فلسفه اسلامی

ابن سینا از جمله فیلسوفانی است که با تکیه بر میراث فارابی، نبوت و سیاست، عقل و وحی و فلسفه و شریعت را به هم پیوند می زند، و براین اساس حکومت مطلوب خود را پایه ریزی می کند. این مقاله در پی آن است که با بررسی مدینه ی عادله از منظر ابن سینا و تطبیق آن بر آرای فارابی نه تنها تأثیر و تأثر و نیز مواضع خلاف و وفاق دیدگاه ایشان را آشکار سازد، بلکه نقش و جایگاه اندیشه ی سیاسی ابن سینا را تعیین نماید. در مواردی نظیر مدنی بالطبع بودن انسان، تطابق و هماهنگی نظام مدینه با نظام کائنات، ابتنای مدینه برپایه ی فضیلت، اخلاق و عدالت، و منحصر بودن حاکمیت به صاحبان معرفت به حقایق عالم اعلی، بین دیدگاه ابن سینا با فارابی شباهت هایی وجود دارد. در حالی که در مبحث رئیس مدینه و صفات او و نیز مراتب مدینه و جزئیات آن، راه این دو فیلسوف از هم جدا می شود.

۱۳۲۴.

علامه طباطبایی، فیلسوفی نوصدرایی

نویسنده: بیوک علیزاده

منبع: فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق ۱۳۸۵ شماره ۲۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۷۵ تعداد دانلود : ۱۰۲۶

۱۳۲۵.

بررسی تطبیقی جبر و اختیار از منظر ابن سینا و ابن عربی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: حسن امینی

منبع: آیین حکمت سال سوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۷۳ تعداد دانلود : ۹۸۸

۱۳۲۶.

سه فیلسوف آذربایجان: سهروردی، ودود تبریزی، رجب علی تبریزی

نویسنده: هانری کربن مترجم: سید محمد غروی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز ۱۳۵۶ شماره ۱۲۲

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی

تعداد بازدید : ۲۰۷۰ تعداد دانلود : ۱۱۴۸

۱۳۲۷.

عدالت پژوهی در حکمت متعالیه (بررسی جایگاه، ابعاد و لوازم وجود شناختی عدالت از منظر ملاصدرا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مهدی امامی جمعه مهدی گنجور

منبع: پژوهش های هستی شناختی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: سعادت حکمت متعالیه عدالت امنیت مدینه فاضله قسط کمال انسانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۹ تعداد دانلود : ۹۹۶

عدالت در اندیشه صدرایی، یک محور اساسی بوده و در آثار او به ابعاد مختلف آن پرداخته شده است؛ این پردازش تا آنجاست که حتی می توان مدعی شد که بنیان حکمت متعالیه، براساس نگرش به عدل بنا شده است و بر این اساس حکمت صدرالمتألهین را می توان حکمت عدل و اعتدال، و فلسفه او را فلسفه عدالت اجتماعی دانست. عدالت پژوهی در حکمت متعالیه ملاصدرا، ساحت های مختلفی دارد که کمتر به آنها توجه شده و ما در نوشتار حاضر، به طرح آنها پرداخته ایم. این ساحت ها عبارتند از: ساحت تشریعی، جزایی، معرفت شناختی، مدنی- اجتماعی و سیاسی، و فلسفی (وجودشناختی). همچنین، این مقاله در نهایت، به تبیین آثار و لوازم تحقّق عدالت در نفس آدمی و مدینه انسانی پرداخته است. برخی از مهمترین نتایج و برکات وجودی آن، از قبیل رواج فضائل و مکارم اخلاقی، استقرار حکمت، حریّت (آزادی) و امنیّت، تأمین سعادت و کمال انسانی را بیان می دارد.

۱۳۲۸.

بررسی تأثیر نظریه تطابق عوالم در معرفت شناسی صدرا(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: سید احمد غفاری قره باغ احمد واعظی

منبع: پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی (طلوع نور سابق) سال یازدهم بهار ۱۳۹۲ شماره ۴۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۷ تعداد دانلود : ۱۲۷۴

۱۳۲۹.

گستره عصمت انبیا از دیدگاه فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا پارساعلی پریمی

منبع: پژوهشنامه فلسفه دین (نامة حکمت) سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: فخر رازی عصمت انبیا گستره عصمت انبیا دلایل عصمت انبیا شبهات عصمت انبیا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۵ تعداد دانلود : ۲۱۰۶

از نظر فخر رازی، ضروری است که پیامبران بعد از بعثت معصوم باشند. در عین حال، او عصمت قبل از بعثت را برای پیامبران لازم نمی داند. او معتقد است که پیامبران به صورت عمد گناه کبیره انجام نمی دهند، اما صدور گناه کبیره از آنان به صورت سهوی امکان دارد. او گستره عصمت انبیا را در چهار مسئله اعتقاد، تبلیغ و رسالت، احکام و فتاوی، و افعال و سیرت می داند. او با تکیه بر برخی مبانی، مثل جبرانگاری عصمت؛ دلایل عقلی، مثل بداهت عقل؛ و دلایل نقلی، مثل آیه 23 سوره جن، عصمت انبیا را اثبات کرده است. همچنین او به شبهاتی که در این خصوص با توجه به برخی از آیات قرآن مثل آیه 87 سوره انبیا جلوه کرده پاسخ داده است.

۱۳۳۰.

مفاهیم بدیهی و نظری، معیار بداهت: مبناگروی ویژه متفکران مسلمان در حوزه مفاهیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد حسین زاده

منبع: معرفت فلسفی ۱۳۸۷ شماره ۱۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۴ تعداد دانلود : ۱۳۵۳

۱۳۳۱.

نقد کتاب حکمت اشراق سهروردی نوشته دکتر یثربی

نویسنده: حسن اسدی تبریزی

منبع: اشراق ۱۳۸۶ شماره ۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۵ تعداد دانلود : ۹۴۷

۱۳۳۲.

جبر علی و معلولی و آزادی اراده ‏

نویسنده: علی ارشدریاحی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۱ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۲ تعداد دانلود : ۱۰۷۷

۱۳۳۳.

بررسی تطبیقی تأویل ملاصدرا و هرمنوتیک هیدگر ‏(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد بیدهندی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۷ شماره ۵۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۰ تعداد دانلود : ۱۰۴۳

۱۳۳۴.

موقعیت و عظمت ملاصدرا و مکتب او ‏

سایر: سیدمحمد حسینی خامنه ای احمد احمدی غلامرضا اعوانی غلامحسین اب‍راه‍ی‍م‍ی دی‍ن‍ان‍ی‌ رضا داوری اردکانی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۷۵ شماره ۳

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۲۰۵۹ تعداد دانلود : ۱۴۲۵

۱۳۳۵.

آیا وجود صفت است؟

نویسنده: جرارد هیوز مترجم: مسعود صادقی

منبع: رهنمون ۱۳۸۴ شماره ۱۱ و ۱۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۱ تعداد دانلود : ۹۲۵

۱۳۳۶.

حقیقت نَفْس و روح در قرآن و حکمت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صالح حسن زاده

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: نفس قرآن حقیقت روح حکمت اسلامی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۱ تعداد دانلود : ۵۷۳

در بررسی تاریخ علوم اسلامی، به موضوع هایی مشترک میان حکمت اسلامی و قرآنبرمی خوریم که گاهی سبب برخورد و بحث بسیاری در میان اصحاب عقل، تفسیر و نقل گردیده است. یکی از این مسائل، مسئلة روح و نَفْس است که میان این دو بینش، یعنی تفسیر و حکمت اسلامی مورد بحث و برخورد قرار گرفته است. بر این اساس، دربارة آفرینش و حقیقت نَفْس و روح در میان اندیشمندان مسلمان سه دیدگاه وجود دارد: 1 روح مجرّد انسان پیش از بدن او آفریده شده است و برخی روایات با تعیین زمان، تقدّم وجودی روح بر بدن را تأیید می کنند.2 روح مجرّد و بدن مادّی همزمان آفریده شده اند و از لحظه ای که جسم انسان استعداد پذیرش روح یافته، خداوند روح مجرّد وی را آفریده، متعلّق به بدنش نموده است.3 روح انسان، جسمانی الحدوث و روحانی البقاء است؛ به این معنی که روح مجرّد آدمی، نه پیش از جسم او آفریده شده است و نه همزمان با آن، بلکه روح در طلیعة پیدایش، یک امر مادّی است که همراه با بدن طبیعی وی پدید آمده است و با تحوّل جوهری تکامل یافته، به مرحلة تجرّد روحانی رسیده است. در این مقاله برآنیم که با تکیه بر معانی نَفْس و روح در قرآنو حکمت اسلامی، به استقبال این بحث و نزاع رفته، به این پرسش پاسخ دهیم که قرآنو حکمت اسلامی دربارة روح و نَفْس چه نظری دارند؟ برای این منظور، نخست به روش مطالعة کتابخانه ای به سِیر مفاهیم نَفْس و روح در قرآنو میان فلاسفه می پردازیم و آنگاه بعد از بیان، بررسی و تحلیل دیدگاه ها، برخی از آنها را نقد می کنیم.

۱۳۳۷.

نوآوری های ابن سینا در مسأله ی علیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد بهشتی محسن ایزدی محمودرضا میرزاجانی

منبع: اندیشه دینی دوره سیزدهم بهار ۱۳۹۲ شماره ۴۶

کلیدواژه‌ها: ارسطو ابن سینا علت و معلول

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۵۳

در دسته بندی مسایل فلسفی از حیث اهمیّت و قدمت، مبحث «علیّت» (علّت و معلول) در رتبه ی نخست جای دارد. هر چند آثار مکتوب فلسفی نشان می دهد که این مسأله محصول تلاش فکری فیلسوفان یونان و به خصوص «ارسطو» است، لیکن طرح این پرسش اهمیّت دارد که فیلسوف بزرگی مانند «ابن سینا» در تبیین و توسعه ی مباحث این مسأله چه نقشی دارد؟ با وجود این که ابن سینا بارها مقام علمی ارسطو را ستوده است، مع الوصف به هیچ وجه نمی توان او را فقط مفسّر فلسفه ی ارسطو دانست و ابتکارات فلسفی او را انکار نمود. ابن سینا که در بسیاری مسایل فلسفی هم از لحاظ محتوا و هم صورت بندی خلّاقیّت شگرفی داشته است، به خصوص در مبحث «علیّت» نبوغ خویش را متجلّی ساخته و در اموری نظیر «تعریف علیّت»، «انقسامات» و «حیثیّات مختلف علّت» و«احکام علّت و معلول»، از جهت محتوا و تبیین و تقریر و صورت بندی مطالب، نوآوری های مهمّی از خود به جای گذاشته است.

۱۳۳۸.

آگاهی و شناخت در فلسفه ی کانت

نویسنده: حسین هوشنگی

منبع: رهنمون ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ شماره ۵ و ۶

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۵۸ تعداد دانلود : ۱۱۴۷

۱۳۳۹.

برهان صدیقین و وحدت شخصی وجود در حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قباد محمدی شیخی احمد عابدی

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی سال دهم بهار ۱۳۸۸ شماره ۳ (پیاپی ۳۹)

کلیدواژه‌ها: حکمت متعالیه برهان صدیقین وحدت شخصی وجود وجود لاشرط مقسمی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۲۱

یکی از موضوعات اصلی و مهم ترین دغدغه فکری بشر خداوند است. انسان ها برای شناخت و اثبات و اعتقاد به او جل جلاله دست کم به دو راه عمده توجه کرده اند که عبارتند از: عرفان و فلسفه. طرفداران هر کدام از این شیوه ها مدعی اند که از دیگران موفق تر بوده اند. یکی از استدلال هایی که هر کدام از دو شیوه، مدعی توفیق در تبیین آن است، برهان صدیقین است. این برهان در حکمت متعالیه بیشتر از هر مکتب فلسفی و عرفانی دیگری، تقریر و تبیین شده است. در این مقاله، برهان صدیقین با استفاده از مبانی حکمت متعالیه به گونه ای تقریر گردیده است که به تبیین وحدت شخصی وجود پرداخته و با استفاده از دیدگاه های شاخص ترین صاحب نظران شیوه حکمت متعالیه، بداهت وجود مورد تبیین قرار گرفته است و این ادعا با تحلیل عمیق و نهایی علت و معلول و ارجاع آن به تشان و تجلی با توجه به آخرین دیدگاه های حکمت متعالیه ملاصدرا و پیروان مکتب وی تبیین گردیده است. و در پایان، پنج تقریر نوین از مؤلف نوشتار حاضر جهت تبیین وحدت شخصی وجود، ارائه گردیده است که علاوه بر این که صورت برهانی این تقریرات محفوظ است از ذکر مقدماتی که دیگران درصدد حذف آنها بوده اند ولی عملاً چنین نشد، پرهیز شده است.

۱۳۴۰.

فرایند وحی و معجزه در نفس شناسی ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد بهشتی حمیدرضا خادمی

منبع: اندیشه دینی بهار ۱۳۹۱ شماره ۴۲

کلیدواژه‌ها: معجزه عقل فعال معرفت وحیانی تکامل نفس نبی نگارگری خیال

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۱۰

درخت حوزه‌های تخصصی