زهرا صرفی

زهرا صرفی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۴ مورد از کل ۱۴ مورد.
۱.

کاوشی در مفهوم فرهنگ روزمرّگی از نگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روزمرگی روزمره تکرار اهداف پست رشد نکردن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۹
«روزمرّگی» از اصطلاحات عصر مدرنیسم است و انسان مدرن را اسیر خود ساخته است. روزمرّگی تکرار زندگی روزمره با اکتفا به اهداف پست و به دور از رشد است. نظر به فراگیر شدن چالش روزمرّگی در دوران معاصر، این پژوهش در نظر دارد تا در چهارچوب روش تحلیلی توصیفی این مفهوم را در قرآن کریم توصیف کند. معادل لفظی صریح و روشنی برای اصطلاح روزمرّگی در قرآن کریم وجود ندارد، اما با مطالعه و تحلیل آیات قرآن به دست می آید که طیف وسیعی از آیاتی که به زندگی دنیا و سبک زندگی مادی اشاره دارد، مشتمل بر مؤلفه های روزمرّگی است. نکته حائز اهمیت آن است که انسان ناگزیر از زندگی روزمره است و این مسئله با روزمرّگی تفاوت دارد؛ ازاین رو در قرآن کریم نیز این دو موضوع از یکدیگر تفکیک شده است. قرآن کریم انسان را از سرگرمی به تکرارهای بی ارزش و اهداف پست نهی می کند و از هرگونه توقف و ایستایی در گذر زمان و رشد نکردن، بلکه افول و سقوط نهی کرده است. این سرگرم شدن به امور روزمره و بی توجهی به رشد و کمال اصیل، انسان را از درک درست معنای حقیقی زندگی باز می دارد و به افسردگی مبتلا می سازد. به میزانی که این نشانه ها در زندگی انسان نمایان شود، او به روزمرّگی مبتلا شده است.
۲.

بررسی تاریخ انگاره ای «قانتات» در سپهر گفتمان های تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه 34 سوره نساء آیه پنج سوره تحریم قانتات اطاعت زن از همسر تحولات تفسیری تاریخ انگاره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۲۷
مفسران مقصود از «قانت» در آیات مختلف قرآن را مطیع در برابر خدا بیان کرده اند؛ اما قانت بودن زنان در آیه 34 سوره نساء با سیاق روابط میان زوجین، باعث شده تا فهم ایشان از انگاره «قانتات»، به سمت اطاعت زن از مرد سوق داده شود؛ درحالی که چنین فهمی در آیه پنج سوره تحریم که آن هم سیاقی مبتنی بر روابط زوجین دارد، رخ نداده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که «تاریخ انگاره «قانتات» در تفاسیر چگونه بوده و چه تحولات گفتمانی را پشت سر گذاشته است؟». با بررسی معنای «ق ن ت» در سه بخش ادراکی پیشاقرآنی، قرآن و تفاسیر، و کشف گفتمان های ذیل انگاره «قانتات» در آیات 34 سوره نساء و پنج تحریم، چنین نتیجه می شود که پیدایی گفتمان مستقل و منحصربه فرد «زنان فرمان بر همسر» علاوه بر گفتمان «زنان فرمان بر خداوند» در ذیل آیه 34 سوره نساء به دلیل همسان انگاری معنای «قانت» با «مطیع» است. درحالی که در ادراک پیشاقرآنی، به معنای تحت انقیاد کامل درآمدن و تسلیم محض بودن با هدف رسیدن به مقصود خاصی است که یقیناً چنین چیزی از زنان در برابر مردان انتظار نمی رود؛ اما چون در تفاسیر معنای آن به مطیع بودن تغییر یافته منجربه پیدایی گفتمان «زنان فرمان بر همسر» شده است.
۳.

تأسیس نظام های دنیوی در صدر اسلام و نقد انگاره آخرت گراییِ دین اسلام (مطالعه موردی تأسیس نظام آموزشی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسلام آخرت گرا اسلام جامع گرا مستشرقان نظام آموزشی نهادهای دنیوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۰
شماری از مستشرقان در آثار خود، ضمن بررسی تاریخ صدر اسلام این ادعا را طرح کرده اند که اسلام دینی آخرت گرا و به تأسیس نهادهای دنیوی بی اعتنا بوده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و اتکای بر شواهد و مستندات گوناگون، تلاش دارد تا مسئله توجه به تأسیس نهادهای دنیوی را در صدر اسلام بررسی نماید. از این رو، برای دستیابی به این هدف، به طور ویژه تأسیس نظام آموزشی در صدر اسلام را مطالعه نموده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که استدلال تاریخی به سود این ادعاست که رسول خدا(ص) در عصر خود، نظامی آموزشی را بنا نهاد. عوامل مختلفی در تأسیس این نظام آموزشی موثر بوده است که مهم ترین آن، خصلت اسلام به عنوان دینی که پیروان خود را به بهره مندی از دنیا بر محور توحید و عبودیت امر کرده است و دیگر اینکه، پیامبر(ص) برای آموزش اسلام به تازه گروندگان، مجاهدت بسیار نمود و به این آموزش جهت بخشید.
۴.

عدالت فردی در نامه های امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام به کارگزارا ن در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عدالت فردی کارگزار علوی تقوا مراقبت از نفس رذائل اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۵۶
عدالت خواهی اصلی فرامکانی و فرازمانی و از مسائلی است که همواره، مطلوب بشر بوده است. به گواهی تاریخ امیرالمومنین امام علی علیه السلام در سیرهی حکومتی خود بیشترین اهتمام را برای تحقق عدالت داشتند و کارگزاران خود را نیز به رعایت عدالت سوق می دادند. توجه به مؤلفه هایی از عدالت که در سیره علوی مورد اعتنا بوده است، می تواند چراغ راه دیگران برای حرکت در این مسیر باشد. این پژوهش با روش تحلیل مضمون به تبیین مضامین عدالت فردی پرداخته است که در نامه های امیرالمؤمنین امام علی(ع) به کارگزاران خود اشاره شده است. از نگاه آن حضرت(ع) عدالت فردی، مقدمه ی عدالت اجتماعی است که شامل  مضامین تقوا، مراقبت از نفس، رعایت واجبات و دوری از محرمات، نهی از رذائل اخلاقی، اصول ارتباطی با خداوند، اصول معاشرت، زهد، شکرگزاری، استمداد از خداوند، تلاش برای اقامهی حق، انجام امور به موقع میشود.
۵.

تجلی آیات قرآنی در مناجات شعبانیه (مطالعه موردی اوصاف الهی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مناجات شعبانیه صفات حق تعالی امام علی (ع) شیوه های تأثیرپذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۵۳
در میان دعاهای مأثور، مناجات شعبانیه، از مناجات های خاصّ امام علی است که دارای معارف بلند عرفانی است، از آنجا که وجود امام علی به مثابه قرآن ناطق با حقیقت قرآن عجین است، بی تردید مناجات ایشان نیز ارتباط عمیق با قرآن کریم به عنوان قرآن صامت دارد. بخش قابل توجهی از این دعا درباره اوصاف الهی است که ارتباط وثیق و معنادار با قرآن کریم دارد. در پژوهش حاضر با رویکرد شیوه های اثرپذیری متون، به تبیین تبادل محتوایی اوصاف الهی بیان شده در این مناجاتِ عارفانه، با قرآن کریم پرداخته می شود. نتایج پژوهش بیانگر آن است که جلوه های تجلّی آیات در این مناجات به طور عمده در قالب تأثیرپذیری غیرمستقیم است و شیوه های مختلف تأثیرپذیری شامل واژگانی، گزاره ای، گزارشی و الهامی در بخش اوصاف الهی قابل مشاهده است که بیشترین تأثیرپذیری واژگانی و از نوع برآیندسازی است. علم، عفو، قدرت، رحمت، جود، رزق و حمد از مهمترین اوصاف الهی بیان شده در این مناجات است که براساس قرآن تجلّی یافته است.
۶.

اخلاق عبادی دعا در ماه رمضان بر اساس تحلیل محتوای دعاهای 44 و 45 صحیفه سجادیه(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: صحیفه سجادیه دعای 44 دعای 45 تحلیل محتوا تحمید الهی توبه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۳۵
کلام امامان معصوم(ع)، پس از قرآن کریم، از مهمترین منابع در تبیین معارف دینی هستند که با تجزیه و تحلیل کلام این بزرگواران می توان به دیدگاه ها و مبانی نظری کلام شان دست یافت. در این میان، صحیفه سجادیه که شامل دعاهای امام سجاد(ع) است، از محتوا و مضامین دقیق اخلاقی، تربیتی و اعتقادی برخوردار است. دعاهای 44 و 45 صحیفه سجادیه با عناوین دعا به هنگام فرارسیدن ماه رمضان و دعای وداع با ماه رمضان، مشتمل بر نکات اخلاقی و تربیتی نسبتاً جامعی است که تحلیل آن ها بیانگر ژرفای معارف امام چهارم(ع) در خصوص دعا در ماه رمضان است. در این مقاله تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوا و تکنیک تحلیل مضمون، مضامین موجود در این دعاها بررسی شده و در نهایت، ساختار این دو دعا ترسیم شود. در پرتو بررسی صورت گرفته، نتایج تحلیل نشان داد محتوای این دو دعا مشتمل بر موضوعات شناخت فضائل ماه رمضان، تحمید الهی، درخواست بخشش، الهام شکر از سوی خداوند، انفاق در راه خدا، درخواست توفیق اعمال صالح و صلوات است. امام سجاد(ع) در این دو دعا، نمونه عالی از ادب نیایش در ماه رمضان را به تصویر کشیده است که این امر عاملی برای صیقل جان و آرامش روح و رابطه بین انسان و خالق هستی است.
۷.

تحلیل انتقادی کاربست واژه «ظن» در معنای «یقین» با تبیین معنای لغوی و تناسب آن در سیاق آیات

نویسنده:

کلید واژه ها: تحلیل انتقادی شک یقین تضاد سیاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
واژه ظن از واژگان کلیدی قرآن کریم است که از ابعاد مختلف اعتقادی، اخلاقی و فقهی حائز اهمیت است. یکی از مسایل پردامنه درباره این واژه، اختلاف در مفهوم شناسی آن در سیاق های مختلف قرآنی است. سه دیدگاه اصلی در این باره وجود دارد. طبق دیدگاه رایج، بسیاری از مفسران و پژوهشگران، معنای اصلی ظن را گمان دانسته اند؛ اما واژه ظن را به ویژه در ده آیه بر خلاف ظاهر این آیات به یقین تفسیر کرده اند، زیرا معنای اصلی ظن را در این آیات مناسب ندانسته اند. این پژوهش تلاش کرده است تا به تحلیل انتقادی تفسیر ظن به یقین در آیات قرآن کریم بپردازد. باور به اعجاز لفظی و استعمال حکیمانه الفاظ در آیات قرآن کریم، پذیرش چنین نگاه تفسیری را در این آیات دشوار می سازد. بر این اساس در گام نخست به بررسی گزارش های لغوی و تحلیل انتقادی شواهد و دلایل لغویان پرداخته است، زیرا گزارش های لغوی در بسیاری اوقات مبنای تحلیل های تفسیری بوده است و نشان داده است که معنای اصلی ظن یعنی گمان در تمام استعمالات این ماده لغوی دیده می شود و شواهد شعری مطرح در اثبات مفهوم علم و یقین برای لفظ ظن، با همان معنای اصلی ظن یعنی گمان قابل تبیین است. آن گاه بر پایه این تحلیل لغوی به بررسی مفهوم لغوی ظن و تفسیر آن در آیات اختلافی با تاکید بر سیاق آیات پرداخته است. در نهایت آنکه روشن شده است که کاربرد ظن با همان معنای اصلی خودش در تمام آیات قرآن کریم قابل دفاع است و در تناسب کامل با سیاق آیات است.
۸.

واکاوی مفهوم هجرت در قرآن کریم بر پایه تحلیل روابط همنشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایمان حب وطن مهاجرت جهاد امنیت خسران مستضعف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۳ تعداد دانلود : ۳۰۰
یکی از مفاهیم ارزشیِ مهم در قرآن کریم، مفهوم «هجرت» است. این پژوهش بر آن است تا با معناشناسی مبتنی بر بافت و بر پایه تحلیل روابط همنشینی به بررسی مفهوم قرآنی هجرت و کشف لایه های معنایی آن بپردازد. در نظام معنایی قرآن کریم، واژه "هجرت" به کارنرفته است، بلکه از آن تعبیر به مهاجرت شده است. ایمان محوری ترین مفهوم همنشین آن است که تقریبا در همه آیات به طور صریح یا غیرصریح با آن همراه بوده است. همنشینی مکرر عبارت «فی سبیل الله»نیز بر لزوم جهت گیری الهی و خلوص در هجرت تاکید دارد. هجرت رهیافتی قرآنی جهت تحقق عبودیت الهی برای مومنان مستضعف است و به معنای خروج داوطلبانه مومن مستضعف از وطن، بر مبنای ایثارِ حفظ ایمان بر اقامتِ در وطن است. هر چندایمان مقدم بر هجرت است و هجرت بدون ایمان بی ارزش است؛ اما ماده هجر در ساختار ثلاثی مزید در قرآن کریم(باب مفاعله)، در معنای مهاجرت از وطن و ترک دیار متعین شده است. پس معنای اصلی هجرت در قرآن، هجرت مکانی وهجرت از دار کفر است. امنیت و گشایش، برقراری حق ولایت، تکفیر سیئات، رحمت و مغفرت، رزق دنیوی و اخروی، دخول در بهشت و رضوان الهی از مهمترین آثار هجرت فی سبیل الله است
۹.

بررسی مفهوم سازی استعاری «عمر سرمایه است» در سوره عصر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: استعاره مفهومی سوره عصر عمر سرمایه خسران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۳۹۲
  استعاره در معنا شناسی شناختی سازوکاری ذهنی برای ساماندهی مفاهیم جهان اطراف و ابزاری برای بیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموس تر است. در قرآن کریم نیز با تکیه بر استعاره های مفهومیِ بدیع مفهوم سازیِ دقیق و جامعی از جهان و پدیده های آن ارائه شده است که بررسی آنها برای درک بهتر جهان بینی این کتاب آسمانی لازم است. این پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی به تحلیل مفهومی سوره عصر با محوریت استعاره مفهومی «عمر سرمایه است» پرداخته است. پی جویی عبارات استعاری در این موضوع در دیگر آیات قران کریم نشان می دهد که بسیاری از عباراتِ استعاریِ به ظاهر مستقل، نمودِ زبانیِ برقراری تناظر میان هستی های دو حوزه عمر و سرمایه است. این امر خود تأییدی دیگر بر اعجاز قرآن کریم در بهره مندی از نظام مفهومی کاملاً هماهنگ و به هم پیوسته است.
۱۰.

تحلیل مضمون شیوه برخورد با لغزش کارگزار در نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: عدالت کارگزاران برخورد با لغزش اعتراض ارشاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲
نفی فساد و مبارزه با آن لازمه تحقق عدالت است. حکومت علوی، مظهر حکومت عدلی است که در آن جایی برای مسامحه در برابر لغزش و فساد وجود ندارد. امیرالمؤمنین علیبن ابیطالب علیهالسلام در مقام رهبر جامعه اسلامی، بر رعایت عدالت در کارگزاران خود نظارت داشتند و در برابر لغزش آنها بیتفاوت نبودند. ایشان در ابتدا با درنظر گرفتن تدابیری، از خطا و فساد کارگزار پیشگیری میکردند؛ اما درصورت ارتکاب خطا و لغزش، با وی برخورد میکردند. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با تحلیل مضمون نامههای نهجالبلاغه خطاب به کارگزاران، به بررسی شیوه برخورد آن حضرت با کارگزارانی که از مسیر عدالت میلغزیدند، بپردازد. بر این اساس مضمون فراگیر شیوه برخورد با لغزش کارگزار در بخش نامههای نهجالبلاغه، از سه مضمون سازماندهنده اعتراض، ارشاد و عاقبت سوء تشکیل شده است که هر یک از مضامین پایه برخوردارند؛ ازجمله: امر به تقوا و آخرت-گرایی، بیان وظیفه و مسئولیت، خسران اخروی و دنیوی.
۱۱.

تبیین انسجام محتوایی سوره لقمان با روش تحلیل محتوای کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: لقمان انسجام محتوایی تحلیل محتوا حکمت لهو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۸ تعداد دانلود : ۴۲۰
تبیین انسجام محتوایی در سوره های قرآن کریم رهیافتی مؤثر در نفی شبهه خاورشناسان درباره پراکندگی و ناپیوستگی متن قرآن کریم است. این نوشتار تلاش دارد تا به بررسی انسجام محتوایی در آیات سوره لقمان و کشف مفاهیم محوری برای تبیین ارتباط میان آیات این سوره بپردازد. بر این اساس در چارچوب روش تحلیل محتوای کیفی و با استخراج و دسته بندی مفاهیم آیات روشن گردید که هرچند در این سوره به ظاهر از موضوعات متعدد و مختلفی سخن به میان آمده است اما محور اصلی مفاهیم این سوره "مدح حکمت و چگونگی حصول آن" است که  شامل سه محور فرعی "قرآن کتاب حکیم و حکیم پرور"، "لقمان و شایستگی رسیدن به حکمت توحیدی"، و "اسباب حصول حکمت توحیدی" است. همچنین در این سوره دسته ای از مفاهیم مربوط به حکمت مانند: شکر، توحید، طاعت، هدایت، رحمت، فلاح، در برابر مفاهیم مربوط به لهو مانند کفر، شرک، جهل، ظلم، ضلال قرار می گیرد.
۱۲.

واکاوی معنای ظن در قرآن کریم بر پایه تحلیل روابط معنایی با واژگان همنشین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: ظن یقین علم شک معناشناسی ظن واژگان همنشین ظن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۱ تعداد دانلود : ۴۵۴
واژه «ظن» از واژگان پرکاربرد قرآن کریم است و با توجه به جایگاه مهم آن در آیات فقهی، اعتقادی و اخلاقی، پژوهش برای کشف معنای دقیق آن ضرورت دارد. این پژوهش تلاش دارد تا مفهوم این واژه قرآنی را بر پایه تحلیل روابط معنایی آن با واژگانی که در آیات مختلف قرآن کریم با این واژه همنشین شده اند، تبیین نماید. بر این اساس، رابطه معنایی ظن با واژه های «یتبعون»، «کاذبین»، «یخرصون»، «شک»، «علم»، «حق»، «یقین»، «سلطان» و «نری» تحلیل و بررسی گردید. مفهوم واژه ظن با توجه به روابط معنایی آن با واژگان همنشین عبارت است از «اندیشه ای غالب بر نفس انسان، که هنوز به مرتبه علم نرسیده است؛ اما نفس را به خود مشغول ساخته است. لازم به ذکر است غلبه این اندیشه بر نفس به معنای قوت شواهد و دلایل آن نیست؛ بلکه در بسیاری اوقات مبتنی بر شواهد و قرائن ضعیف و نامعتبر است».
۱۳.

معناشناسی توصیفی واژه""عزم""در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صبر امر معناشناسی عزم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۲۵۸
عزم از واژگان کلیدی قرآن کریم است. میزان اثرگذاری ""عزمِ قرآنی"" بر سرنوشت انسان، آن را به یک واژه اساسی تبدیل کرده است. پژوهش حاضر، واژه ""عزم"" را از نگاه معناشناسی ساخت گرا و براساس روابط هم نشینی و جانشینی بررسی می کند. با توجه به آیات ""عزم""، دو واژه ""امر"" و ""صبر"" پربسامدترین هم نشین ""عزم"" است. واژگان ""توکل""، ""طلاق""، ""عقده النکاح""، ""شاورهم""، ""عهدنا""و ""نسیان"" دیگر همنشین های عزم است که هر کدام فقط یک بار با این واژه هم نشینی داشته اند. در میان همنشین های عزم، صبر جایگاه ویژه ای دارد، تا آنجا که برخی این دو را مترادف دانسته اند. سیاق هم نشینی عهد با عزم نیز بر جایگاه مقدماتی عهد الهی نسبت به""عزم  قرآنی"" دلالت دارد. بررسی همنشین های عزم نشان می دهد، در چارچوب قواعد هم نشینی و جانشینی واژه مناسبی برای جانشینی ""عزم"" وجود ندارد. با توجه به همنشین های واژه ""عزم""، چهار مؤلفة معنایی برای آن مشخص شد. تعریف ""عزمِ قرآنی""، بر اساس مؤلفه های معنایی آن چنین است: در فرهنگ قرآن، ""عزم""، ارادة حکیمانة قاطع، بر بندگی خداوند متعال است. انسان مؤمن با کسب و حفظ چنین اراده ای بر عهد الهی استوار و از وسوسه نفس و شیطان در امان خواهد بود .

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان