جامعه شناسی کاربردی

یکی از مهمترین کارکردهای مدرسه، جامعه پذیری دانش آموزان است که نبود آن، به کجرفتاری دانش آموزان خواهد شد. هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی عوامل و مؤلفه های مدرسه و تأثیر آنها بر کجرفتاری دانش آموزان است. چهارچوب نظری تحقیق، ترکیبی از نظریه های فشار عمومی اگنیو (1992)، پیوند اجتماعی هیرشی (1969) و پیوند افتراقی ساترلند (1939) و با کنترل متغیر وضعیت خانواده دانش آموزان است. روش تحقیق کمی- پیمایشی است و جامعه آماری آن 13686 نفر دانش آموزان پسر دبیرستان های دولتی شهر یزد هستند که در سال تحصیلی 87-88 مشغول به تحصیل بوده اند. بنابراین، از میان آنها200 نفر با محاسبه فرمول کوکران انتخاب شدند که از طریق روش نمونه گیری تصادفی به طور خود ابزار به پرسش نامه پاسخ دادند. نتایج تحقیق نشان می دهد که مؤلفه های مدرسه؛ یعنی متغیر تعامل اولیاء و برنامه درسی مدرسه، با تعلق فرد با مدرسه رابطه ی مستقیم و معناداری وجود دارد و همچنین، متغیرهای مناسبات اولیای مدرسه با فرد، برنامه درسی مدرسه، تعلق فرد با مدرسه و همنشینی با دوستان منحرف، رابطه معناداری با کجرفتاری فرد در مدرسه دارند که از میان مؤلفه های فوق تعامل منفی اولیای مدرسه با فرد تأثیر بیشتری بر کجرفتاری فرد در مدرسه داشته است و بین تعلق فرد به مدرسه و پیوند افتراقی با دوستان منحرف، رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد .

پژوهش حاضر به بررسی فرهنگ کار و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن در بین کارکنان بزرگترین سازمان خصوصی کشور، دانشگاه آزاد اسلامی پرداخته است. روش به کار رفته در این پژوهش، روش پیمایشی است. جامعه آماری تمام کارمندان دانشگاه های آزاد منطقه یک هستند که از میان آنها 481 نفر به عنوان نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده در هر واحد دانشگاهی انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه است که با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی، تعیین اعتبار سازه گردیده و برای تعیین پایایی از ضریب آلفا استفاده شده است. نتایج توصیفی پژوهش، بیانگر آن هستند که میانگین نمره فرهنگ کار و نیز ابعاد آن (همکاری و تعهد) در سطح متوسطی است، اما نتایج تحلیلی پژوهش نشان می دهند مدیریت مشارکتی، عدالت سازمانی، رضایت شغلی، سن و سنوات خدمت بر فرهنگ کار تأثیر مثبت و معنادار دارند. تبیین فرهنگ کار بر حسب مجموع متغیرهای مستقل، بیانگر آن است که رضایت شغلی و سنوات خدمت، به ترتیب قویترین پیش بینی کننده های فرهنگ کار هستند و 18/0 از واریانس آن را تبیین می کنند.

از آنجا که دوستی دختر و پسر پیش از ازدواج می تواند نهاد خانواده را با مخاطره روبه رو سازد، لذا این روابط یکی از مسایل مهم جوامع مختلف، به ویژه جامعه اسلامی که دستورهای مؤکدی برای این نوع روابط وضع شده است. این تحقیق ضمن بررسی مطالعات انجام شده تجربی و پیشینه نظری روابط دوستی به بررسی رابطه دوستی با جنس مخالف در بین 531 دختر و پسر جوان در شهر شیراز پرداخته است. نظریه تحقیق ملهم از آرای گیدنز در خصوص جهانی شدن و صمیمیت می باشد. روش تحقیق این مطالعه پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بوده است. نتایج به دست آمده در سطح تحلیل های دو متغیره نشان داده اند که میزان استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و شیوه زندگی نوین بر گرایش جوانان به دوستی با جنس مخالف تأثیر فراوانی دارند. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل چند متغیره نشان دهنده آن است که فشار دوستان، میزان مذهبی بودن (به عنوان نوعی سبک زندگی)، استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نوین و در نهایت، فشار خانواده در مجموع، توانسته اند 36 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند.

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی شکاف نسلی ارزشی بین مادران و دختران با تأکید بر ارزش های دینی در شهر مشهد است. جامعه آماری مادران و دختران در شهر مشهد را در بر می گیرد که بر اساس سرشماری سال 1385، 1203476 نفر بوده اند . از میان دختران جوان 18 تا 29 ساله و والدین آنها 30 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش تحقیق، کیفی بوده، به منظور گردآوری اطلاعات از تکنیک مصاحبه استفاده شد. رویکردهای نظری مورد استفاده در این مقاله بر پایه نظریات کلان در حوزه شکاف نسلی است. چهار دیدگاه درباره وجود یا عدم پدیده شکاف نسلی وجود دارد. نتایج این پژوهش نشان داد که مادران در زمینه ارزش های دینی بر روی دخترانشان تأثیر بسزایی داشته اند و اختلاف بین دختران و مادران در زمینه این ارزش ها بر روابط بین آنها تأثیرگذار نیست. بر این اساس، می توان گفت بین دختران جوان و مادران آنها در زمینه ارزش های دینی تفاوت نسلی حاکم است.

خشونت رفتاری است که با هدف آسیب رساندن به دیگری سر می­زند و رفتارهایی، از قبیل تحقیر و توهین، تجاوز، ضرب و جرح، تخریب و قتل را شامل می­شود. امروزه شکل­های مختلف خشونت به یک مسأله اجتماعی رو به رشد و بخشی از رفتار عادی روزمره تبدیل شده است. تحقیقات گوناگون نقش متغیرهای اجتماعی را در بروز انواع رفتارهای انحرافی از جمله خشونت نشان داده­اند. این پیمایش یک مطالعه تجربی از نظریه کنترل اجتماعی است تا نقش خانواده و دوستان را در خشونت میان­فردی تبیین کند. در همین راستا، 385 دانش­آموز پسر دبیرستان های شهر یزد با روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب شده، به پرسشنامه خود گزارشی پاسخ دادند. نتایج نشان ­داد دلبستگی به خانواده، دینداری والدین و کنترل والدین، همبستگی منفی و معنی­داری با خشونت میان­فردی دانش­آموزان پسر داشته­اند و دو متغیر تضاد والدین و پیوند با دوستان منحرف، همبستگی مثبت و معنی داری با خشونت میان­فردی داشته­اند.

انجام مطالعات شهری با دیدگاه عدالت اجتماعی در سال های اخیر به عنوان یکی از رویکردهای مهم شناخته شده است. در این رویکرد به شاخص های مختلفی پرداخته می شود که میزان دسترسی به خدمات شهری و ارزش افزوده زمین، از جمله مهمترین آنهاست. یکی از روش های بهینه ارائه خدمات برای تحقق این امر، تقسیم یک شهر به عنوان یک سیستم به مناطق مختلف و ارائه خدمات شهری متناسب با ویژگی جمعیتی است. روش این پژوهش، بر اساس هدف کاربردی و براساس ماهیت توصیفی- موردی و تحلیلی است. ابزار جمع آوری اطلاعات با از استفاده منابع موجود و برداشت های میدانی بوده و ابزار سنجش اطلاعات با استفاده از داده های آماری مدل های اسکالوگرام، تاکسنومی، موریس، ضریب ویژگی، استاندارد سازی داده های مختلف الجنس و شاخص مرکزیت مکانی تجزیه و تحلیل شده است. یافته های این پ ژوهش نشان می دهد که نواحی شهر یاسوج از نظر میزان دسترسی به امکانات و خدمات شهری تفا وت زیادی با هم نداشته، قیمت زمین و در نتیجه ارزش افزوده زمین در آن به طور معناداری از شاخص های مورد بحث پیروی می کند و خدمات ارائه شده بنا به موقعیت و نحوه توسعه شهر به شکل عادلانه تقسیم شده است و در نتیجه آن، ابتدا نواحی 2 و1 شهری و سپس مناطق3 و4 به امکانات توسعه و ارزش افزوده دست یافته اند.

توسعه شهرها و تمرکز منابع در نقاط محدود، زمینه ساز جذب جامعه بشری به این پهنه های انسان ساز شده است. نیاز اقشار کم درآمد به مسکن شهری، باعث افزایش تقاضا برای بازار غیررسمی مسکن شده و اسکان غیررسمی نوعی از سکونت در شهرها را پدید آورده است. مشکلات فراوان این سکونتگاه ها برای توسعه پایدار شهری، مدیران شهری را به فکر تغییراتی در این سکونتگاه ها انداخته است، تا زمینه ساز کاهش طردشدگی و عدم انسجام اجتماعی این محلات گردد. سرمایه اجتماعی به عنوان دارایی که در میان اجتماعات این سکونت­گاه ها جاری است، راه حلی مناسب برای کاهش هزینه های عمومی و ساماندهی این محلات به شمار می آید. این مقاله نتیجه پژوهشی با هدف ارزیابی تأثیرات سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار اجتماع غیر رسمی شمیران نو است، که با روش تحقیق توصیفی- پیمایشی و جمع آوری 400 نمونه آماری از طریق پرسشنامه انجام شده است. هدف پژوهش، بررسی اثرگذاری سرمایه اجتماعی در پایداری اجتماعی یک محله غیررسمی است. بنابراین، در صورت تحقق این رابطه، مسیری درونزا و پایدار برای پایدارسازی اجتماعات غیررسمی تأیید می شود. در ضمن، این مهم هدفی کاربردی برای شهرداری ها بوده، در راستای مبانی نظری توسعه پایدار سکونتگاه های غیررسمی است. نتایج نشان می­دهد، رابطه مثبت و معناداری میان سرمایه اجتماعی و شاخص های توسعه پایدار اجتماعی برقرار است که به وسیله اتصال به شبکه ها و اعتماد، تقویت می­گردد. در این میان شورای محله به عنوان مهمترین رکن این رابطه، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد و هر اقدامی که باعث مردمی شدن این شورا گردد، گونه ای از روش های ظرفیت سازی به شمار می رود. بر اساس تحلیل چند متغیره، اعتماد و اتصال به شبکه های اجتماعی، بیشترین اهمیت را برای دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی بازی می کنند. در نهایت، مشخص گردید که استفاده از مؤلفه های غیررسمی سرمایه اجتماعی روش بالفعل و توسعه مؤلفه های رسمی سرمایه اجتماعی، روش بالقوه دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی خواهند بود.

نظریه نفوذ اجتماعی از سوی تعدادی از متخصصان در رشته ارتباطات از پذیرش گسترده ای برخوردار شده است. یکی از دلایل جاذبه این نظریه، نگرش صریح آن به گسترش ارتباطات است. این پژوهش بر اساس چارچوب نظری یوکل(2002) انجام شده است. هدف از پژوهش حاضر""بررسی رابطه بین مؤلفه های نفوذ اجتماعی مدیران گروه و تعهد اعضای هیات علمی "" از دید هیات علمی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 88-1387بود. نفوذ اجتماعی شامل یازده مؤلفه و تعهد سازمانی شامل سه مؤلفه بوده است. روش تحقیق:روش مورد استفاده، روش توصیفی – پیمایش و جامعه آماری این پژوهش تمام اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی، شامل 645نفر بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، 104 نفر از آنها به عنوان نمونه، انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه استاندارد نفوذ اجتماعی یوکل (2003)، شامل 44 گویه در مقیاس پنج درجه ای و پرسشنامه استاندارد تعهد سازمانی آلن مییر (1987) شامل 24گویه و با توجه به ویژگی های جمعیت شناختی (جنسیت، تأهل، سن، تحصیلات، مرتبه علمی، سابقه مدیریت و محل اخذ مدرک) تنظیم شده است. ضریب پایایی آنها به ترتیب 83/ 0و 76/0 به دست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از رگرسیون چند متغیره وضریب همبستگی استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون نشان داد که بین مؤلفه های نفوذ و تعهد با خصوصیات دموگرافیک تفاوت معناداری وجود ندارد. در ضمن، نتایج ضریب همبستگی نشان داد بین برخی از مؤلفه های نفوذ (همکاری، مورد توجه قرار دادن، ائتلاف، مشورت و جاذبه شخصی) و مؤلفه های تعهد سازمانی رابطه معناداری وجود دارد.

تعهد اجتماعی حاکی ازهم ذات پنداری و وابستگی عاطفی فرد با جامعه است. این تعهد متضمن ترجیح نفع جمعی بر نفع فردی (تعهدپذیری) و قبول انتظارجامعه برای گذشتن از نفع فردی (فشارهنجاری) است. تحلیل ثانویه داده های پیمایش انسجام اجتماعی در ایران نشان می دهد که 64.6 درصد از ایرانیان تعهدپذیر اجتماعی اند و در دوراهی نفع جامعه- نفع خود، نفع جامعه را ترجیح می ­ دهند و انتظار جامعه را نیز چنین می دانند. در مقابل 17.3 درصد از آنها نیز تعهدناپذیر اجتماعی ­ اند و در دو راهی مذکور، نفع خود را ترجیح می دهند و انتظار جامعه را از خود نیز چنین می ­ پندارند. 18.1 درصد از ایرانیان نیز از عمل مسؤولانه ­ ، تعریف شخصی داشته، در موقعیت های مذکور، بر مبنای هنجارهای شخصی عمل می کنند. بعلاوه، میانگین فشار هنجاری تعهد اجتماعی (فشار وجدانی برای عمل مسؤولانه) در ایران بر روی یک مقیاس 0 تا100 برابر 62.7 است و فشار وجدانی برای انجام عمل متعهدانه در ایران بیشتر از فشار وجدانی برای ترک آن است.

این مقاله به بررسی رابطه میان احساس مسؤولیت فردی و اجتماعی، اعتماد اجتماعی و رفتارهای دیگرخواهانه در میان نوجوانان 19-15 ساله ساکن شیراز پرداخته است. نمونه تحقیق شامل 391 نفر از نوجوانان بوده که به پرسشنامه پاسخ داده اند. سنجه های تحقیق پس از بررسی اعتبار صوری بر اساس آلفای کرونباخ ارزیابی پایایی شدند. مسؤولیت پذیری فردی و اجتماعی به ترتیب با آلفای 71/0 و 72/0 و اعتماد اجتماعی با سه بعد صراحت و صداقت، قابل اعتماد بودن و رفتارهای مبتنی بر اعتماد، به ترتیب با آلفای 72/0، 6/0 و 6/0 اندازه گیری شده اند. نتایچ تحقیق نشان می دهد که بیش از نیمی از نوجوانان حداقل در سطح متوسط احساس مسؤولیت پذیری فردی و اجتماعی داشته و در حد متوسطی نیز واجد اعتماد اجتماعی بوده اند. اکثر آنها در حد متوسطی رفتارهای دیگرخواهانه انجام می دهند، اما 7/12 درصد رفتارهای نوع دوستانه کمی انجام می دهند. نتایج استنباطی نشان می دهد که مسؤولیت پذیری فردی با اعتماد اجتماعی (332/0= r )، اعتماد به گروه ها (266/0= r ) و دیگرخواهی(204/0= r ) رابطه مثبت و معناداری دارد اما مسؤولیت پذیری اجتماعی با اعتماد رابطه منفی معنادار (304/0-= (r داشته، با دیگرخواهی رابطه معناداری ندارد. متغیر اعتماد اجتماعی نیز با دیگرخواهی رابطه معناداری دارد (244/0= r ). نتایج تحقیق در کل نشان می دهد که اولا این سه متغیر با هم رابطه داشته و یکدیگر را تقویت می کنند. بنابراین، باید به ارتقای اعتماد عمومی در جامعه اهمیت داده شود تا رفتارهای دیگرخواهانه که ضامن ایجاد جامعه ای عادلانه است، افزایش یابد و ثانیاً رواج صداقت و صراحت در روابط اجتماعی می تواند علاوه بر افزایش سرمایه اجتماعی بر میزان مسؤولیت پذیری و رفتارهای مبتنی بر اعتماد کمک کند. بنابراین، باید در جهت تقویت این گونه ارزش ها کوشید.