درخت حوزه‌های تخصصی

در مقاله توصیفی تحلیلی حاضر، ساخت های موسوم به مجهول ِزبان فارسی را در چارچوب رویکرد صرف توزیعی ( Halle & Marantz , 1993 )، رویکردی غیر واژگان گرا که ساخت تمام واحدهای غیر بسیط را به تنها حوزه زایای دستور، یعنی نحو می سپارد از منظر تعامل نحو و معنا، با تمرکز بر دیدگاه امبیک ( 2004 )، بررسی می کنیم. از آنجا که مجهول های فعلی و صفتیِ زبان فارسی، جملگی غیر بسیط اند؛ لذا در رویکرد حاضر، خلاف پژوهش های پیشین در ساخت مجهول، با قواعد نحوی یکسان توصیف و تبیین می شوند و تفاوت آن ها به جایگاه های متفاوتِ ادغام هسته نمود (بالا یا پایین گروه فعلی) نسبت داده می شود. همچنین، با استناد به شواهد تعبیری و زبانی، چون برخی وجه های وصفی واحد (گداخته، بسته و آراسته)، در ترکیب « اسم مفعول + شدن»، هم تعبیر رخداد و هم تعبیر رخدادِ نتیجه ای دارند؛ بنابراین، نوع دیگری از مجهول صفتی، یعنی «نتیجه ای» را در زبان فارسی معرفی می کنیم و مشخصه های نحوی آن را در چارچوب صرف توزیعی نشان می دهیم. دلیل چنین تفاوت تعبیری، کاربرد دوگانه فعل «شدن»، به عنوان فعل کمکی در ساخت رخدادی و فعل ربطی یا عملگرِ «شدن» به تعبیر امبیک ( 2004 ) در ساخت نتیجه ای است.

« وصیت » از سنن پسندیده ای است که قرآن کریم با اسلوب های مختلفی بر اهمیت و مطلوبیت آن تأکید دارد. لذا، شناخت معنا و حکم تکلیفی آن با توجه به تحلیل إعراب آیه و توجه به سطح زبانی گفتمان قرآن و نیز سطح فرازبانی و تأثیر عوامل برون زبانی، بسیار اهمیت دارد . پژوهش حاضر ضمن بهره گیری از روش تحلیل محتوا با گزینش آیه ای در محدوده آیات الاحکام، تأثیر تحلیل های متفاوت نحوی در ارائه تفسیر فقهی و نیز میزان تأثیرگذاری پیش فرض های فقهی در گزینش إعراب آیه را به منظور بیان رابطه میان معنای شرعی و دلالت نحوی، بررسی و تبیین کرده است. وجه دستوری آیه وصیت ، حاکی از یک گفتمان دستوری بسته، تابع تغییر وضعیت از بُعد انگیزه بخشی به بُعد معرفتی است که حضور عناصری چون وجود إعراب های مختلف، زمین ه حکم فقهی را در گستره وجوب و استحباب فراهم می کند. از دید قائلان وجوب وصیت ، رابطه ای از نوع دستور بر نظام گفتمانی آیه، حکم فرماست و از این رو، نظام گفتمانی حاکم بر آن از نوع هوشمند و برنامه مدار است. در بُعد استحباب نیز تعبیر «حَقًّا عَلَی الْمُتَّقین» و «بالمعروف» به عنوان یک جریان حسی و عاطفی می تواند به ادراک معنا و کنش منجر شود. بنابراین، گفتمان قرآنی وصیت در بُعد استحباب، تابع نظام گفتمان احساسی و از گون ه تنشی عاطفی است.

برای اجرای فرآیند زبان آموزی مطلوب، توجه به نقش هیجانات و حواس اهمیت ویژه ای دارد و مدرسان با ایجاد هیجان مطلوب و تأثیرگذاری بر حواس، توان یادگیری زبان آموزان را ارتقا می دهند. مفهوم «هَیَجامَد» تلفیقی از دو واژه (هیجان+ بسامد) است که به تأثیر هیجانات ناشی از استفاده حواس در یادگیری مفاهیم گوناگون اشاره می کند و از سه مرحله هیچ آگاهی (تهی)، برون آگاهی (شنیداری، دیداری، لمسی- حرکتی) و درون آگاهی (درونی و جامع) تشکیل شده است. در پژوهش حاضر، به منظور کیفیت بخشی روش تدریس زبان فارسی به غیرفارسی زبانان، با درنظر گرفتن این مفهوم و مؤلفه های سه گانه آن (هیجان، حواس و بسامد) و باتوجه به تأثیر هیجان های آموزشی بر یادگیری و پیشرفت زبان آموز، الگوی هَیَجامَد را در تدریس زبان فارسی به غیرفارسی زبانان پیشنهاد می دهیم و تأثیر تدریس مبتنی بر این الگو را بر هیجانات زبان آموزان غیرفارسی زبان زن در ایران با استفاده از پرسشنامه های هَیَجامَد و هیجان می سنجیم. بدین منظور، 60 زبان آموز زن غیرفارسی زبان از 16 کشور را با سطح زبان فارسی یکسان (سطح زبان فارسی کتاب هفتم) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب کردیم و آن ها را پس از طی 22 جلسه تدریس برای چهار گروه (هر گروه شامل 15 نفر) و در مدت شش هفته براساس الگوی هَیَجامَد ارزیابی نمودیم. نتایج پژوهش نشان داد که تدریس مبتنی بر الگوی هَیَجامَد بر ارتقای میزان هیجانات زبان آموزان غیرفارسی زبان زن تأثیر معنادار مثبت داشته است. به سخن دیگر، با درگیر کردن تعداد حواس بیشتر در فرآیند آموزش، میزان هَیَجامَد زبان آموز افزایش می یابد و هیجان مثبت تولید می شود. درنتیجه، با کاهش هیجانات منفی، زمینه تعامل بیشتر با مدرس فراهم می شود و یادگیری کارآمد رخ می دهد. با برجسته کردن نقش عوامل هیجانی و تعدد حواس در امر یادگیری، به نظر می رسد که امکان استفاده از این الگو درجهت بالا بردن و ارتقای هیجانات مثبت زبان آموزان در تدریس زبان فارسی وجود دارد و زمینه یادگیری موفق زبان آموز فراهم می شود.

مهارت خواندن یکی از مهم ترین مهارت های زبانی است و از شروط موفقیت در یادگیری زبان دوم، تسلط بر این مهارت است؛ اما دانشجویان ترم آخر مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی که در شرف دانش آموختگی هستند و حتی بسیاری از دانش آموختگان این رشته نمی توانند متون عربی را صحیح و روان بخوانند. ازاین رو، می خواهیم با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و روش پیمایشی، مهارت خواندن دانشجویان مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی را ارزیابی، نقاط ضعف آنان در این مهارت را شناسایی و راهکارهایی را به منظور بهبود آموزش مهارت خواندن ارائه کنیم. نمونه آماری پژوهش حاضر را 124 دانشجوی ترم هشتم مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی در 12 دانشگاه دولتی ایران تشکیل داده اند که 41 نفر از آن ها مرد و 83 نفر زن هستند. ابزار به کاررفته در این پژوهش، آزمون محقق ساخته است که برای اولین بار در رشته زبان و ادبیات عربی برای مهارت خواندن طراحی شده و برای طراحی آن، از الگوهای موجود در کشورهای عربی استفاده کردیم. یافته ها نشان می دهند که دانشجویان مهارت خواندن را به خوبی کسب نکرده اند و با اینکه در ترم آخر هستند و اغلب دروس کارشناسی را گذرانده اند، در همه سطوحی که متخصصان زبان عربی برای مهارت خواندن ذکر کرده اند، با ضعف مواجه هستند. اصلی ترین دلیل این مشکل، وجود نداشتن درسی خاص برای مهارت خواندن در سرفصل درسی است.

ژان میشل مولپوآ شاعری است که با پیوند با غیرخودی، به تکثیر فضایی و اشباع شدگی از بداعت نائل می آید و آشکارگی عناصر ناشناس را سبب می شود . وی، با گونه های حاضر در میدان عملیاتی حضور، قطع ارتباط می کند، از حال مکانی خود فاصله می گیرد و با حضور در مکانی تخیلی، فعالیت حسی ادراکی را پایه گذاری می کند تا بدین سان، به کمک گونه های حسی به حالت بسط و گستره و تکثیر معنا انتقال یابد. مقاله حاضر درصدد بررسی مفاهیم تکثیر و تکثر از مجرای پدیدارشناسی حضور و سپس از مجرای گونه های حسی مختلف در کتاب داستانی از آبی مولپوآ، بر اساس تئوری نشانه معناشناسی نوین است. بدین منظور، نگارنده چگونگی پذیرش غیرخودی از طریق گونه های حسی توسط شاعر، چگونگی انتقال وی به حالت گستره و درنتیجه تأثیر گونه های حسی در گستردگی معنا و چگونگی پدیداری عناصر را نزد شاعر مورد بررسی قرار می دهد تا به هدف اصلی مقاله که مشخص کردن شیوه های حضوری شاعر در ارتباط با جهان پیرامون، همچنین، مسیر عبور شاعر از برونه به درونه و یا بالعکس و چگونگی تولید معنا توسط وی است، نائل آید .

پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی سیر روبه رشد کاربرد تصویر در روش های آموزشی مستقیم، شنیداری-دیداری و دو گونه رویکرد ارتباطی به آموزش زبان، بپردازد تا به این وسیله بر اهمیت روز افزون این ابزار در آموزش زبان تأکید کند. هر چند تصویر، در ابتدا ابزاری برای جلوگیری از گفت وگو به زبان مادری بوده است و نقش «جایگزین معنایی» و آسان کننده تفسیر معانی را داشته است، اما به تدریج نقش های پیچیده تری یافته است مانند تصویر موقعیتی جایگزین تصویر معنایی شده  و پژوهشگران را در  خلق روش های مرتبط با موقعیت های زبانی یاری کرده است. بنابراین با استفاده از تصویرها، اطلاعات مرتبط به موقعیت ویژه و یا مفاهیم فرهنگی انتقال می یابد. بر این مبنا، تصویرها دیگر فقط نقش مرجعی ندارند و خود بخشی از محتوای درس به شمار می آیند. در گامی فراتر، تصویرها دیگر فقط در خدمت داده های زبانی و واسطه فهم فرهنگ نیستند، بلکه محرکی برای مشارکت بیشتر زبان آموزها در گفت وگوها بوده و نقش مؤثری در فعال تر کردن او دارند. در این پژوهش، به نقش تصویر در آموزش زبان  بر مبنای آخرین گونه رویکرد ارتباطی اشاره می کنیم. این رویکرد، با فاصله گرفتن از کاربرد آموزشی تصویر به بهره گیری واقعی آن در زندگی نزدیک می شود. این بهره وری که همسو با اصول رویکرد ارتباطی در کاربرد منبع های واقعی زبان  در آموزش، آن هم در قالب های واقعی است، به زبان آموز امکان تصور آن چه پیش از این تجربه نکرده، را می دهد. 

زبان، تجلی گاه فرهنگ و افکار افراد یک جامعه است و با بررسی زبان می توان به مطالعه رابطه متقابل زبان، تفکر و فرهنگ دست یافت و از نظام فکری و فرهنگی یک جامعه آگاه شد. بر این مبنا، این پژوهش  بر آن است تا به بررسی کنش گفتار انتقاد در زبان فارسی بپردازد. مقاله حاضر، به بررسی این راهبردها در کنش گفتار انتقاد می پردازد. به این منظور، از آزمون تکمیل گفتمان استفاده شد و پاسخ های جمع آوری شده از 200 شرکت کننده، با استفاده از چهارچوب راهبردهای بیان و تعدیل انتقاد گوئن (Nguyen, 2005, 2013) مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفت. شیوه انتقاد، به موقعیت و فاصله اجتماعی و نیز جنسیت افراد شرکت کننده در تعامل بستگی دارد، اما جنسیت تأثیر بر نحوه بیان و تعدیل انتقاد در مقایسه با دو متغیر دیگر بیشتر است. بررسی ارتباط جنسیت و راهبردها نشان می دهد که این کنش گفتار در بین زن ها بیشتر از مردها تعدیل می شود. یافته های پژوهش نمایان گر است که انتقاد برخلاف دیدگاه رایج، همیشه یک کنش گفتار منفی نیست. بلکه افراد در تعامل های اجتماعی می توانند با استفاده از کنش گفتارهای دیگر مانند تعارف، تعریف، عذرخواهی و تعدیل کننده هایی مانند خوش زبانی ها و توجیه کننده ها تأثیر منفی این کنش گفتار را کاهش دهند، به گونه ای که انتقاد مفید بوده و در بین آن ها هم بستگی[1] ایجاد کند. از یافته های پژوهش می توان در بررسی های تطبیقی بینافرهنگی و مسائل آموزش زبان بهره گرفت.   [1] solidarity

با گسترش مرزهای دانش، نظام مفهومی بشر نیز تغییر می کند. این دگرگونی به دو شیوه انجام می پذیرد. نخست با مواجهه مستقیم با پدیده ها و تجربه کردن و یادگیری این مفاهیم از محیط پیرامون و دوم به وسیله ترکیب مفاهیم موجود و خلق مفاهیم جدید. اسم های مرکب بازنمایاننده کارکرد فرایند ترکیب در هر زبان است. در اسم های مرکب، هسته توسط بخش بعدی که توصیف گر است، تعدیل و تحدید می شود. در واقع توصیف گر باعثِ تمایز اسمِ هسته از اسم های هم مقوله خود می شود. در هنگام شکل گیریِ ترکیبی نو، همواره  انتظار می رود که معناهای اسم های موجود در ترکیب تغییر کند و منطبق بر معنای اولیه و مستقل این اسم ها نباشد. فرایند تولید معنای مجازی و استعاری و غیر استنباطی فرایندی مداوم از مقوله سازی ذهن بشر از جهان بیرونی است و معنای مجازی با معنای واژه به واژه، پیوند نزدیکی دارد. بخش مهمی از فهم زبان روزمره، تعبیر اسم های مرکب تازه وارد به زبان به وسیله ترکیب مفهومی است. فرایندی که نقش آن در تعبیر و استنباط و معنی بخشیدن نهایی به اسم های مرکب مشهود است. سخن گویان هر زبان قادرند مفاهیم را به صورت های مختلف با هم ترکیب کنند و نتیجه آن وجود اسامی مرکب با ساخت همسان اما دارای معنی و مفهوم متفاوت است. در این مقاله، چگونگی معنی سازی و استنباط و الگوهای مفهومی اسم های مرکب درون مرکز فارسی بررسی می شود.

سواد سنجش و ارزشیابی مدرسان دانشگاهی در سال های اخیر به طور فزاینده ای در برنامه های مرتبط با توسعه حرفه ای معلمان مورد توجه قرار گرفته است. سواد سنجش و ارزشیابی می تواند به معلمان و دانش آموزان در درک نقش اساسی ارزشیابی در محیط کلاس کمک بسزایی کند، به کارگیری سنجش و ارزشیابی معنادار و پیوسته، نه تنها برای معلمان و دانش آموزان، بلکه برای تمامی فعالان عرصه آموزش لازم و مفید است. ضعف آموزشی معلمان در زمینه سنجش و ارزشیابی سبب افت کیفی شاخص های یادگیری در دانش آموزان شده است. با هدف دستیابی به میزان سواد سنجش و ارزشیابی مدرسان دانشگاه نسبت به معیارهای «سن»، «تجربه تدریس» و «رشته تحصیلی» آنها، پرسش نامه طراحی شده میان تعداد 002 نفر از مدرسان دانشگاه توزیع و توسط آنان تکمیل شد. نتایج تحلیل کمّی، تفاوت معناداری را در میزان سواد سنجش و ارزشیابی بین مدرسان با تجربه های کاری مختلف در سنین متفاوت و گرایش های رشته زبان انگلیسی نشان داد. سواد سنجش و ارزشیابی باید به عنوان یک ضرورت جهت پیشرفت حال و آینده معلمان و مدیران آموزش مبنای نظر قرار گیرد

یادگار زریران، یکی از کهن ترین متون حماسی- مذهبی و در اصل به زبان پارتی و احتمالاً نثری توأم با شعر است که دلاوری های ایرانیان در برابر سپاه خیونان را روایت می کند. حضور صاحب منصبان در این جنگ، این متن را از نظر بررسی تعدادی از مقامات درباری که در جنگ حضور دارند، در کنار مقامات لشکری ارزشمندتر کرده است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی ریشه شناختی مناصب درباری و لشکری در متن یادگار زریران و سپس ارائه توضیح مختصری از چگونگی وظایف آنها است. تحلیل مناصب ذکر شده در متون کهن، از نگاه ریشه شناسی، درک بهتر و روشن تر وظایف و سلسله مقامات را باعث می شود که در زمان خود از اهمیت خاصی برخوردار بودند. بنابراین می توان گفت وجود برخی صورت ها میان این مناصب، نوعی وابستگی به دوره ای کهن تر از عهد ساسانی را بیان می دارد و یا وجوه تمایز میان برخی مناصب به ظاهر مشابه را روشن تر می سازد.

یکی از راه هایی که قرآن کریم در پیام رسانی از آن بهره می گیرد تکرار یک کلمه، یک عبارت یا یک جمله می باشد. زیرا این پدیده سبب تثبیت مطلب در ذهن مخاطب می شود. در این میان عبارات بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم 114 بار در قرآن تکرار شده است که در هر سوره مطابق با محتوای سوره قابل ترجمه و تفسیر است. در واقع می توان گفت که این عبارت در حکم تابلو برای هر سوره است. درحالی که این عبارت از 4 کلمه تشکیل شده است، با پژوهش های به عمل آمده نگارندگان مقاله بدین نتیجه رسیدند که اغلب مترجمان فرانسوی در انتقال معنای درست این عبارت موفق عمل نکرده و تنها به ظاهر کلمات بسنده کرده اند. پژوهشگران ده ترجمة قابل دسترس و معتبر را از قرآن به زبان فرانسه، ترجمه شده توسط مترجمان معروف، انتخاب کرده و به استناد تفاسیر مشهور و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی برگردان این عبارت را به منظورتشخیص معادل مناسب بررسی کرده و در نهایت در صدد پاسخ به این سؤال بر آمده اند که چه عواملی در درست ترجمه کردن این عبارت قرآنی می تواند مؤثر باشد؟

گفتگو یکی از عناصر مهم در روایت است. به طورکلی آفرینش روایت پس از آفرینش گفتگو (dialogue)، پدیدار و بهترین تفسیرها با این عنصر روایی ایجاد می شود. این عنصر در تحلیل ادبیات بسیار اهمیت دارد؛ به همین سبب در دیدگاه ها و نظریه های جدید زبان شناسی به ویژه معنی شناسی، به آن توجه شده است. نظریه منظورشناسی یکی از شاخه های مهم در حوزه معنی شناسی است که با کارگفتارهای متنی به گفتمان روایت سامان می بخشد. با استفاده از کارگفتارها می توان به معانی ثانویة متن دست یافت. شاهنامه فردوسییکی از برجسته ترین آثار روایی ادب فارسی است که به سبب جنبه نمایشی یا دراماتیک داستان هایش، به عنصر گفتگو توجه ویژه ای دارد. در این مقاله باتوجه به این رویکرد نقد ادبی، ابتدا مبانی نظری وابسته به گفتگو و ارتباط آن با نظریه منظورشناسی بررسی می شود و سپس با واکاوی و ارائه دسته بندی ساختارهای کارگفتار، گفتگوهای متن داستان بیژن و منیژه تحلیل می شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسه نقش ژانر و ارتباط آن با مقوله گواه نمایی در مقالات علمی زبان شناسی و روزنامه ها و چگونگی کاربرد گواه نمایی در ژانرهای مختلف و ارتباط بین نوع و تعداد گواه نماهای مختلف در هر ژانر است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است که از مؤلفه های کیفی و رویکرد کمّی بهره می گیرد. مؤلفه های کیفی بر اساس الگوی آیخن والد (2004) و رویکرد کمّی شامل به کارگیری آمار توصیفی و تحلیلی است. ابتدا 24 مقاله علمی و 4 روزنامه به صورت تصادفی و از هر ژانر 5040 جمله (جمعاَ 10080 جمله) انتخاب و سپس نوع و تعداد گواه نماها در هر یک از دو ژانر مشخص شده است. نتایج نشان می دهد که در هیچ یک از دو ژانر مورد نظر، گواه نمایی از نوع دستوری مشاهده نشده و فقط از 6 راهکار گواه نمایی با توزیع فراوانی متفاوت استفاده شده است. بدین صورت که در مقالات علمی، افعال شناختی- ادراکی و در روزنامه ها، راهکار نقل قول بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند. در پایان، نتایج سنجه مجذور خی نشان می دهد که به لحاظ آماری رابطه بین ژانر و وقوع تعداد و نوع گواه نماها معنادار است (سطح معناداری= 0001/0) و نشان می دهد مقوله گواه نمایی، مقوله ای حساس به بافت و ژانر است.