پژوهش های نوین در مطالعات علوم انسانی اسلامی

استان لرستان در غرب ایران همواره به عنوان یکی از مناطق باستانی و سکونت گاه های بشر در دوران پارینه سنگی شناخته می شود. بر اساس اطلاعات به دست آمده از کاوش های باستان شناسی در غارهای دره خرم آباد و کوهدشت در چند دهه گذشته، سابقه سکونت در استان لرستان به حدود صد هزار سال پیش و دوره پارینه سنگی میانه می رسد. در بررسی باستان شناسی که به تازگی در منطقه میان کوه شهرستان پلدختر انجام گرفته، از 15 محوطه شواهدی از دست ابزارهای متعلق به دوره پارینه سنگی قدیم شناسایی شد. این دوره که تاریخی بین 1800000 تا 250000 سال را برای آن در نظر گرفته اند، در مطالعات باستان شناسی جهان به دلیل ارتباط با تاریخ، مسیر و نحوه پراکنش انسان ریخت های آغازین دارای اهمیت فراوانی است. در مجموع از این محوطه ها که نزدیک به هم بودند، 153 دست ابزار شامل؛ ساطور، ساطور-سنگ مادر، سنگ مادر، تبردستی، شکافنده، کلنگ سه وجهی، سوراخ کننده، خراشنده و تراشه یافت شد که بر اساس گونه شناسی مقایسه ای متعلق به دوره پارینه سنگی قدیم هستند. اهمیت این یافته ها در پژوهش های باستان شناسی فلات ایران بسیار زیاد است، چرا که تا به امروز از محوطه های معرفی شده پارینه سنگی قدیم ایران، این تعداد دست ابزار شاخص گزارش نشده است که نشان می دهد استان لرستان یکی از مناطق مهم و زیستگاهی انسان های آغازین در مسیر پراکنش به خارج از آفریقا می تواند باشد

آیرونی به معنی طنز، استهزا و نشان دادن جنبه های متعارض یک متن یا اثر است که اغلب موجب خنده می شود. آیرونی همچنین به عنوان صنعتی تصویری در روایت یا فرم یک اثر تصویری  به کار گرفته می شود. در این مقاله، آیرونی در سه نگاره ی مکتب نگارگری شیراز و به طور خاص دوره ی آل اینجو بررسی می شود زیرا گمان می رود شرایط اجتماعیِ سلطه ی مغول ها موجب شده باشد هنرمندان ایرانی در تصویرگری و کتاب آرایی، مفاهیمی را به طور کنایی و آیرونیک بیان کرده باشند. پس هدف تحقیق یکی معرفی اجزای و کاربردهای آیرونی، و دیگری تحلیل کیفیِ آیرونی در محتوا و فرم سه نگاره از شاهنامه های مصور دوره آل اینجو شامل «به بند کشیده شدن ضحاک توسط فریدون»، «مرگ چهار همدل کیخسرو» و «اتهام سودابه به سیاوش» می باشد. مطالب تحقیق برآمده از داده های کتابخانه ای و مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد نگاره هایی بیش تر قابلیت تحلیل آیرونیک دارند که در آن سوژه ی اصلی در مواجهه با شرایط عمیق و مطلقی چون مرگ یا موقعیت بغرنجی که منجر به مرگ شود، قرار گرفته باشند. در تمامی نگاره های بررسی شده، عنصر ذوقی وجود داشت و آیرونی ساختاری و آیرونی موقعیت در آن ها به کار گرفته شده بود.

بحث از دین و معرفت دینی و تحقیق در باب  معرفت دینی در آراء روشنفکرانی چون؛ بازرگان، شریعتی، سروش، شبستری؛ از آن رو حائز اهمیت است که حس حقیقت جویی، حقیقت گرایی و حقیقت باوری را در انسان زنده نگه می دارد و سبب می شود انسان در جهت فهم بهتر حقیقت و تعمق دقیق تر به آن در حوزه  دین و آن چه که در ارتباط با دین است غور و بررسی نماید. ضرورت نیاز به دین برای انسان امری حیاتی است، و فهم دین و معرفت دینی از آنجا حیاتی تر می نمایدکه، انسان با فهم دین و تعمق در معرفت دینی بهتر می تواند حقیقت را بفهمد چرا که دین پژوه از این طریق می تواند معانی صفات مشترک میان انسان و خدا را دریابد و همچنین با بهره گیری از معرفت دینی می تواند به حل تعارض میان علم و دین کمک نماید. دین به صورت کلی، و فهم معرفت دینی در تفکر چهار روشنفکر دینی.، به خلق مسائل جدیدی انجامیدکه امروزه نیازمند پاسخ هایی جدید است، از این روی، دین به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر برای بهبود زندگی انسان ها آمده و در عصر جدید نیازمند قرائتی نوین است که، دارای ابعاد گوناگون اعتقادی،احساسی، روانی است. این مقاله در صدد است با روش تحلیلی- توصیفی ضمن پرداختن به معنا و مفهوم دین و معرفت دینی به تجربه های حاصل از آن بپردازد.  با توجه به تنوع و گوناگونی قرائت ها در سال ها و دهه های اخیر و خصوصاً در فضای فکری- معرفتیِ ایران، شاهد گرایش به روش های تفسیری، تاًویلی و معناگرایانه در حوزه  مطالعات علوم دینی  هستیم. از مشکلات و معضلات پرداختن به چنین مطالعاتی، داشتن نگاه غیر انتقادی و در عین حال تقلیدی و بعضاً سیاسی به این مباحث است. که در آراء نواندیشانی چون شریعتی و  بازرگان  دیده می شود. 

محدّث جزائری(1050ق 1112ق) از دانشمندان برجسته شیعه و شاگرد خاص علّامه مجلسی، دارای آثار بسیاری است. وی  بیشتر حیات علمی خود را صرف یادگیری و تألیف در حوزه مباحث حدیثی نموده است و دارای مبانی و اندیشه های فقه الحدیثی و رجالی منسجمی است. وی بر پایه مبانی رجالی خود تمامی اسانید دو کتاب تهذیب الأحکام و استبصار شیخ طوسی را برپایه اصطلاح تنویع حدیث متأخران، در ضمن شروح جامعی که تحت عناوین«غایه المرام»، «مقصود الأنام» و «کشف الاسرار» بر آن دو کتاب نوشته، اعتبار سنجی نموده است. پژوهش حاضر مهم ترین مبانی وی را تحلیل و تبیین و ایرادها و کاستی های کار وی را ارائه نموده است. اکتفاء نکردن به توثیقات خاص و اعقتاد به برخی توثیق های عام و نیز بهره مندی از شهرت روایی، شهرت عملی و مقبولیت به عنوان قرائنی جهت اطمینان به صدور احادیث از جمله مبانی و اندیشه های رجالی وی به شمار می آید. وی علی رغم این که تمام تلاش خود را در اعتبار سنجی احادیث به کار گرفته با این همه کار وی بدون اشتباه و کاستی نیست.

تلورانس، پدیده ای است ذوابعاد و دارای معانی کثیر که در بدو امر، در اروپای دوران رنسانس در زمینه مسائل دینی پدید آمد که بعد ها به سایر حوزه های اخلاقی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... سرایت کرد و عبارت بود از حق آزادی در انتخاب مذهب یا هر نوع آزادی در اظهار باور و عقیده. از آنجایی که نقطه عزیمت این مقاله که روش آن از نوع روش کیفی با استفاده از مطالعه هرمنوتیکی شخصیت کانت و متون فلسفی آن و نحله پروتستان می باشد که برای فهم بهتر، نوشته های ایشان به طور مستقیم مورد بررسی قرار گرفته اند و آراء مفسران در این زمینه دخالت داده شده است. پاسخ به این سوال است که، چرا و چگونه می توان رد پای تلورانس دینی و اخلاقی پروتستانی را در کانت مشاهده کرد؟ و مبانی معرفتی تلورانس دینی و اخلاقی پروتستان مسیحی و ارتباط و عدم ارتباط آن دو با کانت به چه شکل  بوده است؟ به تبع بیان معنای وسیعی که از تلورانس آورده شده است می توان گفت که، مذهب پروتستان مسیحی در زمره مذاهبی است که بر اساس تعالیم کتاب مقدس، تغییرات اساسی باورمند و تلوارنس را نسبت به پیروان خود و ادیان دیگر در تمام حوزه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، دینی، اخلاقی، علمی ، فلسفی و... ابراز نموده است و ایمانوئل کانت که یک فیلسوف مدرن و متأثر از این مذهب و فرقه باپیتسم است، به نسبت سنجی میانِ برداشتِ فلسفی خود از مقوله تلورانس به معنای آزادی، اراده، خود مختاری و وجدان که در بردارنده ی جهت های فلسفی، دینی و اخلاقی بوده است؛ بهره برده است

پروکلس یکی از مهم ترین نو افلاطونیان است که در قرن پنجم قبل از میلاد زندگی می کرده است .  وی از جمله کسانی است که به تدوین منظم و تشریح نظام و جهان بینی نو افلاطونی همت گماشت. مسأله اصلی پروکلس ، همان مسأله افلوطین و سایر نو افلاطونیان یعنی پژوهش در نحوه بر آمدن کثرت از وحدت است . پروکلس نیز مانند افلوطین نظریه وسایط را در ربط وحدت به کثرت می پذیرد  اما تفسیر متفاوتی از آن عرضه می کند .علامه طباطبایی نیز هر چند یکی از فیلسوفان برجسته صدرایی  است اما با این حال در نتیجه ی تاملات عمیق خویش در آیات قرآن دیدگاههایی نوین را در حوزه های مختلف الهیاتی مطرح نموده است. طرح مسئله ی ربط واحد و کثیر از جمله نکات برجسته ی تفکر ایشان است که با تکیه بر احد و صفات احد به تبیین رابطه واحد و کثیر  پرداخته است. جستار حاضر تلاش دارد در عین بررسی اوصاف و ویژگی های احد و دلایل اثبات احد در نظام فکری پروکلس و علامه طباطبایی به مقایسه ی چگونگی حل مسأله ربط واحد و کثیر با توجه به احد و اوصاف احد نزد این دو متفکر بپردازد.

حرف لام از نظر صرفی و نحوی و بلاغی با معانی مختلف در قرآن کریم کاربرد دارد. شناخت درست نقش و معنای آن، نقاب را از چهره زیبای معانی قرآن بر می دارد، زیرا که لام جاره به نوزده معنی و کاربرد، لام جازمه، به شش معنای مختلف و لام ناصبه، به سه معنا و کاربرد متفاوت و لام غیرعامل نیز با سه معنای متفاوت در قرآن کریم به کار رفته اند. در این جستار موضوعات یاد شده بالا با شواهد متعدد قرآنی در پانزده جزء دوم قرآن کریم براساس متد نقلی تحلیلی مورد بررسی و کنکاش علمی قرار گرفته اند تا بهره گیران محترم قرآنی و اهل تحقیق دریابند که حرف "لام" در قران کریم دارای معانی متفاوت است و با ژرف نگری در معانی این حرف به معنا و مفهوم اصیل قرآنی برسند و حسب مورد حکم آیه را استنباط نمایند.

آشنایی زدایی که همان ناآشنا ساختن و بیگانه نمودن آنچه آشناست، از ارکان مکتب فرمالیسم روس است. این اصطلاح یکی از ارکان زیبایی شناسی و برجستگی هر اثر ادبی است. ارتباط آشنایی زدایی با مبحث (ایراد کلام برخلاف اقتضای ظاهر) برای بیان بهره مندی قرآن کریم از امکانات زبانی و روش های زیبا یی آفرینی هدفی است که این پژوهش می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق ذکر نمونه هایی از ده جزء میانی قرآن کریم به آن دست یابد. اهمیت بررسی این موضوع در قرآن کریم آن است که برجستگی و زیبایی این کتاب آسمانی را که مورد تأیید همگان است، بیش ازپیش روشن تر می سازد. آشنایی زدایی برخاسته از هنجار گریزی به کثرت در قرآن کریم قابل مشاهده است. بیش ترین هنجار گریزی موجود به مبحث ایراد کلام برخلاف اقتضای ظاهر مربوط است، به ویژه التفات و قلب، هنجار گریزی نحوی. این موضوع در قرآن کریم با هدف دلالت بیش تر بر مقصود الهی و لذت بردن مخاطب انجام گرفته است.

در این مقاله با نگرش شناختی به بررسی آن دسته از استعاره های مفهومی پرداخته ایم که با استفاده از اعضای بدن ساخته شده اند. بدین منظور، نخست به تعریف استعاره ی مفهومی و تفاوت آن با سنت مطالعه ی استعاره پرداخته شده و سپس در چارچوب استعاره ی مفهومی و طرح واره های تصوری، به بررسی برخی از استعاره های مفهومی حاوی اعضای بدن اقدام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که استعاره های مفهومی زیادی با بهره گیری از اعضای بدن - که عمدتاً به عنوان حوزه ی مبدأ بکار می روند- برای تبیین مفاهیم انتزاعی ساخته می شود. همچنین به دلیل تسلط فرهنگ دینی حاکم بر قرآن، حوزه های مقصد بیشتر به مفاهیم دینی و آموزه های قرآنی مربوط می شوند.

امویان ، یکی از تیره های با نفوذ در مکه تلقی می شدند که با ضعف بنی هاشم روز بروز بر قدرت خود افزوده و در روندی دامنه دار و با اعمال سیاست های مختلف، توانستند در سال 41 هجری به قدرت اصلی جهان اسلام تبدیل شوند. پژوهش حاضر بر آن است با روش توصیفی –تحلیلی و  همچنین استفاده از منابع اصلی به این پرسش پاسخ دهد که زمینه ها و علل نفوذ و قدرت یافتن امویان در تاریخ اسلام چه بوده است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد حزب اموی با نفوذ در جریان سقیفه بنی ساعده، جعل حقایق، تزویر، تطمیع، فرصت طلبی، اعمال فشار بر بنی هاشم و لابی گری در دوره خلفای سه گانه اول و خدعه و نیرنگ در ماجرای حکمیت و سپس  با به شهادت رساندن امام علی(ع)،  به قدرت سیاسی دست یازیدند. ضمن آنکه تغییر در وضعیت روحی و فرهنگی جامعه اسلامی بعد از رحلت پیامبر( ص)  و دور شدن قاطبه مردم از اسلام راستین و پذیرش احادیث جعلی،  زمینه های اجتماعی و فرهنگی دست یابی حزب اموی را به قدرت مهیا ساخت.

ذینفعان شرکت های تجاری، اشخاص و گروههایی در شرکت هستند که ادامه حیات، برنامه ها و اهداف شرکتهای تجاری را تحت تاثیر قرار داده و در مقابل نیز تصمیمات و عملکرد شرکت بر آنان اثر گذار است. به همین جهت تئوری تحت عنوان تئوری ذینفعان توسط اندیشمندان مطرح گردید تا به واسطه ی این تئوری، ذینفعان شرکتهای تجاری بیش از پیش مورد حمایت و توجه شرکت ها قرار بگیرند. حال مسئله ای که نیازمند بررسی است آن است که اشخاص و گروه های ذینفع در شرکت های تجاری چه کسانی هستند؟ و مفهوم تئوری ذینفعان چیست؟ در پژوهش پیش رو که به روش کتابخانه ای و تحلیلی گردآوری شده است، ذینفعان شرکت های تجاری اعم از سهامداران، کارکنان، محیط زیست، جامعه و... را مورد شناسایی قرار داده و بیان می داریم که مدیران شرکتهای تجاری می بایست در اعمال و تصمیمات خویش منافع تمام اشخاص و گروه های ذینفع را مورد توجه قرار دهند تا منافع شرکت و گروه های ذینفع در مسیر یکسان و واحد قرار گرفته و میان آن ها تعادل به وجود آید و در نهایت شرکت به سود همه اداره شود.

پس از انسان حیوانات از مهم ترین موجوداتی هستند که حقوق آن ها بیش از هر موجود دیگری توجه جوامع انسانی را به خود مشغول داشته است. یکی از مسائلی که در قرآن کریم نیز بدان توجه ویژه شده، مسئله حیوانات استکه با توجه به طیف های گونه گون آن أعمّ از حیوانات اهلی و وحشی و پرندگان و حشرات و آبزیان و خزندگان از زوایایِ دیدِ مختلفی نظیر نحوه آفرینش، منافع کاربردی، جنبه های اعجازی (مانند ناقه صالح (ع) و گاو بنی اسرائیل) و وجوه اثباتی برای معاد (مانند الاغ عزیر نبی (ع) به آن ها نگاه شده است. در یک تقسیم بندی کلی نیز در سوره مبارکه نور حیوانات به سه دسته تقسیم شده اند: ۱- خزندگان: ﴿مَنْ یَمْشِی عَلى بَطْنِهِ﴾ (نور/۴۵)؛ ۲- حیوانات دو پا: ﴿مَنْ یَمْشِی عَلى رِجْلَیْنِ﴾ (نور/۴۵)؛ ۳- چهارپایان: ﴿مَنْ یَمْشِی عَلى أَرْبَعٍ﴾ (نور/۴۵) و ۴- گروه دیگری از حیوانات که به این تقسیم بندی می پیوندد آبزیان هستند، مانند حوت و نون (نهنگ). در پژوهش حاضر بر آنیم تا با ذکر پاره ای از آیاتی که دربردارنده لفظ "أنعام" هستند، به بررسی و تحلیل جنبه های زبان شناختی، بلاغی، واژگانی و احیاناً جلوه های معرفتی این لفظ پر مدلول و وسیع المحتوی بپردازیم