شکرالله خ‍اک‍رن‍د

شکرالله خ‍اک‍رن‍د

مدرک تحصیلی: دانشیار تاریخ دانشگاه شیراز

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۷ مورد.
۱.

تأثیر وضعیت اقتصادی در شکست مکیان در مقابل مدنیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۹ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۸) 147 - 164
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۲
عوامل متعدد اجتماعی، مذهبی، سیاسی در روند شکست مکیان در مقابل مدنیان در پذیرش دین اسلام و تشکیل دولت اسلامی تأثیر داشته است. این پژوهش، دو متغیر شرایط اقلیمی و سیاست گذاری های اقتصادی را به دلیل تأثیر مستقیم بر شکست مکیان بررسی کرده و با رویکردی تاریخی و با استفاده از داده های برگرفته از منابع جغرافیایی و تاریخی و با روش توصیفی تحلیلی، درصدد پاسخ گویی به این سؤال است که شرایط و وضعیت اقتصادی و امور تجاری بر شکست مکیان در مقابل اندیشه اسلام و از سوی دیگر همین دو متغیر در گرایش مدنیان به اسلام چه تأثیری داشته است؟ نتایج بررسی ها حاکی از آن است که شرایط محیطی و اقلیمی مکه از عوامل اصلی رونق تجارت در مکه بود، ولی در همین اقلیم و محیط شاخصه هایی چون محیط بیابانی، اتکا بر تجارت و عدم گسترش کشاورزی سبب تقویت روحیه سوداگری و عدم تفکر مذهبی یا عدم توجه به بعد معنوی زندگی مکیان شد و از طرف دیگر شیوه ها و اصول نادرست و ناکارآمد اقتصادی، چون رباخواری، جابه جا کردن ماه های حرام و...  موجب انحطاط در اخلاق تجاری و بازرگانی مکیان شده و آنان را در مقابل مدنیان، که اقلیم کشاورزی و باغداری و تجارت محدود منجر به انباشت ثروت در جامعه مدینه نشده بود، تضعیف کرد. همچنین عدم سیاست گذاری های نادرست اقتصادی و تجاری در مدینه سبب تقویت تفکر در امور دینی و منعطف بودن اخلاق مردمان مدنی در مقابل مکی شد. نتایج بررسی این دو متغیر از علل اصلی شکست مکه در مقابل مدینه در پذیرش اسلام شد.
۲.

تبیین ارتباط فتنه و نفاق در نگاه قرآن و حدیث

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۸ 7 - 31
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۱۴۶
قرآن کریم تاکید زیادی بر جریان نفاق دارد. تا جایی که تقریبا یک دهم آیات آن بیانگر خصوصیات و اعمال منافقین است. در معنای نفاق دو عنصر وجود دارد: عنصر دورویی و عنصر مخفی کاری. از این رو منافق کسی است که دورو بوده و این صفت خویش را پنهان کند. همچنین از پرکاربردترین واژه های قرآن واژه فتنه است که همراه با مشتقات آن در مجموع شصت مرتبه و در پنجاه و هشت آیه از آیات کلام الله مجید استعمال شده است. در نهج البلاغه نیز فتنه و هم ریشه های آن هفتاد و شش مرد آمده است. انگیزه اولیه انجام این تحقیق مشاهده تعداد ده آیه از آیات وحی بود که در آنها واژه فتنه  نفاق در کنار یکدیگر ذکر شده است. تبیین ارتباط فتنه و نفاق از ابعاد گوناگون لغت، قرآن و حدیث و ویژگی های مشترک, از جمله نوآوری های نوشتار حاضر است. در این تحقیق که به روش کتابخانه ای انجام شده است. ابتدا به بررسی معانی لغوی و اصطلاحی فتنه و نفاق پرداخته شده است, سپس به ویژگی های مشترک و مفترق هرکدام اشاره شده است و در پایان به به تبیین رابطه فتنه  نفاق با تاکید بر قرآن و حدیث پرداخته شده است. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که نسبت میان منافق و فتنه گر نسبت عموم و خصوص مطلق است. با این بیان که هر منافقی فتنه گر است، اما همه فتنه گران لزوما منافق نیستند و ممکن است از شیاطین، مشرکان، یهودیان و یا حتی مسلمانان ضعیف الایمان باشند.
۳.

جایگاه بارگاه رضوی در منازعات سیاسی مذهبی میان صفویان و ازبکان در عصر اول حکومت صفوی(907 – 1038 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هشتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 31 - 53

کلیدواژه‌ها: مشهد منازعات سیاسی مذهبی بارگاه رضوی ازبکان زیارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۲۹۹
پایه گذاری حکومت صفوی توسط شاه اسماعیل در سال 907 قمری حساسیت همسایگان سنی مذهب را برانگیخت. در این بین ازبکان با داعیه های مذهبی و توسعه طلبی های ارضی حملات مختلفی را به شهرهای مختلف خراسان از جمله مشهد تدارک دیدند که در این تهاجمات بارگاه رضوی نقش مهمی ایفا کرد. پژوهش پیش رو به روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانه ای درصدد پاسخ به این سؤال است که بارگاه رضوی در این منازعات چه جایگاهی داشته است؟ یافته ها حاکی از این واقعیت است که بارگاه رضوی نه تنها از روند این منازعات تأثیراتی پذیرفته بلکه بر جریان آن ها نیز اثر گذاشته است؛ بدین ترتیب که تهاجمات ازبکان به مشهد موجب دستبردهای گوناگون آن ها به بارگاه رضوی شد؛ اما همین تهاجمات زمینه ای برای توجه بیشتر شاهان صفوی به مسئله زیارت مشهد و بازسازی حرم مطهر را فراهم کرد. همچنین صفویان توانستند از ظرفیت های متعدد بارگاه رضوی به منظور مقابله با ازبکان استفاده کنند.
۴.

رفتارشناسی صحابه در توزیع غنایم غزوات پیامبر(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۳) 77 - 110

کلیدواژه‌ها: غزوات پیامبر (ص) غنیمت اصحاب پیامبر (ص) مهاجران انصار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۲۰
هجرت به مدینه و نزول آیات جهاد سبب تغییراتی اساسی در مفهوم غنیمت و ایجاد رفتارهایی ناهم گون در بین صحابه شد. مقاله پیش رو با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کهن تاریخی و تفاسیر قرآنی و با بهره گیری از مطالعات رفتاری در پی آن است که ضمن طبقه بندی جنگ های عصر نبوی و رفتارشناسی صحابه در مواجهه با غنایم، علل ناهم گونی رفتار آنان را تحلیل نماید و به چرایی آن پاسخ دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در غزوه بدر، اختلاف صحابه در توزیع غنایم، ریشه در باورهای جاهلیت آنها داشت و در غزوه احد، طمع ورزی آنها به غنیمت به شکست در این جنگ انجامید. هم چنین در غزوات تنبیهی با ناکثین، غنیمت خواهی در بین انصار و مهاجر وجود نداشت ولی در جنگ های ممانعت کننده، انصار بر پایه منافع آینده خود، لب به اعتراض جمعی در هنگام توزیع غنایم گشودند. این اعتراض ها از سوی منافقان به دلیل عدم اعتقاد قلبی به ارزش های دینی و آزمندی به دنیا و در نومسلمانان به دلیل درونی نشدن اعتقادات اسلامی به چشم می خورد
۵.

تأثیر ایدئولوژی ناسیونالیسم عرب بر گسترش شکاف های اجتماعی عراق (1921-1991م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 111-135

کلیدواژه‌ها: حزب بعث شیعیان عراق عراق کرد ناسیونالیسم عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۷۷۴
کشور عراق در سال 1921م، بر اثر تحولات جنگ جهانی اول و دخالت مستقیم استعمار به استقلال رسید. در آن دوره قدرت در دست ناسیونالیست های سنی منادی وحدت عربی بود. مسئله اصلی پژوهش این است که ناسیونالیسم عربی چه تأثیری بر گسترش شکاف های اجتماعی جامعه عراق گذاشت؟ فرضیه پژوهش این است که عامل اصلی گسترش شکاف های اجتماعی در عراق، پذیرش ناسیونالیسم عرب از سوی حاکمان عراق و تلاش آنها برای همگون سازی جامعه در ناسیونالیسم عربی بود. این پژوهش با تحلیل اطلاعات کتابخانه ای نشان می دهد که از آغاز تأسیس حکومت در عراق اقلیت سنی منادی ناسیونالیسم عرب به تدریج بر ساختار حکومت، قدرت و جامعه مسلط شدند. حاکمان عراق برای غلبه بر مشکل هویتی به دنبال جذب سایر گروه های قومی-مذهبی در ناسیونالیسم عرب برآمدند. درنتیجه کردها تحت تأثیر سیاست عربی کردن (تعریب) قرار گرفتند و شیعیان به بهانه عدم تعهد به ناسیونالیسم عربی از قدرت کنار گذاشته شدند. سیاست های حکومت در برابر هویت قبیلگی نیز بر مشکلات جامعه افزود. همچنین توجه به باستان گرایی برای غلبه بر مشکل هویتی جامعه بر شکاف اجتماعی جامعه عراق افزوده است.
۶.

بررسی نقش نظام آموزشی و ناسیونالیستهای عرب در گسترش ایدئولوژی ناسیونالیسم در عراق (1921تا1941م/1300تا1320ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۴) 53 - 70

کلیدواژه‌ها: پانعربیسم ناسیونالیسم عراق نظام آموزشی ساطع الحصری فاضل جمالی سامی شوکت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۳۰۶
کشور عراق از آغاز تأسیس، در سال 1921م/1300ش، در مرزهای خود مردمانی به شدت مختلط را در برگرفته بود که به صورت جاﻣﻌه سیاسی واحدی، با درک هویتی مشترک، با هم تلفیق نیافته بودند. برای حاکمان عراق، نظام آموزشی مهم ترین و بهترین ابزار برای گسترش هویت ملی مشترک در جامعه بود؛ درنتیجه، نظام آموزشی متمرکز ایجاد شد و مدارس جدید گسترش یافتند و آموزش نوین با محتوای ناسیونالیستی از بغداد به دیگر نقاط کشور انتقال یافت. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از راه منابع کتابخانه ای سامان یافته است و به دنبال پاسخ به این دو پرسش است: ملی گرایی و تزریق هویت ملی در جاﻣﻌه عراق چگونه آغاز شد و گسترش یافت؟ ناسیونالیست ها در گسترش ناسیونالیسم در عراق، به دنبال چه اهداف و انگیزه هایی بودند؟ نتایج پژوهش نشان می دهد ناسیونالیست های عرب همچون ساطع الحصری و فاضل جمالی و سامی شوکت، به همراه ناسیونالیست های سوری و فلسطینی که در عراق تدریس می کردند، در گسترش هویت ملی نقش مهمی بازی کردند. آنها هویت ملی مشترک با زیربنای عربیسم را از راه تدریس تاریخ و زبان مشترک عربی که برای برناﻣه درسی تدوین شده بود، در مدارس گسترش دادند. درنهایت، گسترش ناسیونالیسم دو انگیزه مهم ایجاد هویت مشترک در جاﻣﻌه چندهویتی عراق و تأکید بر نقش آن کشور در وحدت عربی را دنبال می کرد.
۷.

نقش شعوبیه در برانگیختن(طبقات) ایرانیان برای حضور در حرکت های مخالف دولت اموی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 131-162

کلیدواژه‌ها: فرادست فرودست طبقات شعوبیه امویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۴ تعداد دانلود : ۶۸۵
امویان و عرب های مسلمان از طریق فتوح پا به درون جامعه ی ایرانی گذاشتند، درحالی که خود هنوز نتوانسته بودند تفکراتی جاهلی را که قبلاً با آن خو گرفته بودند، به کلی کنار بگذارند. بنابراین مردم این جامعه را از هر طبقه و گروه موالی خواندند. با محروم کردن بسیاری از آنها از بخش های از حقوق مدنی و اجتماعی خود که در اسلام مورد تصریح قرار گرفته بود زمینه به وجود آمدن گروهی ابتدا ناراضی و سپس منتقد و مساوات طلب، سرانجام معارض ضدعرب تحت عنوان شعوبیه را به وجود آوردند. این گروه با فعالیت های ادبی و سیاسی، و پنهان شدن در لفافه مرام و مسلک های گوناگون، امکان تعامل و حضور طبقات فرادست و فرودست ایرانی را درحرکت های مخالف دولت اموی چون قیام حارث بن سریج، قیام ابن اشعث، خوارج ... فراهم آورد. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی و شیوه ی جمع آوری داده ها از منابع تاریخی، نقش شعوبیه را در برانگیختن و حضور طبقات ایرانی(فرادست و فرودست) ایرانی در حرکت هایی که به مخالفت با دولت اموی شکل گرفت، مورد مطالعه قرار داده است.
۸.

مورخان روایت های تاریخی را کشف می کنند یا بر می سازند؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روش شناسی علوم انسانی سال ۲۳ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۹۳ 161 - 184
تعداد بازدید : ۸۳۲ تعداد دانلود : ۳۹۱
متأثر از انگاره مقبولیت یافته نزد فلاسفه علم تاریخ از معرفت آرمانی به مثابه بازنمایی عینی جهان در آیینه ذهن، هرگونه واکاوی درجه دوم در خصوص دانش تاریخی ناگزیر از بازشناسی سهم فاعل شناسا در فرآورده های معرفتی است.با عطف نظر به این شرایط، پرسش از آنکه مورخان روایت های تاریخی را کشف می کنند یا بر می سازند، گامی مهم در گره گشایی از مسائل فراروی دانش تاریخی است. راهبرد مقاله پیش رو جهت پاسخ بدین پرسش ایضاح مفهومی سازه گرایی و واقع گرایی و همچنین پرده برداری از منطق تفکر تاریخی است. واقع گرایان صورت و محتوای روایت های تاریخی را در تناظر با صورت و محتوای واقعیت های گذشته می بینند؛ درحالی که از نظر سازه گرایان، مورخان در طی فرآیند طرح اندازی، طرح های مفهومی شان را بر داده های بی شکل تحمیل و فرافکنی می کنند. به نظر می رسد با توجه به نقش نقطه نظرات و طرح های مفهومی مورخان در منطق تفکر تاریخی، دیدگاه سازه گرایان تصویر صحیح تری از ماهیت دانش تاریخی ارائه می کند
۹.

بررسی نقش و جایگاه سینمای ایران در سیر تحولات فرهنگی و سیاسی منتهی به انقلاب اسلامی ایران در دوره پهلوی دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۵۱ 93-116

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی سینما فرهنگ پهلوی دوم تحولات فرهنگی و سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۰ تعداد دانلود : ۶۳۷
حکومت پهلوی سعی داشت ساختار سینما را در جهت خواست ها ی خود، مصادره به مطلوب کند و به خدمت گیرد، البته تا اندازه زیادی نیز موفق شد. از این رو در این پژوهش تلاش شده است بر اساس نظریه نقش اجتماعی رسانه های جمعی و تأثیر آن ها بر دگرگونی ارزش های جوامع، سینمای ایران در تحولات سیاسی و فرهنگی دوران منتهی به انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. در همین راستا، فرضیه تحقیق نیز بر این امر استوار است که سینما، به عنوان رسانه ای حکومتی، متولی سیاست گذاری های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی است و تصاویری کاریکاتورگونه و ناقص از تحولات و شرایط ایران ارائه می داد که سرانجام نیز عواملی مانند شیوع ابتذال در بدنه سینمای فارسی و حمایت این رسانه از حکومت، موجب شد تا در دوران انقلاب، سینما به عنوان یکی از عناصر اصلی ساختار فرهنگی، سیاسی و اجتماعی پهلوی، باعث سرخوردگی مردم از سیاست های فرهنگی حکومت شود و در جریان اعتراضات و مخالفت های مردمی بر علیه ابزار تبلیغی حاکمیت پهلوی و شکل گیری انقلاب، جایگاهی ویژه بیابد."
۱۰.

بررسی اندیشه اصلاحی حاجی آقا مجتهد شیرازی نماینده دوره دوم تا چهارم مجلس شورای ملی (1300 1288 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۴۶ 55-74

کلیدواژه‌ها: اصلاحات حاجی آقا شیرازی مجلس شورای ملی مشروطه دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۴۵۱
مقاله حاضر به اندیشه اصلاحی حاجی آقا مجتهد شیرازی نماینده برجسته دوره های دوم تا چهارم مجلس شورای ملی می پردازد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که در اندیشه حاجی آقا شیرازی، جامعه آن عصر دچار انحراف از چه مبانی و اصولی شده که نیاز به اصلاحات پیدا کرده و راهبرد ایشان برای برون رفت از وضع موجود جامعه و رسیدن به وضع مطلوب چیست؟ اندیشه اصلاحی حاجی آقا شیرازی به لحاظ شکلی در چارچوب مشروطیت و قانون اساسی و به لحاظ محتوایی با طرح مفاهیمی همچون مبارزه با تبعیض، فساد، ناامنی، فقر و احیای حقوق ملت برگرفته از مفاهیم و متون اسلامی قرار دارد. وی اصلاحات را تنها وسیله نجات جامعه آن روز می داند که فقط از طریق مجلس به عنوان مرکز ثقل کشور با استفاده از تصویب قوانین و نظارت بر اجرا قابل تحقق می باشد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی تحلیلی می باشد.
۱۱.

مفهوم و جایگاه حرم در فرهنگ اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال چهارم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۴ 97-122

کلیدواژه‌ها: حرم آرمان شهر انسان کامل فرهنگ اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۴۴۸
“حرم” در فرهنگ اسلامی مکان یا زمانی مقدس است و بسیاری از امور مباح در شرایط دیگر در آن (حرم) ممنوع و حرام است. مفهوم و حکمت این محدودیت ها که در آداب و احکام مربوط به حرم وضع شده ، در چهارچوب انسان شناسی و هستی شناسی دینی قابل درک است. حرم ارائه دهنده الگویی از جامعه آرمانی است که در آن انسان مُحرم با تمرین در این شرایط و محیط امن به عنوان بارزترین مختصه حرم ، زندگانی خود را به سبک زندگی مطلوب اسلامی نزدیک تر می کند. تجلی این حریم داری در جان انسان مُحرم است که می تواند وی را در فضایی قدسی به عینیت مفهوم حرم برساند. در این مقاله سعی شده است با تبیین ویژگی انسان به عنوان موجودی دو بعدی در ادیان الهی، فلسفه محدودیت ها بر بعد زمینی و حیوانی برای آزاد کردن بعد ملکوتی و آسمانی و نقش حرم در تعالی معنوی انسان مورد توجه قرار گیرد . روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است و محقق در پی پاسخ به این سوال اصلی است که مفهوم حرم در فرهنگ اسلامی چیست ؟ و فلسفه اتصاف برخی مکان ها و زمان ها و خاندان ها و ... به فرهنگ و تمدن سازی دینی چه بوده است؟ آن چه به عنوان نتیجه می توان به آن اشاره کرد این است که حرم نمونه ای از آرمان شهر اسلامی ثمره و محل رویش انسان است که می توان آن را بهشتی زمینی نامید. مختصات بهشت و بهشتیان نقطه متعالی حرم و اهل حرم در آرمان شهر اسلامی است. انسان کامل و خاندان ها و خانه های مقدس که شاخص ترین آن ها اهل بیت پیامبرند (ع)، محور حرم هستند.
۱۲.

تبیین آماری جنگ های اتابکان زنگی از سال 521 تا 569 هجری قمری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال هفدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۶۸)

کلیدواژه‌ها: شام جنگ های صلیبی اتابکان زنگی نورالدین محمود زنگی عمادالدین زنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۸ تعداد دانلود : ۹۴۶
با مرگ سلطان ملکشاه سلجوقی (م485ق)، هرج و مرج منطقه شام را فراگرفت و حکومت های این منطقه متعدد و ضعیف شدند. این وضعیت از یک سو زمینه را برای گسترش قلمرو صلیبیان فراهم آورد و از سوی دیگر موجب سربرآوردن دولت مقتدر اتابکان زنگی (تأسیس 521ق) در سرزمین شام شد. اتابکان زنگی در طول 48 سال حکومت، 117 نبرد بر ضد حکومت های مجاور خود انجام دادند. این پژوهش می کوشد با بررسی آماری این نبردها و پراکندگی آن در عصر حاکمان اتابک زنگی، توسعه نظامی و رویکرد سیاسی این سلسله حکومتی را تبیین کند. طبق این بررسی آماری، 51 درصد (= 60 نبرد) از این نبردها در دوران حکومت بیست ساله عمادالدین زنگی، مؤسس این سلسله، رخ داده که 43 مورد از آن ها با مسلمانان و تنها 17 مورد بر ضد صلیبیان و بیزانس بوده است. قلمرو اتابکان زنگی در زمان نورالدین محمود از مرزهای لیبی تا آناطولی گسترش یافت و بیشتر جنگ های او و برادرانش بر ضد صلیبیان بود و غازی گری اتابکان در برابر صلیبیان بیشتر مربوط به همین دوره است. به بیان دیگر، جانشینان عمادالدین که بیشتر در پی تثبیت حکومت بودند از نبرد با همسایگان شرقی خود دوری می جستند.
۱۳.

بررسی آماری رابطه بین تعدد واحدهای قدرت شامات و ثبات سیاسی در منطقه از سال 471 تا 569ق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ششم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۱ 7-34

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان شام حلب سلجوقیان شام اتابکان زنگی آل ارتق آل بوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۰ تعداد دانلود : ۳۲۴
حملات سلجوقیان به منطقه شام، به طور منسجم در زمان سلطان ملک شاه صورت گرفت. تصرف شام به دست سلجوقیان در تعاقب حملات ترکمانان و فرماندهان ترک به مرزهای شامی فاطمیان بود. پس از مرگ ملک شاه، درگیری های جانشینی وی و قدرت یابی فرماندهان محلی باعث شکل گیری حکومت های متعدد در شام شد که عموماً حکام آنها نیز پس از مدتی کوتاه تغییر می کردند. این عوامل باعث ایجاد بی ثباتی در جهان اسلام و تضعیف آن در سواحل شرقی مدیترانه شد، چنان که توان مقابله با مهاجمان صلیبی را از آنها گرفت. تضعیف قوای مسلمانان توسط یکدیگر و حملات صلیبیان موجب شد این حکومت ها به تدریج ضعیف و نابود شوند. اتابکان زنگی توانستند با از بین بردن حکومت های ضعیف باقی مانده، سراسر این منطقه را در اختیار گیرند. این پژوهش، در پی پاسخ گویی به این پرسش است که بین تعدد واحدهای تشکیل دهنده قدرت در شام و ثبات سیاسی در این برهه زمانی چه ارتباطی حاکم است و چه مسئله ای موجب تحول شرایط سیاسی از تزلزل به ثبات شد؟ روش تحقیق، بر اساس کاربرد علم آمار در تاریخ نگاری صورت گرفته که در آن، داده های آماری بر یک بستر زمانی مورد ارزیابی قرار می گیرد و دیگر عوامل مؤثر در بی ثباتی و ضعف آن در این جا مد نظر نخواهند بود.
۱۴.

نقد دیدگاه شرق شناسان قرن نوزدهم به کارکرد اجتماعی روحانیان عصر قاجار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۴۰)

کلیدواژه‌ها: سنت مدرنیته قاجاریه شرق شناسی روحانیت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار روحانیت
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : ۹۴۰ تعداد دانلود : ۹۱۴
از رویکرد نوشته ها و مطالعات غربیان دربارة وجوه گوناگون حیات فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی سرزمین های دیگر در قرن نوزدهم به عنوان «سنت شرق شناسانه» یاد می شود. شرق شناسان که گروه های متفاوتی، اعم از مأمور سیاسی تا مسافر و محقق را شامل می شوند اجزای گوناگون جوامع شرقی را از نگاه و چارچوب سنت فکری خویش مطالعه و توصیف کرده اند. یکی از گرو ه های جامعة ایران که در قرن نوزدهم از سوی شرق شناسان مطالعه شده، روحانیان شیعی ایرانی بودند. به سبب تضاد اندیشه ای این دو گروه، یعنی روحانیان حافظ سنت در جامعة ایران و شرق شناسان دلبسته و مبلغ تجدد و مدرنیته، نوعی رویارویی بین آنان رخ داد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که شرق شناسان روحانیان را به عنوان یک رقیب و دشمن فکری و سد نفوذناپذیر در مقابل تجدد مدنظر داشته و سعی کرده اند در چارچوب نظریة شرق شناسی، با یک نگاه تعمیم گرایانه و کل گرایانه، صفات غیرواقع و کارکردهای غیرواقعی را به این گروه منتسب کنند، هرچند نباید از دستاوردهای مطالعاتی این گروه در شناخت نسبی روحانیان دوره قاجار، مانند جایگاه، کارکردها، ضعف ها، و رابطة آنها با مردم غفلت کرد. هدف این تحقیق آن است که روحانیان را از دریچة نگاه شرق شناسان شناسایی و بررسی کند. روش تحقیق در این پژوهش، «توصیفی- تحلیلی» و روش جمع آوری اطلاعات «کتابخانه ای» است.
۱۵.

انگیزه های ضد سامی گری و تأثیر آن بر تفتیش عقاید در اسپانیا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶۲)

کلیدواژه‌ها: اسپانیا تفتیش عقاید جزیره ایبری اعراب ساکن اسپانیا یهودیان ساکن اسپانیا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان اروپای معاصر اروپای غربی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۶۳۷ تعداد دانلود : ۶۸۳
شبه جزیره ایبری، سرزمینی با اقوام مختلف است که اتحاد و یکپارچگی در آن منطقه، همواره با دشواری هایی همراه بوده است. منشأ این دشواری را می توان نژاد مشترک نداشتن ساکنان این سرزمین دانست. اسپانیا پس از دچار شدن به چالش های عمیق، ایجاد اتحاد ملی را در دستور کار خود قرار داد و یکپارچگی مذهبی برآمده از دستگاه تفتیش عقاید را به عنوان یکی از ابزارهای مناسب برای این هدف برگزید. تفتیش عقاید، به مثابه روشی برای تحقق وحدت دینی، در اسپانیا حداقل سه دوره داشته است؛ ولی دوره میانی آن که از اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی آغاز شد، از این نظر مهم است که هدف ایجاد یک دولت ملی یکپارچه را نیز تعقیب می کرد. بر همین اساس، دولت اسپانیا در این دوره، تحت پوشش دستگاه تفتیش عقاید بوده است؛ ولی در حقیقت، با انگیزه ضد سامی گری دست به مبارزه ای جدی با عرب نژادها و یهودیان به عنوان دو قوم تأثیرگذار ساکن این سرزمین زد تا بدین وسیله، وحدت ازدست رفته خود را بازیابد. مقاله حاضر، ابعاد مختلف این موضوع را کاویده است.
۱۶.

کشف المحجوب مشروطیت ایران، طرح پدیدارشناسانه هرمنوتیک چرایی ناکامی مشروطه در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۲۷)

کلیدواژه‌ها: معرفت شناسی پدیدارشناسی هستی شناسی هرمنوتیک اندیشه ایرانی مشروطه اروپایی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار مشروطه
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ فلسفه تاریخ مباحث نظری
تعداد بازدید : ۱۲۱۳ تعداد دانلود : ۶۰۶
درباره ناکامی مشروطیت ایران، اکثر پژوهشگران گواهی داده اند. سؤال اساسی و بنیادین آن است که سرّ این ناکامی چیست؟ مقاله حاضر بر آن است که اگر سرّ ناکامی مشروطیت، در نسبت میان اندیشه ایرانی، یعنی سنت و مشروطه اروپایی، یعنی مدرنیسم، جست وجو شود پاسخی درخور و راهگشا به دست خواهد آمد. در این مقاله، تلاش شده است تا ضمن پیشبرد بحث، بر روش پدیدارشناسانه هرمنوتیک به عنوان روش مناسب پژوهش های تازه در باب مشروطیت، به لحاظ ضرورت غور در تاریخ اندیشه و توجه به مبانی و مبادی آن، تأکید شود. تذکر این نکته لازم است که درباره اندیشه ایرانی، به اعتبار حوزه معناگرایانه آن، هرمنوتیک تأویلی (کشف المحجوب) را به کار گرفته ایم. در ادامه، سعی شده است تا برای مشخص ساختن فضای تازه ای که از این منظر گشوده می شود، به دو نمونه از مبانی معرفتی، یعنی نسبت دین و سیاست که در اندیشه ایرانی امتزاج آن به لحاظ هستی شناسانه مسلم قلمداد شده و در مدرنیزم، بر تفکیک و جدایی آن تأکید شده است، اشاره ای مختصر کنیم؛ همچنین، امر قدسی و امر واقع وجوه تمایز معرفتی آن دو اندیشه را نشان دهیم. البته بر آنیم اگر از این منظر به موضوع مشروطه بنگریم، علاوه بر رهایی از مجادلات موجود، راهی برای تأملات فکری به سوی آینده نیز گشوده خواهد شد.
۱۷.

نقش رادیو در دوره پهلوی

نویسنده:
منبع: پارسه بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: پهلوی اول رادیو پهلوی دوم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول اجتماعی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول فرهنگی
  4. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم سیاسی
  5. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اجتماعی
  6. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم فرهنگی
تعداد بازدید : ۲۴۷۶ تعداد دانلود : ۳۸۸۳
رادیو به عنوان یک رسانه جمعی، نقش بسیار مهمی در فرهنگ و هویت سازی هر جامعه ایفا می کند و به عنوان ابزار تبلیغاتی در جهت نیل به اهداف گفتمان های مختلف می تواند مورد استفاده قرار گیرد. رادیو در دوره رضاخان وارد ایران شد. پهلوی اول برای انتشار و تبلیغ مدرنیسم و مشروعیت حکومت ضد دینی خود از این رسانه بهره برد. او در داخل ایران گفتمان مدرنیسم و ناسیونالیسم و در خارج از کشور گفتمان ناسیونالیسم را با کمک این رسانه تبلیغ می کرد. امّا پس از اشغال ایران توسط متفقین و ایجاد فضای باز سیاسی، برنامه های رادیو نسبت به گذشته مردمی تر شد، امّا با به قدرت رسیدن پهلوی دوم برنامه های رادیو در جهت اهداف سیاسی وی، گفتمان غرب گرایی و ضدّ دینی در جامعه تبلیغ کرد. نقش رسانه رادیو در دوره پهلوی از نوآوری های این مقاله است و روش تحقیق در این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی است.
۱۸.

عملکرد سیاسی حکومت شیعی مذهب بنی منقذ در شیزر (474-552 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال سوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۱ 29-45

کلیدواژه‌ها: شیزر روابط بنی منقذ و سلجوقیان روابط بنی منقذ و صلیبیان روابط بنی منقذ و اسماعیلیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۳۹۰
پیداییِ بحران های سیاسی و اقتصادی نیمه دوم قرن پنجم هجری در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام به تأسیس حکومت های محلی در این منطقه انجامید. دولت بنی منقذ شیعی مذهب در شیزر، از این حکومت ها بود که میانه سال های 474-552 در شیزر (شمال غربی حماه) تاسیس شد و در تحولات سیاسی شام و تعامل با حکومت های سلجوقیان، صلیبیان و اسماعیلیان، تأثیر گذارد و سرانجام در پی وقوع زلزله ای سخت (552 ق) در شیزر از میان رفت. بر پایه یافته های پژوهش، امیران بنی منقذ با سیاستی کارآمد و بهره گیری از استحکامات شیزر، به رغم محدود بودن قلمرو خود موفق شدند استقلالشان را حفظ و پایه های حکومتشان را تثبیت کنند . این پژوهش به روش کتاب خانه ای و با استناد به منابع اصلی به دنبال بررسی تعامل سیاسی و برخوردهای این دولت با سلجوقیان، صلیبیان و اسماعیلیان شام است.
۱۹.

سنخ شناسی روحانیت در عصر پهلوی اول

نویسنده:
منبع: پارسه زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: دین رضاشاه علما روحانیون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۵ تعداد دانلود : ۴۴۴۳
هنگامی که رضاشاه حکومت خود را در سال 1304ش/1925م. با حمایت کشورهای بیگانه از جمله استعمار انگلیس شروع کرد، به منظور تأمین منافع انگلیس به عنوان مهم ترین عامل در دست یابی رضاشاه به قدرت، و همچنین رسیدن به اهداف خود که بااهمیت ترین آن حفظ حکومت بود، در آغاز به همکاری با روحانیون و علما پرداخت به طوری که بسیاری از این جماعت در مراسم تاجگذاری او شرکت کردند. امّا رضاشاه پس از تثبیت قدرت خود در راستای جدایی دین از سیاست در ایران به اقدامات و اصلاحاتی از جمله مدرن نمودن کشور و ترویج فرهنگ غربی و اروپایی دست زد که با عکس العمل های مختلفی از سوی اقشار مختلف جامعه از جمله روحانیون و علما مواجه شد. در این پژوهش سعی بر این است تا با روشی توصیفی تحلیلی و استفاده از ابزار مطالعه کتابخانه ای سنخ شناسی روحانیون دوره پهلوی اول و عکس العمل روحانیت و جامعه مذهبی آن عصر در مقابل اقدامات و اصلاحات رضاشاه بررسی شود. در نتیجه باید گفت که روحانیون عصر رضاشاه را می توان به سه گروه مخالفان حکومت، موافقان و دسته ای که از سیاست کناره گرفتند، تقسیم کرد.
۲۰.

نقش فرهنگ ایرانشهری در ساختار دولت اموی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۳ (پیاپی ۹۹)

کلیدواژه‌ها: امویان روم فرهنگ ایرانشهری ساختار دولت سنن قبیله ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۷ تعداد دانلود : ۱۱۳۴
ساختار دولت اموی متأثر از چهار فرهنگ، وحیانی، قبیله ای، ایرانشهری و رومی، بوده است. درباره میزان تأثیر هریک از این گونه های فرهنگی، اتفاق نظر وجود ندارد. این مقاله، ضمن درنظر گرفتن دیگر عناصر فرهنگی، تأکیدی ویژه بر تأثیر فرهنگ ایرانشهری در ساختار دولت اموی دارد. برای سهولت بررسی، مقاله به دو بخش ساختار سیاسی و اداری دولت اموی تقسیم می شود. در بخش نخست، ضمن بررسی مؤلفه هایی چون استقرار، مشروعیت، اِعمال و انتقال قدرت، به میزان تأثیر فرهنگ ایرانی در هریک از مراحل مذکور پرداخته می شود و در بخش دوم، با برشماری نهادهای اداری مرتبط با دولت، سهم عنصر ایرانی در پیدایش یا تداوم این نهادها تحلیل می شود

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان