فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۴۱ تا ۱٬۳۶۰ مورد از کل ۱۳٬۲۰۵ مورد.
منبع:
پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹۹)
151 - 172
حوزه های تخصصی:
پژوهش های متعدد در ادبیات جهانی کارآفرینی حاکی از این است که برخی پژوهشگران این رشته در تلاش هستند تا با محوریت کتب مقدس خود، رفتارها و فعالیت های کارآفرینانه را جهت دهی کنند. ازاین رو این مقاله در صدد است به این مسأله پاسخ دهد که آیا می توان صفات انگیزشیِ کارآفرینان را که از خاستگاه غربی رواج یافته، بر مبنای آیات قرآن توصیف و بازتعریف نمود؟ بنابراین هدف این پژوهش، بازتعریف یکی از مهم ترین ویژگی های شخصیتی کارآفرینی غربی، یعنی «توفیق طلبی» است. روش پژوهش، معنا شناسی و متن مورد مطالعه، قرآن و تفسیر المیزان است. مهم ترین نتایج، نخست این بود که خواهش درونی و شتاب آلود انسان برای افزایش مقدار و نوع داشته های خود، مهم ترین صفت انگیزشیِ فطری برای فعالیت های کارآفرینانه است. باوجود این صفت عمومی، تنها جهت گیری عملیِ مبنی بر قرآن است که کارآفرین مسلمان را از دیگران متمایز می کند. دوم، درباره توفیق طلبی که مهم ترین صفت انگیزشی در کارآفرینان است، آیات تأکید دارند که کارآفرین به منظور دستیابی به توفیق باید همراه شدنِ اسبابی را که خارج از اِشراف علمی و تسلط اوست، از خداوند متعال مسألت نموده و به قدرت او توکل، و به تدبیر او اعتماد، و به دستاوردهای خود رضایت داشته باشد. سوم، هر نوع برتری طلبی در فعالیت های کارآفرینانه، چنانچه مصداقی برای عمل صالح و با جهت گیری متألهانه باشد، باید در آن سرعت، رقابت و سبقت داشت.
واکاوی دیدگاه رزالیند گویین درباره عناصر بنیادین استدلال در قرآن کریم و چگونگی نقش آنها در تشکیل استدلال(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۰)
117 - 136
حوزه های تخصصی:
یکی از مسائل قابل توجه در تحقیقات قرآنی، بررسی شیوه های استدلالی به کار رفته در قرآن کریم است. اساساً خداوند چگونه در قرآن کریم استدلال کرده و از چه عناصر بنیادین در این استدلال ها استفاده شده است؟ از میان قرآن پژوهان غربی، رزالیند ورد گویین در این زمینه تحقیق مفصلی انجام داده است. در مقاله حاضر تلاش شده با روش توصیفی-تحلیلی، دیدگاه گویین درباره عناصر بنیادین استدلال در قرآن کریم و چگونگی نقش آنها در تشکیل استدلال های قرآنی واکاوی شود. با بررسی های انجام شده، این نتیجه به دست آمد که گویین سه عنصر بنیادین را در استدلال های قرآنی کشف می کند که عبارت اند از: عهد، نشانه ها و سنت. گویین عهد را به منزله قاعده ای عام می داند که در بسیاری از استدلال های قرآنی نقش مؤثری ایفا می کند. وی این استدلال ها را در قالب استدلال مبتنی بر قاعده شناسایی می کند. علاوه بر این، به گفته وی، قواعد فرعی متعددی از عهد ناشی می شود که به نوبه خود استدلال هایی را شکل می دهند. مباحث گویین درباره شیوه های استدلالی در قرآن و عناصر بنیادین در آنها، زاویه هایی جدید به تحقیقات قرآنی داده و زمینه ای مناسب را برای پژوهش هایی اصیل در این حوزه فراهم می کند.
واکاوی مقایسه ای تناسب بیانی داستان حضرت آدم (ع) در سوره های اعراف و حجر بر اساس بافت نظم قرآنی
حوزه های تخصصی:
تناسب معنوی و گزینش واژگان در تعبیر قرآنی به عنوان یکی از مؤلفه های اعجاز این کتاب آسمانی، همواره مورد توجه اندیشمندان علوم قرآنی قرار گرفته، و از پیوستگی آیات قرآن، با اصطلاحات مختلفی همچون تناسب بیانی، نظم، اتّساق و تناسق یاد کرده اند. قرآن، گاهی درباره یک موضوع واحد تعابیر زبانی متفاوتی داشته است، و این مقوله را می توان در داستان حضرت آدم (ع) یافت که در هفت سوره قرآن در سبک و سیاقی متنوع و متغیّر تکرار شده است که گاهی همراه با اطناب و گاهی همراه با ایجاز بوده است. خلقت انسان، سجود ملائکه در برابر او، و امتناع ابلیس از سجود، و وسوسه و گمراهی آدم و حوّاء به دست او حوادث این داستان را تشکیل می دهد. جستار حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی به واکاوی مقایسه ای بیانی و سبک شناختی این داستان در دو سوره اعراف و حجر بر اساس بافت زبان قرآن پرداخته است تا ضمن کشف نقاط تشابه و تفاوت در بیان و سبک داستان حضرت آدم در این دو سوره، علّت تفاوت های بیانی موجود در جملات و واژگان را بر اساس سیاق مقامی و زبانی تحلیل نماید. از مهم ترین یافته های پژوهش می توان به این نکته اشاره نمود که در قرآن تکراز تامّ _به جز در موارد اندک_ وجود ندارد، و داستان حضرت آدم در سوره های اعراف و حجر علیرغم شباهت موضوعی، تفاوت های بیانی ظریفی در گزینش واژگان، ساخت های دستوری، و سبک بیان موضوع دارند که در پرتو سیاق قرآن قابل تفسیر است.
واکاوی دلالت صوم بر امامت از منظر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶
107 - 124
حوزه های تخصصی:
فقها در تمام دوران همواره همِّ رسیدن به حقیقت احکام را داشته اند: زیرا رسیدن به مراد شارع مقدس و نیل به حقیقت أحکام، از طریق فهم معانی پنهان و اشارات کلام مولا می باشد. این پژوهش به بررسی بطن و حقیقت یکی از احکام الهی- صوم- می پردازد. نگارنده ضمن تبیین حقیقت صوم و ارتباط آن با صبر و ولایت، با نگاهی نو با استناد به قرآن و و روایات نورانی حضرات معصومین(علیهم السلام) به بررسی حقیقت ارکان صوم و شئونات متکثره ای از شهر الله می پردازد و اثبات می کند که حقیقت شهر رمضان، ابتنای تکالیف بر یسر، حکمت تشریع صیام، حدود الله، تکبیر در شهر الله الاکبر، فطر و زکات فطره؛ چیزی جز معرفه الامام و ولایت پذیری نیست. یعنی اساس صوم بر مبنای ولایت امیرالمؤمنین و اولادش می باشد؛ لذا به امساک درصورتی که در معرفت و طاعت امام نبوده باشد، صوم اطلاق نمی شود و چنین فعلی تخصصاً از عنوان صوم خارج خواهد بود. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی می باشد.
معناشناسی توصیفی واژه «حکمت» با تکیه بر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷
61 - 87
حوزه های تخصصی:
قرآن کتابی است که نیاز به تدبر دارد و مسلماً صاحبان خرد، بیش ترین سهم را در این بهره گیری دارند. لغت یونانی «فیلوزوفیا» در متون منطقی قدیم که از یونانی به عربی ترجمه شده، به لفظ حکمت برگردانده شده و عرب، لغت فلسفه را نیز مرادف حکمت به کار برده است. شناخت اشیا را به بهترین نحو، «حکمت» می نامند. در این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر آیات و روایات بدین نتایج رسیدیم: معناشناسی واژه حکمت شامل سه بُعد کلمات همنشین، کلمات جانشین و کلمات متضاد است. از مفاهیمی که در آیات به همراه این کلمه ذکر شده اند، می توان واژه حکمت را جامع تر شناخت. کلماتی مانند خیر کثیر، شکر و افعالی مانند ایتاء، تعلیم و... . کلمات جانشین به واژگانی اطلاق می شود که سبکی مشابه حکمت را داشته باشند، مانند عقل، ذی حجر، لبّ و فکر. واژه ای که دقیقاً متضاد حکمت می باشد، جهل است که شناخت جهالت، تأثیری شگرف در دستیابی به مقدمات حکمت دارد.
مفهوم «امنیت حرم» در پرتو معنای تأویلی آیات مرتبط(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶
25-42
حوزه های تخصصی:
قرآن کریم در آیه: « وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا » به امن بودن بیت الله الحرام اشاره دارد. درباره معنای دقیق این آیه و آیات نظیر آن، نظرهای گوناگونی در میان مفسران مطرح شده است. برخی با استناد به آیات متناظر و روایات، و برخی با تکیه بر امور تجربی و حسی به تبیین دیدگاه خود پیرامون مفهوم امنیت، منشأ آن، دلیل وجود امنیت و ... پرداخته اند. موضوع مورد بررسی در این نوشتار، بررسی آراء مفسران فریقین درباره آیات مرتبط با حرم امن الهی و تحلیل نظرات ایشان و در نهایت، تبیین معنای روایی این عبارت است؛ معنایی که بر دو پایه استوار است: امنیت دین و امامت. این دو مؤلفه که از متن روایات برآمده است، مفهوم امنیت در عبارت « حَرَمًا آمِنًا » را به معنای امنیت دینی امامت محور سوق می دهد.
نقدی بر تأویلات غالیانه در تفاسیر روایی
منبع:
پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷
194 - 224
حوزه های تخصصی:
پدیده غلو و اندیشه های غالیانه یک واقعیت تلخ و پیچیده در قاموس روایی و کلامی شیعه محسوب می شود. این پدیده شوم، گرچه قدمتی به درازای تاریخ دارد؛ اما بیش از همه بعد از رحلت نبی مکرم اسلام (ص) و با هدف تشویه چهره اهل بیت (ع)، به عنوان یک جریان انحرافی ظهور و بروز نموده است. مبارزه مستمر اهل بیت (ع) و اندیشمندان شیعه با پدیده غلو، از خاستگاه طراحی شده و هدفمند این اندیشه افراطی در ترویج خرافات و تخریب چهره دین حکایت دارد. غالیان در پوشش تأویل آیات و با اهدافی چون خرافه پروری، اختلاف افکنی و ترویج اباحیگری، روایاتی را در کرامات و فضائل اهل بیت (ع) جعل و نشر می دادند که نمونه هایی از آنها در منابع روایی و تفاسیر مأثور شیعه قابل ردیابی است. ر این پژوهش با روش کتابخانه ای و تحلیل متون تفسیری و با استفاده از داده های رجال شناختی و حدیث پژوهی، نمونه هایی از این دست روایات به لحاظ متن و سند مورد ارزیابی و نقد قرار می گیرد.
کنکاشی در «تفسیر مصداقی» گزاره «و یُعلّمُکم ما لَمْ تکونوا تَعلَمون» ذیل آیه 151 بقره(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۸
۲۰۳-۲۲۰
حوزه های تخصصی:
آیه 151 بقره و نظایر آن، به دلیل اشتمال بر فلسفه وحیِ نبوی، علت غایی بعثت و نیاز ضروری و دائمی جوامع بشری به علوم انبیاء، که اختصاص به عصر انحطاط علمیِ بشر ندارد، همواره مورد عنایت ویژه مفسّران، متکلمان و حکمای فریقین بوده است. نقطه عطف آیه فوق، گزاره «و یُعلّمُکم ما لَمْ تکونوا تَعلَمون» است که علی رغمِ توافقی که مفسّران در تفسیر مفهومی آن دارند، تفسیر مصداقی آن، همواره معرکه آراء بوده است. پرسش اساسی پژوهش حاضر، که به روش تحلیلی، تطبیقی و بنیادین نگارش یافته، چیستی تفسیر مصداقی عبارت فوق، پس از نقّادی آراء مفسّران فریقین و گزینش دیدگاه مختار است. دستاورد این پژوهش، ایصال به دو مصداق مفهوم شناسانه مشتمل بر: بخش مهمی از علوم حضوری و حصولی در علوم نظری و خصیصه غفلت زدایی وحی در حوزه عقل عملی و یک مصداق وجودشناسانه که شامل مراحل وجودیِ والای نزاهت های روحی و کمالات اخلاقی است می باشد.
واقع انگاری فضای مجازی (تحلیلی فلسفی از واقعیت مجازی با تأکید بر مبانی حکمت متعالیه)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
خردنامه صدرا دوره ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵)
41 - 54
حوزه های تخصصی:
«فضای مجازی» را بلحاظ هستی شناختی باید ساحتی از واقعیت اصیل و منشأ اثر دانست که با رشد فراگیر خود، تأثیراتی عمیق بر شئون زندگی انسان مدرن گذاشته است. پرداختن به ابعاد وجودشناختیِ این ساحت از واقعیت، از چند وجه اهمیت دارد؛ هم از این حیث که بخش مهمی از حیات انسان و جهان امروز، متشکل از مظاهر متنوع فضای مجازی است و هم بدان لحاظ که حضور این پدیده، زوایای مختلف اندیشه و رفتار آدمی را تحت تأثیر قرار داده و شیوه نوینی از زندگی را برای انسان معاصر و نسل بعدی او رقم زده است. نوشتار حاضر، ضمن بررسی وجود شناختی و ارائه تحلیل متافیزیکی از فضای مجازی، با تکیه بر اثربخشی آن بر سرشت و سرنوشت انسان، به اثبات عقلانی این مدعا پرداخته که «فضای مجازی، امری واقعی و برخوردار از عینیت و واقعیت است». سپس به اقتضای قاعده» منطقی «تُعرَف الاشیاء بِأثمارِها»، با تبیین و تأکید بر آثار و لوازم عینی فضای مجازی، زوایایی از ماهیت این واقعیت مرموز و پیچیده را بکمک مبانی صدرایی، نمایان ساخته است. «واقع انگاری فضای مجازی»، میتواند این اندیشه را به ذهن متبادر نماید که واقعیت مجازی با نحوه یی از وجود که در فلسفه» اسلامی با عنوان «عالم مثال» یا «عالم صوَر مقداری» مطرح شده مماثلت و مشابهت دارد، زیرا صرفنظر از تفاوت و تباین این دو پدیده، بنیاد واقعیت مجازی نیز بر اعداد و صورتهای مقداری استوار است و در این ساحت از هستی همچون عالم مثال خبری از حضور ماده نیست، هرچند آثار و لوازم وجودی ماده در آن یافت میشود. کمترین دستاورد فلسفی تتبع در واقعیت مجازی اینست که با نمایاندن ساحتی از هستی مشتمل بر صورتهای غیرمادی و لطیف انسان معاصر را مستعد ادراک و تجربه «حقایق مجرد» و آماده پذیرش امور قدسی، انتزاعی و غیرملموس میکند.
نحو قرآنی، دیدگاه ها و نقد(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
علم نحو از علوم نقش آفرین در تفسیر قرآن است. برخی از نحو پژوهان بر این باورند که علم نحو متعارف، از نظر محتوا و روش، از نحوی که در قرآن به کار رفته و نیز هدف مورد نظرش یعنی کاربست آن در فهم و تفسیر قرآن، منحرف شده است. ازاین رو از اصطلاح جدیدی با عنوان «النحو القرآنی» سخن گفته اند. در این مقاله دیدگاه ها درباره این اصطلاح و کارکردهای متمایز نحو قرآنی، ذیل عناوین «نحو علمی قرآنی»، «نحو تعلیمی قرآنی» و «نحو نص قرآنی» با روش تحلیلی توصیفی بررسی و نقد شده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که اولاً بین قواعد نحوی به کاررفته در نحو جمله قرآنی و نحو نص قرآنی با قواعد علم نحو متعارف تفاوتی وجود ندارد؛ ثانیاً در تفسیر قرآن باید از نحو نص قرآنی استفاده کرد؛ یعنی در مقامِ تفسیر هر آیه ای باید قواعد نحوی به کاررفته در آن آیه بر اساس معنای آن آیه تعیین گردد تا از تطبیق و تحمیل قواعد نحو تعلیمی بر آیات جلوگیری شود.
موعودباوری به مثابه مبنایی جهان شمول در شکل گیری تمدن اسلامی(از منظر قرآن و کتب مقدس)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم پاییز ۱۴۰۰شماره ۱ (پیاپی ۵)
64 - 85
حوزه های تخصصی:
موعودباوری یکی از باورهای مشترک در میان ادیان مختلف می باشد. این باور در تمامی منابع ادیانی با اسامی و القاب خاصی ذکر شده و به طور کلی یک باور جهان شمول است. این موضوع در اسلام و در قالب آیاتی چند از قرآن کریم( آیات 5 سوره قصص، 55 سوره نور، 81 سوره اسراء، 105 سوره انبیاء) و روایات متعدد، مورد تبیین و توجه قرار گرفته و او را وارث زمین و منجی عالم خوانده است. امروزه با رشد تکنولوژی و صنعت ارتباطات بدون هدایت مبتنی بر ادیان الهی، شرایطی فراهم گردیده که رسالت اصیل پیامبران الهی که همانا شکل گیری تمدن نوین اسلامی است در معرض تهدید جدی قرار گیرد. بی اخلاقی، بی عدالتی، رشد فاصله طبقاتی، بی هویتی و بی معنایی زندگی از جمله معضلات جوامع امروز بشری و از موانع اصلی در تحقق تمدن اصیل دینی و اسلامی است. در این راستا موعودباوری دارای چنان ظرفیت و ویژگی هایی است که محور قرار دادن این اندیشه در رأس تعاملات اجتماعی، خود می تواند نقشی مهم به عنوان نرم افزار شکل گیری تمدن نوین اسلامی را ایفا نماید. در این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی این نتایج حاصل شد که اندیشه موعود باوری نقش موثری در حل مشکلات اقتصادی، آسیب های اخلاقی، بی هویتی و در رهنمون نمودن بشر به عدالت و عقل گرایی دارد که همه این نتایج دارای نسبتی معنادار در شکل گیری تمدن اسلامی می باشند.
گونه شناسی روش قرآن کریم در فرهنگ سازی الزامات رفتاری جامعه اسلامی (مطالعه موردی: الزام رفتاری انفاق و توجه به وضع نیازمندان)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم پاییز ۱۴۰۰شماره ۱ (پیاپی ۵)
86 - 103
حوزه های تخصصی:
قرآن کریم در سیر نزول خود، به منظور ایجاد فرهنگ اسلامی، الزامات رفتاری خاصی را مورد تأکید و پیگیری قرار داده و علاوه بر آن اقداماتی را به منظور فرهنگ سازی این الزامات در جامعه اسلامی به مرحله اجرا گذاشته است. مقاله حاضر سعی نموده است از میان این الزامات، به گونه شناسی روش قرآن کریم در فرهنگ سازی «الزام رفتاری انفاق و توجه به وضع نیازمندان» در جامعه اسلامی بپردازد. این گونه شناسی با بررسی و مقایسه اهداف ناظر بر این الزام رفتاری در دو دوره نزول مکی و مدنی قرآن کریم، به صورت توصیفی- تحلیلی، صورت گرفت. بررسی صورت گرفته نشان می دهد که تأکید آیات الهی ناظر بر این الزام رفتاری در سوره های مکی، با توجه به وضعیت دعوت دینی در دوره نزول مکی قرآن کریم، به طور عمده بر مبارزه با فرهنگ جاهلی مبنی بر ترک انفاق و تلاش به منظور فرهنگ شدن آن است. اما با آغاز دوره نزول مدنی قرآن کریم و شکل گیری جامعه و حکومت اسلامی، این ارزش در چارچوب های واجب و در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و با لحاظ آسیب شناسی ها، تعقیب شده است. رویکرد این پژوهش، قرآن محوری است که بر مبنای آن، محکمات دینی(بدیهیات عقلی، سنت قطعی، تجربه، گزارشات قطعی تاریخی، و ...) بر محور قرآن کریم، داور اندیشه ها و عملکردهای دینی است. واژگان کلیدی: سیر نزول قرآن، فرهنگ سازی، انفاق، توجه به وضع نیازمندان.
وجوه تناسب سوره های ذاریات و طور بر اساس الگوی سوره شناسی ساختاری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
موضوع تناسب بین سوره های قرآن کریم، یکی از موضوعات باسابقه و مهم در حوزه تفسیر قرآن کریم است. شناسایی مناسبات میان سوره های قرآن، می تواند رهیافت های جدیدی در حوزه زیبایی شناسی و اعجاز قرآن کریم ایجاد کند و اهمیت پرداختن به این موضوع، از همین دریچه روشن می گردد. فقدان مدل نظام مند در حوزه بیان تناسب سوره ها، یکی از ضعف های روشی در این علم است که انتقادهای فراوانی به این علم را در پی داشته است. هدف این مقاله آن است که با بهره گیری از مدل های حوزه تفسیر ساختاری قرآن کریم، الگویی مناسب برای بررسی تناسب بین سوره های همجوار قرآن بیابد. بدین منظور، در این مقاله تناسب بین دو سوره ذاریات و طور با استفاده از مدل سوره شناسی ساختاری و با روش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که استفاده از این مدل می تواند مناسبات و مشابهت های بین این دو سوره را از زوایای جدیدی به معرض دید گذاشته و موجب پیدایش تفاسیر و فهم جدید از سوره های قرآن و تناسب بین آنها گردد.
هماهنگی آوا و معنا در آیات نفخ صور(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
رابطه آوا و معنا در نظام قرآن؛ رابطه ای شگفت و بررسی بلاغت قرآن از این منظر، نشانگر سبک ویژه این متن است؛ سبکی که با کاربرد عناصر آواساز و با بهره گیری از ظرفیت های معنادار موجود در آواها شکل می گیرد و موسیقی و آوای برخاسته از چیدمان هجایی آیات، زمینه تشویق و تهدید مخاطب را فراهم می آورد. در حقیقت، قرآن کریم از تمام ظرفیت های مؤثر زبان در انتقال پیام الهی به مخاطب، بهره جسته و واژگان و حروف آن به گونه ای انتخاب شده است که زمینه فهم و أثرگذاری آیات را فراهم آورد. در این جستار نگارندگان برآنند تا آیات نفخ صور را از منظر معناشناسی آوایی، واکاوی و تحلیل نمایند. پژوهش نشان از آن دارد که کوچک ترین واحد آوایی در این آیات، عهده دار پیام های معنایی است و چیدمان هجایی حروف و طنین الفاظ با معنای آیات ارتباط تنگاتنگی دارند؛ به گونه ای که اگر واج یا واکه ایی از واژگان تغییر نماید معنا و مفهومی دیگر برداشت می شود. دامنه حضور حروف مجهور و مهموس در این آیات با توجه به سیاق کلام تغییر می کند. حضور گسترده مقطع آوایی کوتاه در آیات نفخ صور دوم، بر اضطراب و پریشان حالی انسان ها به هنگام زنده شدن و لحظه رستاخیز آن ها اشاره دارد.
شش آیه آغازین سوره مرسلات: نقد آراء تفسیری برپایه تفسیر قرآن به قرآن
حوزه های تخصصی:
شش آیه آغازین سوره مرسلات ازجمله آیاتی است که مفسران مفرداتش را به شیوه های مختلف تفسیر نموده اند. به نظر می رسد نوع گزینش و چینش واژگان در این آیات صعوبت درک معنا را به همراه داشته است؛ صعوبتی که زمینه های پیشین و پسین آیات نیز از آن نمی کاهد و همین مسئله بسیاری از مفسران را به فهم مصداقی از آن مفردات سوق داده است. چنان که خواهیم دید، استدلال بعضی دیگر از مفسران هم که به خروج از مصداقی خاص و تعمیم مفاد آیه تمایل نشان داده اند صرفاً تکیه بر اطلاق آیات مزبور است. در مطالعه حاضر با روش توصیفی تحلیلی خواهیم کوشید پس از تبیین آراء و استدلال های مفسران، با تکیه بر تفسیر قرآن به قرآن و احصاء روایات، دیدگاه برگزیده مبنی بر عدم انحصار به یک مصداق را مطرح کنیم و با تبیین سیاق آیات و تعیین هدف سوره مرسلات، این خوانش را ارزیابی و از آن دفاع نماییم. مجموع شواهد نشان می دهد که حصر آیات شش گانه بر مصداقی واحد سبب کاهش معناییِ واژگان کاربسته در این آیات است. به نظر می رسد این آیات مصادیق متعددی را شامل می شوند که عبارت اند از: ریاح، ملائکه، آیات، انبیاء و اوصیاء.
ماهیت غلو در تفاسیر روایی: بررسی موردی تفسیر تبیان سلیمانی
حوزه های تخصصی:
پدیده غلو و اندیشه های غالیانه یک واقعیت پیچیده در فرهنگ شیعه محسوب می شود. این پدیده بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) ظهور نمود. مبارزات مستمر اهل بیت (ع) و عالمان شیعه با پدیده غلو با ابراز نگرانی های ایشان از ترویج خرافات و تخریب چهره دین پیوند خورده است. غالیان برای دست یابی به اهداف خویش با ترویج باور های اساطیری کهن، اختلاف افکنی و ترویج اباحی گری روایاتی را در کرامات و فضائل اهل بیت (ع) جعل و منتشر می کردند که نمونه هایی از آن ها در منابع رِوایی و تفاسیر مأثور شیعه قابل ردیابی است. یکی از تفاسیر روایی به زبان فارسی تفسیر تبیان سلیمانی است که محمد مشهدی (درگذشته حدود 1125ق) مؤلف تفسیر مشهور کنزالدقائق و بحرالغرائب در سده 12 هجری آن را نوشته است. در این مطالعه با تحلیل متون تفسیری و استفاده از داده های رجالی و حدیثی نمونه هایی از روایات غالیان را که در این متن تفسیری رسوب کرده است برپایه تحلیل سند و متن روایت ها بازخواهیم شناخت.
بررسی استعاره ی جهتی واژه ی حیوه در قرآن، بر اساس نظریه ی استعاره ی مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی به صورت تلویحی بیان شده اند، در این پژوهش، تلاش شده تا بر اساس نظریه ی استعاره ی مفهومی، استعاره ی جهتی واژه ی «حیوه» در قرآن بررسی شود. برای این کار، ترجمه ی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمع آوری داده ها استفاده شد و سپس این داده ها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّه به واژه ی حیوه، نگارندگان به استعاره های جهتی بالا، پایین و نزدیک دست یافتند، اما استعاره ی جهتی دور درخصوص واژه ی حیوه به کارنرفته است. مفاهیمی ازقبیل خیر، برکت و نعمت و یا مفاهیمی که منسوب به خداوند هستند، استعاره ی جهتی بالا، و مفاهیمی مانند ضعف، خواری، عذاب و رسوایی ، استعاره ی جهتی پایین را نشان می دهند. استعاره ی جهتی نزدیک، با همنشینی اسم اشاره ی «هذه» با واژه ی حیوه نشان داده شده-است و در چند آیه دیده می شود که پستی و حقارت زندگی دنیا، تأکید بر آن، و یا تأثیر و نتیجه ی اعمال ما در این دنیا را نشان-می دهد. پژوهش حاضر، کارآمدی نظریه ی نوین استعاره در تحلیل زبان قرآن را نشان می دهد که این خود، به درک، ترجمه و تفسیر بهتر مفاهیم قرآنی منجرمی شود. کلیدواژه ها: قرآن، استعاره ی مفهومی، استعاره ی جهتی، استعاره بالا/ پایین، استعاره نزدیک، واژه ی «حیوه».
تحلیل و بررسی ادبی ساختار «لا اُقْسِمُ» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴
103 - 118
حوزه های تخصصی:
در پژوهش حاضر به بررسی آراء مفسران و نحویان درباره سوگند «لا اقسم» در قرآن کریم پرداخته شد. در بین مفسران در مورد نقش حرف «لا» در این ساختار نظرات متفاوتی وجود دارد. بدین جهت، ابتدا تمامی آراء مهم در این زمینه احصا و بر اساس آیات قرآن و همچنین قواعد علم نحو، مورد بررسی قرار گرفت. در بین مفسران سه دیدگاه عمده در مورد نقش حرف نفی وجود دارد: 1. زائده بودن حرف «لا»؛ 2. نافیه بودن حرف «لا»؛ 3. دیدگاه سوم به این شکل است که اصل کلمه «لا اقسم» بوده و حرف الف اشباع شده است. این دیدگاه نیز علاوه بر اینکه مشکل نحوی دارد، با قرائت عامه نیز سازگار نیست. با بررسی های صورت گرفته این نتیجه حاصل شد که هیچ کدام از آراء فوق اقناع کننده و کامل نیستند و قول مختار بدین صورت است که ساختار «لا اقسم» در قرآن کریم، روی هم فعل سوگند و به معنای «قسم یاد می کنم» است و این نوع استعمال بین عرب شایع بوده است.
واکاوی مفهوم هجرت در قرآن کریم بر پایه تحلیل روابط همنشینی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از مفاهیم ارزشیِ مهم در قرآن کریم، مفهوم «هجرت» است. این پژوهش بر آن است تا با معناشناسی مبتنی بر بافت و بر پایه تحلیل روابط همنشینی به بررسی مفهوم قرآنی هجرت و کشف لایه های معنایی آن بپردازد. در نظام معنایی قرآن کریم، واژه "هجرت" به کارنرفته است، بلکه از آن تعبیر به مهاجرت شده است. ایمان محوری ترین مفهوم همنشین آن است که تقریبا در همه آیات به طور صریح یا غیرصریح با آن همراه بوده است. همنشینی مکرر عبارت «فی سبیل الله»نیز بر لزوم جهت گیری الهی و خلوص در هجرت تاکید دارد. هجرت رهیافتی قرآنی جهت تحقق عبودیت الهی برای مومنان مستضعف است و به معنای خروج داوطلبانه مومن مستضعف از وطن، بر مبنای ایثارِ حفظ ایمان بر اقامتِ در وطن است. هر چندایمان مقدم بر هجرت است و هجرت بدون ایمان بی ارزش است؛ اما ماده هجر در ساختار ثلاثی مزید در قرآن کریم(باب مفاعله)، در معنای مهاجرت از وطن و ترک دیار متعین شده است. پس معنای اصلی هجرت در قرآن، هجرت مکانی وهجرت از دار کفر است. امنیت و گشایش، برقراری حق ولایت، تکفیر سیئات، رحمت و مغفرت، رزق دنیوی و اخروی، دخول در بهشت و رضوان الهی از مهمترین آثار هجرت فی سبیل الله است
بررسی دلالت اظهار دین بر نفی تکثرگرایی در عصر ظهور بر پایه آیه 9 صف(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴
169-184
حوزه های تخصصی:
تکثرگرایی یکی از باورداشت های برخی اندیشمندان غربی است، این اندیشه بر پایه راه های مختلف نجات بخشی، پایه گذاری شده است. دین اسلام، انحصار راه حق را به خود اختصاص داده است، برخی از آیات قرآن کریم با محورداشت «اظهار دین» می تواند به عنوان پاسخ درون دینی به تکثرگرایی قرار گیرد، این پژوهش کوشیده است تا افزون بر ترسیم بازنمایی از عصر ظهور با توجه به آیه نهم سوره صف، میزان رسمیت داشتن تکثر ادیان در عصر ظهور را تبیین نماید. بر پایه یافته های تحقیق، قرآن کریم آینده جهان را در پیروزی جبهه حق و غلبه اسلام بر سایر ادیان دانسته است، اسلام تنها راه حقیقت برای دستیابی به نجات است و در عصر ظهور این نجات بخشی با رهبری امام عصر # تحقق خواهد یافت.