فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۵۰۱ تا ۱٬۵۲۰ مورد از کل ۱٬۹۱۱ مورد.
بررسی پدیده «تکرار» در آراء نقدی ابن رشیق در کتاب العمده(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یکی از روش هایی که در نگارش متون ادبی در زبان عربی فراوان به کار می رود، پدیده تکرار است . این پدیده که از عصر جاهلی در میان سرایندگان رایج بوده است، مورد توجه ویژه ادیبان و دانشمندان علم بلاغت بوده و کوشیده اند که انگیزه ها و حالات مختلف استفاده از این روش را بررسی و روشن نمایند؛ به ویژه اینکه در قرآن کریم از این روش استفاده فراوانی شده است. همین امر، اهمیت بررسی این پدیده را دو چندان کرده است .
در این مقاله سعی بر آن است تا نظرات ابن رشیق قیروانی، یکی از بزرگان عرصه شعر و ادب و یکی از ناقدان برجسته قرن پنجم هجری ، درباره پدیده تکرار در متون ادبی، با مراجعه به کتاب العمده ی او بررسی شود .
این کتاب که آوازه ابن رشیق وامدار آن است ، یکی از مهم ترین کتاب های نقد ادبی در میراث کهن ادب عربی به شمار می رود و دربردارنده نظرات ناقدان پیش از خود در مسائل مختلف ادبی به ویژه مسائل بلاغی است .
همچنین در این مقاله ، تا آنجا که ممکن است نظرات برخی از صاحب نظران ِ عرصه نقد در موضوع « تکرار» ، با آراء ابن رشیق مقایسه شود تا ویژگی های این کتاب ارزشمند بیش از پیش برجسته و آشکار گردد .
مدرسة محمد مهدی البصیر النقدیة(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
الدکتور محمد مهدی البصیر من أعلام الأدب العربی والعراقی الحدیث، صاحب مدرسة نقدیة معاصرة تلاقحت فیها أفکار الشرق مع الغرب، حیث امتاز فیها بحریته النقدیة والأخلاقیة والتربویة. وقف فیها على ثغرات الموروث وعثراته، حارب فیها الغلو والجمود والتعسف، کان أسلوبه یمتاز بالإیجاز والوقوف على آراء النّقّاد القدامى والمحدثین، وانه من رجال العلمیة والموضوعیّة. کان یهتم دائماً بالشکل إلى جانب المضمون یتابع بدقة النقد اللغوی، والنحوی، والبلاغی، والأخلاقی، للمنظوم والمنثور، أیاً کان مصدره، قائله، کما انه لا یبتعد عن الموازنات بکل أطیافها وشتى أشکالها.
دراسة دور التشویق والتنبیه والعقاب في التربیة الأخلاقیة(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
أعدت هذه المقالة على أساس دراسة حول ممارسة التشویق والعقاب باعتبارهما من أهمّ الأسالیب المؤثرة فی التربیة الأخلاقیة. فبناء على التعالیم الدینیة تحظى التربیة الأخلاقیة بأهمّیة خاصّة تقدّمها على سائر أنواع التربیة التی یحتاج إلیها أبناؤنا لیکون لهم تواجد نافع وبنّاء ومؤثّر فی المجتمع. إذ یعوّل علیه فی کافّة أنواع الإعداد اللائق اجتماعیاً وسیاسیاً واقتصادیاً وما إلى ذلک. لقد کان التشویق والعقاب محطّ أنظار الأوساط التربویة والتعلیمیة منذ أمد بعید وحتى الیوم وقد عُنی به خبراء التربیة والمربّون والآباء والأمّهات وعدّوه رکناً أساسیاً وحاسماً فی عملیة التربیة والهدایة والإرشاد. وکذلک بالنسبة للنظام الإرشادی القائم على أساس التعالیم الدینیة فإنّ الأصل هو الحثّ والتشویق، حیث نرى أنّ القرآن وفی مواضع عدیدة وکذلک المعصومین علیهم السلام یؤکدون على السموّ بمنزلة الإنسان من خلال النظرة التبشیریة وتعزیز الحوافز الفردیة والجماعیة. وهذا ما نحن بصدده فی هذا المقال إذ نعتقد أنّ العقاب المنشود فی الإنشاء الدینی إنّما یأتی من أجل التنبیه والتخویف من العواقب الوخیمة التی یترتب علیها السلوک القبیح. وبناء على هذا فإنّنا نقوم فی هذه الفرصة المتاحة بإیضاح التربیة الأخلاقیة، ومکانتها وضرورتها بحسب مقتضى المقال وذلک بأسلوب وصفی وتحلیلی؛ أملاً فی أن نواکب المساعی القیّمة التی بذلها المفکّرون الکرام فی مجال التربیة والتعلیم من أجل السموّ بالقیم الإنسانیة عبر انتهاج أسالیب التربیة الصحیحة، فتخظى دراستنا الموجزة هذه باهتمام الأسر الکریمة والمربّین والمعلّمین وجمیع المعنیّین بشؤون التربیة الأخلاقیة، وما توفیقی إلاّ بالله علیه توکلت وإلیه أنیب.
الخوارزمی طود الجبر و الفلک و الأسطرلاب(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
عندما شملتِ الأرضَ رحمة السماء، و سادت رسالة خاتم الأنبیاء(ص) و رفرف بیرقُ الإسلام على أرجاء المعمورة بشریعته السمحاء، من الصین الى الأندلس و القارة السوداء، انتشرت اللغة العربیة على اعتبارها لغة القرآن و الدین فی کافة البلاد الإسلامیة و استعمل المسلمون العربیة فی جلّ ما دوّنوه من مصنفات و مؤلفات و اکتشافات و اختراعات. أمّا الشعب الایرانی فسرْعان ما استوعب معنى الدین الجدید حیث اعتنق الایرانیون الاسلام الذی تفاعل مع تراثهم الحضاری و اندمجوا فیه و استطاعوا أن یکونوا أکبر و أعظم غصون شجرة علومه الیانعة، و منهم:
أبو عبد الله محمد بن موسی الخورازمی، من أهل خورازم ببلاد فارس.
کان عالماً بالریاضیات فلکیاً جغرافیاً. له فضل فی تعریف العرب و الأوروبیین بنظام الأعداد الهندی، وضع کتابا فی الحساب یعتبر الأول من نوعه و کان أول کتاب دخل اوروبا و بقی زمنا طویلاً مرجع العلماء و التجار و الحاسبین.
عُرف علم الحساب عدة قرون باسم الغورتمی نسبة إلی الخورازمی. یعتبر مؤسس علم الجبر علما مستقلاً عن الحساب، و قد قام بحل معادلات الدرجة الثانیة بطرق هندسیة و أوجد جذریها إذا کانا موجبین. و نشر أول جداول عربیة عن المثلثات للجیوب و الظلال. ترجمت إلى الأتینیة فی القرن 12 المیلادی. و یعتقد أنه اشترک فی قیاس محیط الأرض أیام المأمون کما أدخل تحسینات على جغرافیة بطلمیوس، و نشر کتاب «صورة الأرض».
شاعران معاصر عرب در ایران ( مطالعه موردی محمد مهدی جواهری) (الشعراء العرب المعاصرون فی إیران؛ محمد مهدی الجواهری نموذجا)
حوزه‌های تخصصی:
تعنی المقالة الحاضرة بعد مقدمة وجیزة عن الصلات الموجودة بین الأدبین العربی والفارسی بالجواهری وإیران. فیقسم الکاتبان دراستهما عن الجواهری وإیران إلی مراحل ثلاث: أثر طبیعة إیران الخلابة فی شعر الجواهری، الجواهری والشعراء الإیرانیون، وأخیرا أشعار الجواهری الوطنیة فی إیران.
ویختم الکاتبان المقالة بالإشارة إلی أنّ الجواهری قد تأثر بالأدب الفارسی والأدباء الإیرانیین بعد أن سافر إلی إیران فی شبابه وقد التفت نظره إلی مظاهر الحیاة ولاسیما جمال طبیعة إیران والذی قد لطّف موهبته الشعریة.
جمالیّات الإغراب بین الإبداع والتلقّی فی النقد العربیّ القدیم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
الإغراب قدیمٌ قِدَمَ الإبداع؛ مستمرٌّ استمرارَه، ظلَّ حاضراً فی جهود النقّاد من عصر أرسطو حتّى الیوم على اختلاف بینهم فی درجاتِ الاهتمام به، وفی تجلّیاته التی اجتذبتهم إلى حلباتها؛ فجاءت جهودهم آراء مبثوثهً فی تضاعیف مؤلّفاتهم، أو مجموعهً فی فصلٍ، أو بابٍ من کتابٍ، أو آراء مشفوعهً بالاختیارات، أو اختیاراتٍ عنوانُها الإغرابُ. وهکذا انتظمَ جهودَهم حبُّ الإغرابِ عند کلٍّ من المبدع والمتلقّی، واللفظُ الغریبُ، وغرائبُ الأبیاتِ، وغرائبُ المبانی والمعانی، وغرائبُ الصور.
بید أنّنا نصرفُ النظرَ فی بحثنا هذا عن المستوى العمودیّ؛ ممثَّلاً باللفظِ الغریبِ الذی شُغِفَ به اللغویُّونَ والرواهُ، ونجعل وکْدنا الإغراب على المستوى الأفقیِّ ممثَّلاً بالتألیف، والتخییل، زاعمینَ أنَّه المحورُ الخفیُّ أوالصریحُ الذی انتظمَ الدرسَ النقدیَّ عند العرب؛ فاستغرق حفریّاتهم على عروق الذهب فی صنعه الشعر، وجهودَهم للقبض على أسرارِ ارتقاءِ المنظومِ إلى مراتبِ الشعریِّ التی عبَّروا عنها بالبیان والفصاحه والبلاغه.
گدازه های خشم در شعر و اندیشه ی مظفرالنواب
حوزه‌های تخصصی:
مظفرالنواب به عنوان یکی از شاعران برجسته و سرشناس عراقی در حوزه ی نقد سیاسی و اجتماعی و یکی از یکه تازان عرصه ی هجو، جایگاه ویژه ای در ادبیات معاصر عراق دارد. وی که تجربه ی روزگاری پرفراز و نشیب در دوران بی ثباتی سیاسی و سپس فشار و تبعید را تجربه کرده است، خشمگین از ناکامی سران عرب در حل معضلات اجتماعی و سیاسی به ویژه مسئله ی فلسطین و تمایلات سازشکارانه ی آن ها و نیز ناتوانی توده ی عرب در حل مشکلات پیش رویشان است با زبانی تند و هجایی عریان به نمایش کاستی های اجتماعی و سیاسی و انتقاد از مسببان وضعیت وخیم مردم عرب می پردازد بی شک توانایی های زبانی و تعبیرهای ساده به او کمک کرد تا بتواند طیف مخاطبان خود را گسترش بخشیده و پیام خویش را به آنان انتقال دهد.
جمالیات التغزّل بالرموز الأنثویة فی الشعر الجاهلی (زیبایی های تغزّل با سمبل های زنانه در شعر جاهلی)
حوزه‌های تخصصی:
متن بسیاری از چکامه های جاهلی سرشار از اشارات و رمزهایی است که پیرامون زن وسمبلهای زنانه، سخن به میان آورده است. این چنین رمزهای شعری، دیدگاه تاریخی خاصی برای زن به تصویر کشانده است. بن مایه های دینی واسطوره ای برگرفته از تشبیه زن به طبیعت و عناصر آن، ابعاد زبیایی به آن افزوده است. تشبیهات طبیعی که برای «زن نمونه» در شعر جاهلی انتزاع شده است. زن را سرشار از رمزها و نمادهایی کرده است که در درون خود دلالتهایی همچون؛ باروری، رستاخیزی، پاکی، زبیایی و غیره جای داده است. این مقاله در پی تجزیه و تحلیل رمزها و دلالتهای پنهانی غزل شاعر جاهلی از هستی وعناصر آن، به ویژه زن است.
نقد و بررسی برخی دیدگاه های نحوی «ابراهیم مصطفی» در کتاب «إحیاء النّحو»(مقاله علمی وزارت علوم)
دراسه التغییرات الطارئه علی الهمزه فی اللهجه الخوزستانیّه المکتوبه (دیوان عطیّه بن علی الجمری نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یشکّل رثاء أهل البیت للهجه الخوزستانیه، مصدراً ثرّاً فی المأثورات الشعبیه، فإنّه مستساغ ومفهوم إلی حدٍّ ما لدی المستمع العربی عامّه حینما یسمعه، لکن الأمر یبدو صعباً حینما یقرأه، أو قد یفهم معناه بشکل مغایر إلی حدّ بعید، وذلک یردّ إلی عدم الدّقه فی الکتابه وعدم الاتفاق علی منهج إملائی موحّد فی الکتابه، کما أنّ النسّاخ والمؤلّفین من الذین لایتقنون الکتابه الصحیحه لأبجدیه هذه اللهجه إتقاناً کاملاً، فهذا الأمر جعل اللهجه المکتوبه تحفل بالأخطاء الإملائیّه، ولا تسیر علی منهج موحّد.
من الأصوات التی تعانی من رداءه الطباعه وکثره الأخطاء الإملائیّه فی اللهجه الخوزستانیّه المکتوبه، هو صوت الهمزه، خاصّه همزه الوصل التی ظهرت کتابتها بصوره مختلفه، حتّی لدی الکاتب الواحد نفسه. فهذا الصوت تعرّض لأنواع وسائل تحریف العامّیه للفصحی من زیاده، ونقص، وحذف، وإبدال، واستعاضه، ونحت وإخلال بترتیب الأحرف. وذلک لما وجده الناطقون بهذه اللهجه من صعوبه فی نطقه، فنهجوا فیه سبیل التسهیل، سهوله فی النطق وسرعه فی التعبیر. إلّا أن الأمر، صعُب علی من لا یتکلمّ اللهجه المکتوبه لأهالی خوزستان، عند قراءه الصوره المکتوبه لصوت الهمزه، حتّی علی الناطقین بهذه اللهجه.
هذه الدراسه، درست کافّه التغییرات الطارئه علی صوت الهمزه فی اللهجه الخوزستانیه المکتوبه، لتتبیّن الکتابه الصحیحه لصوت الهمزه فی هذه اللهجه، مستهدفه تقریب الشعر الشعبی الخوزستانی إلی الفصحی، بحیث یسهل فهمه فینتشر أکثر وتتّسع شهره شعراءه، خاصّه شعراء أهل البیت، أبعد من حدود بلدنا إیران الإسلامیّه. قد اختیر لهذه الدراسه شعر رثاء أهل البیت، دیوان عطیّه بن علی الجمری نموذجاً.
تحلیل خطبة الغدیر علی منهج تحلیل الخطاب الأدبی (تحلیل خطبه غدیر به شیوه تحلیل خطابه ادبی)
حوزه‌های تخصصی:
خطابه از دیرباز از مهمترین وسایل ارتباط میان افراد جامعه بوده تا آنجا که یکی از فنون گفتاری به شمار آمده که می کوشد در مخاطبان اثر گذارد، آنها را [نسبت به موضوع مورد نظر] قانع سازد و به فهم آنچه مقصود خطیب است، تحریک نماید. بنابراین، نقش زیبایی های ادبی در موفقیت خطیب و ایجاد تأثیر شگرف در شنوندگان و متقاعد نمودن ایشان، غیر قابل انکار است. در خطبه غدیر که به واسطه فصیح ترین سخنگو به زبان عربی (پیامبر اکرم- ص-) ایراد شده و آخرین خطابه و بلندترین (طولانی ترین) خطابه آن حضرت هم است، زیبایی ها و ویژگی های ادبی خاصی انتظار می رود؛ و چون این خطبه علی رغم داشتن شایستگی های قابل توجه که آن را در زمره نثر فنی والای ادبی جای می دهد، در ادبیات عربی، گمنام مانده و مورد بررسی شایسته قرار نگرفته، این مقاله در پی آنست که پس از معرفی مختصر خطبه، آن را با استفاده از روش تحلیل گفتمان ادبی، تحلیل کند؛ دستاورد این پژوهش آنست که پیامبر اسلام(ص) جهت رسیدن به هدف مورد نظر که همان جذب مخاطب؛ تأثیر گذاری در او و متقاعد نمودن وی درباره موضوع خطابه است، ابزار مختلفی بکار می برد؛ بنابراین به الفاظ، آوا، سبک و محتوا اهتمام می ورزد؛ همین امر باعث شده خطبه غدیر با تمام شایستگی های ادبی موجود در آن و ویژگی های زیبای هنری (فنی) در بلندترین جایگاه نثر فنی جای گیرد.
مظاهر الإبداع فی مدائح أبی تمام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
قد کان أبو تمام من أبرز الشعراء المادحین، حیث أبدی وأعاد فی المدح وسلک فیه طریقاً یختلف عمّا کان یسلکه الجاهلیون والإسلامیون. نشأ أبو تمام فی دمشق یعمل عند حائک ثم انتقل إلی حمص حیث نظم قصائده الأولی ووصل إلی المعتصم وصار شاعره الخاص، وقد کان قبل ذلک مطروداً محروماً من قبل الخلفاء الذین کانوا قبل المعتصم. یمتاز أبو تمّام بما فی مدحه من منطق و اتساع أفکار وحکم وأمثال سائره مبثوثه فی تضاعیف أبیاته، وبما فیه من عصبیه عربیه تحمله علی الإسراف فی ذکر مناقب العرب وتزیین الحیاه البدویه ومساکن الأعراب وقبائلهم.
فقد استطاع أبو تمام أن یحوّل قصائده التی مدح بها المعتصم واصفاً شجاعته وشجاعه جنوده، استطاع أن یحوّلها إلى ملاحم نابضه بالحیاه والحرکه لما بثّ فی جماداتها من روح الحیاه فجعلها متحرّکه ناطقه. وکما کان یبالغ فی مدحه کان یبالغ فی وصفه کذلک، فقد کان وصّافاً ماهراً، بل رسّاماً مصوّراً یعتنی بلوحاته أیّما اعتناء وهو لا ینسى فی رسمه للطبیعه ممدوحه رابطاً بینه وبین الطبیعه لیمنّ فی نهایه المطاف على ممدوحه، بشکل غیر مباشر طبعاً، أنّه مدحه بأفضل ما یکون من الأشعار ولیتخذ من ذلک ذریعه لیمدح شعره ویُعلی من شأنه أکثر من إعلاء شأن الممدوح.
نظره تحلیلیه فی الفصول و الغایات لأبی العلاء المعری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
لقد ترک المعری عدداً ملحوظاً من المؤلفات والتصنیفات. من أهم آثاره المنثوره الذی یعتبر مصدراً قیماً فی تاریخ الأدب العربی هو الفصول والغایات. هذه المقاله ستلقی الضوء علی هذا الکتاب من ناحیه الشکل والمضمون: الجرس والإیقاع والمفردات والخیال ونظم الجمل وطریقه التعبیر والتصمیم والبناء هی الموضوعات التی ستبحث عنها هذه المقاله بالتطرق إلی کتاب الفصول والغایات من حیث الشکل. وتسبیح العاقل وتمجیده وتسبیح غیر العاقل هما الموضوعان الرئیسیان یشکلان اللذان محور البحث عن هذا الکتاب من حیث المضمون. وبما أنّ بعض الناقدین یعتقدون أنّ کتاب الفصول والغایات قد کتبه المعری معارضه لکلام الله فهذه المقاله تذود عن الکاتب بتقدیم نموذج وأدله تزیل غبار التهمه من ساحه الکتاب وکاتبه.
دراسة قصیدة «الفوز و الأمان فی مدح صاحب الزمان»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تالیفات قیمة فی مختلف المجالات. أجاد البهائی اللغتین العربیة و الفارسیة بحیث کان یقرض الشعر فیهما، من أشهر قصائده العربیة قصیدة «الفوز و الأمان فی مدح صاحب الزمان» و التی خصَّصها بمدح الإمام المهدی (عج)، فی ثلاثة و ستین بیتاً. الملفت للنظر فی هذه القصیدة أنَّ الشاعر لم یخرج عن الإطار التقلیدی و عمود الشعر العربی القدیم و بعد أن یأتی بمقدمة غزلیة و فخریة یدخل الغرض الرئیس و هو مدح الإمام (عج) و یورد فیها مبادئ الشیعة الاثنا عشریة و ینهیها بالفخر بنفسه و شعره.
دراسة کنایات الید فی القرآن الکریم والأدب العربی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
إنّ الناظر ببصیرته فی الإنسان الذی یبتدئ خلقه بتلک النطفة الضعیفة لایملک إلا أن یسجد خاشعا فی محراب هذه الحیاة لله الخالق العظیم الذی أحسن کلّ شیء خلقه. لقد حث القرآن الکریم الباحثین عن الحقیقة بصدق و وجدان علی النظر والتدبّر فی کیفیة خلق الإنسان وأعضاء جسده وأطوار خلقه المتتالیة و معرفة ما فیه من إبداع.
الید هی أحد أعضاء الجسد الإنسانی المذکور فی القرآن الکریم و قد جاءت الإشارة إلی الید فی القرآن الکریم بالإفراد و التثنیة و الجمع و مع عدد من الضمائر المختلفة 120 مرة فی 110 آیات من أصل 47 سورة قرآنیة. الید لفظ مشترک فی القرآن الکریم ویعرف معناها حسب سیاق ذکرها من الآیة. قد وردت لمعانٍ عدیدة: للنـعمة والتّفضّل والقوّة والقدرة واالملک والسلطان والطاعة والانقیاد والذُّلّ والاستسلام والحفظ والوقایة والغیاث والجماعة والغنی ومنع الظلم والقهر والکفالة والسبقة والجماعة.
و قد اشترکت هذه اللّفظة بأشکالها و أوجهها العدیدة فی تکوین کثیر من الترکیبات الکنائیة القرآنیة من مثل الآیة الکریمة «فَوَیْلٌ لِلَّذینَ یَکْتـُبُونَ الْکِتَابَ بِأیْدیهِمْ ثُمَّ یَقُولُونَ هذا مِنْ عِنْدِ الله لِیَشْتَرَوْا بِهِ ثَمَناً قَلیلاً فَوَیْلٌ لَهُمْ مِمّاکَتَبَتْ أیْدیهِمْ وَ وَیْلٌ لَهُمْ مِمّا یَکْسِبُونَ» (البقرة/ 79). سأحاول فی هذا البحث المتواضع الإشارة لها و للمشاهد المرتبطة بها التی وردت فی کتاب الله الخالد والأدب العربی.