محمدرحیم عیوضی

در این مقاله سعی شده است که ریشه های نظریه سازه انگارانه در روابط بین الملل و چگونگی تأثیرپذیری این نظریه از روش شناسی ها، معرفت شناسی ها و هستی شناسی های پیش از خود را مورد بررسی قرار دهد. سازه انگاری به عنوان یک رویکرد جدید در مطالعات روابط بین الملل با ایجاد رابطه میان واقعیت های عینی و تفسیرهایی که از این واقعیت ها در ذهن مفسران این حوزه مطالعاتی ساخته می شود، به دنبال ایجاد نگرشی جدید در حوزه مطالعات روابط بین الملل است. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیازمند شناخت و به کارگیری این رویکرد در مناسبات سیاسی و بین المللی خود است، از این رو، در مقاله حاضر پس از تبیین مسئله، سؤال اصلی، فرضیه و چارچوب نظری مورد تأکید برای چارچوب بندی این مقاله، به منظور آشنایی بیشتر با ابعاد نظری و عملی نظریه سازه انگارانه، ریشه های هستی شناختی، معرفت شناختی و روش شناختی مورد بررسی و مطالعه قرار خواهد گرفت و بر لزوم و مزیت این نظریه در میان نظریات روابط بین الملل به منظور استفاده از آن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پرداخته می شود.

خانواده یکی از نهادهای اجتماعی است که به لحاظ سبک زندگی و پیامدهای ناشی از آن، در طول تاریخ و در جوامع مختلف، دستخوش تحولات زیادی شده است. از این رو برای هرگونه اظهارنظر و سیاست گذاری در تقویت و تحکیم این نهاد، نیازمند توجه به پیشران ها، روندها و رویدادها در جوامع مختلف ازجمله جامعه ی هدف و جوامع تأثیرگذار است، تا بتوان آینده های بدیل خانواده را در آن جامعه شناسایی و تفسیر علمی کرد. در این مقاله، با تکیه بر دانش آینده پژوهی و روش های کارآمد در این حوزه، سناریوهای آینده ی خانواده در ایران از حیث ساختار و سبک زندگی در یک افق 20 ساله ارائه شده است. مقاله ی پیش رو حاصل یک تحقیق آینده پژوهانه است که در آن شناسایی مؤلفه های کلیدی و پیشران های اصلی با استفاده از مصاحبه های عمیق و پرسشنامه و به کمک نرم افزار میک مک تعیین شده و سناریوسازی با استفاده از رویکرد چرماک و الگوی لایه ای توسعه ی راهبرد مبتنی بر سناریوسازی انجام شده است. ملک سلیمان، طلا و مس، آن دختر (Her) و گرگ وال استریت عناوین سناریوهای ترسیم شده در این پژوهش هستند که مختصات خانواده در هر یک بحث و بررسی شده است.

نظام مدیریت اسلامی، مانند هر نظام مدیریتی دیگری، نیازمند آینده نگری و پرداختن به موضوع آینده است و تأکید دین مبین اسلام به آینده نگری نیز اهمیت این موضوع را دوچندان می کند. در عموم نظام های مدیریتی برای پرداختن به موضوع آینده از علم آینده پژوهی استفاده می شود. به منظور استفاده از آینده پژوهی در نظام مدیریت اسلامی، باید ابتدا مبانی این علم (از جمله روش شناسی آن) برای امکان سنجی آینده پژوهی اسلامی مورد مداقه قرار گیرد. هدف این مقاله، اجرای بخشی از امکان سنجی آینده پژوهی اسلامی (در نظام مدیریت اسلامی) از طریق بررسی روش شناسی آینده پژوهی (از حیث الزامات روش شناسی) و مطالعه تطبیقی آن با اجتهاد در فقه امامیه است. به منظور پژوهش از روشهای فراترکیب، مطالعه تطبیقی و پانل خبرگان استفاده، و در نهایت نتیجه گیری شد که اولاً روش شناسی اجتهاد می تواند بخش زیادی از الزامات روش شناسی آینده پژوهی را (حتی بیش از دیگر پارادایمها) پاسخ گوید. در ثانی در مسیر تحقق آینده پژوهی در نظام مدیریت اسلامی، حد مورد نیاز از تناسب و تناظر در لایه روش شناسی بین مطالعات آینده پژوهی و روش اجتهاد در مطالعات اسلامی وجود دارد.

شواهد عینی پژوهش های حوزه های گوناگون نشان می دهد که شرکت ها هنوز از کمبود چارچوبی جهت مواجهه با شرایط ابهام آمیز و پیچیده آینده در حوزه های مختلف و اطمینان از دریافت همه تغییرات خارجی مرتبط و ارائه پاسخهای متناسب در مخاطره هستند. در این میان شرکت ها برای توسعه و گسترش نوآوری های خود در راستای خلق ارزش و ثروت تلاش می کنند. یکی از روش های نوین و توانمند برای شرکت ها در این شرایط، آینده نگاری شرکتی است که فرایند مدیریت نوآوری را بهبود و توسعه می دهد. از این رو پژوهش حاضر برآن است تا ظرفیت ها و پتانسیل های آینده نگاری شرکتی را در راستای ارتقا و بهبود مدیریت نوآوری به کار برد. در این میان از ظرفیت های روش سناریوپردازی نیز بهره می برد. فرایند پژوهش ترکیبی از روش کمی تحلیل معادلات ساختاری که تاثیرات آینده نگاری شرکتی بر مدیریت نوآوری را بررسی می کند و روش کیفی در طی یک فراگرد فرایندی با بازخورد رجوع به خبرگان و تحلیل محتوا است. در بخش کمی بعد از حصول روایی مدل مفهومی تاثیرات آینده نگاری شرکتی بر مدیریت نوآوری بدست آمده از تحلیل ادبیات توسط خبرگان این حوزه، صنایع هوا و فضا به عنوان مطالعه موردی قرار گرفت و پس از جمع آوری پرسشنامه ها، با استفاده از نرم افزار SmartPLS فرضیه های پژوهش آزمون شدند. در تحلیل کیفی در هر کدام از مراحل مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با خبرگان و تحلیل محتوا در راستای نیل به شاخص ها و مولفه های چارچوب مدنظر، پژوهشگران می توانستند به مرحله یا مراحل قبل بازگشته و در مسیر پیش رو تجدید نظر کنند. یافته های پژوهش شامل مولفه های تاثیرگذار آینده نگاری شرکتی بر مدیریت نوآوری در بخش کمی و در امتداد آن ارایه چارچوب آینده نگاری شرکتی در راستای توسعه و بهبود مدیریت نوآوری و سپس توسعه چارچوب آینده نگاری شرکتی مبتنی بر سناریوپردازی در راستای ارتقای مدیریت نوآوری است.

حکمرانی خوب نخستین بار در اواخر دهه 1980 توسط بانک جهانی مطرح شد. بانک جهانی پس از آنکه در اجرای سیاست های تعدیل یا همان اجماع واشنگتنی در برخی کشورها ناموفق بود، به این نتیجه رسید که چون دولت ها در آن کشورها واجد شرایط لازم نیستند؛ نمی توانند در اجرای توصیه های این بانک و آزادکردن قیمت ها موفق عمل کنند. این نخستین مرحله شکل گیری و پیدایی اندیشه (حکمرانی خوب) است. باید خاطرنشان کرد که پارادایم حکمرانی خوب به پارادایم غالب در اندیشه توسعه تبدیل شده است. همچنین در فرهنگ دینی اسلام بارها به مؤلفه های حکمرانی خوب اشاره شده است که به منظور چگونگی دستیابی به حکومتی است که بتواند زمینه ساز توسعه ای عادلانه و مردم سالار را فراهم کند. دستورات صریح دین مبین اسلام سده ها قبل به طرح ایده حکمرانی خوب، در قرآن، روایات، سیره پیامبران و امامان پرداخته است. توجه به موضوع حکمرانی در مباحث توسعه، به دلیل عواملی ازجمله شکست برنامه های قبلی توسعه، گسترش توجه به نهادها در تحلیل های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، آگاهی از اهمیت عوامل سیاسی در توسعه کشورها، پی بردن اقتصاددانان به اشتباه بودن برخی مفروض های نئوکلاسیکی و برخی عوامل دیگر مانند فروپاشی کمونیسم بوده است. این استراتژی نیز به مانند دیگر برنامه های سازمان های بین المللی با کاستی هایی همراه بوده است، به طوری که نقدهای متعددی برای آن ارائه کردند. نوشته حاضر درصدد است با بررسی ابعاد مختلف حکمرانی خوب و بیان نقد ها و کاستی های آن به ارائه راه حل جایگزین برای این الگو بپردازد. راه حل جایگزین مقاله حاضر حکمرانی پایدار است. در این راستا پرسش اصلی مقاله این است که کاستی های الگوهای حکمرانی خوب چیست و چه الگویی را می توان جایگزین آن کرد؟ فرضیه مقاله حاضر این است که حکمرانی خوب به عنوان روشی برای دستیابی به توسعه توسط بانک جهانی مطرح گردید، ولی کشورهای مختلف برای اجرای آن با چالش ها و کاستی هایی روبه رو شده اند؛ ازجمله آنکه منشأ حکمرانی خوب اقتصاد و توسعه اقتصادی است که حکمرانی پایدار را به عنوان الگویی برای برون رفت از کاستی های حکمرانی خوب می تواند مطرح کرد که از ترکیب پارادایم توسعه به عنوان مغزافزار و حکمرانی خوب به عنوان راهکار عملیاتی سازی حکمرانی، این الگو شکل می گیرد. این پژوهش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات و کتابخانه ای است. چارچوب نظری پژوهش حاضر هم بر اساس نظریه حکمرانی خوب است.

سرعت بالای تغییرات و افزایش عدم اطمینان و پیچیدگی در شرایط محیطی هزاره جدید، موجب پرهیز از برنامه ریزی و تصمیم گیری با پیش فرض خطی بودن تغییر در پارامترهای مختلف و روی آوردن هرچه بیشتر به آینده پژوهی در سطوح و حوزه های گوناگون شده است. اما مطالعات مربوط به آینده، همواره با چالش های معرفت شناسی مواجه بوده اند. در این پژوهش، ابتدا به نقد نظریه وندل بِل در معرفت شناسی آینده پژوهی، به عنوان یکی از شهیرترین نظریه پردازان در این عرصه، پرداخته شده و سپس عقلانیت آینده نگاری راهبردی به عنوان رویکردی عملگرا در آینده پژوهی، مورد واکاوی قرار گرفته است؛ بدین معنا که گزاره هایی که با رویکرد آینده نگاری راهبردی از مطالعات مربوط به آینده مستخرج می شوند، چقدر عقلانی هستند. یافته های پژوهش، ضمن احصاء مهم ترین ایرادات وارد بر نظریه بِل، نشان می دهند که «حلّ مسئله نمودن»، «دقت در پیش بینی»، «توازن بین موضوعات»، «سادگی»، «گستردگی» و «سازگاری» در کنار «ارزش گرایی» معیارهایی هستند که آینده نگاری راهبردی را به عنوان رویکردی موجّه و معقول معرفی می نمایند که می تواند به موفقیت دراز مدت مطالعات مربوط به آینده کمک شایانی نماید. بر این اساس، پیشنهاداتی در راستای توسعه و بکارگیری آینده نگاری راهبردی به متصدیان امر در دانشگاه ها و صنایع و متولیان دولتی ارائه شده است.

امام خمینی (ره)به عنوان پایه گذار در احیا اندیشه مردم سالاری دینی معاصر و پرنفوذترین روحانی شیعه سیاسی توانست حکومتی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه را که واجد مفاهیم استوار مذهب شیعه بود، حاکم سازد. انقلاب اسلامی ایران به رهبری وی انقلابی بود که ابعاد مختلف فکری و عملی آن، مرزهای جهان اندیشه ورزی سیاسی و دینی را تحت تأثیر قرار داد و همواره مورد توجه و امعان نظر بسیاری از متفکرین و پژوهشگرانی بوده که درصدد واکاوی اندیشه ها و موضع گیری های ایشان در مقاطع مختلف و در برابر اتفاقات و حوادث متفاوت بوده اند. در این میان شناخت سیره و اندیشه سیاسی شخصیت های نظیر امام که در حال حاضر در قید حیات نیستند و به تبع آن تشخیص موضع و نظر احتمالی آنان در مسائل جاری و به قولی حوادث واقعه، نیازمند بازشناسی و تحلیل سیستماتیک و روش مند نظریات ایشان می باشد. مقاله حاضر برآنست تا با در پیش گرفتن متدی روشمند، ضمن مطالعه شیوه، سیره و اندیشه سیاسی امام و تبیین نکات برجسته و ویژگی های منحصربه فرد و متمایزکننده آن از سایر بزرگان معاصر شیعه، به تدوین روشی جهت بازخوانی نظریات آن حضرت در موضع گیری های سیاسی و ازجمله وصیت نامه الهی- سیاسی ایشان پرداخته و با هدف کشف اعماق نورانی این سیره غور نماید.

ظهور فرارشته آینده پژوهی پس از جنگ جهانی دوم، سبب کنار نهاده شدن غیب گویی و پیش گویی های پیامبرگونه شد. این فرارشته با وجود فرازوفرودهای گوناگون در طول دهه های اخیر، همواره سعی در ارائه گزاره هایی علمی درباره آینده داشته است. در این میان، رویکردها و مفاهیم مختلفی در عرصه آینده پژوهی تولید شده است که هریک با وجود برخی نقاط مشترک، دارای ویژگی ها و ممیزه هایی هستند. یکی از مهم ترین این مفاهیم، آینده نگاری راهبردی است. این مقاله در پی بررسی چیستی و چرایی این مفهوم است. در این راستا ابتدا به تعریف و تعیین جایگاه آینده نگاری راهبردی در آینده پژوهی پرداخته شده و سپس ماهیت میان رشته ای این مفهوم و مبانی معرفت شناسی آن، مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است. یافته های این مقاله نشان می دهند که آینده نگاری راهبردی به عنوان یک میان رشته به مسیر روبه رشد خود ادامه می دهد و برخلاف برخی دیگر از رویکردهای آینده پژوهی با شکست و افول روبه رو نشده است. این میان رشته از نوعی عقلانیت درون پارادایمی برخوردار است و متناسب با ویژگی هایی که دارد، می تواند در زمینه های مختلف برنامه ریزی بلندمدت کشور، به ویژه در حوزه های اقتصادی، بسیار رهگشا و کارساز باشد. در پایان مقاله، پیشنهادهایی در راستای توجه و به کارگیری هرچه بیشتر آینده نگاری راهبردی در کشور ارائه شده است.

وحدت جهان اسلام از مهم ترین مسایل راهبردی جهان اسلام است که ذهن اندیشمندان و متفکران مسلمان را در دوره معاصر به خود مشغول داشته است. این موضوع به ویژه با تحولاتی که در چند سال اخیر در جهان اسلام رخ داده بیش از پیش حایز اهمیت گشته است. این مقاله به منظور پاسخ به این سوال که: روند تغییرات فکری موضوع وحدت جهان اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی تا کنون چگونه بوده است؟ مهم ترین اندیشه های جریان ساز که توسط متفکران مسلمان در دوره معاصر پیرامون وحدت جهان اسلام مطرح شده را با رویکردی توصیفی و مبتنی بر دو عامل از پارامترهای شش گانه روش STEEP)V) (به منظور توصیف و نه تحلیل) با استفاده از منابع کتابخانه ای بررسی نموده است. این بررسی نشانگر آن است که ضمن تداوم جایگاه رهبری واحد و یا خلافت، جریان های فکری متنوع و چند نقطه عطف در این روند فکری قابل مشاهده می باشد. بر این اساس پنج موج در روند فکری پیرامون وحدت جهان اسلام شناسایی شده است که عبارتند از: موج خلافت محور، موج دولت محور، موج نهاد محور، موج مردم محور و موج تمدن محور.

در تشریح رابطه سیاست و آینده پژوهی، سه رویکرد متصور است. نخست، آینده پژوهی در حوزه سیاست که موضوعاتی چون توسعه سیاسی، سیاست خارجی، جهان اسلام و... را شامل می شود که به عنوان یکی از مؤلفه های مهم شکل دهنده آینده می توانند موضوع فعالیت های آینده پژوهی باشند. رویکرد دیگر، آینده از دیدگاه علم سیاست است. در این زمینه منابع مختلفی در حوزه مطالعات سیاسی وجود دارد که به گزاره های متعددی درخصوص آینده اشاره داشته است که بخش قابل توجهی از آنان به موضوع حکومت، قدرت سیاسی، مشارکت و ژئوپلیتیک آینده جهان و بسیاری از موضوعات آینده اختصاص دارد و رویکرد سوم آینده پژوهی سیاسی، نسخه ای از آینده پژوهی که سیاست را علمی معطوف به آینده می بیند و قائل به این است که سیاست امروز و دیروز، درواقع خواسته های فردایی است که در امروز می تواند ساخته شود یا الزامات شکل گیری آن را در آینده فراهم کند. آنچه در این مقاله بر اساس ماهیت و قابلیت آینده پژوهی و سیاست مدنظر است: بررسی امکان پذیری آینده پژوهی سیاسی، تبیین وجوهی از آینده پژوهی سیاسی و تدوین راهبردهایی در جهت تحقق آینده پژوهی سیاسی می باشد.

پژوهش حاضر درصدد است معنا، مبنا، چیستی و چرایی جنگ نرم را در بیان و اندیشه رهبر معظم انقلاب مورد پرسش و پژوهش قرار دهد و ابعاد مختلف موضوع را از منظر ایشان مورد واکاوی قرار دهد. بنابراین سوالی که برای این پژوهش در نظر گرفته شده و به آن پاسخ داده خواهد شد، این است که مبانی جنگ نرم از دیدگاه مقام معظم رهبری چیست؟ برای همه ی کسانی که دغدغه فرهنگ ایران اسلامی را دارند، در اهمیت و ضرورت پرداختن به ابعاد مختلف موضوع پیش گفته تردیدی وجود ندارد. امید است که این تحقیق و تحقیقات مشابه بتواند دغدغه مقام معظم رهبری را که دغدغه کشور، دین، اخلاق، فرهنگ و زندگی است به صورت نظام مند و مکتوب به لایه های مختلف جامعه منتقل کند و این موضوع برای همگان در قالب مسأله و مشکل طرح شود و همه در جوانب آن تأمل کنند و مصونیت های لازم را برای مقابله با آن تدارک ببیند.

مسئوولیَت اجتماعی، موضوعی مهم برای تعیین میزان پاسخ گویی و عدم افراط و تفریط در تعامل بین سازمان، جامعه و محیط است. ضمن این که آینده نگاری راهبردی در تلاش است جهت گیری های صحیح راهبردی، برای مواجهه سازمان ها با ناپایداری ها و نا اطمینانی های محیطی در آینده را سبب شود. در این راستا، مسأله ی اصلی تحقیق، بررسی نقش آینده نگاری راهبردی در کاهش شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب مسئوولیَت اجتماعی در آینده است. تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و به جهت روش، توصیفی - تحلیلی است که در آن از نمونه آماری 32 نفره متشکل از کارشناسان و اعضای هیأت علمی پژوهشکده آمار و مرکز آمار ایران به کمک ابزار پرسش نامه و مصاحبه استفاده شده است. با تشکیل سیستم خبره، ضمن استفاده از منطق فازی نسبت به تحلیل شکاف بین وضع موجود و مطلوب اقدام شده است. اختصاص امتیاز 0.6667 به عنوان نتیجه تحقیق حاکی از آن است که سازمان مورد مطالعه در موقعیتی بین مسئوولیَت اجتماعی اخلاقی و حقوقی قرار دارد. ضمن این که هر یک از ابعاد مسئوولیَت اجتماعی با وضعیت مطلوب دارای شکاف نسبتاً عمیقی می باشند و بیشترین فاصله مربوط به بعد «تعهد راهبردی» است. در پایان راهکارهای بهبود وضع موجود و جهت گیری مناسب در راستای وضع مطلوب پیشنهاد شده است.

آینده پژوهی اسلامی نسخه بدیل آینده پژوهی رایج است که تا کنون در عمل شکل نگرفته است. برای تحقق آینده پژوهی اسلامی باید توجه داشت که آینده پژوهی بر آینده اندیشی استوار است و بستر این دو، نگرش حاکم بر جامعه است. این سه، نظامی را با عنوان نظام «نگرش آینده پژوهی» شکل می دهند که ترسیم گر ابعاد نظری و کاربردی آینده پژوهی است. این مقاله می کوشد به این پرسش پاسخ گوید که زیرساخت کلیدی برای تحقق آینده پژوهی اسلامی چیست. بنابراین افزون بر معرفی نظام «نگرش آینده پژوهی» نشان داده می شود که آینده پژوهی اسلامی در قالب نظام «نگرش آینده پژوهی» اسلامی شکل می گیرد. نظام های رایج و اسلامی به طور کامل مستقل از یکدیگر نیستند و افزون بر وجوه افتراق، دارای وجوه اشتراکی نیز هستند. البته در مبانی و سطوح کلان اشتراکات ناچیز است. ضمن آنکه دین مبین اسلام تنها عامل اصلی و اساسی تفاوت این دو نظام به شمار نمی رود و شرایط و اقتضائات زمانی و مکانی شکل گیری نظام «نگرش آینده پژوهی» اسلامی نیز سبب آشکار شدن تفاوت هایی میان این دو نظام می شود.

این مقاله بیان می کند که مشارکت اجتماعی (به خصوص به صورت داوطلبانه)، نقش مهمی در شکل گیری سرمایه اجتماعی دارد. در عین حال سرمایه اجتماعی زمینه اصلی مشارکت را به وجود می آورد. در واقع سرمایه اجتماعی، روح و مشارکت تجلی و جسم رفتار اجتماعی و سیاسی است. مشارکت جنبه محسوس و سرمایه اجتماعی جنبه نامحسوس ثروت ملی می باشد. با تراکم و آزاد شدن این نیرو، توسعه و تعالی (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی) و امنیت روانی و اجتماعی در سطوح مختلف تضمین می شود. سؤال مقاله این است که آیا مشارکت اجتماعی به خصوص نوع داوطلبانه آن و سرمایه اجتماعی در اندیشه امام خمینی مورد توجه قرار گرفته است؟ فرض این است که مشارکت اجتماعی، بر احساس تعلق افراد به جامعه تأثیر می گذارد. امام بارها و همزمان سعی می کند: از یک سو، مشارکت داوطلبانه مردم را در جامعه تحریک نماید و از سوی دیگر با تأکید بر «کشور مال خود شماست» روحیه احساس تعلق را در بین مردم ایران احیا کند.

قدرت یکی از مفاهیم اساسی در حوزه سیاست بین الملل است. تصمیم گیرندگان و سیاستمداران در این حوزه به دنبال توانایی تحصیل هدف های سیاست خارجی خود هستند؛ در واقع این همان مفهوم قدرت در سیاست بین الملل است. کسب و تولید قدرت در دنیای جدید در مقایسه با دوران قبل از الگوهای متفاوتی پیروی می کند، و با تحولاتی که بعد از جنگ جهانی دوم به ویژه دهه هفتاد به بعد در ساحت اندیشه و عمل به وجود آمد به نوعی، متغیرهای جدید را جهت تولید، اعمال قدرت و کسب نفوذ وارد حوزه سیاست بین الملل نموده، و این عرصه را به شدت تحت تأثیر عوامل فرهنگی و هویتی قرار داد. از این رو، کسب وجهه و اعتبار بین المللی و نفوذ در افکار عمومی و به عبارتی، دسترسی به قدرت نرم، از جمله اهداف مهم و در عین حال، تصریح نشده دیپلماسی کشورها در حوزه سیاست بین الملل است؛ دیپلماسی عمومی به عنوان یکی از مکانیسم های به کارگیری قدرت نرم در این زمینه نقش زیادی دارد. در این مقاله با بیان تحول مفهوم قدرت، تعریف قدرت نرم و مؤلفه های مؤثر آن بر سیاست بین الملل، به این پرسش که در بین مؤلفه های تأثیرگذار قدرت نرم بر سیاست بین الملل، چه عواملی مؤثرتر هستند، پرداخته ایم. با استفاده از روش «توصیفی تحلیلی» دیپلماسی فرهنگی و رسانه را به عنوان مهم ترین عوامل تأثیرگذار قدرت نرم در سیاست بین الملل می دانیم.

امروزه قدرت نرم در محیط بین المللی دارای اهمیت و اولویت خاصی است، به گونه ای که همه کشورهای تأثیرگذار درصدد استفاده بهینه از عناصر و ابزارهای قدرت نرم برای تأمین اهداف و منافع ملی خود هستند. به اعتقاد بسیاری از نظریه پردازان تأکید صرف بر قدرت سخت موفقیت پایداری را در پی نخواهد داشت. با نگاهی به شرایط امروز جمهوری اسلامی متوجه خواهیم شد، بنا به موقعیت جغرافیایی و همچنین ماهیت انقلاب اسلامی که نشأت گرفته از ایدئولوژی انقلابی مبتنی بر اسلام ناب محمدی است، جمهوری اسلامی در جهان اسلام دارای ظرفیت های بالقوه ای از منظر ابعاد مختلف قدرت نرم بوده و با اهمیتی که ایران به عنوان کشوری مسلمان در جهان اسلام دارد در پی ارتقاء قدرت نرم خود می باشد. با توجه به این مهم بیانات مقام معظم رهبری به عنوان رهبر جامعه اسلامی بهترین راهنمای عمل در این حوزه است. مقاله حاضر با استفاده از شیوه تحلیل محتوا کیفی به بررسی فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در حوزه قدرت نرم پرداخته، تا به این پرسش که مؤلفه های مؤثر بر ارتقاء قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جنبش های اسلامی چیست؟ پاسخ دهیم. در واقع با استناد به سخنان مقام معظم رهبری مهم ترین مؤلفه ها را در حوزه مسائلی همچون حمایت از مظلومان و محرومان عالم، وحدت جهانی اسلام، پرهیز از تفرقه، آگاهی بخشی نسبت به جنگ نرم دشمن، حمایت از جریانات سلطه و ظلم ستیز، نفی امپریالیسم و صهیونیسم، نفی رژیم های وابسته و اقتدارگرا در جنبش های اسلامی و حمایت از مردم سالاری دینی و....می توان بیان نمود.

هویت ملی یکی از اساسی ترین اجزای تعریف هر فرد از خود است و نقش تعیین کننده ای در معادلات جهان معاصر دارد. ماهیت هویت ملی در هر جامعه ای به ابعاد سازنده و وضعیت آن بستگی دارد و به تبع ماهیت ابعاد سازنده و وضعیت آن نتایج متفاوتی را نیز در جوامع مختلف به همراه خواهد داشت. بنابراین شناخت تاثیرات و پیامدهای هویت ملی در هر جامعه ای نیازمند شناخت ابعاد سازنده و وضعیت آن در میان گروه های اجتماعی مختلف است. در مطالعه حاضر وضعیت هویت ملی در شهر تهران، در یک نمونه 818 نفری از افراد 15 تا 65 سال مورد بررسی قرار گرفته است . هدف اصلی تحقیق حاضر شناخت وضعیت، ابعاد و مهمترین عناصر تشکیل دهنده هویت ملی در شهر تهران است. نتایج تحقیق نشان می دهد که اکثریت پاسخگویان یعنی نزدیک به 70 درصد دارای هویت ملی بالا یا خیلی بالا هستند. همچنین مهمترین ابعاد سازنده هویت ملی پاسخگویان به ترتیب ابعاد زبانی- ادبی، تاریخی، جغرافیایی و دینی است. بررسی وضعیت هویت ملی در میان مقولات اجتماعی مختلف نیز نشان داد که زنان، افراد 30 تا 45 سال، متاهلین، افراد بازنشسته و زنان خانه دار دارای هویت ملی بالاتری نسبت به سایر مقولات اجتماعی هستند.