فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۸۰۱ تا ۱٬۸۲۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
حوزههای تخصصی:
یکی از دقیق ترین و پرمناقشه ترین ابعاد عصمت پیامبر اکرم(ص) مسئله عصمت ایشان از سهو و نسیان است. متکلمان اسلامی به دو دسته موافق و مخالف سهو پیامبر(ص) تقسیم شده اند و رساله-های زیادی را در این باب نوشته و نیز بخش های مهمی از کتب اعتقادی خویش را به این مسئله اختصاص داده اند. علت این اختلاف آرا، وجود برخی آیات و روایاتی است که بر صدور خطا و نسیان از پیامبر(ص) دلالت می کنند. بخشی از این روایات را ثقه الاسلام کلینی در کتاب کافی آورده است که می توان آن ها را در سه دسته فهرست کرد: 1. خواب ماندن پیامبر(ص) از نماز صبح؛ 2. سهو ایشان در تعداد رکعات نماز؛ 3. نگاه سهوی ایشان به زن نامحرم. با توجه به این روایات، کلینی در زمره قائلان به سهوالنبی است؛ البته تحلیل ایشان از این مسئله روشن نیست که در مقاله حاضر، وجوه مختلف این روایات مورد بحث و تحلیل واقع شده است.
اصول تربیت عقلانی بر مبنای سخنان امام رضا علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
این پژوهش، که از نوع کاربردی است با هدف بررسی اصول تربیت عقلانی بر مبنای سخنان امام رضا(ع) انجام شده است. در این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی به این سؤال پاسخ داده می شود که: ""اصول تربیت عقلانی برمبنای سخنان امام رضا (ع) چیست؟ در پایان پس از گردآوری اطّلاعات به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل آنها به روش تحلیل محتوا این نتایج به دست آمده است: اصول تربیت عقلانی بر مبنای سخنان امام رضا(ع) به دو قسم قابل طبقه بندی است: اصول عام که هم تربیت عقل نظری و هم تربیت عقل عملی را شامل می شود، عبارت است از: اصل اعتدال، اصل لزوم هماهنگ بودن علم و عمل، اصل هماهنگی با فطرت، اصل آزادی مبتنی بر عقل. امّا اصول خاص به دو دسته جدا تقسیم شده است؛ ""اصول خاصِ ناظر به عقل نظری"" مانندِ اصل پیوستگی تجربه اندوزی، علم آموزی، اندیشه ورزی و اصل تفکیک علم و اندیشه و تجربه مفید از علم و اندیشه و تجربه غیر مفید، اصل لزوم روح علمی داشتن، اصل حکمت جویی، اصل تلازم عقل و علم، اصل لزوم منع حکمت آموزی به نااهلان؛ ""اصول خاص ناظر به عقل عملی"" مانندِ اصل رعایت مراحل تزکیه نفس، اصل تکلیف متناسب با توانایی، اصل لزوم پیروی عقل از فرمانهای الهی است.
رفتارشناسی خلفا از منظر امام علی علیه السلام در آینه نهج البلاغه
حوزههای تخصصی:
برخی محققان اهل تسنن ادعا کرده اند که امام علی علیه السلام با رویه خلفا کاملا موافق و از انتصاب آنان کاملاً خشنود بوده اند! یکی از شواهدی که این مدعیان برای اثبات ادعای خود از آن بهره می برند کتاب شریف نهج البلاغه است. تکرار این ادعا از سوی مدعیان ممکن است در میان شیعیان نیز این پندار را پدید آورد که در کتاب نهج البلاغه هیچ اثری از مخالفت امام علیه السلام با خلفا یا ناخرسندی امام علیه السلام از ایشان وجود ندارد! پایبندی به اندیشه تقریب بین مذاهب، صاحب این قلم را وادار می کند که در مواجهه با این قبیل مسائل، احترام مسلمانان اهل تسنن را رعایت و نهایت احتیاط را پیشه کند. براین اساس این مقاله با فروتنی فراوان در برابر دیدگاه های دیگر و صرفا برای ابهام زدایی از حقایق، با جستاری در کتاب شریف نهج البلاغه در صدد است تا نگره امام علیه السلام به خلفا را بیان کند.
راهکارهای علامه حلی در برخورد با تعارض آرای رجالی در خلاصهالاقوال(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۱۸ بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۶۷)
105 - 129
حوزههای تخصصی:
جستاری در مفهوم «نسخه»؛ سبکی در گردآوری و گزارش احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۱۸ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۷۰)
29 - 52
حوزههای تخصصی:
از «نسخه» به عنوان شیوه ای خاص از نگارش های حدیثی، تعریف قابل قبولی ارائه نشده است. دو تعریف در میان معاصران بیشتر به کار رفته است: نخست. رساله کوچکی که حاوی احکام تأسیسی بوده که امام7 آن را وضع و بر راوی املا فرموده است و دوم. کتابی مأثور از یکی از ائمه: که به خط ایشان یا منقول از خط ایشان بوده است. به نظر می رسد، تعریف هایی ارائه شده از این اصطلاح، فاقد مستندات متقن و شواهد قابل قبول در کاربرد آن در منابع کتابشناسی است. مقاله حاضر می کوشد با جست و جو در شواهد مندرج در فهرست النجاشی و روایات پراکنده برگرفته از کتب مفقود موسوم به «نسخه»، از محدثانی که چنین اثری به ایشان نسب داده شده، تعریفی قابل دفاع از این اصطلاح ارائه کند. این نوشتار همچنین به بررسی صحیفه الإمام الرضا7 و مسند الإمام الرضا7 به عنوان دو نمونه بر جای مانده از مصادیق «نسخه» می پردازد. دستاورد این پژوهش در تعریف نسخه آن است که: نسخه، روایت امام7 از نیاکان را گویند.
بررسی حجیت ظواهر قرآن (در پرتو آموزه های نهج البلاغه)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
میزان اتکا و اطمینان به ظواهر قرآن و نقش روایات در این مهم، از مبانی زبان شناختی قرآن کریم است و همواره حجم درخوری از مباحث اصولی و هرمنوتیکی را به خود اختصاص داده و می دهد. در این مقاله در صدد هستیم موضوع مذکور را نه صرفاً با رویکرد اصولی یا هرمنوتیکی، بلکه در پرتو آموزه های نهج البلاغه بررسی کنیم. در آموزه های امیرمومنان علی علیه السلام با دو دسته از بیانات مواجه هستیم. دسته اول شواهدی که ممکن است از آنها حجیت ظواهر قرآن و استقلال آنها در فهم و استنباط برداشت شود و دسته دوم شواهدی که در آنها ذو وجوه بودن قرآن یا نیازمندی به اهل بیت علیهم السلام در فهم مطرح و ممکن است از آنها عدم حجیت ظواهر قرآن و عدم استقلال آیات در فهم و تفسیر برداشت شود. با بررسی هر دو دسته از شواهد و ارائه تقریرات و نقدهای مطروحه، چنین به نظر می رسد نه از شواهد دسته اول که ناظر به استقلال و معیاریت قرآن در فهم و حجیت آنند، می توان به پذیرش حجیت ظواهر قرآن رأی داد و نه از شواهد دسته دوم که ناظر به ذو وجوه بودن قرآن و نیازمندی فهم آن به اهل بیت علیهم السلام و قیومیت آنان است، می توان نفی حجیت ظواهر قرآن را نتیجه گرفت. هر چند دست کم می توان گفت که شواهد دسته اول ناظر به حجیت فهم در نصوص و محکمات و شواهد دسته دوم ناظر به ضرورت رجوع به روایات درباره مجملات و متشابهات هستند. نویسنده بر این باور است که ظواهر قرآن پس از فحص و یاس از قرائن ( نه الزاماً قرائن روایی) حجیت دارند و می توان به آن معنا اتکا کرد که تفصیل آن در این تحقیق خواهد آمد.
الشریف الرضی وأسباب إغفاله لأسانید نهج البلاغة و مصادره (شریف رضی و دلایل عدم ذکر مصادر و اسناد نهج البلاغه)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
شکی نیست که هر مؤلف و نویسنده ای برای خلق اثر خود از ابزار و وسایل مختلف بهره می گیرد و از جمله این ابزار ، منابع و مصادری است که مؤلف برای اثبات نظر خود از آن مدد می جوید.
از جمله شبهات مطرح شده در خصوص نهج البلاغه ، عدم ذکر منابع و مصادر و اسناد از سوی شریف رضی در تألیف این اثر اوست .آنچه مسلم است شریف رضی به جز در 17 مورد آن هم به صورت کلی ، مصادر و اسناد خطبه ها ، نامه ها و حکمت های امام علی (ع) را در نهج البلاغه ذکر نکرده است ، از این رو نهج البلاغه مرسل بوده و فاقد پیوستگی سند است و شریف رضی غالباً کلام امام (ع) را مستقیماً و بدون واسطه نقل نموده ، بدون اینکه به سلسله راویان کلام امام اشاره نموده باشد. در مقاله حاضر سعی شده است ضمن بررسی جهات مختلف این امر ، دلایل علمی لازم ارائه گردد .
رهاوردهای استفاده از روش «تحلیل محتوا» در فهم احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
کلمات گهربار ائمهٔ اطهار(ع) پس از قرآن کریم، گران قدرترین میراث دین مبین اسلام و دستورالعملی برای سعادت هر دو جهان است. این محتوای غنی و هویت بخش قابلیت آن را دارد که در حوزه های مختلف علوم بشری استفاده شده و مبنای مطالعات بنیادین و کاربردی در نظر گرفته شود.
به نظر می رسد آنچه امروز می تواند راهگشای فهم بسیاری از وقایع آن دوران باشد، تبیین دیدگاه ها و مبانی نظری ائمه اطهار(ع) از خِلال تجزیه و تحلیل گفتار ایشان با استفاده از روش های علمی و دقیق باشد، چرا که به واسطه فهم گفتمان هر شخص و چینش منطقی کلمات او در کنار یکدیگر است که می توان به درکی جامع از دیدگاه های آن فرد و اعماق اندیشه های وی دست یافت.
از جمله روش های تحقیق مطرح، روش «تحلیل محتوا» است که پژوهش های انجام شده بر مبنای آن در حوزه علوم دینی و به ویژه متون حدیثی نشان داده است که این روش از قابلیت های بسیار خوبی جهت فهم و نقد احادیث برخوردار بوده و از همین روی است که محققان و پژوهشگران عرصه علوم دینی به جهت استفادهٔ بهینه از دانش خود و عرضهٔ بهینه آن به گروه های مختلف جامعه، از این روش در تحقیقات خود بهره می گیرند.
در این پژوهش پس از معرفی این روش و فنون خاص آن، برخی کارکردها و قابلیت های استفاده از آن در فهم احادیث به طور مستند بیان شده است.
روش شناسی علامه جعفری در شرح نهج البلاغه (با تأکید بر منابع و استنادهای تفسیری)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
علامه محمدتقی جعفری از عالمان برجسته عصر حاضر است که تألیفات متعددی، ازجمله شرح و تفسیر نهج البلاغه، دارد. مطالعه روش شناسانه این اثر، عظمت کلام علی (ع) و نیز ذوفنون بودن مفسر را آشکار می سازد. تحقیق روش شناختی نوشتار حاضر مبتنی بر منابع و استنادهای تفسیری است.
آیات قرآن کریم، روایات معصومان (ع) و آرای شارحان نهج البلاغه از مهم ترین ابزار و گزاره هایی است که مفسر درجهت فهم کلام علی (ع) به کار بسته است.
از قرآن به عنوان مهم ترین منبع فهم روایات، و پس از آن از روایات سایر معصومان (ع) و نیز از کلام حضرت علی (ع) به عنوان قرائن کلامی بهره برداری شده است.
تنوع بهره گیری از منابع مورد استناد همانند توجه به رویکرد تطبیقی و یا تأییدی آنها و نیز نگرش جامع به آیات و روایات در تبیین چگونگی استناد، مؤثر و کارآمد است.
عوامل پنهان خطا در تضعیفات رجالی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
تضعیفات رجالی، پرحاشیه ترین بخش علم رجال است. جارحان فقط در پاره ای از موارد به عوامل تضعیف راویان اشاره کرده اند. توجه به رفتار عملی اصحاب در برخورد با این دسته متهم به ضعف و از دیگر سو، توجه به اختلاف فراوان رجالیان با یکدیگر، سرآغاز تشکیک و ایجاد سؤالی در این زمینه است. آیا به راستی تمامی این تضعیفات صحیح و مطابق واقع اند یا برخی عوامل پنهان، رجالیان را به اشتباه انداخته است. بررسی تاریخ حدیث شیعه نشان می دهد، سلسله عواملی همراه هم یا به تنهایی سبب می شد رجالیان در مورد فردی به اشتباه بیفتند. این نکته از متن کتب رجالی و گزارشات ایشان قابل استنباط و اثبات است. نتیجه این اشتباه از تشکیک و خرده گیری تا شدیدترین تضعیفات متغیّر بود. در این صورت، استادان و شاگردان وی نیز مورد سؤال واقع شده و در نتیجه این اشتباه، کوله بار حدیثی همگی ایشان مورد تشکیک واقع می شد. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله سعی می شود با معرفی این عوامل و نمونه های عملی آن، اعتماد کلی و قطعی بر تضعیفات مورد تشکیک واقع شود و رویکردی برای مطالعه بیشتر این تضعیفات فراهم گردد.
تعدیل کننده های واکنش در خوشایند ناخوشایند بر اساس احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۱۸ تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۶۸)
50 - 66
حوزههای تخصصی:
از مسائلی که در سلامت روان نقش مهمی دارد، چگونگی واکنش به دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند است. این امر عوامل مختلفی دارد؛ اما هدف این پژوهش، بررسی تک عواملی است که در روایات معصومان (ع) آمده و هر کدام به تنهایی در هر دو موقعیت متضادِ خوشایند و ناخوشایند، کارکرد تعدیل کنندگی یکسان دارند. روش پژوهش، کتابخانه ای و تحلیل محتواست. یافته پژوهش این است که بر اساس احادیث معصومان (ع) ، تنظیم درست نظام های چهارگانه لذت، رغبت، اسناد، و انتظارات، هر کدام به تنهایی توان تعدیل واکنش در هر دو موقعیت متضاد را دارند. نتیجه این که با سرمایه گذاری روی این عوامل، می توان هر دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند را پوشش داد و واکنش منفی را مهار کرد. این کار نیازمند تهیه سازوکار های اخلاقی و روانشناختی آن است .
وقفة عند حدیث «السّعیدُ سعیدٌ فی بطن أُمّه ِوالشّقیّ شقیّ فی بطن أُمِّهِ»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
حدیث «السّعیدُ سعیدٌ فی بطن أُمّه ِوالشّقیّ شقیّ فی بطن أُمِّهِ» من الرّوایات المعروفة فی مصادر الفریقین. وهو روی بشتّى الأشکال ومختلف العبارات فی المصادر والمراجع المختلفة. وأصبح محل اختلاف کثیر من المحدّثین والمتکلّمین والفلاسفة حیث اعتبره بعضهم دلیلاً على الجبر، وبه أثبتوا إعتقادهم الباطل بالجبر والإیمان بالقضاء الحتمیّ، وفریق منهم إعتبروه مجعولاً وأعرضوا عنه.
فی هذه المقالة قمنا أولاً بالبحث عن هذا الحدیث فی المصادر الرّوائیّة وبینّا نص الروایة الصّحیح الّذی تغیّر فی کلام العلماء المعاصرین. ثانیاً درسنا أسانید هذه الرّوایة فی شتّى مصادر الفریقین، ونتیجة البحث أنّ صحّة إنتساب هذه الروایة إلى المعصوم مشکوک فیها ولیس لها فی مصادر الشّیعة سندٌ صحیحٌ، وفی کتب أهل السّنّة أکثر المنقولات موقوفة إلّا أنّ قسماً من الرّوایات المستندة لم تخل من الخطأ. ثمّ درسنا مدلولات هذا الحدیث حتى نرى کیف یتم تأویل هذا الحدیث إلى جانب سائر تعالیم الدین حیث لا نواجه تناقضاً فیما بینهما.
دین مداری و دنیاداری در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
دنیا ازجمله مقولاتی است که تفسیر و برداشت های مختلفی از آن شده است و درباره بهره مندی از آن، دیدگاه های افراطی و تفریطی وجود دارد. در مقاله حاضر، تحلیلی رابطه میان تدین و بهره مندی از دنیا با توجه به کلام امیرمؤمنان علی (ع) در نهج البلاغه مطالعه و بررسی شده است. آن حضرت (ع) از سویی با بیان ویژگی های مذموم دنیا و عواقب دنیاطلبی و از سوی دیگر با تأکید بر استفاده صحیح از دنیا، زندگی دنیوی انسان دین مدار را در مسیر حیات اخروی او می دانند که این همان دنیاداری دین مدارانه است. راهکار دستیابی به این زندگی، زهد و شاخصه آن ارجحیت دین بر دنیا است.
هشام و اعتقاد به تجسیم در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
در دین مبین اسلام، تعلیم و تعلم از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در قرن دوم، هم زمان با عصر امام صادق(ع) به دلیل مساعد بودن شرایط، زمینه نشر و گسترش معارف دینی فراهم شد و حضرت توانست افراد زیادی را در زمینه های گوناگون علمی از جمله علم کلام تربیت کند که به دفاع از معارف الهی بپردازند. هشام بن حکم از جمله این افراد است. هشام در پرتو تعالیم و آموزه های اسلامی که از مکتب امام صادق(ع) کسب کرده بود، چنان اوج گرفت که سرآمد دانشمندان و متکلمان عصر خویش شد. طبق اخبار اهل سنت، هشام قائل به تجسیم بوده و به روایاتی استناد می کنند که در منابع شیعه نیز وجود دارد. اطلاع از چند و چون این اخبار و بررسی میزان صحت و سقم و نیز مقصود اصلی از این اخبار، دغدغه این پژوهش است که سعی کرده با تشکیل خانواده حدیث، سیمای درخشان هشام را از انتساب به این تهمت ها منزه کند.
الگو پذیری از دعاهای صحیفه سجادیه و تاثیر آن بر سلامت
حوزههای تخصصی:
بهداشت روان ازحوزه های مهم سلامت است وآموزه های دینی درتحقق آن دخیل می باشد. ازجمله امور مؤثر در بهداشت روانی، مکانیسم های ارتقاء سلامت است که مهمترین آن ها عبارتند از:الف - راه سایکونورو فیزیولوژیک ب- مسیر رفتار بهداشتی ج - برخورداری از حمایت های اجتماعی. نظر به نقش مؤثر دینداری و پایبندی دینی در سلامت روانی ، نوشتار حاضر به بررسی و ارائه مکانیسم های ارتقاء سلامت روانی در ادعیه امام سجاد (ع) و تاثیر آن بر سلامت پرداخته است زیرا ادعیته امام تنها عرصه خواندن نبوده بلکه صحنه شناختن هم می باشد و الگوهای سلامت در آن آمده است. مؤلّفه های این مکانیسم عبارتند از: فضل الهی، هدفمندی، شکر و سپاس (راه سایکونور و فیزیولوژیک)، اجتناب از پرخوری، روزه داری، دوری از هوی و هوس، سحرخیزی، رعایت اعتدال در امور (رفتار بهداشتی) انفاق و زکوه و همدلی و نوع دوستی (حمایت اجتماعی و مالی). بنابراین اگر دعا را عرصه شناخت صحنه دریافت بدانند و ابعاد شناختی رفتاری خود را با الگوی سجادی شکل دهند ارتقای سلامت جسمی و روانی در پی خواهد داشت. امید است این رهیافت بتواند دریچه تازه ای به سوی نگرش بدیع به دعا به ویژه بر ادعیه امام سجاد(ع) ایجاد نماید.
دراسة رثاء الحسین (ع) فی أشعار الإمام السجاد (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
إنّ من یدرس رثاء الإمام الحسین (ع) فی الشعر، یجد فیه مضامین تنبیءعن وقائع عظیمة وخطوب فادحة محرقة تبیّن مدی تأثّر الشعراء بحادثة الطف وما جری للإمام الحسین (ع). فجاءت هذه المضامین فیها مملوءة بالصور تحکی عن هذه الوقائع وما عاناه الإمام (ع) وأصحابه. فقمنا فی هذه المقالة بدراسة الرثاء الحسینی خلال أشعار الإمام السجاد (ع) علی أساس المنهج الوصفی ـ التحلیلی فنجد فیها مضامین أهمّها ذمّ الناس وإثارة روح الندامة بینهم لتحریضهم علی القیام، کما تجلّی فیها بعض خصائص العصر کجور الحکام الأمویین ومظلومیة آل بیت الرسول (ص) وأیضاً میل الناس إلی الدنیا وحبّها وتحذیرهم من الغفلة التی أصیبوا بها.
اهمیت قضاوت و استقلال قضات در حقوق اسلامی
حوزههای تخصصی:
حقوق اسلامی مبتنی بر دایره وسیعی از دستاوردهای بشری است که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است. اهمیت قضاوت و استقلال قضایی دو مقوله حیاتی در بدو شکلگیری حقوق اسلامی بوده است. در زمان پیامبر اکرم (ص) و خلفاء، استقلال قضایی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و هیچ مقامی حتی خلفا حق دخالت در امر قضاوت را نداشتهاند. در این مقاله بعد از تعریف قضاوت در اسلام به اهمیت امر قضا طبق آیات و احادیث پرداخته میشود و سپس با اتکا به روایات مستند نمونههایی از استقلال قضایی در عهد پیامبر (ص) و خلفای راشدین ارائه میگردد. اطلاعات این مقاله به صورت کتابخانهای جمعآوری شده است و در نهایت نتیجهگیری شده که حقوق اسلامی در سایه تبیین حدود، احکام قضایی و استقلال قضات در زمره بزرگترین مکاتب حقوق در تاریخ تمدن بشر قرار میگیرد.