درخت حوزه‌های تخصصی

خرده فروشی"" با تنوعی از موضوعات و سلیقه های مشتریان روبه رو است. شهروند، رفاه، اتکا، صرفه، 55 و... در زمرهی فروشگاههای خرده فروشی در ایران محسوب میشوند که هر یک برای جذب ""مشتریان"" با سلیقه ها و استراتژیهای گوناگونی تأسیس شدند و کار میکنند. دلیل تنوع موضوعات در خرده فروشی آن است که شما با لشکری از کالاهای شناور و انبوهی از مردم و سلیقه های متنوع روبه روئید. با اندک اقدامی در یک کالا نظیر تخفیف یا افزایش، به یکباره با حجمی از تقاضا یا کاهش تقاضا در محصول دیگری روبه رو میشوید که در ابتدا هیچ نوع ارتباط منطقی پیدا نمیکنید. اندک اقدامی در یک فروشگاه یا شعبه، بلافاصله سایر شعبه های فروشگاه را تحت تأثیر قرار خواهد داد و این نیز دلیل بر حضور مشتریان شناوری است که همچون کالاها از نزدیکترین تا دورترین مقصدها جابه جا میشوند. شما به عنوان یک خرده فروش همواره باید مترصد باشید که تأثیر قیمتها بر روی کالاهای یک طبقه از محصول، تصمیم مشتری را به میزان فراوانی تغییر خواهد داد؛ تصمیمی که در وهلهی نخست حتی برای خود مشتری نیز آگاهانه قابل توجه نیست. کافی است تخفیفی برای نوشابهی خاصی بدهید، به یکباره درمییابید که این تخفیف بر روی قیمتهای آبمیوه، دوغ، و سایر نوشیدنیها تأثیری فراوان گذاشته است تا جایی که مشتری درست برخلاف تصمیم منطقی شما، کالایی دیگر را جایگزین میکند که نه شما انتظار آن را داشتید، و نه او در حالت معمولی چنین تصمیمی را میگرفت، چه رسد به اجرای آن. شما به عنوان یک خرده فروش، مصمم میشوید در کنار فروش کالا به صورت فیزیکی و خرید معمول، از فروش تلفنی، یا سفارش خرید آنلاین، نیز بهره گیرید. به مرور درمییابید که برخی اقدامات شما در آن خریدها نظیر تخفیف در تعداد، یا تخفیف در حجم، رفتار مشتریان شما را در فروشگاه نیز تغییر داده است. چون شما با ازدحامی از مشتریانی روبه رو هستید که با هم صحبت میکنند، انتقال اطلاعات صورت میگیرد و نهایتاً بر پایهی تصمیم شما، مشتریان به پردازشی دست میزنند که در باور شما نمیگنجد. ""قیمت"" و ""قیمت گذاری"" یکی از موضوعات اصلی و جدی است که مشتریان در فروشگاههای خرده فروشی، هربار آن را در نظر میگیرند. خرده فروشان هر لحظه باید زیرکانه و هوشمندانه رفتار مشتریان را در نظر داشته باشند که به لحاظ ""قیمت"" یا شیوه های ""قیمت گذاری""، مشتری حاضر است مسافتهای فراوان را با هزینه های حمل و نقل در گرما و سرما بپردازد تا از فروشگاهی خریداری کند که ""قیمت"" منصفانه است. این مقاله با چنین هدفی به سراغ انواع رقابت در قیمت گذاری رفته است. به رقابت درون کانالی و رقابت میان کانالی و تمایز بین این دو پرداخته است، همچنین از دو استراتژی قیمت گذاری کلیدی و ویژگیها و مزایای آن برای خرده فروشان راهنماییهای سودمندی دارد.

اصول بازاریابی کاتلر"" ویرایش سیزدهم، سال 2010 با ترجمهی دکتر عباس صالح اردستانی، سیده لیلی میرطاهری، و احسان موسوی خانقاه به تازگی از سوی انتشارات اتحاد - آیلار در جلد نخست 648 صفحه و با قیمت 16000 تومان چاپ و توزیع شد. انتشار این کتاب در ایران یک فرصت مغتنم برای اهالی بازاریابی است؛ چرا که کتابهای ترجمه شدهی اصول بازاریابی کاتلر متعلق به سالها پیش بود. کتاب اصول بازاریابی با ترجمهی بهمن فروزنده مربوط به 25 سال پیش بود، و اصول بازاریابی با ترجمهی دکتر پارسائیان مربوط به ویرایش هشتم یعنی 14 سال پیش. بدون تردید در طول این سالها بازاریابی شاهد تغییرات اساسی شده است که در این کتابها کمتر اثری از آن دیده میشد.این در حالی بود که دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری با همان کتابها نیز بهره های فراوانی بردند. اهتمام درخور و شایستهی مترجمان ایرانی برای ترجمهی این کتاب - اصول بازاریابی کاتلر، ویرایش سیزدهم، سال 2010 - ما را بر آن داشت تا گفتگویی دربارهی فرم و محتوای تازه ترین کتاب کاتلر صورت گیرد. مترجمان این کتاب در این گفتگو نخست کاتلر را معرفی کردند که در این معرفی به منش و سلوک وی نیز در حد مطلوب پرداخته اند. سپس به مفاهیم نوآورانهی کاتلر در حوزهی بازاریابی اشاره کرده اند و با تعریفی کوتاه از این مفاهیم، خواننده جهتیابی تازه ای را میتواند در حوزهی بازاریابی آغاز کند. ویژگیهای برجستهی کتاب اصول بازاریابی کاتلر، پرسشی بود که ساختار و چارچوب کتاب جدید کاتلر را به صورت جامع تشریح کرد. حسن اتفاق آنکه مترجمان بر پایهی یکی از فصلهای کتاب اصول بازاریابی کاتلر، مقاله ای را تدوین کردند که در مجلات معتبر بین المللی چاپ و منتشر شد. گفتگوی نسبتاً کوتاه با مترجمان کتاب اصول بازاریابی کاتلر میتواند نگاهی جامع به تمامی فصول را پیش روی خواننده بگستراند. فراتر از آن، دیدگاههای تازهی کاتلر را میتوانید در این گفتگو بیابید.

بازاریابی"" دستکم در کتابهایی که از کاتلر سراغ داریم، عمدتاً با واژگان و عبارتهای مرتب و منظمی تدوین شده که مطالعهی آن نسبتاً ساده است. کافی است با حوصله متن را بخوانید. از فرمولهای پیچیده و حتی فرمولهای ساده تقریباً هیچ خبری نیست. این ساده نویسی یک فضیلت تام و تمام است که کاتلر و همکار برجسته اش گری آرمسترانگ بدان نائل شده اند؛ تشریح موضوعات در ساده ترین عبارات بدون پیچیدگیهای فنی و البته توأم با هوشمندی، نوآوری، و خلاقیت. با وجود این، بازاریابی مستلزم نگاه فنی، آمیخته با ریاضیات، علوم تازهی تکنولوژیک، و مدلهای تصمیم گیری است که گریزی از آن نیست. بدون این دانش، پیش بینی بازارها در شرایط به شدت مبهم و اشفته امکان ندارد. کتاب مدلهای بازاریابی در تکمیل آن کتابها، بر پایهی مدلهای کمّی است تا تصمیم گیریهای مدیریتی را در بازارها مهیا سازد. شایستهی تکرار است همواره دربارهی ""رفتار مصرفکننده"" و ""مدلهای خرید سازمانی"" در کتابهای متعدد صحبت شده است اما اگر بخواهیم به صورت ریز، دقیق، و عینی آن را بررسی کنیم، چاره ای نیست بجز آنکه در پرتو مدلهای کمّی مبتنی بر ابزارهای متنوع، رفتار مصرفکننده و مدلهای خرید سازمانی به صورت عینی محاسبه شود. فارغ از آن، ""بازگشت سرمایه در بازاریابی"" موضوعی است که در کتابهای دیگر به صورت موجز و کوتاه بدان پرداخته شده، اما کتاب ""مدلهای بازاریابی"" کوشیده است تا با محاسبات دقیق، بازگشت سرمایه را در بازاریابی برای مدیران تشریح کند؛ به گونه ای که اگر این بازگشت مثبت بود، بتوانند هزینه های فراوانی را برای بازاریابی اختصاص دهند و با اطمینان بدانند که این هزینه ها، سرمایه گذاری است.

""نامه های فروش"" باید بتوانند بفروشند. در غیر این صورت، نامه های زیبا، واژگان فاخر، عبارات درخشان برای کسب وکار سودی ندارند. اما چگونه میتوان چنین نامه هایی نوشت تا میزان فروش را افزایش دهند؟ پاسخ این پرسش را در نکات کلیدی ده گانه ای جستجو کنید که در متن به آنها اشاره شده است. افزون بر آن، راهنمایی میکند که مقدمه باید حاوی چه موضوعاتی باشد، پیشنهاد شما دربردارندهی چه منافعی باشد، و در نهایت بخش پایانی نامهی فروش چگونه باید تدوین و خاتمه یابد.

خرده فروشی در ایران"" بنا به دلایلی از جمله سبک زندگی شهروندان به شدت جدّی شده است. گواه آن نیز تأسیس روزافزون مراکزی با نامهای گوناگون است. این در حالی است که هنوز دربارهی خرده فروشی اطلاعات فراوانی نداریم. گاه سخن از سوپرمارکت میشود در حالی که با فروشگاه یا فروشگاههایی روبه روئیم که در مقیاسی بزرگتر از فروشگاه محلی است. یا سخن از فروشگاه محلی میشود، در حالی که صرفاً با مقیاسی بزرگتر از خواربارفروشی روبه روئیم بیآنکه خدمات مورد نظر یا استانداردهای خاص آن رعایت شده باشد. ""بررسی ریخت شناسی فروشگاه خرده فروشی"" از آن رو اهمیت دارد که میتوان با توجه به استانداردها و شاخصهای اصلی این تفکیک را انجام داد. در این شماره با تنوعی از فروشگاههای خرده فروشی آشنا میشویم. در شمارهی آینده همچنان موضوع دنبال خواهد شد.

امروزه یکی از عمده ترین چالشها در بازاریابی صنعتی، طراحی کانالهای توزیع است، به نحوی که هم رضایت مشتریان را در بر داشته باشد و هم سودآوری شرکت را به نحو مطلوبی تأمین کند، شرکتهای فعال در بازارهای صنعتی همواره با تهدید تغییرات محیطی بازار روبه رویند و به همین دلیل طراحی یک کانال توزیع منعطف، همواره از دغدغه های آنها به شمار میرود...

جایگاه حساس سرپرستان غیر قابل تردید است. اما همواره وظایف سرپرستان فراموش میشود. یادآوری وظایف سرپرستان از آن رو حائز اهمیت است که میتواند مناسبات را بهبود بخشد، ارتباطات رضایت بخش پدید آورد، و در نتیجه درآمدزایی را برای سازمان، شرکت و کسب وکارها به ارمغان خواهد آورد. تنها با مطالعهی وظایف سرپرستان این نتایج درخشان حاصل نخواهد شد مگر انکه با ممارست این وظایف را اجرایی کرد. قدرت سرپرستان نیز در بهکارگیری هوشمندانهی توأم با مهارت است.

بازارهای مالی و سرمایه چگونه عمل میکنند؟ چرا این بازارها گاه دچار شوک و التهاباتی میشوند که درک آن نیز از عهدهی اقتصاددانان زبده خارج است؟ پاسخ این پرسش را باید در فعالیتهای مغزی و ترشح هورمونهای سرمایه گذاران و معامله گرها جستجو کنید؛ هدفی که این مقاله در پی آن است. جسارت آمیز است اگر بگوییم مدیران بازارهای مالی و سرمایه، بانکها و بیمه ها در آینده ای نزدیک از مراجعان و مشتریان خود بخواهند قبل از سرمایه گذاری حتماً باید میزان ترشح هورمونهای خود را ظرف ماههای اخیر به همراه داشته باشند. در مراجعهی بعدی، جواب آزمایش از کلینیکهای تخصصی نقشهی ژنتیکی فراموش نشود! این دیدگاه جسارت آمیز در این مقاله نیامده است اما میتوان آینده ای را تصور کرد که چنین باشد. قطعاً در بورس، معاملات بانکی و بیمه ای، سرمایه گذاران بیش از آنکه به تابلوهای سود و زیان نگاه کنند، بهتر است و باید به متخصصان ژنتیک و مفسران هورمونها مراجعه کنند تا در زمان تصمیم گیری، میزان خطاهای خود را به حداقل برسانند. بدون تردید آیندهی بازارهای مالی در پرتو آگاهی متخصصان علم ژنتیک، فیزیولوژیک و روانشناسی خواهد بود. بازارهای مالی و سرمایه ای زمانی توانمند خواهند شد که بیشترین متخصصان علم ژنتیک، فیزیولوژی و روانشناسی را در خدمت این بازارها به کار گیرند؛ همچنانکه در استخدام متخصصان مالی لحظه ای درنگ نمیکنند. آینده پیش رو است و متخصصان علوم زیستی و رفتاری برآنند تا با آزمایشهای گوناگون بتوانند از رفتار هورمونی و نقشه های ژنتیکی سرمایه گذاران تفسیرهای دقیقی ارائه دهند. تا آن زمان، مطالعهی این مقاله پیشنهاد میشود.

بهبود کیفیت خدمات به دلیل نقشی که در افزایش رضایت مشتریان و سپس سودآوری سازمانها دارد از اهمیت روز افزاونی در مطالعات و تحقیقات برخوردار شده است. در این تحقیق سعی بر ارائه شاخصهایی برای اندازه گیری کیفیت خدمات بانکی و سپس تعیین اولویت شاخصها برای بهبود بوده تا از این راه بانکها بتوانند به اهداف افزایش رضایت مشتریان و سپس سود آوری نائل شوند. جامعه آماری این تحقیق مشتریان بانکهای کشور بوده اند. دراین تحقیق از روشهای آزمون فرض مقایسات میانگین دو جامعه مستقل ، تحلیل عاملی تأییدی و سپس روش IPA برای تعیین اولویت اقدام در جهت بهبود شاخصها و پاسخ به سؤالات تحقیق استفاده شده است. نتایج علاوه بر معرفی شاخصهایی برای اندازه گیری کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان بانکی ، نشان داد که 8 شاخص از میان 44 شاخص ارائه شده برای اندازه گیری کیفیت خدمات از نظر راهبردی در اولویت اقدام برای بهبود قرار داشته و برای همین بانکها باید برای بهبود آنها اقدامات لازم را انجام دهند

بازاریابی سیاسی از نوع مطالعات بین رشته ای است؛ آمیزه ای از رشتهی بازاریابی و رشتهی علوم سیاسی. چنین آمیزه ای اجازه میدهد تا سیاستمداران و سیاست ورزان بخشی از فعالیتهای خود را بر این پایه به ثمر رسانند. اثر حاضر با چنین نگاهی، نخست تعاریفی متنوع میدهد، سپس به تفاوت بین بازاریابی سیاسی با بازاریابی محصولات میپردازد. همچنین با نگاهی به آمیزهی بازاریابی، بر پایهی دیدگاه جروم مککارتی، هر یک از متغیرهای محصول، مکان، ترفیع، و قیمت را در این بازار معرفی میکند. در نهایت، سه ابزار برجسته در بازار سیاست در بخش پایانی عنوان شده است.

بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری در ایران با رشدی شتابان در تأسیس، در دام مشابهتها و ارائهی خدمات یکسان و مشابه خود را محصور کرده اند؛ یعنی روندی که تمایز جدی برای مشتریان نمیآفرینند. برای تمایز باید بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری فراتر از دانش فنی که عمدتاً به آن مجهز هستند نظیر حضور پررنگ کارشناسان مالی و علوم بانکی، به موضوعات و دانشهای تازه ای بپردازند تا گوی سبقت را در رقابت بربایند. ""روانشناسی مشتریان خدمات مالی"" در باور ما یکی از همان موضوعات و دانشهای تازه ای است که می تواند بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری را در مسابقهی رقابت، پیروز میدان سازد. از این رو از شمارهی پیشین (سال پنجم، شمارهی 18، فروردین و اردیبهشت 1390) به این موضوع پرداخته شد. در شمارهی پیشین، پس از تعریف ""مالیهی رفتاری""، ""عدد جادویی هفت و تأثیر آن بر تصمیم گیریهای مشتریان خدمات مالی"" بررسی شد. اینک به موضوع ""حسابداری ذهنی"" پرداخته شده است.

مک دونالد بزرگترین رستوران زنجیره ای جهان است، که به طور روزانه 47 میلیون مشتری دارد. تا سال 1984 مکدونالد 2500 شعبه در سراسر جهان تأسیس کرد و در حال حاضر بیش از 500000 شعبهی مکدونالد در جهان وجود دارد و بزرگترین کمپانی غذایی جهان به شمار میرود. دانشگاه همبرگر مک دونالد با متراژ بیش از 320 هزار متر مربع در شهر شیکاگوی امریکا قرار گرفته است.این دانشگاه که از 119 کشور جهان دانشجو میپذیرد، به گونه ای طرحریزی شده تا کارکنان رستورانهای زنجیره ای مک دونالد را که تقریباً در هر گوشه ای از جهان شعبه دارد، برای جنبه های مختلف تجارت آموزش بدهد. در دانشگاه مکدونالد به 28 زبان مختلف جهان آموزش داده میشود و تقریباً در هر سال، 5 هزار دانشجو پذیرفته میشود. تا به حال از این دانشگاه بیش از 8 هزار مدیر و صاحب رستوران مک دونالد، فارغ التحصیل شده اند. گفتنی است، دانشگاه همبرگر مکدونالد، اولین بار در سال 1961 در یک رستوران مکدونالد تشکیل شد و از آن زمان رشته هایی مانند شیمی، بازاریابی و آشپزی را به دانشجویان آموزش میداد. برنامهی آموزشی دانشگاه همبرگر باعث افزایش اعتبار 42 درصدی دانشگاه شد.

مقدمه: معاهده ضد تجارت جعلی ( Anti-Counterfeiting Trade AgreementیاACTA ) معاهده ای است که فی مابین بسیاری از کشورهای صنعتی جهان و در راس آن ها آمریکا منعقد شده است. کشورهای صنعتی بزرگ و در راس آن ها آمریکا، همواره تلاش داشته اند کنترل این سازمان تجارت جهانی را به طور کامل در دست بگیرند. اگر چه این کشورها به میزان زیادی در این راه موفق بوده اند، ولی همواره از عملکرد آن و آرای مخالفان خود در مجمع سازمان ناراضی و درصدد راهی برای دور زدن این سازمان بوده اند.در این رابطه دو کشور آمریکا و ژاپن با تهیه پیش نویس اولیه ACTA از سال ???? تلاش های محرمانه خود را جهت ایجاد استاندارد جهانی جدیدی که فراتر از قوانین سازمان های موجود و مستقل از قدرت کشورهای مختلف باشد، شروع کردند. این معاهده در زیر پوشش مبارزه با جعل کالا درصدد تحقق بخشیدن به حق مالکیت معنوی یا حق کپی رایت است و با این بهانه سعی در کنترل کامل ارتباطات اینترنتی دارد.در واقع این سازمان سعی در ایجاد حکومتی جدید در خارج از مرز تمام کشورها، ولی حاکم بر قوانین تمام کشورهای عضو دارد، تا بدین وسیله بتواند کنترل کامل اینترنت را در دست بگیرد. این مقاله سعی در روشن کردن اهداف پنهان این معاهده و ارتباط آن با اینترنت دارد.

گلنارا زد کاریموا، اهل روسیه، بتازگی پایان نامهی دکتری را در رشتهی ارتباطات و رسانه در دانشگاه مدیترانهی شرقی قبرس به پایان برد. کاریموا در تهران نیز سمینارهایی دربارهی مدیریت برند، برنامه ریزی تبلیغات برگزار کرده و با ایران کاملاً آشنا است. از وی مقالات متعددی در نشریات بین المللی چاپ و منتشر شده است. او همچنین کتابی را بتازگی و در سال 2011 نوشت که در سایت آمازون قابل دسترسی است. کتاب او با نام رنگ به مثابه شیوه ای برای تأثیرگذاری بر مصرفکننده (color as a method of influence on consumers) با هدف به کارگیری رنگ در تبلیغات تدوین شده است. کاریموا این کتاب را بر پایهی تئوری رواندرمانگر شهیری به نام الکین(Elkin)، در حوزهی تبلیغات بسط و گسترش داد. به گفتهی صاحبنظران، این مؤلف، چشم انداز جدیدی را دربارهی نظریهی رنگ- موسیقی در زمینهی تبلیغات و تأثیر بر مخاطب یا مصرفکننده گشوده است. در شماره های آیندهی نشریه، کتاب خانم کاریموا معرفی خواهد شد تا بخشی از دیدگاههای او برای خوانندگان نشریه تشریح شود. تا آن زمان، مقاله ای که وی در حوزهی تبلیغات محیطی تألیف کرده، پیش روی شما است. مقالهی کاریموا دربارهی تبلیغات محیطی از آن رو دارای اهمیت است که در این باره یعنی تبلیغات محیطی، هم کتاب، و هم مقاله در ایران بسیار اندک است. مطالعهی این مقاله میتواند راههای تازه ای برای علاقه مندان به تبلیغات محیطی را فراتر از ""بیلبوردها"" معرفی کند.

بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری در ایران رو به افزایش اند. با وجود این، بانکهای نوظهور و مؤسسات مالی و اعتباری جدید، بیشتر در پی استخدام کارشناسان مالی و بانکی هستند و همواره در روابط عمومی و تبلیغات خود بر خدمات بانکی و مالی تأکید میکنند؛ یعنی همان رویه ای را تکرار میکنند که تا پیش از این بانکهای دولتی و خصوصی به هنگام تأسیس به جد آن را دنبال میکردند! این در حالی است که اگر قرار بود آن رویه ها به درآمدهای سرشار و مؤسسات و بانکهای مقتدر میانجامید، دیگر چه نیازی بود به این بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری جدید و نوظهور در ایران! اکنون کانون مرکزی رقابت در بین بانکهای بین المللی و پیشرفتهی جهانی این است که چگونه باید این خدمات مالی را به مشتریان ارائه کرد تا مشتریان از بین هزاران بانک، یکی را در میان هزارها برگزینند؟ چگونه میتوان مشتریان خدمات مالی را ترغیب کرد تا در بانک ما حساب باز کنند، و هزاران بانک دیگر را فراموش کنند؟ ""مالیهی رفتاری"" پاسخگوی این پرسشها و بسیاری پرسشهای دیگری است که از سوی بانکهای برجستهی جهانی در سالهای اخیر به شدت مورد توجه واقع شده که میتوانند گوی سبقت را از رقبای مقتدر جهانی خود بربایند. آیا بانکها و مؤسسات مالی اعتباری در ایران علاقه دارند خود را با دانش روز بانکهای جهانی آشتی دهند یا همچنان تمایل دارند با استفاده از شیوه های نخ نماشدهی گذشته و قدیمی، با کوبیدن بر طبل تبلیغات و تکرار اینکه ما خدمات مالی و اعتباری میدهیم، مشتری جذب کنند؟! اثری که پیش رو دارید بر آن است تا با استفاده از تازه ترین نظریه پردازان صاحبنام خدمات مالی و تجربیات بانکهای جهانی و بین المللی، دیدگاههایی را معرفی کند که به رونق بانکها و مؤسسات مالی اعتباری ایران بیفزاید؛ بویژه بانکهایی که در پی آنند تا طرحی نو دراندازند. مؤلف این اثر، نخست ""مالیهی رفتاری"" را تعریف میکند و سپس یکی از موضوعات آن را با عدد ""جادویی هفت"" برمیگزیند تا نشان دهد چرا بسیاری از تلاشهای پرهزینهی بانکها و مؤسسات مالی اعتباری در ایران، برای مشتریان آنان بیمعنی است، چگونه میتوان با درک دقیق از اصول مالیهی رفتاری، توجه مشتریان خدمات مالی را با کمترین هزینه برانگیخت تا سودآوری بانکها و مؤسسات مالی اعتباری تأمین شود. گفتنی آنکه در شماره های آینده، این موضوع یعنی ""مالیهی رفتاری"" با موضوعات تازه پی گرفته خواهد شد. قطعاً آرا و نظرات مدیران و کارشناسان بانکها و مؤسسات مالی اعتباری در ایران میتواند بر غنای این مباحث بیفزاید. همچنین روانشناسان میتوانند متکی بر نظریه های روانشناختی، در کاربردی کردن علوم بانکی و خدمات مالی ایران نقش بسزایی ایفا کنند...

قوم گرایی مصرفکننده"" برای بازاریاب حاوی دستورالعملها و نکاتی است که غفلت از آن میتواند زیانبار باشد. بسیارند شرکتهایی که به دلیل عدم توجه به این موضوع، هزینه های بسیاری را متقبل شده اند، اما در عمل به نتایج دلخواه خود دست نیافته اند و چه بسا متحمل ضرر و زیان نیز شده اند. ""عداوت مصرفکننده"" نیز سر دیگر این طیف است که آگاهی بازاریاب از آن ضروری است. مقالهی حاضر دربارهی ""قوم گرایی مصرفکننده"" تشریح شده است. برای آگاهی از عداوت مصرفکننده به نشریهی شمارهی 13، بهار 1389، صفحات 28 تا 31 مراجعه شود.