جامعه شناسی دین

نمایش ۵۲۱ تا ۵۴۰ مورد از کل ۱٬۰۶۶ مورد.

۵۲۱.

فطرت گرایی و اقتضائات آن در نظام هنجاری اسلام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: حسن خیری

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: فطرت نیاز مصالح جمعی حق الله و حق الناس مصالح شخصی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۲۳ تعداد دانلود : ۱۲۱۳

مبنای این اصل که دین دارای نظام هنجاری اخلاقی و حقوقی است و هیچ ساحتی از ساحات فردی و اجتماعی را فروگذار نکرده و دارای منطق و چارچوب نظری محکم عقلانی و فطری است؛ تلاش شده به اقتضائات این برداشت توجه شود. بر مدار این نگرش بحث دو گانه انگاری عاملیت−ساخت با ورود بحث حق الناس و حق اﷲ و در پی آن محبت و عدالت توجیه می یابد و نمود فطرت در دانسته ها و خواسته ها بحث عقل و محبت را رسمیت بخشیده و حرکت مدرج بر پایه نیازهای اساسی و پایه ای را اجتناب ناپذیر می کند. برای وصول به مطلوب در این مقال از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوای متون دینی و اندیشه شناسی بهره برده شده است.

۵۲۲.

ماهیت بشر و نظریه سیاسی از دیدگاه فارابی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمد شجاعیان

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: امامت فارابی نظریه سیاسی ماهیت بشر

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۲۲ تعداد دانلود : ۷۲۸

ارتباط ماهیت بشر و نظریه سیاسی یکی از مباحث مهم در مطالعه تحلیلی هر نظریه سیاسی است. اندیشمندان سیاسی معمولاً مشروعیت نظریه خویش، درباره سیاست و حکومت را بر تبیینی خاص از ماهیت انسان ها بنا می نهند. پژوهش حاضر، آرای سیاسی فارابی، از اندیشمندان مهم سیاسی جهان اسلام، را از این دیدگاه بررسی می کند. نظریه سیاسی فارابی خصلتی جهان شمول دارد و این امر به دلیل برداشتی است که او از ماهیت بشر ارائه می دهد. در نظریه سیاسی فارابی، انسان ها به دلیل ماهیت خویش، برای رسیدن به سعادت نیازمند حضور در اجتماع هستند. در نتیجه تلقی او با تلقی های مدرن فردگرایانه از سیاست و حکومت در تعارض است. فارابی معتقد است انسان، برای شناخت سعادت به غیر خودش نیاز دارد و این نیاز، صرفاً از طریق ارتباط با عقل فعال، که خودش مخلوق خدای عالم یا همان سبب نخستین است، برآورده می شود. به این ترتیب، نظریه سیاسی فارابی ارتباط ویژه و مشخصی با مسئله توحید دارد. نظریه های سیاسی مدرن، عمدتاً به موضوع حاکم یا امام در اجتماعات سیاسی توجهی نمی کنند. اما اینکه چه کسی باید حکومت کند، برای فارابی اهمیت بسیاری دارد و نظریه او در این زمینه وام دار برداشتی است که او از ماهیت بشر ارائه کرده است.

۵۲۳.

ارزیابی تجربی نظریة محرومیت در تبیین دین داری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا طالبان

منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال ششم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: دین داری نظریه محرومیت پایگاه اقتصادی- اجتماعی محرومیت عینی محرومیت ذهنی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۱۴۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۳۹

از آغاز تاکنون، «نظریة محرومیت» متداول ترین و مسلط ترین نظریه در میان دانشمندان علوم اجتماعی برای تبیین سطوح مختلف دین داری مردم بوده است. با وجود این، نتایج متعارض تحقیقات تجربی ، از یک سو، اعتبار این نظریهرا به مقوله ای جدلی تبدیل کرده است و از سویی دیگر، این پژوهش ها صرفاً در درون سنت های دینی غیراسلامی انجام گرفته اند. از این رو، مقالة پژوهشی حاضر تلاشی است برای ارزیابی تجربی ادعاهای عام نظریة محرومیت در میان جمعیت مسلمان ایرانی.ابتدا، مدعاهای نظری نظریة محرومیت به صورت فرضیاتی مبنی بر ارتباط مثبت محرومیت عینی و محرومیت ذهنی با دین داری فرموله گردید. سپس، جهت وارسی اعتبار تجربی این نظریه، فرضیه های مذکور با داده های پیمایشی مربوط به بیش از چهار هزار نفر مسلمان ایرانی مقابله شد تا میزان انطباق و تناظر پیش بینی های نظری رویکرد محرومیت با شواهد تجربی مورد ارزیابی قرار گیرد. در مجموع، یافته های این تحقیق نتوانست حمایت جدی و قابل اعتمادی برای نظریة محرومیت در تبیین سطوح تدیّن اسلامی ایرانیان فراهم آورد.

۵۲۴.

پیدایش و بقاء جامعه با تأکید بر نقش دین از منظر علامه طباطبائی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: اسماعیل صابر کیوج

منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: دین فطرت قانون جامعه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۹ تعداد دانلود : ۶۳۸

پیدایش و بقاء جامعه و مسائل پیرامونی آن، یکی از مباحث مهم جهان غرب در قرون وسطی تا عصر روشنگری است. تحول در پاسخ به این مسئله، یکی از مهم ترین بنیادهای مدرنیته و علوم انسانی و اجتماعی است. پایه این تحول، مربوط به کنار گذاشته شدن نظریه «خلق جامعه توسط خداوند» و «طبیعت اجتماعی بشر»، می باشد و اینکه انسان به عنوان «موجودی طبیعتاً غیراجتماعی» و جامعه به عنوان «مصنوع بشر» در نظر گرفته شد. این تحقیق، به پاسخ این مسائل از دیدگاه علامه طباطبائی در تفسیر المیزان می پردازد. انسان از منظر علامه طباطبائی، بالطبع موجودی اجتماعی نیست، اما به دلیل گستره نیازها و...، به ناچار و بالاضطرار رو به زندگی اجتماعی آورده است. زندگی اجتماعی و جامعه برای بقا و استمرار خود، نیازمند وجود قانون هستند که موافق فطرت و نظام خلقت باشد. این قانون، فقط از جانب خداوند متعال و در قالب هدایت تشریعی الهی قابل دستیابی است. عقل و فطرت بشر برای تنظیم و تهیه چنین قانونی، ناکافی و نارسا هستند.

۵۲۵.

مدرنیته جامعه مدنی و هیات های مذهبی

نویسنده: اسماعیل خلیلی

منبع: اندیشه جامعه ۱۳۷۸ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۸ تعداد دانلود : ۷۵۲

۵۲۶.

نگرشی اجتماعی به اصول دین در اسلام

نویسنده: سید سعید زاهد زاهدانی

منبع: مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز ۱۳۶۷ شماره ۷

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۸ تعداد دانلود : ۸۲۶

۵۲۷.

مذهب و توسعه در ایران

نویسنده: یحیى فوزى

منبع: فصلنامه علمى پژوهشى متین ۱۳۷۸ شماره ۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۹ تعداد دانلود : ۸۲۷

۵۲۸.

اسلام و عصر پست مدرن

نویسنده: محمدرضا مهدی زاده

منبع: کتاب ماه ۱۳۸۰ شماره ۴۹ و ۵۰

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۷

۵۲۹.

مقدمه ای جامعه پذیری دینی در تفاسیر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدباقر آخوندی

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۱۴۲۰ تعداد دانلود : ۶۸۳

۵۳۰.

اعیاد شعبانیه در گستره فرهنگ مردم ایران

نویسنده: جهانبخش ثواقب

منبع: فرهنگ مردم ایران بهار ۱۳۸۸ شماره ۱۶

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۷ تعداد دانلود : ۸۴۱

۵۳۱.

مروری انتقادی اثری غیر قابل چشم پوشی؛ ساده سازی نسبت دین و سیاست

نویسنده: حسن محدثی

منبع: کتاب ماه ۱۳۸۴ شماره ۹۷ و ۹۸ و ۹۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۴ تعداد دانلود : ۱۰۵۸

۵۳۲.

اخلاق پروتستانی"" در صد سالگی

نویسنده: سید حسن اسلامی

منبع: هفت آسمان پاییز ۱۳۸۳ شماره ۲۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۳ تعداد دانلود : ۸۱۳

۵۳۳.

سخن پراکنی دینی در گستره رسانه های دیداری و شنیداری

نویسنده: گریگرو تی. گوثالمن فیلیپ کارول لوکاس مترجم: احمد شاکرنژاد

منبع: رواق هنر و اندیشه آذر ۱۳۸۷ شماره ۲۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۳ تعداد دانلود : ۹۴۸

۵۳۴.

انتقاداتی بر انواع مثالی در جامعه شناسی دین ماکس وبر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل فتح آبادی

منبع: جامعه شناسی ایران سال هفدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: عرفان تصوف زهد جامعه شناسی دین انواع مثالی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۲ تعداد دانلود : ۹۷۳

ماکس وبر، عموماً به عنوان ارائه کننده انواع مثالی اقتدار شناخته می شود. اما وی، همچنین انواع مثالی نگرش های دینی را نیز مطرح کرده است. تاکید من بر انواع مثالی در جامعه شناسی دین وی، بر این واقعیت شکل گرفته است که کتب اصلی جامعه شناسی و نیز منابع جامعه شناسی دین، گرایش به این دارند که نوع شناسی دینی ارائه شده توسط وی را نادیده بگیرند، در حالی که این نوع شناسی،یک طبقه بندی مبتنی بر مقوله بندی هایی معین را ارائه می کند که به ما اجازه می دهد تا رفتار دینی- یا شاید رفتار انسانی در کل- را با رجوع به انواع مثالی پیشنهاد شده بررسی نماییم. این مقاله، سه نوع مثالی اصلی را در جامعه شناسی دین وبر ارائه می کند و نشان می دهد که چگونه آن ها می توانند به وسیله نوع مثالی چهارمی تکمیل شوند. چهارمین نوع مثالی، بر پایه مطالعات نگارنده درباره تصوف، به مثابه طریقت دینی در اسلام،شکل می گیرد. .

۵۳۵.

شناخت مؤلفه های بنیادگرایی دینی در ایران با رویکرد بومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی محمد حاضری مرضیه حاجی هاشمی

منبع: جامعه شناسی ایران سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: آزادی قانونگذاری بنیادگرایی دینی اندیشه سیاسی و اجتماعی شکل حکومت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۱۴۱۲ تعداد دانلود : ۹۸۷

آنچه در این مقاله، مورد مطالعه و پژوهش است، اندیشه های سیاسی و اجتماعی برگرفته از آثار مستقیم چهار چهره شاخص بنیادگرایی دینی در ایران معاصر است تا بتوان بر اساس روش تحلیل تماتیک به الگویی دست یافت که بیانگر مؤلفه های نظری این طیف از اسلام گرایی سیاسی با رویکردی کاملاَ بومی باشد. در این مجال داده های متنی، مورد توصیف، سازماندهی و سپس تفسیر قرار می گیرد، به گونه ای که داده های متنی ابتدا تنظیم و سازماندهی می شوند تا مقوله های هر اندیشه به طور مجزا از داده های متنی به نظم درآمده، ظاهر شوند و بعد از تعیین مقولات مشترک، حمایت تماتیک یا موضوعی از آن ها به عمل آید. این فرآید تا اشباع تماتیک، ادامه دارد و سپس در نهایت یک الگوی تماتیک بومی از بنیادگرایی در ایران ارائه و تفسیر می شود که بیانگر مؤلفه های اندیشه های این طیف از نخبگان و کنشگران سیاسی و اجتماعی در عرصه تحولات ایران معاصر است و به این مفهوم در حوزه جامعه شناسی سیاسی ایران، معنا می بخشد.

۵۳۶.

الگوی ارزشیابی خطمشی های عمومی در پرتو معرفت علوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بهروز رضایی منش مهدی عبدالحمید علی اصغر پورعزت فتاح شریف زاده

منبع: راهبرد فرهنگ سال هفتم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۰۹ تعداد دانلود : ۶۷۸

۵۳۷.

تحلیل جامعه شناختی بازخوانی علم دینی با رویکرد روشی پارسانیا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سهیلا صادقی روح الله رضوانی

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۹

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۱۴۰۹ تعداد دانلود : ۷۲۹

۵۳۸.

مکتب قرآن؛ مؤمنانی در نوستالژی «امت»؛ مطالعه موردیِ کردها در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سارا شریعتی مزینانی سامان ابراهیم زاده

منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال دهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۳۹)

کلیدواژه‌ها: فردگرایی جمع گرایی روابط اجتماعی جنبش اسلام گرا روابط جامعه ای

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۰۸ تعداد دانلود : ۱۳۱۳

مکتب قرآن، اولین و قدیمی ترین جریان اسلام گرای اهل تسنن در ایران، در چهار دهه اخیر به لحاظ ساختاری و گفتمانی مراحل گوناگونی را گذرانده است. هدف این مقاله بررسی سازوکارهای اجتماعی مؤثر بر گرایش کردها به مکتب قرآن، در مرحله سوم تطور گفتمانی ساختاری این جریان از میانه دهه 1370 هجری تا کنون با روش گراوندد تئوری است. بنابر مطالعات وکاوش ها، از دلایل اصلی گرایش کردها به مکتب قرآن تجربه نوعی زندگی جمعی با ویژگی های بارزی، همچون همدلی، روابط گرم و صمیمی، روابط شخصی و همبستگی جمعی است، درحالی که روابط اجتماعی حاکم بر جامعه بزرگ تر به سمت نوعی روابط جامعه ای حرکت کرده که ویژگی های بارزش سرد بودن و ابزاری بودن، حسابگری، فردگرایی فزاینده، بیگانگی و روابط غیرشخصی است. مدعای اثر حاضر این است که با گسترش نفوذ و پهنه جهان جامعه ای و هژمونی قواعد و مختصات آن، ساکنان دل زده از جامعه به عزیمت و ترک این جهان و پناه جستن در نوعی جهان اجتماعی روی می آورند؛ مکتب قرآن با مختصات شبه اجتماع گونه اش یکی از پناه گاه هاست. این نوع جدید هجرت در دوران مدرن ماست؛ هجرتی نه مبتنی بر حرکت مکانی و گسست فیزیکی از اجتماع پیشینی چنانکه در صدر اسلام روی داد و امروز در رأس هیاهوی تبلیغاتی دولت اسلامی (داعش) است بلکه مبتنی بر جهت دهی فعال و مستمر به پیوندهای اجتماعی روزانه فرد مکتبی و تأکید بر روابط درون گروهی، با تضعیف روابط فرد با فضای بیرون از آن. حاصل این فراگرد، خلق جهان خاص مکتب قرآن است؛ هجرت ایمانی به دنیای روابط تنگاتنگ درون گروهی امتِ مطهر، بدون گسست فیزیکی از جامعه نامطهر سابق.

۵۳۹.

گونه شناسی دینداری های اسلامی؛ نقدی بر گونه شناسی های صاحب نظران غربی در زمینه انواع دینداری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل ذوالفقاری

منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) زمستان ۱۳۹۲ شماره ۶۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۰۶ تعداد دانلود : ۷۱۶

در سال های اخیر، مطالعات زیادی در باب انواع دینداری ها در اسلام، از سوی صاحب نظران غربی و مسلمان صورت گرفته است، لیکن بیشتر صاحب نظران غربی در گونه شناسی خود، انواع دینداری ها را بر اساس جناح بندی های راست و چپ مرسوم در غرب مطرح نموده اند. مقاله حاضر، به بررسی و نقد دیدگاه سه تن از صاحب نظران غربی، یعنی جان اسپوزیتو[1] ، کلینتون بنت[2] و ویلیام شپرد[3] پرداخته و تلاش نموده است تا با روش مقایسه ای - تطبیقی، ابتدا گونه شناسی انواع دینداری ها را بر اساس جناح بندی چپ و راست در میان خودشان، مقایسه و توضیح دهد و سپس این گونه شناسی ها را با نظرات دو تن از صاحب نظران مسلمان، یعنی عبدالله سعید[4] و طارق رمضان[5] که به نظر نگارنده، خالی از اشکالات فوق هستند نیز مقایسه نماید. همچنین با تطابق گونه شناسی ها با دلائل و مثال های آن ها کاستی ها و کلی نگری های اشتباهات موجود در آن ها نشان داده شده است. نتایج نشان می دهد در تمام مواردی که سه نویسنده غربی در گونه شناسی خود، عملکرد ضعیفی نشان داده اند، سعید و رمضان، عملکرد بهتری داشته اند.

۵۴۰.

چیستی علم اجتماعی مسلمین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: نصرالله آقاجانی

منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: آرمان گرایی حقیقت گرایی توحیدگرایی علم اجتماعی مسلمین مسائل علم اجتماعی اسلامی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۰۵ تعداد دانلود : ۶۸۶

«علم اجتماعی مسلمین»، مجموعه ای از اندیشه ها و تفکرات نظام وار و روشمند در حوزه موضوعات و مسائل اجتماعی برای رفع نیازها و رسیدن به سعادت و کمال انسانی است. در چیستی و هویت علم اجتماعی مسلمین، و نیز تمایز آن از علوم اجتماعی، به ویژه جامعه شناسی مدرن تلاش علمی شایسته ای لازم است که این مقاله گامی در این مسیر است. نوع مسائل علم اجتماعی مسلمین، مبتنی بر بنیادهای اسلامی و دارای مفاهیم، موضوعات و مسائلی خاصی است که به آن هویتی ممتاز با پیشینة طولانی داده است. این علم دارای ویژگی هایی نظیر هویت فراتاریخی، و بهره مندی از ظرفیت تعمیم یافتگی، ابتناء بر اصول و بنیادهای اسلامی، به ویژه توحیدگرایی در هستی شناسی و حقیقت گرایی انتقادی بر حسب وحی، عقل و حس در معرفت شناسی، آرمان گرایی و داشتن رویکرد هرمی به هستی و جهان اجتماعی، برخی از مهم ترین ویژگی های آن است.

درخت حوزه‌های تخصصی