کرامت انسان هست. بر این اساس پیشنهاداتی به کاربران و محققان مطرح می سازد.

در دوره قاجار ایران دارای ارتش آموزش دیده و متحدالشکلی نبود و اندک واحدهای منظم آموزش دیده موجود کشور زیر نظر فرماندهان و مستشاران خارجی قرار داشتند. پس از کودتای 3 اسفند 1299ش./22 فوریه 1921م. رویکرد نوینی در ساختار ارتش ایجاد شد، به تشکیل ارتش واحد توجه جدی شد و ایجاد مدارس و دانشکده های نظامی در اولویت برنامه های رضاخان قرار گرفت. این سیاست در دوره سلطنت او در مدارس غیر نظامی نیز دنبال شد و آموزش نظامی دانش آموزان به صورت نظری و عملی در برنامه های وزارت معارف تصویب و اجرا شد. این پژوهش بر آن است تا با روش تاریخی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای و آرشیوی به این پرسش که آموزش نظامی در مدارس نظامی و غیرنظامی دوره پهلوی اول با چه رویکردی و چه تغییرات و تحولاتی همراه بوده است، پاسخ مناسبی بدهد. پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که رویکرد پهلوی اول بیش از هر چیز تقویت هویت ملی در قالب ایجاد ارتش ملی و تحول و تقویت نظم و انضباط در محیط مدارس غیرنظامی از طریق آموزش نظامی به منظور آماده سازی جوانان و ترویج فرهنگ اطاعت پذیری بوده است. حکومت پهلوی برای دستیابی به این منظور، به ایجاد و تقویت مدارس و آموزشگاه های نظامی، استخدام مستشاران و فرستادن محصل به خارج از کشور، اعزام افسران آموزش دیده به مدارس غیر نظامی و آموزش نظامی دانش آموزان و دانشجویان اقدام نمود.

«مدارس نظام» از انواع مدارس نظامی بود که از اواسط دوره قاجار با هدف توسعه آموزش های نظامی ایجاد شدند و در دوره پهلوی اول با عنوان مدارس کل نظام توسعه پیدا کردند. این مدارس در کنار سایر آموزشگاه های نظامی در راستای اصلاحات دولت مردان برای تحول ساختاری- محتوایی در آموزش نظامی و تشکیل یک ارتش مدرن ایجاد شد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی این پرسش است که مدارس نظام چه نقشی در توسعه و تحول آموزش نظامی دوره قاجاریه و پهلوی اول داشته است. بدین منظور با روش تحلیل تاریخی به زمینه ها و ضرورت های شکل گیری مدارس نظام پرداخته شده و سپس با بررسی ساختار و عملکرد این مدارس در دوره قاجار و پهلوی اول، نقش آنها در روند مدرن سازی و تحول آموزش نظامی ایران تحلیل شده است؛ و به این نتیجه رسیده که مدارس نظام دوره قاجاریه در اصل در رقابت با مدرسه دارالفنون و غالباً با اهداف سیاسی و شخصی تأسیس شده است. با اینکه این مدارس به سبب محدود بودن و عدم تنوع و ساختار بسته آموزشی، منشأ تحول خاصی در آموزش نظامی دوره قاجار نشدند، در دوره پهلوی به دلیل تشکیلات منسجم خود و کیفیت آموزشی مورد قبول و تربیت دانش آموزان، در روند نوسازی آموزش نظامی و غیرنظامی سهم قابل ملاحظه ای ایفا کردند.