محمدرضا آرام

محمدرضا آرام

مدرک تحصیلی: دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۶ مورد.
۲۱.

گونه شناسی مفردات پژوهی در قرآن از منظر روایات تفسیری اهل بیت(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰شماره ۴۵ 95 - 118

کلیدواژه‌ها: قرآن گونه شناسی مفردات پژوهی روایات تفسیری اهل بیت (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۳۰۶
واژه کاوی در قرآن، از ارکانِ بنیادینِ فهمِ مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب می شود که از منظرها و ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است. در روایت های تفسیری اهل بیت(ع)- به عنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز واژگان کاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیل های مختلفی از این ذوات مقدسه(ع) صادر شده است. جستار حاضر با توجه به اهمیت واژه پژوهی، با گردآوری داده های مرتبط از روایات تفسیری و توصیف و تحلیل این داده ها، به گونه شناسی آنها پرداخته و گونه های بدست آمده را در عناوین ذیل بیان می دارد: تبیین معنای ظاهری واژه، ترادف نگری در بیان معنای بدوی واژگان، بیان وجه تسمیه واژگان، قرآن کاوی واژگانی، تبیین معنای مجازی کلمات، بیان مصادیق واژه ها، بیان معنای لغات اضداد، تحلیل نحوی واژ، تبیین واژه در قرائات مختلف، واژه کاوی فرهنگ-نگرانه و بیان معنای بطنی و تأویلی کلمات. روایات تفسیری مزبور، با اینکه در تبیین معنای واژگان کمک شایانی می کند اما بعضا از بُعد دلالی ضعف دارند و در استفاده از آنها باید به معیارهای نقدالمتنی مانند عرضه به قرآن و... نیز توجه نمود.
۲۲.

سیر تحول نهاد خانواده از دوران جاهلیت تا دوران امیرالمؤمنین (علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۷ 127 - 155

کلیدواژه‌ها: تحول نهاد خانواده خانواده در دوران جاهلیت خانواده در دوران اسلامی تاریخ خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۲۳۸
یکی از مهم ترین لوازم توصیف، تبیین و تجویز یک پدیده، فهم تحولات آن در بستر تاریخی و سیاسی است. نهاد خانواده و احکام و قواعد حاکم بر آن، از این قاعده مستثنی نیستند؛ لذا هدف از این پژوهش، فهم تحولات نهاد خانواده در بستر تاریخی و سیاسی صدر اسلام است. این دوران، از جهت شکل گیری تصور ما از خانواده اسلامی یا نمونه ایده آل خانواده، مهم ترین برهه زمانی برای فهم تحولات نهاد خانواده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که «نهاد خانواده از عصر جاهلیت تا عصر علوی، چه تحولاتی داشته است»؟ برای پاسخ به این سؤال تلاش شده است با استفاده از روش اجتهادی، از آموزه های قرآن کریم، سیره و سنت معصومین (علیه السلام) و هم چنین سیره خلفای ثلاث، سیر تحول خانواده در صدر اسلام استنباط شود. با تمرکز بر چند محور ازجمله کیفیت تشکیل خانواده، ملاک های ازدواج، نحوه طلاق، میزان شیوع آسیب های اجتماعی در نهاد خانواده و نحوه مقابله با این آسیب ها در ادوار مختلف صدر اسلام، نتیجه می گیریم که نهاد خانواده سیری پرفراز و نشیب و متفاوت را طی کرده است. ضمن اینکه متوجه تأثیر و تأثّرات نهاد خانواده در ادوار مختلف سیاسی می شویم. ساختار امروزین خانواده در ایران و جهان اسلام، محصول ترکیبی از سیره و سنن نبوی و علوی، انحرافات عصر جاهلیت و بدعت های خلفای ثلاث در این زمینه است. فهم این سیر تحول، می تواند منجر به تصور درستی از توصیف، تبیین و تجویز های کنونی ما در مورد مسائل نهاد خانواده شود.
۲۳.

بایسته های فرهنگی و اجتماعی زیارت مرقد مطهّر رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هفتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۶ 71 - 99

کلیدواژه‌ها: فضایل اهل بیت(ع) ضرورت معرفت امام رضا (ع) مهندسی فرهنگی و زیارت مردم شناسی زیارت بایسته های فرهنگی و اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۲۶۰
بارگاه مقدس رضوی هرچند خود منشأ ظهور فرهنگ رضوی و نیز استمرار فرهنگ مودت اهل بیت (علیهم السلام) است و در در مقاطع حساس تاریخ، جولانگاه حرکت های مذهبیِ بسیار موثر در ثبات و همچنین گسترش فرهنگ شیعه بوده است، لیکن عظمت و شأن این بارگاه چنانکه شایسته است، رعایت نشده است. در این میان، آنچه بیش از همه مشهود است، ضعف آموزش های فرهنگی و آداب زیارت حرم حضرات معصومین (علیهم السلام) است. همه ساله خیل مشتاقان زیارت حرم امام رضا (علیه السلام) فرصت بسیار مغتنمی را در اختیار مسئولان و متولیان فرهنگی کشور قرار می دهد که از طرفی عشق و محبت شیعیان زمینه بسیار مساعدی برای فرهنگ پذیری ناب قرآنی و اهل بیتی ایجاد می کند که توجه، برنامه ریزی و آموزش های لازم، موجب رشد و تعالی فرهنگی و خشنودی اهل بیت (علیهم السلام) و کسب رضایت و توفیق الهی است؛ و از طرف دیگر غفلت از این امر بسیار مهم، تضییع حق اولیاء الله و بی احترامی به ساحت قدسی این بزرگواران، موجب محرومیت از فلاحت و عدم بهره مندی از توفیقات الهی می شود. این پژوهش با استناد به آیات قرآن و تصریحات معصومین (علیهم السلام) و به روش تحلیلی، در مرحله اول درصدد تبیین ضرورت شناخت امام معصوم (علیه السلام) و نیاز جدی به ارائه آموزش های معرفت افزا نسبت به مقام اهل بیت (علیهم السلام) و نیز بررسی وجوه مختلف مردم شناسی زیارت و تأثیر آن بر فرهنگ عمومی و انسجام اجتماعی است و به صورت خاص، لزوم توجه شایسته به «بایسته های فرهنگی و اجتماعی» و رعایت آداب زیارت مرقد مطهر امام رضا (علیه السلام) را بررسی می کند.
۲۴.

آینده اندیشی از منظر یهود

نویسنده:
منبع: آینده پژوهی انقلاب اسلامی سال دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵) 113 - 145

کلیدواژه‌ها: آینده پژوهی آینده اندیشی یهود یهودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۱۹۵
همواره شناخت آینده آرزوی دیرینه بشر بوده است و در قرن معاصر تلاش برای پیش بینی، شناخت و ترسیم آینده ها در ملل و ادیان مختلف در دو مسیر علمی و غیرعلمی (رمالی، طالع بینی و…) دنبال می شود. برای تکمیل پارادایم آینده پژوهی به جمع آوری دیدگاه های متفاوت نسبت به آینده(ها) نیاز داریم. در این مقاله آینده اندیشی از منظر یهود به روش مروری و از طریق مطالعه اسنادی، با بررسی رویدادهای تاریخی مؤثر بر آینده (بدیهی است در حال حاضر آینده آن زمان جزئی از تاریخ شده است.) آغاز شده است؛ که نشان می دهد حتی برخی وقایع حتمی پیش بینی شده از قبیل ظهور حضرت موسی علیه السّلام به عنوان منجی بنی اسرائیل چگونه تغییر پیدا کرده است و تغییر آینده در تفکر یهود تثبیت شده است. در ادامه پیشران های شکل دهنده آینده یهود شامل اعتقاد به ماشیح، گئولا، سرزمین موعود و قیامت و نحوه تعامل یهود با این پیشران ها، رویکرد فعالانه (در مقابل منفعلانه) آینده اندیشی یهود را نشان می دهد. می توان گفت سیطره جهانی صهیونیسم امروز نتیجه آینده اندیشی یهود در طول تاریخ بوده است؛ که مطمئناً مقابله با تفکر حکومت جهانی یهود جز با اولاً شناخت جامع و همه جانبه این تفکر و ابعاد مختلف آن و ثانیاً رویکرد فعالانه، آینده نگارانه و عملیاتی سازی آن در محور مقاومت امکان پذیر نخواهد بود.
۲۵.

شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه با تمرکز بر نظریه تکافل اجتماعی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه میان رشته ای فقهی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 175 - 196

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی اسلام انقلاب اسلامی تکافل اجتماعی رسانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۸۴
یکی از حوزه های نوظهوری که به شدّت نیازمند شاخصه سازی است، حوزه اخلاق رسانه است. رسانه در دوران کنونی بر تمام ساحت های زندگی انسان (تفکرات، احساسات و اعمال) سایه افکنده است و روابط چهارگانه انسان با خود، خدا، طبیعت و دیگر انسان ها را دستخوش تحول قرار داده است. یکی از مهم ترین حوزه های ملموسی که رسانه قدرت تحول در آن را دارد، حوزه روابط انسان با دیگر انسان هاست که اخلاق اجتماعی را شکل می دهد. در این پژوهش به جای استفاده صرف از روش های آماری در شاخصه سازی، بر روش خبرگانی در تولید شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه تأکید شده است. همچنین رویکردی که بر اساس آن شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه احصاء می شود، رویکرد جمع آوری شاخص های موجود نیست؛ بلکه نویسنده به دنبال ساخت شاخص های مطلوب رسانه اخلاقی، در حوزه اخلاق اجتماعی است. برای تبیین و تحلیل شاخصه های مطلوب رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی، از نظریه تکافل اجتماعی استفاده شده است. نهادهای موضوع تکافل (همچون خانواده، خویشاوندان، همسایه، دوستان و برادران دینی) در چارچوب روابط غیر بازاری یا اخلاقی، با تأمین تمام نیازها و حل همه مشکلات افراد جامعه، نقش مهمی در استقرار و تقویت جامعه اخلاقی ایفا می کنند. حال رسانه طراز انقلاب اسلامی، به مدد اتکا به نظریه تکافل اجتماعی، می تواند نقش مهمی در شکل دهی به شاخصه های رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی ایفا کند. لذا با استفاده از آیات و روایات وارده حول نهادهای موضوع تکافل، می توانیم به بایسته های اشاعه اخلاق اجتماعی در رسانه پی ببریم. مهم ترین بایسته در این حوزه عبارت است از نفی فردگرایی و ترویج فرهنگ تعاون و همیاری در بستر نهادهای موضوع تکافل. خانواده گرایی، خویشاوند محوری، حُسن هم جواری و همسایگی، دوستی و ترابط میان مؤمنان در جامعه اسلامی و بایدها و نبایدهای هر یک از آن ها، از جمله شاخصه هایی هستند که رسانه ها به میزان تقرّب به آن ها، می توانند مروّج و مقوّم اخلاق اجتماعی در جامعه باشند.
۲۶.

شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه با تمرکز بر نظریه تکافل اجتماعی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه میان رشته ای فقهی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 175 - 196

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی اسلام انقلاب اسلامی تکافل اجتماعی رسانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۶۱
یکی از حوزه های نوظهوری که به شدّت نیازمند شاخصه سازی است، حوزه اخلاق رسانه است. رسانه در دوران کنونی بر تمام ساحت های زندگی انسان (تفکرات، احساسات و اعمال) سایه افکنده است و روابط چهارگانه انسان با خود، خدا، طبیعت و دیگر انسان ها را دستخوش تحول قرار داده است. یکی از مهم ترین حوزه های ملموسی که رسانه قدرت تحول در آن را دارد، حوزه روابط انسان با دیگر انسان هاست که اخلاق اجتماعی را شکل می دهد. در این پژوهش به جای استفاده صرف از روش های آماری در شاخصه سازی، بر روش خبرگانی در تولید شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه تأکید شده است. همچنین رویکردی که بر اساس آن شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه احصاء می شود، رویکرد جمع آوری شاخص های موجود نیست؛ بلکه نویسنده به دنبال ساخت شاخص های مطلوب رسانه اخلاقی، در حوزه اخلاق اجتماعی است. برای تبیین و تحلیل شاخصه های مطلوب رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی، از نظریه تکافل اجتماعی استفاده شده است. نهادهای موضوع تکافل (همچون خانواده، خویشاوندان، همسایه، دوستان و برادران دینی) در چارچوب روابط غیر بازاری یا اخلاقی، با تأمین تمام نیازها و حل همه مشکلات افراد جامعه، نقش مهمی در استقرار و تقویت جامعه اخلاقی ایفا می کنند. حال رسانه طراز انقلاب اسلامی، به مدد اتکا به نظریه تکافل اجتماعی، می تواند نقش مهمی در شکل دهی به شاخصه های رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی ایفا کند. لذا با استفاده از آیات و روایات وارده حول نهادهای موضوع تکافل، می توانیم به بایسته های اشاعه اخلاق اجتماعی در رسانه پی ببریم. مهم ترین بایسته در این حوزه عبارت است از نفی فردگرایی و ترویج فرهنگ تعاون و همیاری در بستر نهادهای موضوع تکافل. خانواده گرایی، خویشاوند محوری، حُسن هم جواری و همسایگی، دوستی و ترابط میان مؤمنان در جامعه اسلامی و بایدها و نبایدهای هر یک از آن ها، از جمله شاخصه هایی هستند که رسانه ها به میزان تقرّب به آن ها، می توانند مروّج و مقوّم اخلاق اجتماعی در جامعه باشند .
۲۷.

واکاوی تأثیر اخلاق بر سلامت معنوی از منظر قرآن و روایات(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۹ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 132-144

کلیدواژه‌ها: آیات و روایات اخلاق سلامت معنوی شاخصه های اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۱۶۰
سابقه و هدف: تأثیر اخلاق بر سلامت معنوی امری پذیرفتنی است و علاوه بر مؤیّدداشتن از قرآن و روایات، بسیاری از پژوهشگران داخلی و خارجی نیز به آن اذعان کرده و آثاری را در این باره نگاشته اند؛ گرچه مخالفت هایی نیز با این مسئله شده است. هدف پژوهش حاضر تبیین تأثیر اخلاق بر سلامت معنوی از منظر قرآن و روایات بود. روش کار: روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است که با استناد به آیات قرآن و روایات معصومان (ع) انجام شده است. برای نگارش این مقاله علاوه بر استفاده از منابع مزبور، مقالات در پایگاه های اطلاعاتی جست وجو و مقالاتِ همسو مطالعه و بررسی شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: در قرآن و روایات اعتنای زیادی به اخلاق شده است و میزان فراوانی این دست از آموزه ها بعد از آموزه های عقائدی و در وهله دوم قرار دارد. از نگاه آموزه های اسلامی، اخلاق از جهات مختلف بر سلامت روانی جامعه تأثیر می گذارد. از جنبه فردی، اهتمام به فضایل و اجتناب از رذایل اخلاقی -برخلاف دیدگاه برخی از اندیشمندان غربی- آرامشِ واقعی فردی را به همراه دارد. اخلاق از جنبه اجتماعی، امنیت افزایی و آرامش زایی می کند و از آسیب های اجتماعی در جامعه می کاهد. اخلاق اقتصادی با استفاده صحیح از نعمت های الهی و کمک به قشرهای آسیب پذیر جامعه، علاوه بر سلامت افزایی جسمانی و معنویِ فردی، سلامت اجتماعی را نیز به لحاظ زدودن آسیب های اجتماعی و اقتصادی ناشی از فقر فراهم می نماید. نتیجه گیری: برای کاهش اختلالات روحی-روانی افراد و به حداقل رساندنِ بزهکاری های اجتماعی، می توان از ترویج بجا و شایسته اخلاق و آموزه های اخلاقی به عنوان یکی از قوی ترین کاهنده ها بهره گرفت تا سلامت معنوی فرد و جامعه تضمین گردد.
۲۸.

ارزیابی ادله متعارض «حراست» در حکومت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش سیاسی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۵) 173 - 198

کلیدواژه‌ها: حراست محافظت نگهبانی محافظ مسئولین حکومت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۸۹
تا زمانی که خطرات جانی و مالی وجود داشته باشد، نیازمند محافظت از جان و مال هستیم. به میزانی که جان یا مالی را خطرهای بیشتری تهدید کند، نیازمند محافظت های بیشتری هستیم. همواره در طول تاریخ، مسئولین حکومت ها و شخصیت های مهم در معرض خطر بوده اند. از این رو شاهد پدیده ای به نام محافظت و حراست از شخصیت ها و مسئولین هستیم. سؤال اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه «آیا حراست از مسئولین و شخصیت ها در اسلام امری پذیرفته شده است»؟ برای پاسخ به این سؤال به منابع اصلی اسلام مراجعه و با روشی فقهی، به این سؤال اصلی پاسخ داده شد. در این پژوهش دو دسته متفاوت از ادله یافت شد؛ ادله ای که موافق و مؤید حراست و حفاظت از شخصیت ها و مسئولان در اسلام هستند و ادله ای که به ظاهر در تعارض با حراست قرار می گیرند. با تتبع در آثار مختلف و فحص از ادلّه، نتیجه این پژوهش آن شد که حراست در اسلام امری مسلّم و پذیرفته شده است؛ اما با توجه به ویژگی های مطلوب برای حاکم اسلامی، روابط مطلوب برادرانه در جامعه ایمانی و اعتقادات فرد مؤمن، باید برای آن ضوابط و شرایطی تعیین کرد.
۲۹.

نقد مبانی افراط گرایی دینی و بررسی مولفه های تاثیرگذار تربیت اسلامی در مهار و تعدیل آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۱ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۶۰ 253 - 286

کلیدواژه‌ها: افراط گرایی دینی مبانی نقد و بررسی مستندات قرآنی و روایی تربیت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۳۸
در میان ادیان ابراهیمی، اسلام دینی واقع گرا و حقیقت محور است. این دین، تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تکرار آنچه برسر ادیان دیگر آمده است به کار گرفت. قرآن کریم و سیره اهل بیت (ع) ضمن روشنگری درباره مبانی، علل و عوامل بروز افراط گرایی دینی، مولفه هایی چون عقلانیت، اعتدال، احترام متقابل و گفتگو را به عنوان رمز تامین و حفظ امنیتی پایدار معرفی نموده و بدنبال تبیین راه های چالش با بحران هایی چون افراطی گری و رفتارهای خشونت آمیز است. متاسفانه چند دهه ای است که جهان درگیر صحنه های خشونت آمیز و افراطی گرایانه است که دل هر انسانی را می آزارد و این در حالی است که پرهیز از اعمال خشونت آمیز و افراط مآبانه، هدف غایی همه انسانها و همه اقوام و ملل بوده است و قطعاً دستیابی به این نیاز حیاتی بشر، جز با تمرین آن بر اساس معارف وحیانی و سنت نبوی و ولوی (ع) در زندگی فردی و اجتماعی و نیز گسترش آن بر اساس آموزه های تربیت اسلامی، میسور و ممکن نخواهد بود. لذا این پژوهش. با روش توصیفی تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای و با ابزار پژوهش که شامل تمامی اسناد و مدارکی است که در رابطه با افراط گرایی دینی و شیوه استفاده از آموزش های دینی در شکل گیری افراط گرایی وجود دارد، درصدد واکاوی مبانی افراط گرایی دینی و نقد آن و نیز تبیین میزان فهم افراط گرایان از آموزه ها و معارف قرآن کریم است. این نوشتار می خواهد نسبت میان قرآن، آخرین پیامبر و ظهور افراط-گرایی دینی را مورد بررسی قرار دهد و سپس با تبیین نقش آموزه های اسلامی در تربیت انسانی و تاثیر آن در تعدیل افراط-گرایی، شیوه های مرسوم در سیره اهل بیت (ع) در تربیت اسلامی جوانان برای جلوگیری از افراط گرایی را بیان نماید.
۳۰.

گامی نو در ساختارشناسی سوره فتح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیایی ۲۷) 1-37

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم پاراگراف بندی انسجام سوره ساختارشناسی موضوع محوری سوره شواهد لفظی فتح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۵
در رویکرد تفسیری «وحدت سوره» و « سوره به مثابه واحدی پیوسته»، سوره های قرآن کریم دارای ساختاری منسجم و منظم هستند لذا برای فهم بهتر هر سوره بایستی به روح کلی و ساختار آن توجه شود. با این رویکرد می توان ارتباط منسجم و هماهنگ میان آیات سوره را کشف و از طریق بررسی متن و ارتباطات لفظی، ادبی و محتوایی سوره، ساختار آن را به دست آورد و با استخراج موضوع محوری سوره به تفسیر اجزاء آن پرداخت. برای فهم تصویر و هندسه باطنی سوره با این رویکرد کل نگر و ساختارشناسانه، در وهله اول بایستی آیات، پاراگراف بندی (بخش بندی) شوند. در این نوشتار «سوره فتح» ابتدا به روشی نو (بدون توجه به محتوای آیات و صرفاً براساس شواهد لفظی) بخش بندی می شود، سپس پاراگراف های هم سیاقِ دارای وحدت موضوعی، به صورت یک «فصل» دسته بندی شده و در نهایت موضوع محوری سوره استخراج می گردد. کلیه مراحل بخش بندی، فصل بندی و استخراج موضوع محوری سوره، براساس اصول پاراگراف بندی است.
۳۱.

اولویت سنجی مبارزه با دو آسیب اجتماعی «طلاق» و «تجرد» بر اساس آموزه های قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زن و خانواده دوره دهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 157 - 186

کلیدواژه‌ها: خانواده طلاق تجرد آسیب های اجتماعی معارف اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۹۳
یکی از لوازم سیاستگذاری ، اولویت بندی صحیح است. طلاق و تجرد از مهمترین آسیب های نهاد خانواده است که نیاز مبرم به اولویت بندی و شناسایی بد و بدتر در آن، وجود دارد. هدف از این پژوهش اتخاذ سیاستگذاری های درست در حوزه خانواده است. سوال اصلی این پژوهش این است که در اولویت بندی مبارزه با آسیب های اجتماعی مربوط به خانواده، مبارزه ی با طلاق اولویت دارد یا مبارزه با تجرد؟ و چرا؟ در پاسخ به این سوال تلاش شده است تا با استفاده از روش اجتهادی از معارف قرآن و حدیث برای اولویت بندی آسیب های اجتماعی در نهاد خانواده استفاده شود. با مقایسه طلاق و تجرد در پنج محور میزان مذمّت، سیره معصومین(ع)، توصیه معصومین(ع) به دیگران، حکم فقهی و دلیل عقلی، این پژوهش گویای این یافته هاست است که از گستره و عمق آسیب اجتماعی تجرد در تشدید یا کاهش دیگر آسیب های اجتماعی در نهاد خانواده غفلت شده است. با مقایسه دو آسیب اجتماعی طلاق و تجرد می توان فهمید آسیب اجتماعی تجرد تا حد زیادی باعث کاهش صدمات طلاق بر فرد و جامعه می شود و بخشی از آمار افزایشی طلاق و آمار کاهشی ازدواج، ثمره سیاست های نادرست در زمینه ازدواج و طلاق است. با شناسایی تجرد به عنوان مهمترین آسیب اجتماعی در نهاد خانواده، باید شاهد تغییرات اساسی در سیاستگذاری ها و خط مشی های این حوزه باشیم. در نتیجه در سیاست گذاری و اولویت بندی در مبارزه با آسیب های خانواده، تلاش اصلی باید در جهت مقابله با تجرد و رفع موانع ازدواج صورت گیرد و مقابله با طلاق و رفع عوامل آن در درجه ی بعدی قرار داده شود.
۳۲.

شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه با تمرکز بر نظریه تکافل اجتماعی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه میان رشته ای فقهی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 87 - 108

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی اسلام انقلاب اسلامی تکافل اجتماعی رسانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۳۹
یکی از حوزه های نوظهوری که به شدّت نیازمند شاخصه سازی است، حوزه اخلاق رسانه است. رسانه در دوران کنونی بر تمام ساحت های زندگی انسان (تفکرات، احساسات و اعمال) سایه افکنده است و روابط چهارگانه انسان با خود، خدا، طبیعت و دیگر انسان ها را دستخوش تحول قرار داده است. یکی از مهم ترین حوزه های ملموسی که رسانه قدرت تحول در آن را دارد، حوزه روابط انسان با دیگر انسان هاست که اخلاق اجتماعی را شکل می دهد. در این پژوهش به جای استفاده صرف از روش های آماری در شاخصه سازی، بر روش خبرگانی در تولید شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه تأکید شده است. همچنین رویکردی که بر اساس آن شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه احصاء می شود، رویکرد جمع آوری شاخص های موجود نیست؛ بلکه نویسنده به دنبال ساخت شاخص های مطلوب رسانه اخلاقی، در حوزه اخلاق اجتماعی است. برای تبیین و تحلیل شاخصه های مطلوب رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی، از نظریه تکافل اجتماعی استفاده شده است. نهادهای موضوع تکافل (همچون خانواده، خویشاوندان، همسایه، دوستان و برادران دینی) در چارچوب روابط غیر بازاری یا اخلاقی، با تأمین تمام نیازها و حل همه مشکلات افراد جامعه، نقش مهمی در استقرار و تقویت جامعه اخلاقی ایفا می کنند. حال رسانه طراز انقلاب اسلامی، به مدد اتکا به نظریه تکافل اجتماعی، می تواند نقش مهمی در شکل دهی به شاخصه های رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی ایفا کند. لذا با استفاده از آیات و روایات وارده حول نهادهای موضوع تکافل، می توانیم به بایسته های اشاعه اخلاق اجتماعی در رسانه پی ببریم. مهم ترین بایسته در این حوزه عبارت است از نفی فردگرایی و ترویج فرهنگ تعاون و همیاری در بستر نهادهای موضوع تکافل. خانواده گرایی، خویشاوند محوری، حُسن هم جواری و همسایگی، دوستی و ترابط میان مؤمنان در جامعه اسلامی و بایدها و نبایدهای هر یک از آن ها، از جمله شاخصه هایی هستند که رسانه ها به میزان تقرّب به آن ها، می توانند مروّج و مقوّم اخلاق اجتماعی در جامعه باشند .
۳۳.

وحدت وجود در نگاه ابن عربی و اسپینوزا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۲ بهار ۱۳۹۵ شماره ۴۷

کلیدواژه‌ها: شکاکیت تصوف عرفان وحدت وجود ابن عربی اسپینوزا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۰۲
اسپینوزا و ابن عربی دو متفکری هستند که درباره «هستی» دیدگاهی نو و ابتکاری ارایه دادند و ما در این پژوهش سعی داریم مختصری از تفکرات این دو اندیشمند را در باره وجود بررسی نماییم. اسپینوزا به عنوان یک فیلسوف دکارتی شناخته می شود. مساله جوهر و صفات خداوند و کیفیت اتصاف ذات اقدس ربوبی به اوصاف کمالیه و ارتباط آن با توحید حقیقی و خالص پروردگار از اساسی ترین مسایل در مبدأشناسی است. اثر حاضر بر آن است تا فرآیند وحدت وجود را در نزد متفکرانی چون ابن عربی و اسپینوزا مورد بررسی قرار دهد.
۳۴.

تسبیح مقرّبون و تأثیر آن در صیرورت اصحاب یمین با رویکرد تأویلی عرفانی بر ساختار سوره انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۵ 155 - 176

کلیدواژه‌ها: تسبیح مقربون اصحاب یمین ساختار تاویلی - عرفانی سوره انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۱۷
تسبیح در هستی، در حقیقت بیانگر امر تجلی و حیات است؛ آنگاه که اراده الله بر خلقت تعلق می گیرد، سنت الهی بر آن استوار است که هستی هر شیء منوط به امر تسبیح آن باشد. در این راستا، تسبیح انسان، آنگاه که در مسیر حبّ به مقرّبون قرارگیرد به شکل تحمید آشکارمی شود که تسبیحی است خاصِ کسانی که در مسیر صراط مستقیم قراردارند. در ساختار سوره انسان چگونگی این تسبیح به تصویر کشیده شده است ؛ در این سوره، معصومین (علیهم السلام) به عنوان مصداق مقرّبون ذاتی معرّفى شده اند. این سوره مشتمل بر 31 آیه است که آیات 5 تا 15آن اوصافی از مقرّبون را تشریح نموده، درآیات 16 تا 23 به ویژگی های محبین آنان و چگونگی ارتباطشان با مقرّبون اشاره شده و در7 آیه آخر نیز راهکارهای نیل به مقام مقرّبون ارائه گردیده است. در این نوشتار به شیوه ساختار شناسی تأویلی سوره، این حقیقت عظیم به دست آمده که یکی از جنبه های تسبیح مقرّبون، در سوره دهر در بُعد وجه اللهی بودن آنان، خود را آشکار می سازد. درخصوص تسبیح محبّین نیز اینگونه نتیجه میشود که به واسطه مودّتی که با مقرّبون دارند، در چارچوب تسبیح صراط مستقیم   قرارخواهندگرفت که سبب می شود به لطف الهی به درجه قرب اکتسابی نایل آیند که این همان تحمید اصحاب یمین است.
۳۵.

نقش نشانه های لفظی در بخش بندی موضوعی سوره های قرآن کریم؛ مطالعه موردی سورهٔ حجرات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ ۵۵-۳۳

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم انسجام و ساختار سوره تقسیم بندی موضوعی سوره حجرات نشانه های لفظی خطاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۳۰
سوره های قرآن به مثابه واحدی پیوسته، دارای ساختاری منسجم و منظم هستند و هریک از آنها، از موضوعات و مضامین متنوعی تشکیل شده اند که بر خلاف ظاهر پراکنده موضوعات، بی ربط نیستند بلکه به عنوان اجزاء ساختاری، برای تأمین هدف و موضوع محوری سوره، ضروری و متناسب بوده و خواننده را در مجموع، یک گام به درک کامل تر موضوع اصلی سوره نزدیک تر می کنند. یکی از گامهای اساسی برای رسیدن به ساختار سوره، تقسیم آن به اجزاء و بخش های معنایی و موضوعی است. بر خلاف روشهای مفسران و قرآن پژوهانی که با استفاده از شواهد معنوی، سوره را به اجزاء و بخش هایی تقسیم کرده اند، پژوهش حاضر در پی آن است که با استفاده از شواهد و نشانه های لفظی به تقسیم بندی موضوعات و مضامین سوره ها بپردازد. در این راستا با مطالعه چند سوره، برخی شواهد و نشانه های لفظی شامل قَسَم، خطابات خداوند به پیامبر اکرم$ و سایران و تکلم خداوند و غیره، احصاء شده و قواعدی استخراج گردیده و با استفاده از آنها سوره حجرات بخش بندی شده، سپس با استفاده از محتوای بخشهای قریب المضمون فصل بندی صورت گرفته و در نهایت با استفاده از محتوای فصول، موضوع محوری سوره استخراج شده است. با به کارگیری قواعد این روش، در اکثر موارد، تقسیم بندی موضوعی سوره بدون توجه به محتوای آیات امکان پذیر است.
۳۶.

مطالعه تطبیقی میزان اعمال در قیامت با تکیه بر نظرات سید هاشم بحرانی و فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 165 - 189

کلیدواژه‌ها: میزان سنجش اعمال قیامت حسابرسی سید هاشم بحرانی فخر رازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۱۳۵
توزین اعمال در جهان آخرت بر اساس آیات قرآن و روایات ائمه معصومین(ع) امری حتمی است که جهت حسابرسی اعمال انجام می شود. میزان در قیامت برای تعیین مقدار و ارزش کارهای نیک و گناهان نصب شده است و با آن حسنات و سیئات سنجیده می شود. در رابطه با میزان دو دیدگاه وجود دارد. بحرانی صاحب تفسیر مأثور «البرهان فی تفسیر القرآن» میزان را در معنای مجازی به کار برده است. در مقابل فخر رازی صاحب «تفسیر کبیر» معتقد به میزان محسوس است که اعمال بندگان در قیامت با آن سنجیده می شود. در هر دو دیدگاه نسبت به کیفیت سنجش اعمال و حقیقت میزان اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد، از این رو تلاش برای رسیدن به برداشتی استوارتر در این زمینه ضروری است. این نوشتار درصدد است با روش توصیفی تحلیلی به تبیین نظرات سید هاشم بحرانی و فخر رازی درباره حقیقیت و چیستی میزان، سبکی و سنگینی اعمال در قیامت و معانی مجازی مطرح شده برای میزان بر اساس آیات و روایات بپردازد.
۳۷.

مفهوم شناسی تأویل عرفانی «خلیفه الهی» در سوره بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۵۲

کلیدواژه‌ها: تأویل عرفانی خلیفه ارض آدم علم اسماء سجده هبوط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۶۸
پژوهش حاضر، تبیین معنای تأویل عرفانی واژه «خلیفه» درسوره بقره می باشد.نظربه اهمیت بررسی واژگان واصطلاحات قرآنی،این پژوهش پس ازبررسی معنای لغوی این واژه با تدبر درآیات 30الی39 سوره بقره به دریافت مفهوم عرفانی«خلیفه الهی»اقدام نموده وبا استفاده ازمفاهیم واژگان وعبارات کلیدی موجود در آیات مذکور،به نظرمی رسد به معنای عرفانی این لقب درانسان دست یافته است.درهمین راستا،ساختاروجودی«آدم»و رسالتش نیز مفهوم یابی شده است. دراین تحقیق،تأثیرتعلیم حقیقی«الاسماءکلها»درساختارانسان موردبررسی قرارگرفته است.نتیجه به دست آمده این است که:تجلی کامل اسماءالهی دروجود نوع انسان، شاید عامل اصلی برای تحقق صفت«خلیفه الهی»دراوباشد.وقوع این امر،فرمانبرداری قوای همه عالم راازانسان درپی خواهدداشت که درقالب سجده ملائکه برآدم درقرآن ازآن تعبیرشده است.درحقیقت ائمه علیهم السلام کسانی هستندکه اسماوصفات«رب العالمین»درمعنای اتم واکمل خود،درآن ها از قوه به فعل درآمده است واین معنای تأویل عرفانی «علم الاسماءکلها» است.
۳۸.

بررسی تأویلی- عرفانی آیات مربوط به حضرت آدم(ع) و حوا در کتاب اساس التأویل قاضی نعمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۸ بهار ۱۴۰۱ شماره ۷۱ 187 - 204

کلیدواژه‌ها: قاضی نعمان تأویل عرفانی داستان حضرت آدم (ع) و حوا اساس التأویل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۷۷
خداوند در قرآن کریم، سرگذشت بسیاری از پیامبران را در قالب تمثیل، تشبیه و مهم تر از آن درقالب داستان بیان کرده است. با توجه به اهمیت موضوع آفرینش آدم به عنوان اولین انسان، در قرآن کریم این مسئله مورد توجه بوده است و مفسران بسیاری در ذیل آیات مربوط به قصه آفرینش آدم، دیدگاه های متعددی را مطرح کرده اند. قاضی نعمان نیز در کتاب اساس التأویل ، دیدگاه های تأویلی و عرفانی خود را درمورد قصه خلقت آدم بیان داشته است. نوشتار حاضر درپی یافتن پاسخ این سوال است که دیدگاه قاضی نعمان در ذیل آیات مربوط به حضرت آدم و حوا چیست؟ براین اساس، این مقاله برمبنای روش اسنادی- تحلیلی می کوشد مبانی فکری قاضی نعمان را موردبررسی و نقد قراردهد. یافته های تحقیق نشان می دهد، قاضی نعمان، در تفسیر و به ویژه در تأویلات عرفانی بیشتر از تراوشات ذهنی خود بهره جسته و به صورت ذوقی مطالبی را بیان نموده است و جز درموارد بسیار کمی از روایات اهل بیت (ع) بهره برده است و علاوهبر آن، اشاره ای به منابع تأویلات خود نمی کند.
۳۹.

فضایل اهل بیت(ع)، در تفسیر المیزان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی (فدک سبزواران) سال سوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۹ 11 - 33

کلیدواژه‌ها: قرآن احادیث اه لبیت تفسیر المیزان علامه طباطبایى تفاسیر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۶۰
در میان تفاسیر قرآن، « المیزان» اثر گرانقدر علامه معاصر طباطبایى، ب ى تردید یکى  ، از بهترین تفاسیر ترتیبى قرآن است که هرچند روش تفسیرى آن مبتنى بر تقسیر قرآن به قرآن است، اما استناد به منابع حدیثى فریقین در تفسیر قرآن و بالاخص در تبیین مقام والاى اه لالبیت پیامبر 6، این تفسیر را از صرف فقط تفسیر قرآن به قرآن بودن خارج کرده و از جهت تکیه بر روایات و استفاده از منابع حدیثى، آن را به عنوان میزان و الگو در تفسیر قرآن مطرح کرده است. بر همین مبنا، این پژوهش بر آن است تا جایگاه و فضایل توضیح داده، « المیزان » اهل البیت را با تکیه بر آرا و اندیش ه هاى علامه طباطبایى در کیفیت و چگونگى آن را مورد پژوهش قرار دهد.
۴۰.

چالش های فراوری و ترجمه قرآن در عصر جهانی شدن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی (فدک سبزواران) سال دوم تابستان ۱۳۹۰ شماره ۶ 27 - 46

کلیدواژه‌ها: قرآن ترجمه چالش جهانی شدن فرهنگ آسیب پژوهش پیامدها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴
این روزها دغدغه و اضطراب جهانی شدن، مشغله ذهنی بسیاری از متفکران عرصه سیاست، اقتصاد و غیره را تشکیل می دهد و همه به نوعی از دید خود به این مقوله پرداخته  و آن را رد یا قبوا می کنند و آنچه در این مقوله به فراموشی سپرده شده و یا حداقل کمتر توجه شده است، توجه به نقش ترجمه های قرآن کریم و جایگاه آن در این زمینه است. این پژوهش می کوشد تا ضمن اراده معنای مورد نظر از مغهوم جهانی شدن، اصول، ویژگی ها، نتایج و پیامدهای آن، ساز و کارهای تحقق طرح جهانی سازی فرهنگ قرآن و آسیب های جهانی شدن دین را بررسی کند و سپس چالش های فرهنگ قرآنی در عصر جهانی شدن را بیان کند. این مقاله «قرآن» و «جهانی شدن» را ملازم هم دانسته و بیان می کند قرآن کریم وحی نامه الهی است که برای هدایت نظری و علمی انسان در همه عصرهای آمده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان