پژوهش های روابط بین الملل

در کنار رشد اقتصادی و افزایش میزان کنشگری پکن در عرصه سیاست جهانی، یکی از جنبه های جذاب چشم گیر قدرت پکن در شرایط کنونی که می تواند ماهیت خیزش قدرت چین و مسالمت آمیز بودن آن را از منظری متفاوت تبیین کند، بسط و توسعه نظریه های چینی روابط بین الملل است. این مقاله با هدف کشف رابطه عمیق میان نظریه های نوپای چینی در حوزه مطالعات روابط بین الملل و تحکیم موقعیت این کشور در سیاست جهانی، در تلاش است با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که اندیشمندان چینی چگونه و برای دستیابی به چه هدفی سعی در جدا شدن از گفتمان مسلط غربی و خلق نظریه های بومی دارند؟ در مقام پاسخ به این پرسش، استدلال اصلی با اتکا به مطالعات رندال کالینز پیرامون خلاقیت فکری بر این منطق استوار است که اندیشمندان چینی در تلاش هستند با اتکا به ایدئولوژی ملی و اصول برجسته فرهنگ باستانی، ضمن مشخص کردن تمایز میان خود و اندیشه های غربی، مدل مستقلی از نظم بین المللی را با هدف تثبیت موقعیت هژمونیک پکن ایجاد کنند. یافته های پژوهش نشان می دهد که روند تکوین و پویای مکتب چینی روابط بین الملل، تحت اهداف سیاسی گسترده و فراتر از یک پیوند عقلانی بین وقایع خارجی و نظریه پردازی است.

داعش (ISIS) گروه تروریستی است که به لحاظ اعتقادی در زمره سلفی جهاد تکفیری قرار می گیرد و دارای عقاید خشک و تفسیر سطحی از مبانی دینی است. ریشه شکل گیری داعش به بعد از حملات آمریکا به عراق در سال 2003 باز می گردد و فعالیت آن با تشکیل جماعات التوحید و الجهاد به رهبری ابومصعب زرقاوی (2006 – 2004) آغاز و به مرور با بیعت زرقاوی با بن لادن، نام این سازمان به القاعده عراق یا القاعده فی بلاد الرافدین تبدیل گشت. این گروه در غرب آسیا و در حوضه لوانت و مرزهای شرقی دریای مدیترانه باعث ایجاد چالشهای اساسی گردید. در این مقاله با هدف واکاوی ظهور داعش بر وضعیت اقتصاد انرژی سوریه و اسرائیل، پرداخته شده است. پرسش اصلی مطرح شده این است که ظهور داعش بر وضعیت اقتصاد انرژی سوریه و اسرائیل چه تأثیراتی داشته است؟ روش تحقیق کیفی و ماهیت روش توصیفی-تحلیلی با ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و سایتهای اینترنتی انجام گردیده است. نتایج یافته های تحقیق نشان می دهند که اقتصاد سوریه در دوران حضور داعش در این کشور آسیب جدی دیده است و به ویژه در حوزه انرژی با خسرانهایی مواجه گردیده است ولی اسرائیل با توجه به همجواری با سوریه و نزدیک بودن داعش به مرزهایش، از نظر اقتصادی نه تنها با چالش مواجه نبوده است بلکه اقتصاد انرژی آن با تحولات مثبت و روند افزایشی در صادرات همراه بوده است.

جنبش های اجتماعی همواره دامنه تغییرات را در ساختار دولت- ملت سرعت می بخشند. در شرایطی که جنبش های اجتماعی توسط رهبران ایدئولوژیک تدبیر شوند چگونه هویتی را ساختاربندی می نمایند. این دغدغه در فرایند جنبش جوچه در کره شمالی همواره مطرح بوده است. پس از پایان جنگ جهانی دوم تاکنون (2021. م) اقدامات انقلابی خانواده کیم ایل سونگ و دولت کره شمالی جهت پیشرفت کشور و متمایز شدن درصحنه بین المللی در چارچوب جنبش جوچه طراحی شده است. پرسش اساسی این است جنبش جوچه به منزله عنصر هویت ساز دولت- مردم کره شمالی چگونه دستاورد و ماهیتی را رقم زده است؟ روش پژوهش این مقاله از نوع بنیادی نظری و در شیوه نگرش توصیفی- تحلیلی است. در جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای، اسنادی، اینترنتی استفاده شده است. فرضیه پژوهشِ حاضر این جواب را با رهیافت نظری سازه انگاری آزمون نموده است که تدابیر رهبران ایدئولوژیک جنبش جوچه در طی بیش از چهار دهه فعالیت دو برسازگی را بر قامت کره شمالی هویت سازی نموده است. یافته های پژوهش نشان می دهد جنبش جوچه که در ابتدا بر خوداتکایی و خودبسندگی ملی هویت سازی می نمود براثر اقتدارگرایی داخلی و ناکارآمدی کارگزاران، همکاری دوفاکتو و موقت و شکننده با جامعه جهانی و با دولت های پسامدرن و قدرت های جهانی در عرصه بین المللی نهایتاً تغییر ماهیت داده و بافتارِ جنبش جوچه دچار تغییر ماهوی گشته است. درنتیجه با اتخاذ سیاست سانگون دچار تجدیدنظر غیرارادی و پُرفشار خارجی و بین المللی شده است. این فرایند موجب شده است تا در عرصه های: اقتصاد، سیاست، روابط بین الملل، فرهنگ در حالتی از جمود وانزوا فرو رفته و در بن بست امنیتی قرار گیرد.

برداشت ها در خصوص تمایل ایالات متحده به خروج از خلیج فارس با این پرسش همراه است که خلاء قدرت احتمالی ناشی از این رویداد را قدرت های نوظهوری همچون چین و روسیه پر خواهند کرد؟ مقاله حاضر به طور مشخص به دنبال پاسخی مناسب برای این پرسش برآمده است که «آیا افزایش علایق اقتصادی چین در خلیج فارس به اتخاذ سیاست امنیتی فعال از سوی پکن در این منطقه منجر خواهد شد؟ و چرا؟» بر پایه فرضیه مقاله «از آنجاکه ورود به چالش های پیچیده امنیتی خلیج فارس در تضاد با سیاست پکن مبنی استفاده حداکثری از ظرفیت های تجاری در جهت ارتقای اهداف راهبردی ملی قرار دارد، دیپلماسی اقتصادی چین در خلیج فارس در کوتاه مدت یا میان مدت به اتخاذ سیاست امنیتی فعال این کشور در منطقه منجر نخواهد شد.» یافته های مقاله که با روش شناسی استنتاجی ذیل نظریه پوشش راهبردی به دست آمده، ضمن تصدیق فرضه مقاله با این نتیجه همراه است که ارتقای منافع اقتصادی چین در منطقه و تلاش این کشور برای نفوذ بیشتر در کشورهای منطقه با توسل به راهبرد مصون سازی به طور بالقوه می تواند به تدریج و در طولانی مدت به پایان هژمونی ایالات متحده در خلیج فارس منجر شود.

انقلاب مشروطیت در ایران، بعنوان یک نقطه عطف در تاریخ سیاسی کشور علاوه بر تحولات گسترده سیاسی-اجتماعی مفاهیم نوینی همچون عدالت، قانون و آزادی و.. را وارد ادبیان سیاسی ایران نمود. دراین بین «آزادی»، که مفهوم و ابعاد آن همواره در علوم انسانی از چالش برانگیز ترین مباحث علمی بوده، در دوران مشروطیت نیز رهیافت های گوناگونی در مطالعه، معنا، برداشت و ابعاد آن پدید آمد و اندیشمندان و رهبران مذهبی و کنشگران سیاسی کشور، نگاه متفاوتی به این مفهومِ اساسیِ فلسفه سیاسی ابراز داشتند و هرکس بر حسب مبانی فکری خویش و با گرایشی که ملتزم به آن بوده، آزادی را تعریف کرده و برداشت خود از آزادی را بیان می داشت. با این وصف تحلیل گفتمانِ اندیشمندان مختلف پیرامون مفهوم آزادی می تواند ما را به درک و شناخت دقیقتر از مبانی فکری طیف مربوط به آن اندیشه آگاه تر سازد. بر این مبنا در این مقاله کوشش شده تا گفتمان یکی از شخصیت های برجسته دوران مشروطیت، از طیف روشنفکران غربگرا پیرامون مفهوم و ابعاد «آزادی» یعنی «میرزا ملکم خان» مورد تحلیل قرار گیرد. در تحقیق حاضر که به روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف به انجام رسیده این نتایج به دست آمد که دال مرکزی تفکر میرزا ملکم خان در رابطه با گفتمان آزادی، قانون، امنیت ونظم خواهی است.در بررسی و تحلیل گفتمان میرزا ملکم خان پیرامون آزادی در انقلاب مشروطیت این گفتمان را با مفاهیمی همچون «ممانعت از استبداد»، «دستیابی به حکومت قانون»، «محدود شدن سلطنت»،«آزادی زبان و خیال» و «آزادی جماعت» می توان مفصل بندی نمود

 ظهور اقتصادی نظامی  چین و هند در جهان، اهمیت منطقه ایندو- پاسیفیک را به شدت افزایش داده است و این منطقه را به مرکز ثقل سیاست و اقتصاد جهان تبدیل کرده است. چین به عنوان یک قدرت نوظهور تهدیدی برای هژمونی ایالات متحده و همچنین برای هند، ژاپن و استرالیا میباشد. این پژوهش برای آگاهی از اهمیت رو به رشد ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک منطقه ایندو-پاسیفیک برای ایالات متحده و چگونگی تغییر آن به صورت پویا انجام شده است. همچنین نقش هند، قدرت رو به رشد چین و وضعیت آن در تغییرات ژئوپلیتیک منطقه ایندوپاسیفیک و واکنش ایالات متحده به اهمیت روزافزون چین را بررسی میکند. در این دوران معاصر، جهان به تدریج توجه خود را از یورو آتلانتیک به منطقه ایندو-پاسیفیک جلب می کند و به همین دلیل این منطقه با چالش ها، فرصت ها و تهدیدهای عظیمی از سوی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای روبرو خواهدشد.این پژوهش با تحلیل و تبیین منابع دست اول در پی پاسخ به این پرسش میباشد که چگونه قدرت در حال ظهور چین ژئوپلیتیک منطقه ایندو-پاسیفیک را تغییر می دهد و واکنش کشورهای اتحادمربع به تغییر پویایی منطقه ایندو-پاسیفیک چگونه خواهد بود.

هنگامی که محمدرضا پهلوی در نیمه دوم سال 1355 از سوی محافل بین المللی و داخلی برای کاهش جو اختناق تحت فشار قرار گرفت، مجبور شد دست به اقدامات و اصلاحاتی بزند، اعلام فضای باز سیاسی در ایالات متحده امریکا توسط کارتر و انتصاب جمشید آموزگار به نخست وزیری در مرداد سال 1356 محصول این شرایط بود. روشن ساختن ابعاد این گفتمان جدید، آن هم بعد از سال ها فضای بسته سیاسی، نیازمند تامل در زمینه ها و مولفه های ایجاد شده آن در بستر زمانی مورد نظر پژوهش است. یکی از مهمترین مراجع برای تشخیص و شناسایی ویژگی های گفتمان فضای باز سیاسی، روزنامه اطلاعات و رویکرد آن در قبال تحولات و زمینه های گفتمان جدید است. سوال اصلی این تحقیق عبارت ازاین که گفتمان فضای باز سیاسی ایالات متحده امریکا چه بازتابی در دوره نخست وزیری جمشید آموزگار داشت؟ روش این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد که پس ازتوصیف مطالب به تجزیه وتحلیل اطلاعات اقدام خواهد شد.نتایج ویافته های این تحقیق نشان می دهد که به دنبال اعلان فضای بازسیاسی ازسوی کارتر رییس جمهوری وقت امریکا محمدرضا شا هم اقداماتی درراستای جلب نظر امریکا انجام داد. انقلاب شاه و مردم، حزب رستاخیز، مشارکت مردم، آزادی بیان و قلم، حقوق بشر و آزادی فعالیت احزاب سیاسی، از شاخصه-های گفتمان فضای باز سیاسی در روزنامه اطلاعات بود و به مثابه گره گاهی بودند که گفتمان فضای باز سیاسی آن مفصل بندی شده است. .

دموکراسی مدرن در اغلب کشورهای جهان یکی از اصلی ترین بخش های زندگی سیاسی امروز به شمار می آید و پارلمان و نظام پارلمانی نقش ویژه ای در این کشورها ایفا می نمایند. در این راستا، انتخابات امروزه به عنوان یکی از ارکان دموکراسی نقش مهمی در مشارکت و نظارت شهروندان بر عملکرد و تصمیمات کارگزاران نظام های سیاسی دارد. در این بین انتخابات مجلس هر کشور متناسب با الگوی نظام انتخابات آن کشور دارای جایگاه متفاوتی است که خود می تواند مبتنی بر احزاب قدرتمند باشد. سابقه بیش از یک قرنی پارلمان در ایران، با نظام انتخاباتی اکثریتی از سال 1285 تاکنون، دارای نواقصی است که در قالب طرح استانی شدن حوزه های انتخاباتی در آستانه یافتن جایگزین مناسبی است. در این راستا، با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به دنبال بررسی این سوال است، این جایگزین مبتنی بر چه نوع نظام انتخاباتی باشد تا بتواند، ضمن تقویت تحزب، از کارآیی و کارآمدی بالایی برخوردار باشد؟ مقاله با این فرض به دنبال پاسخ به مسأله فوق است که نظام انتخاباتی تناسبی بهترین بدیل ممکن برای نظام پارلمانی جمهوری اسلامی ایران است است که هم می تواند منجر به احزاب مستقل و قدرتمند شود و هم در تجارب بسیاری از کشورها نیز به عنوان الگوی مناسب، کارآیی و کارآمدی داشته است. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با اتکاء به تجارب کشورهایی همچون کانادا، نیوزلند، انگلستان و ایتالیا در صدد تبیین فرضیه طرح شده بر آمده و در نهایت به این نتیجه رسیده است که نظام انتخاباتی تناسبی (به خصوص در حوزه های غیر تک کرسی) می تواند به جای نظام فعلی، مبنای استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی محسوب شود.

با جلوس حزب عدالت و توسعه ترکیه به صندلی قدرت در سال 2002، لاجرم سیاست خارجی این کشور هم گام در مسیر نویی گذاشت که بر دو دکترین «تنش صفر با همسایگان» و «عمق استراتژیک» استوار بود. اما از سال 2012 و همگام با قیام های مردمی در منطقه و جهان اسلام، ترکیه بتدریج از سیاست خارجی پیشین در خاورمیانه عدول کرده و با افزایش درک تهدیدات، رقابت با سایر قدرت های منطقه ای، افزایش استفاده از نیروی نظامی، رفتارهای پرخطر و و اولویت دادن به سیاست یک جانبه گرایی همراه بوده است. این رویکرد جدید منجر به تمرکز شدید بر امنیت ملی، تلاش برای استقلال استراتژیک بیشتر و نظامی شدن سیاست خارجی شده است. در باب این تحول، برخی پژوهش ها بر رویکرد توسعه طلبی نوعثمانی گری تاکید کرده، بعضی دیگر بیداری اسلامی و تحولات متعاقب آن را عامل چرخش سیاست خارجی ترکیه می دانند. تحقیقات دیگر بر کودتای سال 2016 و رقابت نخبگان سیاسی به عنوان ریشه های این تغییر می نگرند. اما این پژوهش ، با کاربست روش توصیفی-تحلیلی و اتخاذ نظریه پیوستگی جیمز روزنا، اقتدارگرایی اردوغان، دیوان سالاری حکومتی، محیط پرتنش جامعه، باز تعریف نقش ترکیه در منطقه و تحول قدرت در نظام بین الملل را پنج مولفه اصلی و تاثیرگذار بر تغییر سیاست خارجی این کشور نسبت به منطقه خاورمیانه می داند. از میان مولفه های فوق، تغییر موازنه قدرت در سطح بین الملل و منطقه و افزایش جایگاه شخص اردوغان در ساختار قدرت، بیشترین تاثیر را بر سیاست خاورمیانه ای ترکیه داشته است.

پویایی های ژئوپلیتیکی در خلیج فارس همواره امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را  در طی چند دهه اخیر از خویش متاثر نموده است. از جمله این پویایی ها می توان به افرایش تنش و رقابت میان عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران بر سر حوزه نفوذ، گسترش حضور ایالات متحده در خلیج فارس در قالب تاسیس پایگاه های نظامی و دریایی، و در نهایت، افزایش تعاملات اعضای شورای همکاری خلیج فارس با اسرائیل اشاره کرد. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش با یک رویکرد جامع بدنبال بررسی چگونگی تاثیر گذاری پویایی های منطقه ای در خلیچ فارس بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. در این راستا، این پژوهش بدنبال پاسخگویی به این سوال محوری است که، تحولات ژئوپلیتیکی کشورهای جنوبی خلیج فارس با محوریت عربستان سعودی چه تاثیری بر امنیت ملی ایران داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، عوامل ژئوپولیتیک خلیج فارس به تنهایی عامل ایجاد ناامنی و تنش نیست، اما وقتی با عوامل دیگر همراه شود، می توانند تنش زا گردد. از آنجا ک ه عوام ل جغرافیایی و ژئوپلیتیک به صورت تدریجی ش کل گرفت ه ان د، از این رو تأثیر نسبتا پایداری از خود برجای می گذارند.شرایط ژئوپولیتیک منطقه و کشورهای آن به نحوی است که ب ی ثب اتی در هر یک از کشورهافرات ر از مرزه ایشان اث رگذار است .لذا حل این مناقشات طولانی و دستیابی به تعادل امری اجتناب ناپذبر است. ایران و عربستان با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی خود مهمترین بازیگران منطقه هستند که به نوعی رقیب هم به حساب می آیند. خروج معنی دار آمریکا از برجام، و بازگشت احتمالی اش به برجام منجر به رقابت جدی تر خواهد شد.خلیج فارس مانند هر منطقه ای نیازمند ثبات و امنیت است و امنیت آن را باید صرفا در خود منطقه جستجو نمود. همگرایی و تعاملات دو یا چند جانبه منطقه ای به عنوان راه حلی برای نزدیکی کشورها و ثبات دائمی آنها باید مورد توجه قرارگیرد. «امنیت جمعی» تنها راهبرد موثربرای تضمین امنیت کشورهای منطقه پیشنهاد می گردد،

پس از بهار عربی که سبب سرنگونی برخی از رژیم های اقتدارگرای دنیای عرب گردید، پادشاهی سعودی ومتحدین در قدرتش در دولت های عربی نگران دومینوی بی ثباتی سیاسی آغاز شده از تونس شدند. از طرفی پادشاهی سعودی نگران افزایش نفوذ ایران درپرتو بهار عربی در درون دنیای عرب شد در این میان نقش آفرینی ایران در بحرین، باعث نگرانی شدید پادشاهی سعودی وکشورهای وابسته نسبت به فعالیت های ایران وافزایش تنش ها با ایران گردید، مقامات بحرین وعربستان با دستگیری تعدادی از شیعیان با تابعیت های مختلف از کشورهای بحرین، ایران، افغانستان، لبنان و ... به اتهام جاسوسی وارتباط با ایران به محاکمه ناعادلانه آنان پرداخته وسپس حکم به مجازات اعدام آنان نمودند. سؤال در این مقاله این است که راهبرد مجازات جاسوسی در کشورهای عربستان وبحرین در مواجه با متهمین جاسوسی به خصوص (منابع، مخبرین) سرویس های اطلاعاتی کشورهای اشاره شده چیست؟ وراهبرد مطلوب ایران در قبال عربستان وبحرین چه خواهد بود؟ مقاله حاضر، با روش تحلیلی، کتابخانه ای با رویکرد تطبیقی، قوانین موجود را بررسی ومشخص نمود که مقنن در هر سه کشور، جرم جاسوسی را تعریف نکرده بلکه به مصادیق آن اشاره کرده است، در عربستان جرم انگاری صورت نگرفته وصدور احکام عمدتاً اعدام وبر اساس قانون شریعت اسلام صادر می شود وامکان دخالت وسلیقه قاضی در صدور حکم وجود دارد، اما در کشور بحرین تحت عنوان جرائم علیه امنیت، جرم انگاری لازم صورت گرفته وعمده مجازات صادره در بحرین نیز اعدام می باشد.

یکی از مسائل مهم در دریای خزر و خلیج فارس که برای منافع ملی جمهوری اسلامی ایران دارای اهمیت است مساله ساخت جزایر مصنوعی توسط دولت های مجاور و همسایگان در این آبها می باشد.. ساخت جزایر مصنوعی توسط دولت های کرانه ای خلیج فارس و دریای خزر با کنوانسیون 1982 مطابقت دارد و مشروع است، اما کنوانسیون مطروحه بر لزوم توجه به حقوق همسایگان و حفظ محیط زیست دریایی در ساخت جزایر مصنوعی توجه خاصی مبذول داشته است. دولت های تأسیس کننده این جزایر نمی توانند برای جزایر مصنوعی، خط مبدأ و مناطق دریایی در نظر بگیرند و آن ها فقط مجاز هستند که مناطق امن با شعاع 500 متر برای آن ها ایجاد نمایند. صدمات زیست محیطی بر اثر انتقال آثار این جزایر به خارج از قلمرو یک کشور می تواند به محیط زیست دولت های همسایه ضرر و آسیب وارد نماید. دولت ها مکلف هستند با توجه به یکپارچه بودن محیط زیست، برای پاسداری از محیط زیست درون مرزهای خود تدابیری اتخاذ نمایند تا دیگر کشورها از همسایگی آن ها آسیب و ضرری نبینند. روش تحقیق در این مقاله روش توصیفی تحلیلی بر پایه گرد آوری داده های تجربی و بررسی کنوانسیون های بین المللی است. یافته ها نشان می دهد که در ایجاد جزایر مصنوعی باید حقوق زیست محیطی و منافع متقابل همسایگان دریایی مطمح نظر سازندگان این سازه ها قرار بگیرد و در صورت عدم توجه به منافع سایر دولت ها و تخریب محیط زیست دریایی، ساخت جزایر مصنوعی از منظر حقوق بین الملل دریاها نمی تواند که مشروع شناسایی گردد.

این تحقیق با هدف بررسی راهکارهای مواجهه با جهانی شدن در سند تحول بنیادین به روش کیفی – اکتشافی انجام گرفت. نمونه تحقیق نظریه های جهانی شدن و چالش های آموزش و پرورش بود. تحلیل داده ها به روش (کدگذاری باز، محوری و انتخابی) بود. نتایج نشان داد با توجه به مولفه های جهانی شدن (ظهور اقتصاد دانش محور، تبادل فناوری، مشارکت اجتماعی، یکسان سازی فرهنگی، تغییر پذیری زیر ساخت ها)، چالش های (مشکل ساختاری، مشکل تدوین اهداف و برنامه ها، مشکل اجرایی) می باشند. پس نتیجه نشان می دهد با توجه به گذر بازده زمانی زیادی از جهانی شدن هنوز آموزش و پرورش نتوانسته به طور شایسته با جهانی شدن همگام شود واز مزایای جهانی شدن در مسیر پیشبرد اهداف کلان آموزشی بهره مند گردد. پس نتیجه نشان می دهد با توجه به گذر بازده زمانی زیادی از جهانی شدن هنوز آموزش و پرورش نتوانسته به طور شایسته با جهانی شدن همگام شود واز مزایای جهانی شدن در مسیر پیشبرد اهداف کلان آموزشی بهره مند گردد.

تجارت بین المللی یا باز بودن اقتصاد، این امکان را فراهم می سازد تا از طریق دسترسی به بازارهای خارجی، بهره وری عوامل تولید و به تبع آن نرخ رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار داد. با توجه به اینکه مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی در دنیا عمدتاً با هدف توسعه صادرات و جذب سرمایه های خارجی شکل گرفته اند؛ در ایران نیز یکی از اصلی ترین و مهمترین اهداف مدنظر در ایجاد مناطق آزاد بهره بردن از مزایای تجارت بین المللی بوده است. بر همین مبنا تلاش قانونگذار بر این بوده تا روند تجارت بین المللی در مناطق آزاد تسهیل گردد. در این مقاله که با هدف تبیین و تشریح تقنینی نقش مناطق آزاد ایران در بازرگانی بین المللی و به روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع و متون کتابخانه ای به انجام رسیده این نتایج حاصل گردید که علیرغم برخی مشکلات ساختاری و تقنینی و ضعف در حمایت های لازم از سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد و نیز برخی عوامل اثرگذار دیگر نظیر تحریم های بین المللی و.. با اینحال مقررات حمایتی و تضمینی متناسبی در این راستا منطبق با وضعیت مناطق آزاد جاری می باشد که البته ضرورت اصلاح برخی از این قوانین مشهود است چرا که نیل به هدف توسعه و عمران منطقه ای از طریق گسترش صادرات و رشد سرمایه گذاری خارجی مستلزم معافیت های هدفمند گمرکی و مالیاتی برای مطلق کالاها و خدمات، باید به عرصه تولید و صنعت اختصاص یابد تا مقررات گذاری در این مناطق صحیح و کارا باشد. روش تحقیق در این مقاله نیز، توصیفی تبیینی است.