راهکار گواه نمایی

گواه نمایی بر نحوه ی دستیابی گوینده به منبع اطلاع و شیوه ی انتقال آن به شنونده متمرکز است. جملات در زبان هایی که دارای مقوله ی گواه نمایی هستند، نشانگری دارند که از طریق آن شنونده در می یابد که آیا گوینده خود شاهد آن فعل بوده است، از کسی شنیده است، آن را استنباط کرده است و یا اینکه آن را حدس زده است. با اینکه زبان فارسی فاقد مقوله گواه نمایی است ولی گوینده از راهکارهایی خاص همچون وجه فعلی، افعال حسی و شناختی، نقل قول و مجهول، سوگند و ضمایر برای بیان گواه-نمایی درجهت تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب استفاده می کند. مقاله حاضر در پی بررسی ارتباطِ راهکارهای گواه نمایی با شخصیت-پردازی در نمایشنامه پلکان اثر اکبر رادی است تا از این رهگذر به پرسش های الف) نویسنده در شخصیت پردازی از کدام راهکار جهت گواه نمایی برای خواننده استفاده می کند؟ ب) شخصیت های نمایشنامه در ارتباط با هم از چه راهکارِ گواه نمایی بیشتراستفاده می کنند؟، پاسخ دهد. برای پاسخ به این پرسش ها همه دیالوگ هایی که در آن نویسنده، شخصیت را برای مخاطب ترسیم می کند و یا شخصیت ها در گفتگو باهم شخصیت خود را آشکار می سازند، بررسی شدند و بر اساس یافته های پژوهش مشخص شد که هم نویسنده و هم شخصیت های نمایش بیشتر از گواه نمایی مستقیم در شخصیت پردازی استفاده می کنند.

هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسه نقش ژانر و ارتباط آن با مقوله گواه نمایی در مقالات علمی زبان شناسی و روزنامه ها و چگونگی کاربرد گواه نمایی در ژانرهای مختلف و ارتباط بین نوع و تعداد گواه نماهای مختلف در هر ژانر است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است که از مؤلفه های کیفی و رویکرد کمّی بهره می گیرد. مؤلفه های کیفی بر اساس الگوی آیخن والد (2004) و رویکرد کمّی شامل به کارگیری آمار توصیفی و تحلیلی است. ابتدا 24 مقاله علمی و 4 روزنامه به صورت تصادفی و از هر ژانر 5040 جمله (جمعاَ 10080 جمله) انتخاب و سپس نوع و تعداد گواه نماها در هر یک از دو ژانر مشخص شده است. نتایج نشان می دهد که در هیچ یک از دو ژانر مورد نظر، گواه نمایی از نوع دستوری مشاهده نشده و فقط از 6 راهکار گواه نمایی با توزیع فراوانی متفاوت استفاده شده است. بدین صورت که در مقالات علمی، افعال شناختی- ادراکی و در روزنامه ها، راهکار نقل قول بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند. در پایان، نتایج سنجه مجذور خی نشان می دهد که به لحاظ آماری رابطه بین ژانر و وقوع تعداد و نوع گواه نماها معنادار است (سطح معناداری= 0001/0) و نشان می دهد مقوله گواه نمایی، مقوله ای حساس به بافت و ژانر است.