جامعه شناسی کاربردی

از پرسش های اساسی جمعیت شناسان و جامعه شناسان این است که چرا میزان باروری در چند سده اخیر کاهش پیدا کرده است. صاحب نظران، عواملی مختلفی را دلیل تغییر در رفتار باروری انسان سده 20 و 21 می دانند. پرسش اساسی این است که آگاهی انسان مدرن نسبت به فرزندآوری چه تغییری کرده است و او چه برداشتی از فرزندآوری دارد. ایران ازجمله کشورهایی است که کاهش در میزان باروری را در 50 سال اخیر تجربه کرده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی آگاهی زنان متأهل نسبت به فرزندآوری است. بدین منظور به روش پدیدارشناسی، آگاهی و تجربه فرزندآوری 11 زن متأهل بررسی شده است. بنا بر نتایج، پدیدار اجتماعی فرزندآوری شامل تم های مرکزی معنای فرزندآوری، تعداد فرزندان ایده آل، تعداد فرزندان معقول، ترجیح جنسی فرزند، دلایل فرزندآوری، موانع فرزندآوری، موانع فرزندآوری بیش از حد معقول، نگرانی از فرزندآوری، نگرانی از نداشتن فرزند، تجربه فرزند داشتن، تجربه بارداری، تصور حاملگی، پیروی از الگوی فرزندآوری مادر، دلایل رضایت یا نارضایتی از تعداد فرزندآوری خانواده مبدأ و چگونگی تشویق مادر به فرزندآوری است. این پدیدار اجتماعی حاصل میان ذهنیت مشارکت کنندگان پژوهش درباره فرزندآوری است.

پژوهش حاضر با این فرض که اطلاعات موجود در آرامستان ها کامل ترین داده ها درباره فوت های رخ داده است، کیفیت ثبت فوت را ازطریق مقایسه اطلاعات موجود در آرامستان ها با اطلاعات سازمان ثبت احوال ارزیابی کرده است. سه شهرستان در استان یزد با توجه به ارزیابی اولیه داده ها انتخاب شدند و اطلاعات فوت ثبت شده در سال 1395 برای آنها به لحاظ کمیت (کم ثبتی) و کیفیت (بدثبتی) ارزیابی شد. پیگیری اطلاعات متوفیان در سامانه استعلام سازمان ثبت احوال نشان داد بیشتر فوت های موجود در آرامستان ها در سامانه ثبت احوال ثبت شده اند و خطای کم ثبتی در سطح اندکی قرار دارد؛ اما تحلیل دقیق تر داده ها نشان داد کیفیت اطلاعات ثبت شده اشکال هایی دارد؛ فوت بزرگسالان به طور عمده از خطای انطباق نداشتن محل سکونت و محل ثبت متوفی و فوت کودکان از خطا در ثبت فوت نوزادان زنده به دنیا آمده به منزله سقط جنین تأثیر گرفته است. در شاخص سازی آمارهای مربوط به مرگ ومیر باید ارتباط آنها با جمعیت در معرض مرگ را بررسی کرد؛ بنابراین، لازم است اطلاعات مرگ ومیر به دقت براساس محل سکونت جمعیت باشند. جابه جایی مکانی در کنار قلمدادشدن به منزله سقط جنین سبب کم برآورد شدن شاخص های مرگ ومیر اطفال شده است. همکاری بین سازمانی سه مجموعه ثبت احوال، بیمارستان ها و آرامستان مرکزی شهرستان یزد سبب شده است پوشش ثبت فوت به ویژه برای بزرگسالان در حد بسیار بالا باشد. در کنار کمیت ثبت، نیاز است تلاش سازمانی برای بالابردن دقت داده ها ازلحاظ کیفیت ثبت نیز وجود داشته باشد.

در این پژوهش با استفاده از روابط نشانه ای و ساختاری، متن گیم پلی چهار بازی شاخص - یعنی دوک نوکم، نسخه پنج دزدی بزرگ اتومبیل، طومارهای پیران: اسکایریم و بازی ندای وظیفه، تحلیل شخصیت، جهان بازی - و رابطه آنها با بازی باز بررسی و به این سؤال پاسخ داده شده است که شخصیت های این بازی ها در پاسخ به کدام نیاز نشانه شناختی شکل پیدا می کنند. جنبه خلق هویت در بازی های ویدئویی در بسیاری مواقع در واکنش به مسئله هویتی رایج بین مخاطبان هدف این بازی ها شکل می گیرد؛ مسئله ای که خود را به صورت نیازی اجتماعی نشان می دهد. از دیدگاه نظری، رویکردها به بازی های رایانه ای در دو دسته روایت شناسانه و لودولوژیک رده بندی می شوند؛ دسته اول بر موضع انسان گرا و سوژه محور تأکید دارد که ریشه بازی های رایانه ای را در ساختارهای روایی بازنمایی کننده معنا برای بازی بازان قرار می دهد. در مقابل، رویکرد لودولوژیک باور دارد که بازی های رایانه ای، فضای هویتی مستقل خود را خلق می کنند و بازی باز، درون این متن خود را در کنار سایر مؤلفه های بازی بازتعریف می کند. این مقاله پس از بررسی و معرفی اجمالی این دوگانه نظری، با کاوش در گیم پلی چهار بازی شاخص ذکرشده، گواه هایی در تقویت رویکرد لودولوژیک ارائه می دهد.

هدف این مقاله واکاوی گفتمان سیاست فرهنگی در ایران است. نقطه آغاز این امر، رویارویی ایرانیان با مدرنیته بود. رویارویی نظامی ایران با مدرنیته و پی بردن به عقب ماندگی های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در مقایسه با اروپا، گفتمان های متنوعی را در جهت پاسخگویی به سؤال «چرا عقب افتاده ایم؟» پدید آورد و تلاش هایی مبتنی بر دولت - ملت سازی برای تغییر در عقلانیت حکومتی و رسیدن به سامان سیاسی مدرن آغاز شد. جایگاه فرهنگ در این بازمهندسی روح جامعه بسیار اهمیت داشت. مشروطه، پهلوی و جمهوری اسلامی ایران به منزله سه دولت (به معنای فوکویی) برجای مانده از میراث دولت - ملت سازی در ایران، سیاست های فرهنگی مشترک و سیاست گذاری های فرهنگی متفاوتی را برای بازاندیشی در هویت ملی ایرانی به کار گرفته اند. هدف این مقاله، واکاوی این نظم گفتمانی با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه (1393) است؛ بنابراین، به کمک قوانین و اساس نامه های دولتی از زمان تأسیس مجلس شورای ملی (1285 ه . ش.) تا به امروز، گفتمان ذکرشده تحلیل شد. نتایج مقاله نشان می دهند در هر سه دوره بررسی شده، دولت، محور و معنادهنده سیاست گذاری های فرهنگی بوده است. گفتمان سیاست فرهنگی دولتی در ایران در دولت مشروطیت مفصل بندی و در دولت پهلوی با تأکید بر سیاست فرهنگی نمایشی بازمفصل بندی شد. در دولت جمهوری اسلامی ایران نیز همین روند با تأکید بر مهندسی فرهنگی ادامه پیدا کرده است.

تأثیر آموزش عالی بر توسعه موضوعی انکارناپذیر است؛ اما به نظر می رسد صرف افزایش لجام گسیخته و بدون برنامه مؤسسات آموزش عالی و تعداد دانشجویان، زمینه ساز دست یابی به توسعه نیست. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین شاخص های کمی (کمیت آموزش کمی) و کیفی (کارآیی و برابری) آموزش عالی با توسعه اقتصادی میان 78 کشور منتخب جهان است. پشتوانه نظری این پژوهش، بر نظریه های سرمایه انسانی، توسعه انسانی و رویکردهای مرتبط با بازده سرمایه گذاری در آموزش متکی است. این پژوهش به لحاظ روش شناسی با اتکا به پارادایم اثباتی و با استفاده از تحلیل ثانویه داده های طولی بین سال های 2010-2016 انجام شد. نتایج نشان دادند گسترش آموزش عالی از شروط لازم برای دست یابی به توسعه اقتصادی است نه شرط کافی. همچنین شاخص های کمی آموزش عالی در ترکیب متوازن با شاخص های کیفی نظیر کارآیی و برابری، ممکن است زمینه ساز توسعه اقتصادی شود؛ درنهایت، در دوره پساتوده ای برای تبیین توسعه اقتصادی، توجه به شاخص های کیفی آموزش عالی، بستر و محیط گسترده سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره که دو نهاد آموزش و اقتصاد در آن فعالیت می کنند و همچنین ترکیب پیچیده ای از سایر عوامل ضرورت دارد.

با توجه به نقش تعیین کننده جمعیت زنان در فرایند رشد و توسعه جامعه، در پژوهش حاضر برخی از مهم ترین الگوها و تعیین کننده های مرتبط با کلیشه های جنسیتی در ایران بر پایه رویکرد فرهنگی - اجتماعی و جمعیت شناختی مطالعه می شود. برای بررسی کلیشه های جنسیتی از الگوی ترکیبی ماکیونس (2001) و تایلور (2003)، مبتنی بر گویه های هفت گانه کلیشه های جنسیتی، استفاده شده است. به طور کلی، تجزیه و تحلیل های پژوهش حاضر نشان داده اند حدود یک سوم افراد مطالعه شده به کلیشه های جنسیتی نگرش مثبت دارند؛ با وجود این، این الگوی کلی به طور چشمگیری از سه دسته اصلی متغیرهای تعیین کننده شامل متغیرهای پایه جمعیت شناختی، مؤلفه های دینداری و متغیرهای مرتبط با نقش های جنسیتی تأثیر می گیرد. در مجموع، نتایج این پژوهش در چارچوب نظریه های نوگرایی و تغییرات بنیادین در نظام ارزش های جامعه تبیین می شود؛ بدین معنا که کلیشه های جنسیتی به شدت از رویکردهای نوگرایانه و مدرن تأثیر می گیرند.

این پژوهش، با روش توصیفی - تحلیلی و پیمایشی، عوامل مؤثر بر مشارکت زنان روستایی در مدیریت مصرف آب خانگی در شهرستان میناب را بررسی کرده است. جامعه آماری را زنان روستایی چهار روستای شهرستان میناب (روستاهای تنبک، نصیرایی، باغگلان و گورزانگ) تشکیل می دهد که در معرض خشکسالی بیشتری بوده اند. برای تعیین حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 300 نفر از زنان روستایی 15تا60 سال روستاهای ذکرشده به صورت نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار spss، برای تعیین روایی پژوهش از روایی صوری، برای تعیین پایایی آن از آلفای کرونباخ و برای سنجش متغیر مشارکت از رویکرد مشارکت عینی و ذهنی استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان دادند متغیرهای تأثیرگذار و تبیین کننده مشارکت زنان روستایی به ترتیب شامل حمایت سازمانی، ارزش ها و هنجارهای سنتی و میزان درآمد است. همچنین حمایت سازمان هایی مانند شورا، دهیاری و ... تأثیر مثبتی بر مشارکت زنان دارد و ارزش ها و هنجارهای سنتی، مانع جدی بر سر راه مشارکت زنان است.