درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات عرب

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
شعر صرف علوم بلاغه کلیات لغت نثر نحو
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۸۱ تا ۴۰۰ مورد از کل ۱٬۹۱۱ مورد.
۳۸۱.

آلیات انسجام النص القرآنی فی آیات التعامل بین المؤمنین سور المؤمنون، ولقمان والحجرات أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 105 - 120

کلیدواژه‌ها: القرآن الکریم تعامل المؤمنین الانسجام آیات التعامل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۲۱۵
یعد الانسجام أحد المعاییر النصیه التی اهتمت به الدراسات النصیه الحدیثه فی سعیها لإیجاد صله وثیقه بین الجمل من جهه، والفقرات من جهه ثانیه امتدادا إلى مستوى الخطاب؛ وتکمن أهمیه الانسجام فی عملیه الفهم والتفسیر؛ إذ یرتبط الانسجام بالخطاب ککل ولا یتوقف على مستوى الجمل والفقرات فقط. تأتی هذه الدراسه لتکشف معیار الانسجام فی آیات التعامل بین المؤمنین فی القرآن الکریم من خلال سور المؤمنون، ولقمان والحجرات، لما فیها من الدعوه إلى الفضائل الأخلاقیه، حیث تکشف عن جمالیه التلاحم بین عناصر السور وتبرز علائ المناسبه بین آیاتها ومقاطعها ومناسبه السور لمقاصدها. وتشکل البحث على رکنین أساسین: أولهما الترابطی السطحی الذی یقرب للاتساق؛ وثانیها الترابط المعنوی الذی یقرب للانسجام. یکمن هدف هذا البحث فی فک ربط مناهج الانسجام بالمعاییر الأخلاقیه فی السور. أما النتائج تشیر إلى أن علاقه المناسبه بالمعنى العام من خلال السور المذکوره، فتنشئ نظاما مکملا، ویشع ملامح التربیه والتهذیب بإیحاءات بالغه الوقع والتأثیر ولا تقبل التفکیک والتجزئه، فینشئ کل سوره، منفرده شبکه دلالیه مختصه بها تاره، وتاره یحاول البحث وراء تقریر التناسب بین السور المذکوره؛ لذلک تقوم نظریه الانسجام على تقریر الغرض الذی یبحث عنه المقال؛ إذ هی شدیده الصله بالوقع والتأثیر على وجدان المتلقی وتشحن الطاقه الإیمانیه الإیجابیه مستمده من غرض التربیه الإنسانیه.
۳۸۲.

قراءه حداثویه للتحرّر فی أعمال میخائیل نعیمه وأحمد شاملو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 18 - 43

کلیدواژه‌ها: القراءه الحداثویه التحرر المارکسیه المسیحّیه التطور العقلی میخائیل نعیمه أحمد شاملو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۷۳
ازدادت مسأله الخلاص أهمیه فی العصر الحاضر مع ظهور نهضه التنویر والتطوّر العلمی الحدیث وظهرت المدرسه الواقعیه الاشتراکیه والقضایا الفلسفیه الجدیده حول المارکسیه والمسیحیه ومسأله التطوّر العقلی فی هذا العصر وطُرحت هذه القضایا الفلسفیه، المفاهیم والشعارات حول الحرّیه والعداله والرفاهیه. وبسبب تأثیر الأوضاع السیاسیه علی المجتمع ازدهر الأدب الملتزم فی العصر الحدیث لیلبّی الحاجات الإنسانیه والفردیه والاجتماعیه أیضاً، یُنتشر هذا النوع من الأدب على نطاق واسع فی الأدبین العربی والفارسی، أما وقد ترک میخائیل نعیمه وأحمد شاملو العدید من الآثار التی تتناول قضیه تحرّر الإنسان من وجهه نظر أنثروبیولوجیه وفلسفیه وسیاسیه واجتماعیه لکن غرض الباحثین فی هذا المقال، یتجلّی فی العثور علی مظاهر المارکسیه والمسیحیه والتطوّر العقلی عند میخائیل نعیمه 1889)م) وأحمد شاملو (1925م) وأوجه الشبه والخلاف عند هذین الأدیبین فی استخدام هذه القضایا الثلاثه وفی العثور علی أهدافهما لطرح هذه القضایا فی أعمالهما أیضاً، بمنهج وصفی- تحلیلی وفقاً للمدرسه الأمریکیه وتشیر النتائج المستخلصه من هذه الدراسه إلی أنّ هذه المذاهب الثلاثه واضحه فی أعمال هذین الأدیبین ویختلفان فی استخدام هذه المضامین فی أعمالهما وفقاً لخطاباتهما ونعیمه هو الأدیب الصوفی ویستخدم المفاهیم المعنویه من مفاهیم هذه المظاهر الشمولیّه للتحرّر ولکن شاملو هو الشاعر الملتزم الإنسانی ووظّف المفاهیم الاجتماعیه من هذه المضامین الشمولیه والتحرّریه وإنّ هدف نعیمه لطرح هذه القضایا، التحرّر المعنوی وهدف شاملو لطرح هذه القضایا، التحرّر الاجتماعی فی أعمالهما وکانت قراءه نعیمه لهذه القضایا الفکریه من الجوانب الإیدیولوجیه والفردیه والمعرفیه وفق المنهج الحداثی متناسبه مع الحداثه الإنجلیزیه التی اهتمت بسوسیولوجیا الفضیله، وقد أدت شخصیته الصوفیه إلى عدم تجلی الفلسفه المارکسیه فی أعماله بشکل کامل، إذ بقیت فی مرحله الوعی، لذا فهو لیس مارکسیاً. وکانت قراءه شاملو لهذه المذاهب من النواحی الإیدیولوجیه والاجتماعیه والسیاسیه وفق المنهج الحداثی المتضمن للحداثه الأمریکیه فی مجال التحرّر السیاسی
۳۸۳.

دراسه سیمیائیه لشعر داعش علی ضوء معادله بیرس أشعار أحلام النصر أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 83 - 98

کلیدواژه‌ها: السیمیائیه بیرس داعش أحلام النصر أوار الحق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۸۰
تعتبر جماعه داعش التکفیریه الإرهابیه من الظواهر المعاصره التی تهدّد العالم، وخاصه منطقه غرب آسیا؛ وأبرز ما یمیز هذه المجموعه هو العنف. استخدام العلامه والرمز فی جمیع المجالات مثل الأعلام والثیاب إلخ من میزات هذه الجماعه. توجد هذه العلامات على نطاق واسع فی مجال الدعایه الشعریه لداعش؛ وقد استخدمت أحلام النصر، المعروفه بشاعره داعش، العدید من العلامات والرموز فی دیوانها الشعری المسمی بأوار الحقّ . یمکن من خلال تحلیل هذه العلامات، التعرف علی أیدیولوجیا داعش. یهدف هذا المقال إلی دراسه أشعار أحلام النصر، بناء على نظریه بیرس فی السیمیائیه. وقدأظهرت نتائج المقال أنها استخدمت الأنواع الثلاثه من العلامات: الرمز، والأیقونه والإشاره فی قصائدها. یشتمل الرمز علی ألقاب خلیفه داعش وأسماء الأعداء ومدینه الموصل، وهی تهدف بذکر هذه العلامات إلى زیاده شرعیه وقبول أبی بکر البغدادی وتکفیر الأعداء ووحده المسلمین. الأیقونه فی هذه الأشعار هی استخدام أسماء الأعداء مثل آل سلول والروافض وإلخ، وأیضا استخدام الأسماء الدینیه والتاریخیه لعناصر داعش ومعرکه القادسیه واللون الأسود والأبیض. الغرض من هذه الأیقونات هو التعبیر عن تقوى وشجاعه مقاتلی داعش وکفر وهزیمه الأعداء ورفض الأفکار والمعتقدات الأخرى؛ لقد قلّ استخدام علامه الإشاره فی أشعارها وتشتمل علی الخلافه والبیعه، وهذا یشیر إلى هدف داعش لاستعاده أسلوب حکم القرون الأولى للإسلام وزیاده الدعم الشعبی للخلیفه. القاسم المشترک لمعظم هذه العلامات هو الصراع وقسمه العالم إلى عناصر داعش المتدینین والأعداء الکفار. تستخدم أحلام النصر غالبا الرموز التاریخیه والدینیه؛ فهذه دلیل علی الفکر السلفی لداعش.
۳۸۴.

المفارقات الزمنیّة في روایة «عائد إلی حیفا» (دراسة علی ضوء نظریة الترتیب الزمنيّ لجیرار جینت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الخریف و الشتاء ۱۴۴۴ شماره ۱ (پیاپی ۷) 5-29

کلیدواژه‌ها: المفارقات الزمنیه غسان کنفانی عائد إلی حیفا جیرار جینت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۸۲
الزمن عنصر أساسی یربط المقاطع السردیّه و الحوادث علی التسلسل الخطی للزمن فی الروایه الکلاسیکیّه، أو علی عدم التسلسل المنطقیّ للزمن فی الروایه الجدیده. فی هذا الأسلوب من السرد، للزمن إمکانیه الانفتاح علی الماضی و المستقبل من خلال الاسترجاعات و الاستباقات الزمنیّه کما استخدمهما غسّان کنفانی فی روایته «عائد إلی حیفا». فی الحقیقه، اهتمّ کنفانی بخرق الترتیب الزمنیّ و تیار الوعی وبذلک یمنح الروایه التمیّز والفراده، و یدلّ علی التشرّد و التحیّر الشخصیات بشکل فنّی. تستهدف الدراسه البحث عن وظیفه المفارقه الزمنیّه اعتماداً علی المنهج الوصفی_التحلیلی، لکی تبیّن مدی تأثیرها علی المخاطب، ودورها فی التعرّف علی الشخصیات و الحوادث. وصلت الدراسه إلی أنّ الاسترجاعات الخارجیّه وردت 31 مرّه فهی قد حظت بأوسع مجال فی خلق المفارقات الزمنیّه؛ تتمثّل الاسترجاعات بکافّه أنواعها عبر الدیالوج و استثاره ذکریات الحرب و التشرّد من خلال آلیات الحواس، اللحظه الحاضره، و الفضاء مثل الشاطئ، الشوارع، البیوت؛ هذه الاسترجاعات خاصّه بنوعیها الکامل والتکمیلی تساعد السارد على تقدیم معلومات شامله حول تشرّد الفلسطینیّ أثناء نکبه فلسطین فی عام 1947م، والحکی عمّا جرّبه النّاس من الإرهاب عبر الترحال والاغتراب طوال قرن العشرین. یأتی شخصیه سعید بالاستباق التقریری و الإیحائی 7 مرّات لتبلور الوعی فی عام 1967م. قام کنفانی بتوظیف الاستباقات الزمنیّه للتعبیر عن انتظاره للحرکه الإیجابیّه تجاه الوطن وتفاؤله بأنّ الشعب سیدفع أی ثمن فی سبیل الأهداف الوطنیّه.
۳۸۵.

التحلیل النفسي للشخصیة الخاضعة في روایة "بین القصرین": شخصیة أمینة نموذجاً (على أساس نظریة کارین هورني)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الخریف و الشتاء ۱۴۴۴ شماره ۱ (پیاپی ۷) 31-52

کلیدواژه‌ها: السردانیه العربیه تحلیل الشخصیه کارین هورنی الشخصیه الخاضعه الخضوع نجیب محفوظ بین القصرین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۷۳
یعتبر النقد النفسی الیوم من أهم مقاربات النقد الأدبی. کانت کارین هورنی طالبه فروید؛ وقد انتقدت بعض نظریاته على الرغم من تأثرها به. ذکرت هورنی فی نظریتها عن التناقض الأساسی أن المرض النفسی هو نتیجه علاقات عنیفه وغیر طبیعیه بین الناس والأطفال. لذلک، وفقاً لنظریه هورنی، فإن الطفوله هی العامل الأکثر تأثیراً فی ظهور أنواع الشخصیه (العاطفیه -الدیکتاتوریه- الانعزالیه)، والتی أصبحت فیما بعد أساساً لتحلیل بعض الأعمال الأدبیه. یعد نجیب محفوظ أحد أبرز الکتاب فی العالم العربی، فقد قام بتألیف روایات تتوافق فیها العدید من الشخصیات مع نمط هورنی بسبب الصراع الداخلی. فی هذا البحث، سنقوم بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی لمحاوله فحص الأبعاد النفسیه المختلفه لإحدى الشخصیتین الرئیسیتین فی الروایه الأسریه والاجتماعیه «بین القصرین» وهی أمینه أم الأسره تُعرف بالشخصیه الخاضعه. تشیر النتائج إلى أن أمینه هی مثال واضح على نوع الشخصیه الخاضعه. من سمات الشخصیه الخاضعه، الاستسلام وضعف الثقه بالنفس أو انعدامها، وهو نوع من العلاقه بین العله والمعلول، وهی تتجلى أکثر من غیرها فی شخصیه أمینه.
۳۸۶.

النّقد الثّقافی فی روایه "إنّه یحلم أو یلعب أو یموت لأحمد سعداوی بناءً علی نظریه فوکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 373-402

کلیدواژه‌ها: النقد الثقافی نظریه فوکو الروایه العراقیه أحمد سعداوی إنه یحلم أو یلعب أو یموت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۱۷
یعدّ النّقد الثّقافی من أهم الظّواهر الأدبیه فی أدب ما بعد الحداثه والّذی یهتمّ باستکشاف الأَنساق الثّقافیه المضمره ودراستها فی سیاقها الثّقافی والاجتماعی السّیاسی والتّاریخی والمؤسّساتی فهماً وتفسیراً. من بین الثقافات المختلفه، الثّقافه العراقیه مرّت بسنواتٍ عصیبهٍ وذاقت تجربهً مریرهً تحت طاحونه الحروب؛ الحرب المفروضه على إیران أولاً والحرب ضدَّ الکویت ثانیاً وما شاهدته من الغزو الأمریکی وظهور الجَماعات المتطرّفه. فکلّ ما رسَمه فی الأعمال الأدبیّه المعاصره یساهم السّرد فی البوح عن آهات الإنسان العراقی المعاصر وما تدوی من العاهات الثّقافیه التی جعلها أحمد سعداوی الروائی العراقی المعاصر موضوع اهتمامه للتّطرّق إلیها فی أعماله؛ حیث باتت روایه إنّه یحلم أو یلعب أو یموت تصویراً وسرداً یعالج ما ینقص المجتمع تقویضه. هذه الروایه یثور على العاهات الثقافیه بتصویره فضاءات فساد استخدام القوّه بأحسن ما یکون. هذا وقد عالج المقال العاهات الثّقافیه عبر الخطاب الفوکولی الّذی یعتمد على تقنیات القوّه لیکشف عن تأثیرات السّلطه وما نتج عنه من العنف. فیتطرق المقال إلى تبیین الأنساق المضمره الثّقافیه والتّاریخیه عبرَ البیئه الحضاریه وما یُتقن الاختفاء تحتَ عباءه النّص على أساس المنهج الوصفی – التحلیلی. فجُلّ ما توصل إلیه هو أنّ استخدام القوّه بأنواعه الثّلاثه المتمثّله فی نظریه فوکو أدّت إلى عاهات ثَقافیه تتمثّل فی ضعف إیدیولوجیا والهجره والانحطاط الخلقی الذی یتظاهر فی السبّ والتّوبیخ والشّجار والعصیان والاستهزاء بمشاعر الآخرین، مروراً بالمنابزه بالألقاب ووصف الآخرین بالصّفات السیئه.
۳۸۷.

دراسه أسباب المجانسه في ترجمه المتشابهات اللفظیه في القرآن الکریم: ترجمه الرضائی الأصفهانی أنموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 161 - 186

کلیدواژه‌ها: ترجمه القرآن الکریم الترجمه من العربیه إلی الفارسیه المجانسه المتشابهات اللفظیه الرضائی الأصفهانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۷۲
إنّ النص القرآنی نصّ متنوّع فی الأسلوب، ومن مظاهر تنوّع الأسالیب فی القرآن الکریم آیاته المتشابهه فی اللفظ، ولیس المقصود هنا المتشابهات مقابل المحکمات من الآیات، فإنما هی آیات یتقارب تشکیلها اللغوی الظاهری، وتتّسع آفاقها الدلالیه المتنوّعه. فهذه الآیات تشکل تحدیًا لغویًا للمترجمین، بحیث یصعب علی المترجم حفظ تنوع هذه الآیات، وأحیانًا یقوم بالمجانسه بینها. والمجانسه تتمثل فی توحید نسیج الأصل المتنوع کما یشیر إلیه أنطوان برمان، وهی من التغییرات السلبیه فی الترجمه. یحاول المترجم فی الترجمه الدقیقه الأمینه تجنّب هذا التغییر. ترجمه الرضائی الأصفهانی للقرآن الکریم من الترجمات التی اهتمّ المترجم فیها بالدقه، وقد أشارت البحوث التی قارنت بین الترجمات من حیث ترجمه المتشابهات اللفظیه إلی نجاح المترجم فی هذا الأمر بالنسبه إلی سائر المترجمین، وقد اختارت الدراسه الحالیه هذه الترجمه لهذا السبب. تدرس هذه المقاله ترجمه المتشابهات اللفظیه من حیث حفظ الاختلافات الدقیقه بینها أو عدم حفظها، وتبحث عن أسباب المجانسه بینها. یعتمد البحث علی المنهج الوصفی التحلیلی من خلال استقراء هذه المواضع، ویدرس أسباب المجانسه فی الترجمه إلی الفارسیه، من خلال الآیات التی جانس المترجم فی ترجمتها، ویوّضح نسبه حفظ الاختلافات أو عدم حفظها فی الرسم البیانی. من النتائج التی وصل إلیها البحث، هی أنّ المجانسه تأتی بسبب الاختلافات الموجوده بین اللغتین، فمنها الأسالیب العربیه التی لاتوجد فی الفارسیه، نحو اتّباع النعت منعوته، والاشتقاق، والتعدیه بواسطه حرف الجر، والموصول المشترک بین المفرد والجمع، والتخفیف والجنس. وفی مجال المفردات، فإنّ المترادفات فی العربیه أکثر بالنسبه إلی الفارسیه، وهذا یؤدّی إلی المجانسه فی ترجمه الأسماء المترادفه. والحروف أیضًا یختلف کیفیه استخدامها فی العربیه بالنسبه إلی الفارسیه؛ فالحروف تستخدم فی العربیه بمعانٍ مختلفه وتأتی فی مکان حروف أخری وهذا أیضًا یؤدّی إلی المجانسه . وأظهرت دراسه ترجمه الرضائی أیضًا أنّ المترجم قد جانس عن قصد بین آیاتٍ بقرینه الآیه المتشابهه، فذکر ما قد حذف من آیه، مستفیدًا بما قد ذکر فی الآیه المتشابهه.
۳۸۸.

تشابه المفردات شکلا أو مضمونا ودورها فی العملیه التعلمیه عند متعلمی اللغه العربیه من الناطقین بالفارسیه دراسه الأخطاء المفرداتیه فی مهاره التعبیر المکتوب للطلاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: تعلم اللغه العربیه مهاره التعبیر المکتوب المفردات المتشابهه تحلیل الأخطاء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۲۱۱
إن اللغه الفارسیه تختلف عن اللغه العربیه، من حیث البناء والقواعد؛ ولکن بینهما قرابه، من حیث المفردات شکلا أو مضمونا أو کلیهما. یبدو أن الاشتراک اللغوی یعد فرصه متاحه لمتعلمی اللغه العربیه من الناطقین بالفارسیه من ناحیه، کما هو یعد خطرا لهم من ناحیه أخرى. یعد هذا الاشتراک فرصه کبیره للناطقین بالفارسیه؛ لأنهم لا یضطرون إلى القیام باستقصاء معنى کل مفرده یسمعونها أو یقرؤونها فی المعجم، مثل ما یعمل الأروبیون وأهل اللغه الصینیه فی تعلم اللغه العربیه، بل الناطقون بالفارسیه لدیهم المخزون اللغوی الذی یغنیهم عن المراجعات المکرّره للمعجم بواسطه هذه المفردات المشترکه. ولکن المتعلم قد یواجه المشکله فی هذه المرحله؛ لأنه یظن أنه قد فهم معنى المفرده؛ ولکن هذا الظن خاطئ، ولهذه المفرده معنى آخر فی اللغه العربیه. على هذا، یهدف هذا البحث إلى معرفه دور هذه المفردات فی عملیه تعلم اللغه العربیه مستعینا بدراسه الأخطاء التحریریه لمتعلمی اللغه العربیه من الناطقین بالفارسیه فی توظیف المفردات المتشابهه باستخدام اختبار فی مهاره الکتابه الأولى اعتماداً على المنهجین المسحی (إجراء الاختبار) والتحلیلی (التحلیل التقابلی وتحلیل الأخطاء). فیشمل الحقل الدراسی أقسام اللغه العربیه فی مرحله البکالوریوس بجامعات إیران الحکومیه. وتتناول عینه الدراسه 94 متعلما فی فرع اللغه العربیه وآدابها فی مرحله البکالوریوس؛ أما حدود الدراسه لإجراء الاختبار فتشمل تسع جامعات: طهران، والعلامه الطباطبائی، والخوارزمی، والزهراء، وجیلان، وشیراز، وبوعلی سینا، والفردوسی، وأراک. تظهر النتائج أن متعلمی اللغه العربیه من الناطقین بالفارسیه یعانون من الضعف فی تمییز المعنى للمفردات المتشابهه فی اللغتین فی کتاباتهم باللغه العربیه وتوظیفها؛ على هذا، لهذه المفردات دور سلبی فی عملیه تعلم اللغه العربیه فی کثیر من الأحیان.
۳۸۹.

عملیه التأویل فی نطاق تلقی المفارقه قصیده نزف الحبیب شقائق النعمان، لمحمود درویش أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 121 - 136

کلیدواژه‌ها: التأویل التلقی نزف الحبیب شقائق النعمان محمود درویش المفارقه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۲۲۰
إنّ المفارقه أداه بید المؤلف یؤمئ إلى أغراض مختلفه بوسیط لغوی متکامل مستخدماً أسالیب ممتعه متقنه فی اللغه والفن، حتى یجعل المتلقی یفهم مغزى الکلام، دون استخدامه مباشرا ولیتنحّی عن الاستجابات السالبه التی یحتملها؛ ومن جانب آخر، یستطیع المستخدم أن یحول دون فهم المتلقی ویجعله ضحیه المفارقه باستخدام بعید عن الصور الذهنیه التی یفرضها المتلقی ویحتملها. وبما أنّ المفارقه تحتاج إلى عملیه التلقی فی کلا الموقفین، فالمتلقی یستعمل آلیه التأویل، إمّا على ما یؤوّل أو على أنّ التأویل غیر ناجح لقصد المؤلف. فمهما کانت المفارقه آلیه بید المؤلف فالتأویل یصاحب المتلقی، واستقباله یحتّم أمر المفارقه ناجحه. وهذه المقاله دراسه تحلیلیه تتناول قصیده نزف الحبیب شقائق النعمان ، للشاعر المعاصر، محمود درویش، لتعتنی بالمفارقه، على أنّها بحاجه ماسه إلى القراءه والتأویل والتفسیر، مما یجعل المتلقی عالماً بانعکاسات اللغه، ومما یأمله الجمهور المراقبون. فالمفارقه بکلا نوعیها تحتاج إلى تفاسیر وتأویلات من مستقبلها إن کان ضحیه المفارقه أو مراقبها، فهذه التأویلات تجعل الکلام أکثر تأنقاً وشفافیه والأغراض أوقع کفاءه وتدفقاً، وهی تحتاج إلى مهارات عملیه وخبرات لغویه وبلاغیه وقراءات متعدده وفهم سیمولوجی هرمنوطیقی، وأخیراً تحتاج إلى مهارات تفسیریه تأویلیه لتوصل المتلقی إلى محتوى المفارقه، کما فعلنا فی قصیده محمود درویش وألممنا بتلک المهارات، وقد تؤثر کثیر من العوامل النفسیه والاجتماعیه واللغویه فی تأویلات المتلقی فتجعله غیر ناظر بما یقصده المؤلف.
۳۹۰.

مزاحم العقیلیّ، العاشق المنسیّ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 107 - 136

کلیدواژه‌ها: مزاحم العقیلی العاشق الغزل العصر الأموی الأدب العربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۵۸
مزاحم العقیلیّ شاعر أُموی فحل، ولکنّه شاعر غیر مشهور. ربما لأنّه أدار ظهره للشّهره ؛ إذ ظلّ مقیماً فی بادیه قومه، یعیش حیاه بسیطه، هادئه، بعیده عن صخب مراکز النّشاط -الأدبیّ والسیاسیّ- فی الدوله الأمویه. وفی البادیه کان مزاحم بعیداً عن أسباب الشّهره، ولکنّه کان قریباً من نبض الحیاه. فلقد هیّأت له حیاه البادیه أسباب التأمّل العمیق فی الطّبیعه، وأرهفت أحاسیسه، فتلمّس ما فیها من جمال. وترک ذلک کلّه أثره فی صوره الشّعریه، ولاسیّما صوره المرأه، حتّى لیمکن القول إنّ إحساسه بالمرأه لم یکن ینفصل عن إحساسه بالطبیعه؛ الطبیعه البکر التی ظلّت بمنأى عن ید الإنسان.
۳۹۱.

من إشکالیات فن التعبیر الکتابی فی التعلیم الجامعی الإیرانی

نویسنده:
منبع: التنظیرات و النقد فی الادب العربی سال اول بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 1 - 16

کلیدواژه‌ها: الإشکالیات فن التعبیر الکتابی الطلاب الناطقون بالفارسیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۱۵۷
یعدّ فن التعبیر الکتابی من المساقات التی تعرض عاده فی السنوات الأولی من الدراسه لطلاب البکالوریوس فی قسم اللغه العربیه وآدابها أو ترجمتها ویواجه الطلاب الناطقون بالفارسیه فی إیران مشاکل عدیده بهذا الشأن حتی لا یکاد یستثنی أحد من الحیره والإرباک فی مزاوله هذه الوحده التدریسیه. ومن جمله هذه الإشکالیات ما یرتبط بفن التعبیر بشقیه الشفهی والکتابی أو التحریری. رکّزت هذه الدراسه فی رصد هذه الإشکالیات، کما تقوم هذه الدراسه بطریقه وصفیه تحلیلیه بتعریف هذه الإشکالیات وأسبابها لتعطی حلولا للوقایه منها وتبین أن الأسباب تعود إلی إشکالیات النظام الجامعی وإشکالیات تخص طرق التدریس و إشکالیات عدم إتقان أسیاسیات لغویه وإشکالیات عدم إتقان أساسیات لغویه و إشکالیات نفسیه. وتتصدر الإشکالیه الخاصه للنظام التعلیمی وفتره عرض الماده من أهم الأسباب التی تمهد الأرضیه للمشاکل الأخری کما تکون مشکله التطبیقات والبرمجیات المعاصره التی باتت فی متناول الأیدی دون تقییم لها وتحذیر أحیانا والتصورات الناجمه من لغه الأم مما یؤثر سلبا علی تعلیمیه التعبیر الکتابی أثرا یبقی ویضرّ .
۳۹۲.

شعر و چیستی آن از نگاه ابن خلدون ناقد بنی احمر

نویسنده:
منبع: التنظیرات و النقد فی الادب العربی سال اول تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 67 - 85

کلیدواژه‌ها: ابن خلدون ادبیات نقد ادبی ماهیت شعر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۲۱۱
نقد ادبی به معنای مطالعه، بحث، ارزیابی انواع ادبی است و می تواند به شکل یک گفتمان نظری بر اساس نظریه ادبی باشد یا بحث مفصل تری که حالت گزارش گونه در باب یک اثر ادبی داشته باشد. ابن خلدون باب ششم کتاب «مقدمه» خود را به علوم و اقسام آن، شیوه های تعلیم و تربیت اختصاص داده است. وی همچنین در این باب به ادبیات و به شکل خاص به شعر نیز به طور ویژه پرداخته است. یکی از مهم ترین رویکردهای ابن خلدون توجه به مفهوم شعر و افزودن موضوعی جدید در نظریه شعر اعراب با عنوان «ملکه شعر» است. او ماهیّت شعر را به گونه ای متفاوت از سایر نقّادان ادبی بیان می دارد و موهبت و ملکه شعری را در ترازوی نقد و تحلیل قرار می-دهد. هدف از این بحث، بررسی مفهوم و ماهیت شعر از نگاه ابن خلدون به عنوان یک ناقد ادبی است، تا تفاوت بین نظر او در این مورد با دیگران را تبیین نماید که در نهایت با بررسی روش تحلیلی توصیفی رویکردهای نقدی ناقد و تحلیل دیدگاه های او به شناخت نسبتاً جامعی از شخصیت ادبی- نقدی او می توان دست یافت. شیوه نقدی ابن خلدون متأثر از نگرش تاریخی اش است و زمان و مکان را دخیل در نقد می داند و اکتساب و حفظ زبان را عامل موفقیت شاعر می پندارد و معتقد بود شعر علاوه بر داشتن وزن و قافیه کلامی است بلیغ و مبتنی بر تصویر و ایماژ که هر بیت آن در معنا و مفهوم، مستقل از قبل و بعد می باشد.
۳۹۳.

الاستلزام الحواریّ فی الخطاب القرآنیّ وفق نظریَّه غرایس "قصَّه زکریّا ومریم العذراء (علیهما السَّلام) أنموذجاً"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۳ 83 - 102

کلیدواژه‌ها: الخطاب القرآنی القصص القرآنیه الاستلزام الحواری نظریَّه غرایس زکریا ومریم (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۳۱۸
إِنَّ الاستلزام الحواریّ، کأبرز المفاهیم فی البحث التداولی الغربی الحدیث، لصیق بلسانیَّات الخطاب الَّتی أخذ معها الباحث الّلسانی منحی متمیِّزا. وقد أظهر الاستلزام الحواریّ جانباً من جوانب الإعجاز فی القرآن الکریم، وتکمن أهمّیته فی تفسیر التراکیب القرآنیّه وربطها بمقامها. وهذه الدراسه محاوله لتطبیق نظریه الاستلزام على قصّتی زکریّا ومریم -علیهما السَّلام- فی القرآن موزَّعه فی سورتی آل عمران و مریم؛ وسبب اختیار هاتین القصّتین یرجع إلی أنَّهما أبلغ وأروع القصص القرآنیّه فی خرق العادات، وهما موجَّهتان فی أَسالیبهما للتأثیر علی المخاطب وتعاملاتِه واستماله العقول وتوجیه النّفوس. وبما أنَّ القصّه تلعب دوراً بارزاً فی التربیه ولا تزال موضع عنایه البشر، فقد اتّخذ البارئ – عزَّ وجلّ- القصص وسیله من وسائل الإقناع والتأثیر فی کتابه العظیم وضمّنها أدلّته وحججه علی الجاحدین والمشرکین. وقد اکتفی هذا البحث بمبدأ التعاون الَّذی جاء به غرایس باعتباره منظّراً لهذا البحث التداولی الحدیث بطریقه وصفیَّه تحلیلیه. والنتائج تدلُّ علی أن عشر حوارت فی القصَّتین تشمل الاستلزام الحواریّ، حیث عدلت عن المعانی الحقیقیه إلی المعانی المجازیه المستلزمه لتعطی دلالات جدیده وأنَّ خرق قاعده الکم والکیف أکثر الخروقات لتحقیق الاستلزام الحواریّ. وفی الحوارات الخاصَّه لزکریَّا ومریم (علیهما السَّلام)، تم خرق قواعد الحوار بطریقه تناسب الاستلزام الحواریّ ومن أهمّ ملامح ذلک استخدام اسم الاشاره، الإیجاز، الإطناب، والصور البیانیه لتظهر کرامه زکریَّا (علیه السَّلام) وشوقه من أعماق النفس للذریَّه وکرامه مریم (علیها السَّلام) بخارق العاده فی حملها وقداسه ولدها وتنزیهها من التهم الشنیعه الَّتی اتهمها بها قومها. 
۳۹۴.

سیمیائیه العنوان فی شعر نادیه الملّاح دیوان مرثیه راقصه لملاک لم یخلق بعد نموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 37 - 52

کلیدواژه‌ها: السیمیائیه العنوان الشعر المعاصر نادیه الملّاح مرثیه راقصه لملاک لم یخلق بعد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۳۹۷
المنهج السیمیائی منهج حدیث یتمتّع بفاعلیه کبیره فی قراءه النصوص الشعریه، للکشف عن نظام العلامات وتبیین وجوه الدلاله الکامنه فی کل نظام سیمیائی. یفتح هذا المنهج آفاقاً بین النصّ وقارئه ویعتمد على ضوابط محدّده. إنّ العنوان من أهمّ النقاط التی تعالجها السیمیائیه؛ إذ یعدّ من المفاتیح لسبر أغوار النصّ، وله دور أساسی فی الکشف عن غایه العمل الأدبی. فهو الذی یحدّد هویه النص ویختزل معانیه ودلالاته المختلفه وأداه لقراءه أفکار الأدباء ومشاعرهم. إن العناوین المختاره لقصائد نادیه الملّاح الشاعره البحرینیه المعاصره ذات نزعه رومانسیه ترسم علامات وألوانا إشاریه یمتزج بعضها مع الآخر فی لوحه سیمیائیه یمکن تحلیلها وتأویلها من خلال المنهج السیمیائی؛ لذلک اختصّت هذه الدراسه بکشف هذه العلامات من خلال آلیات المنهج السیمیائی التی تعدّ الأقدر على استنباط تلک الدلالات من خلال بیان ممکنات النصّ بالعنوان. یعتمد هذا البحث على المنهج الوصفی التحلیلی من خلال استقراء بنیه العناوین الصرفیه والنحویه والدلالیه، واستعراض أهمّ مظاهر الانزیاح الواقعه فی عناوین قصائد نادیه الملّاح. أظهرت الدراسه أنّ عناوین قصائد نادیه الملّاح وثیقه الصله بالنص ومفتاح للولوج إلى نصّها کنقطه التلاقی بین الشاعره والنصّ. إنّ الشاعره فی اختیار العناوین تبدو متأثره بحوافزها النسویه الرومانسیه التی تناسب مشاعرها وتتجلّى فی معجمها اللغوی؛ فتارهً توحی بالحزن وتارهً أخرى تمثل الفرح؛ لذلک یمکن کشف نفسیه الشاعره وأفکارها وعلاقتها باللّٰه والإنسان وغیر الإنسان من خلال العناوین المعتمده فی الدیوان. تهیمن الجمل الاسمیه على العناوین دلاله على حاله من الثبوت والدوام فی عقائدها ومشاعرها الإنسانیه. تختزل أغلب عناوین قصائد الملّاح مضمون القصیده، وتکرّر الشاعره مفردات العنوان فی قصائدها، کجزء لا یتجزأ من النص الشعری. یکثر فی عناوین قصائد الملّاح توظیف الآلیات الفنیه التی تضفی جمالیه فنیه على النص، کالانزیاح الترکیبی والانزیاح التصویری. یغلب فی هذه العناوین الحذف بالنسبه إلى غیرها من أنواع الانزیاح الترکیبی وتوظیف التشخیص بالقیاس إلى غیرها من أنواع الانزیاح التصویری.
۳۹۵.

واکاوی مضامین اجتماعی در شعر ایمن العتوم (مطالعه موردی دیوان «نبوءات الجائعین»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: التنظیرات و النقد فی الادب العربی سال اول پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ 57 - 76

کلیدواژه‌ها: ادبیات معاصر شعر عربی مضامین اجتماعی ایمن العتوم دیوان نبوءات الجائعین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۲۳۶
ادبیات، رابطه محکمی با اوضاع اجتماعی هر جامعه دارد. در رابطه میان ادبیات و اجتماع یک بازخورد دو طرفه تاثیر پذیری و تاثیر گذاری وجود دارد. در این میان شعر ارتباط تنگاتنگی با مضامین اجتماعی دارد و شاعر از شعر در جهت بیان مشکلات جامعه بهره برده است. این پژوهش در پی آن است که مضامین اجتماعی را در شعر ایمن العتوم بررسی کند. العتوم مانند هر شاعر دیگری از اوضاع اجتماعی زمان خویش تاثیر پذیرفته و مضامینی همچون فقر، عدالت خواهی، وطن گرایی، ظلم و خشونت در اشعار او به وضوح نمایان است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و با تاکید بر مطالعات کتابخانه ای و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا بر آن است که دیدگاه شاعر را نسبت به اوضاع اجتماعی جامعه بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می دهد که نویسنده زاویای مختلف جامعه نابسامان را با زبانی برنده و دیدی در خور تحسین، بیان می کند و شاعر به عنوان فردی اصلاح کننده؛ با بیان مضامین اجتماعی، وظیفه خود را در خدمت به همنوعان خود به خوبی ایفا می کند و  خواستار احیای حقوق پایمال شده مردم و برقراری عدالت و دوری از ظلم و ستم و پرهیز از خشونت است.
۳۹۶.

نقد و بررسی تأثیر بن مایه های فکری فرمالیسم در نظریه های ادبی ادونیس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم بهار و تالستان ۱۴۰۰ شماره ۲۲ (پیاپی ۸۰) 146 - 168

کلیدواژه‌ها: تأثیرپذیری نظریه های ادبی ادونیس مکتب فرمالیسم بن مایه های فکری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۳۴۵
مکتب ادبی فرمالیسم یکی از مهم ترین مکتب های پیشرو و شالوده شکن در نقد ادبی جهان بوده است. این مکتب با ظهورش بسیاری از اصول سنتی در عرصه ی نوشتار و سنت های ادبی را تحت الشعاع قرارداد. فرمالیست ها به مسئله فرم، زبان ادبی و... بسیار توجه می کردند تا به هدف اصلی خود یعنی ادبیت دست یابند. ادونیس، شاعر و ناقد پرآوازه عرب، ازجمله برجسته ترین نظریه پردازان ادبی معاصر به شمار می رود که تأثیرپذیری و الهام گرفتن از مکاتب گوناگون را منبعی در جهت گسترش و غنای دیدگاه های ادبی خود به کار گرفته است. فرمالیسم از مهم ترین مکاتب غربی است که می تواند بر روی نظریات ادبی وی تأثیر فراوانی نهاده باشد. لذا در پژوهش حاضر بر آنیم که نظریه های ادبی ادونیس را از منظر همخوانی با مبانی فرمالیستی مورد نقد و بررسی قرار دهیم. روشی که ما در این پژوهش بهره گرفتیم، تحلیلی - توصیفی با استفاده از ابزار تطبیق و مقایسه است که الگوی آن مزجی میان رویکرد فرانسوی و آمریکایی است. برای این منظور در بحث اصلی مقاله به کاوش سخنان ادونیس، در رابطه با نحوه تأثیرپذیری اش و نیز بررسی مهم ترین مبانی مشترک و متفاوت میان دیدگاه های ادبی وی با فرمال ها پرداختیم و در خاتمه به این نتیجه رسیدیم که در سخنان و دیدگاه های ادبی ادونیس شواهد متعددی وجود دارد که می تواند گواهی بر شناخت و تأثیرپذیری اش از فرمال ها باشد. ازجمله اصلی ترین شواهدی که رنگ و بوی فراوانی از دیدگاه های فرمالیستی در آن دیده شد، نقش بارز زبان ادبی در دیدگاه های ادونیس و نیز تلاشش برای افزون نمودن ادبیت متن است.
۳۹۷.

صوره المرأه وحقوقها فی روایه "إمرأه النسیان" لمحمّد براده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۳ (پیاپی ۸۱) 151 - 173

کلیدواژه‌ها: الروایه المعاصره حقوق المرأه محمد براده إمرأه النسیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۳۰۲
تعتبر قضیه المرأه وحقوقها والقضایا التی تدور حولها من الموضوعات التی تحظی باهتمام المعاصرین والفکر الحدیث، رغم أن الدفاع عن حقوقها یعود إلى قرون ماضیه، إلا أن هذه القضیه ما زالت جدیده فی الأوساط الثقافیه والاجتماعیه. تدور المناقشات حول حقوق المرأه غالبا حول المساواه مع الرجل فی جمیع الحقوق على المستویین الفردی والاجتماعی، فضلاً عن حریه المرأه من جمیع القیود الاجتماعیه والفردیه. محمّد براده (1987 م.) وهو روائی مغربی یتناول فی روایاته قضایا المجتمع المغربی. ومن أهم روایاته فی هذا المجال روایه امرأه النسیان وهی موضوع دراستنا. نعتمد فی هذه الدراسه على المنهج الوصفی والتحلیلی لمعالجه قضیه المرأه وحقوقها فی الروایه. ویشیر بعض النتائج إلى أن الکاتب حاول تقدیم وجهه نظره المؤلمه عن المرأه فی المجتمع المغربی خلال کلمات شخصیه ف. ب؛ فقدت المرأه هویتها وعانت من الإلهاء والضیق النفسی الذی کانت تعیشه فی الداخل. یصوّر الکاتب التناقض بین المرأه الجدیده والمرأه التقلیدیه بالنسبه لنا، کما یصوّر لنا الطلاق وآلام المرأه المطلقه لأن الطلاق مخیف بالنسبه للمرأه لأنها تعتبر الطلاق عنوانا للعهر فی المجتمع. فانفصال المرأه عن الرجل یجعلها عاهره فی المجتمع وأعین أفراد الأسره. وهکذا یدافع الراوی عن حقوق المرأه وحریاتها وینتقد الشذوذ الجنسی فی مجتمعه وکذلک وجود الظلم والعنف فی المجتمع الذکوری.
۳۹۸.

البطل فی الروایه العراقیه؛ روایه الرجل الآتی لعبدالهادی الفرطوسی أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۲ الربیع و الصیف ۱۴۴۳ شماره ۲ (پیاپی ۴) 68-86

کلیدواژه‌ها: االبطل الروایه العربیه روایه الرجل الآتی الفرطوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۷۰
تسعى هذه الدراسه إلى البحث فی روایه الرجل الآتی للروائی العراقی د.عبدالهادی الفرطوسی من خلال احد أهم عناصر البناء الفنی فی الروایه ونعنی به الشخصیه ولکن لیس الشخصیه عموما وإنما الشخصیه البطولیه أی البطل تحدیدا لعده أسباب لعل أهمها: أولا: عنوان الروایه وما یحمل من دلالات لا تخفى على القارئ ولاسیما فی العراق، ویمکن القول بعباره أخرى إن الروایه هی التی فرضت عنوان هذه الدراسه ومنهجها. ثانیا إن الروایه کتبت ونشرت قبل الاحتلال، أی فی وقت کانت الرقابه على المطبوعات فی أقصى مداها، بید أنها لم تنشر فی العراق وإنما نشرت فی الشارقه فی الإمارات العربیه المتحده.و ثالثا: إن الروایه قد فازت هناک بجازه الإبداع الروائی. یدرس الباحث فی هذه الدراسه روایه الرجل الآتی بمنهج وصفی تحلیلی. أظهرت أهم نتائج البحث أن سبب تسمیه الروایه "بالرجل الآتی" هو أن هذا الشخص هو الرجل الذی ینتظره الوقت وله خصائص معینه، ربما إذا لم نستطع أن نقول بشکل قاطع أن الانتظار ک مخلوق ثابت فی هذه الروایه هو موجود فی المکان والمکان وحتى الزمان، مخلوق تتجلى رجولیته الحقیقیه فی حضوره وظهوره فی هذه الروایه ، وتتفکک الرجولیه السابقه التی هی نوع من الرجولیه الفارغه.
۳۹۹.

حکم الإمام علی(ع) من منظور المعاصرین السنه دراسه وجهه نظر طه حسین نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم یهار و تابستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۷) 229-258

کلیدواژه‌ها: الإمام علی (ع) الخلافه طه حسین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۳۶
بعد التغییرات السیاسیه والفکریه المختلفه وغیرها فی الفتره المعاصره، تمّ تقدیم فرص جدیده للمفکرین الشیعه والسنه. التقلیل من حدّه التحامل والحصول على فهم أوضح ورؤیه أکثر واقعیه لأحداث صدر الإسلام، ولاسیّما خلافه أمیر المؤمنین (ع)، تُعدّ من أبرز هذه الفرص. على سبیل المثال، إنّ القراءه الشیعیه والتی کانت تُعتبر هامشیه، أدّت إلى لفت انتباه علماء السنه. وفی هذا البین کان طه حسین من هؤلاء المفکرین الذین تأثّروا بالأجواء المذکوره وأعادوا قراءه الأحداث الواقعه فی فتره حکم الإمام علی (ع). ومن هذا المنظار، فإنّ هذا البحث یُعدّ مهمًا فی رؤیه وتحلیل هذا المفکر. لذلک، کان إدراک وفهم کیفیه وصف وتحلیل طه حسین لخصائص خلافه الإمام علی (ع) محورا لهذه الدراسه. بالإضافه إلى المنهج الوصفی، فإنّ المنهج التحلیلی لنص الفتنه الکبرى اعتمدنا فیه على استخدام خصائص نظریه لاکلا وموفه للخطاب. من خلال النتائج توصلنا إلى أنّ آراء وتحلیلات طه حسین تمّت من وجهه نظر الإیمان بدلاً من المنهج العلمی وإنّ تأثیر القراءه الشیعیه للأحداث واضح فی هذه التحلیلات؛ کما أنّ طه حسین یروی ویقیّم جمیع أعمال وسلوک الإمام (ع) فی مختلف جوانب الحکومه بما یتّفق تمامًا مع الدین والالتزام المستمر بقواعد الولاء والبیعه، وعلى النقیض من ذلک، یربط أعداءه بفئه الدنیویه ونقض الولاء.
۴۰۰.

تجلیات الأنا والآخر فی روایه المصابیح الزرق لحنّا مینه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۴۸) 235-278

کلیدواژه‌ها: الروایه السوریه الصوره الأنا والآخر الاحتلال المصابیح الزرق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۲۷۴
تعتبر صوره الأنا والآخر من ضمن الدراسات الأدبیه المقارنه ولقد تصدّى الباحثون لرصد تجلیات علاقه الأنا مع الآخر فی دراسات عده فی تجارب الروائیین العرب. ولقد کانت صوره الأنا والآخر بحسب بعض أشهر الروایات العربیه التی تطرقت لها ذات خصائص متعدده عبرت عنها تلک الروایات وشکلت منها تمثلات عکست الکثیر من تناقضات الرؤیه العربیه للأخرِ الغربی. وقد یکون الاهتمام منصباً على السؤال المطروح فی هذا الصدد، وهو کیف یمکن تقییم انعکاس "الأنا" و"الآخر" فی روایه المصابیح الزرق من حیث المواجهه والتفاعل ودورُها فی ترسیخ الهویه. وتعتمد هذه الدراسه علی المنهج الوصفی – التحلیلی من خلال الاستعانه بالمکتبه، وتهتمّ بدراسه "الأنا" والآخر من المنظور الصورولوجی. وتبین أنّ الأنا فی الروایه یتمثل فی عامه الشعب السوری خاصهً الطبقات المتوسطه والفقیره، بینما الطبقه المرفهه والمسؤولین کانت تمیل إلى الاستعمار وتسیر وَفق أجندته مما سبّب صراعاً مستمراً بین هذین التیارین. وتظهر تمثلات الآخر فی الروایه من خلال الفرنسیین والأتراک والإنجلیز والألمان والإیطالیین، وکان لدى الأنا الصوره الخاصه تجاه الآخر بحیث تختلف من دوله لأخرى. إنّ روایه المصابیح الزرق تسحب الصراعَ الدائر بین الأنا العربی مع الآخر الغربی إلى الأرض السوریه، ویظهر شکل الصراع بین الأنا العربی والآخر الغربی عبر الحرب والاستعمار، والعلاقه بینهما یحکمها العداءُ المستمیت، مما یؤدی إلى رفض شبه عام للآخر ویتمثل فی محاربته فی شتى الأسالیب والطرق.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان