درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۶۱ تا ۱٬۳۸۰ مورد از کل ۱۳٬۲۰۵ مورد.
۱۳۶۱.

نقد معادل انگاری «کمال» با «اقتدار دولتی دین» درآیه اکمال(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۹۶) 29 - 46

کلید واژه ها: کمال کمال حاکمیتی جامعیت دین باب افعال وقوع دفعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۱۵۶
در تبیین معنای کمال دین در آیه سوم سوره مائده، سه دیدگاه متفاوت در میان مفسران قابل مشاهده است. عده ای آن را محصول «جامعیت دین» بعد از اتمام نزول فرامین وحیانی تلقی نموده و عده ای دیگر، «حاکمیت دین» با گسترش دامنه شیوع و نفوذ اسلام را معادل با کمال انگاشته اند، و گروه سوم که بیشتر مفسران شیعی هستند، «جاودانگی دین» با امر ولایت را مترادف با کمال قلمداد نموده اند. با توجه به اینکه آیه اکمال دین ازجمله آیات دارای شأن نزول خاص می باشد و از طرف دیگر، متعلق کمال محذوف و ظاهر آیه حداقل در نگاه اول دلالت آشکاری بر آنچه کمال بدان مبتنی است ندارد، بیشتر مفسران در تبیین معنای کمال به ذکر روایات تفسیری ناظر به شأن نزول بسنده نموده و در راستای روشن نمودن متعلق کمال، کمتر به جست وجویی عمیق تر از قراین درون متنی روی آورده اند. ازاین رو نوشتار پیش رو، دیدگاه مفسران گروه دوم را بر اساس ارائه برخی قراین درون متنی، تحلیل و بررسی نموده است.
۱۳۶۲.

دیدگاه روبین و تفسیر «دخان مبین»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 61-74

کلید واژه ها: یوری روبین تفسیر قرآن حضرت محمد (ص) دخان مبین زبان قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۸
دیدگاه روبین به مدلول «دخان مبین» در آیه 10 سوره دخان و نظر وی در مورد برداشت برخی از مفسران از این عبارت، تصریح دارد که مفسران، به رغم اخروی بودن مدلول آن، به منظور تمجید از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم و با اهداف جدلی و بر اساس ایده های خود درباره ایشان، مدلولی دنیوی برای آن بیان کرده اند تا برخلاف تصویر قرآنی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم، تصویری پساقرآنی از ایشان ترسیم کنند و آن حضرت را در مکه نیز دارای قدرت های خاص برای مقابله با مشرکان نشان دهند. این نوشتار در پی آن است که به روش تحلیلی انتقادی تطابق این دیدگاه با قرائن و مستندات تفسیری را بررسی نماید. بررسی مستندات روبین، و سایر مستنداتی که او مطرح نکرده است و نیز توجه به ظرفیت زبان قرآن و چندسطحی بودن مدالیل و امکان تعدد مصادیق عبارات آن، نشان می دهد که اولاً زمینه دلالت این عبارت بر مدلول دنیوی نیز وجود دارد و ثانیاً قرائن و شواهدی از سنخ قرائن مورد استناد روبین داریم که بر مدلول دنیوی نیز صحه می گذارند. پس نه اتهام روبین به مفسران مسلمان قابل دفاع است و نه مدلول دنیوی پیشنهادی برخی از آنها بی پایه است.
۱۳۶۳.

بررسی تطبیقی استعاره مفهومی «قول» و «کلام» در قرآن کریم : رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 115 - 133

کلید واژه ها: قرآن کریم زبانشناسی شناختی استعاره مفهومی قول کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۵ تعداد دانلود : ۴۱۳
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
۱۳۶۴.

پیش فرض های معنایی موثر در مصداق یابی «آخِرُ ما نَزَل»

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 11 - 31

کلید واژه ها: آخرین آیه منزل نزول قرآن آیه اکمال آیه دین پیش فرض های تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۹۵
بررسی آخرین آیات نازل شده بر پیامبر گرامی اسلام (ص) که به «آخرُ ما نَزَل» مشهور است، یکی از مباحث تقریباً ثابت منابع تاریخ قرآن محسوب می شود. تعدّد و اختلاف اقوال پیشینیان در خصوص مصداق آخرین آیه نازله، از علل جدّی تر شدن این مسأله است. این نوشتار، با این فرضیه که برداشت های تفسیری و ویژگی های درون متنیِ دست کم برخی از این آیات، منجر به تلقّی «آخر ما نزل» بودن آن ها شده، تلاش کرده است با واکاوی منابع متقدّم، روایات مربوط به معرفی آخرین آیه نازل شده بر رسول اکرم (ص) را استخراج نموده و تمام آیاتی را که به عنوان آخرین آیه نازله معرفی شده اند، فهرست نماید. آنگاه با توصیف و تحلیل مضمون این آیات، آن دسته از ویژگی های معنایی منحصر به فرد یا مشترک آن ها را که زمینه چنین برداشتی از سوی قائلان به آخرین آیه منزل بودن آن ها را فراهم آورده است، برجسته نماید. اشاره ضمنی به پایان حی و نیز مسئله معاد، از جمله این پیش فرض ها هستند. درنهایت می توان گفت این فرضیه به صورت نسبی و موردی، و نه مطلق، قابل اثبات است.
۱۳۶۵.

بررسی فرانقش های اندیشگانی و متنی ترجمه سوره مُلک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 9 - 34

کلید واژه ها: فرانقش اندیشگانی متن انسجام واژگان دستور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۷۰
رویکرد نقش گرا، ابزاری برای انتقال معنی و برقراری ارتباط میان افراد جامعه است. از نظریه پردازان آن، می توان به مایکل هلیدی اشاره کرد که آرای او، متّکی بر عناصر زبانی است تا صورت آن ها. ساختار متن قرآن کریم، به گونه ای است که می توان آن را، از زوایای مختلف از جمله رویکرد نقش گرا مورد تحلیل قرار داد. بنابراین، جستار حاضر سوره مبارکه ملک را، بر اساس نظریه هلیدی مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق، با روش توصیفی- تحلیلی، ﻣﺴﺄله انواع فرآیندها، آغازگرها و انسجام متنی را در سوره ملک مورد تحلیل قرار داده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که در فرانقش اندیشگانی، فرآیند مادی، بیش ترین فرآیند بکار رفته در متن است که خداوند با توصیف نظام شگفت انگیز خلقت در صدد بوده است تا انسان، به قدرت و علم او پی ببرد. آغازگر ساده، آغازگر غالب بکار رفته در این سوره است و اغلب بندها نیز، دارای آغازگر بی نشان هستند. از میان آغازگرهای مرکب نیز، آغازگر بینامتنی، بیش ترین بسامد را در این سوره داراست.
۱۳۶۶.

اصول روش اجتهادی قرآن محور در قرائت علامه طباطبایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 5-22

کلید واژه ها: روش تفسیر تفسیر اجتهادی قرآن محور اصول نظری اصول عملی اصول غایی علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۲۴۲
روش تفسیر اجتهادی جامع، به اقتضای روش ها و گرایش های تفسیری رایج، می تواند تحلیل و تعریف خاص خود را بیابد و حسب غایات و مقاصد خویش، اصول نظری و عملی ویژه ای داشته باشد؛ از جمله با محوریت روش قرآن گرایانه با الهام از تجربه نسبتاً موفق علامه طباطبایی در المیزان می توان روش تفسیر اجتهادی قرآن محور را تعریف کرد. برجسته ترین اصول این تفسیر را می توان در سه دسته دنبال کرد: الف) اصول نظری (مبانی نظری) شامل: 1. قلمرو خاص تفسیر نسبت به دیگر دانش های دینی قرآنی؛ 2. محوریت قرآن در میان منابع معرفتی دین؛ 3. سازگاری و همخوانی درونی آیات قرآن؛ 4. مرجعیت قرآن نسبت به معرفت های انسانی؛ ب) اصول عملی (قواعد کلی) شامل: 1. تثبیت حجیت و اعتبار روش قرآن گرایانه در پرتو ادله روایی و سیره عملی معصومان؛ 2. جست وجوی آیات هم مضمون به لحاظ لفظی و معنایی؛ 3. یافتن اصول کلیدی و کلی حاکم بر مفاهیم و معارف قرآن؛ 4. اهتمام به قرائن سیاقی قرآنی؛ 5. انسجام یابی آیات متناظر (محکم و متشابه، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین، و منسوخ و ناسخ)؛ 6. توجه به اصول توسعه دلالی در مفاهیم قرآن؛ و ج) اصول غایی با عنوان عام تفسیر در خدمت هدایت های دینی.
۱۳۶۷.

نقد شبهه خیانت برخی پیامبران به خلق

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴) 56 - 80

کلید واژه ها: خیانت وفای به عهد شبهه عصمت پیامبران الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۲۰۶
پیامبران در ایفای رسالت الهی و خیرخواهی برای مردم هیچ گونه کوتاهی نداشتند؛ اما برخی با استناد به شماری از روایات ناصحیح درباره برخی پیامبران، مانند حضرت داوود و پیامبر اکرم9 سخن از خیانت به میان آورده اند؛ درحالی که آنان از خیانت به خدا و مردم پیراسته اند. افزون بر حکم کلی قرآن درباره پیراستگی پیامبران از خیانت به مردم، این کتاب آسمانی از برخی پیامبران مانند اسماعیل بن حزقیل، یوسف، موسی و پیامبر اکرم9، با نام یاد می کند که از خیانت به مردم پیراسته بودند. درباره خیانتِ فرستادگان الهی شبهه ای مطرح شده است که از سر ناآگاهی یا غرض ورزی است. در نوشتار پیش رو شبهه خیانت به خلق که به برخی پیامبران نسبت داده شده، بررسی و پاسخ داده شده است و پیراستگی آنان از خیانت به مردم ثابت و روشن شده است. پیامبران از رفتارهایی که قرآن کریم آنها را خیانت به مردم شمرده از قبیل تصرف ناروا در اموال مردم، هتک ناموس، کشف و افشای اسرار و بدعهدی با مردم، به دورند. در این مقاله که با صبغه شبهه پژوهشی و به روش کتابخانه ای و تحلیلی اسنادی انجام گرفته است، ضمن پاسخ به دو مورد از شبهه خیانتِ مطرح شده درباره حضرت داوود و پیامبر اکرم9، نتیجه گرفته شده است پیامبران از خیانت به مردم پیراسته اند.
۱۳۶۸.

واکاوی سبک شناسانه سوره قلم

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۶) 23 - 37

کلید واژه ها: سوره قلم سبک شناسی فواصل تکرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۲۴۶
سبک شناسی دانش یا روشی است که دستمایه بسیاری از تحلیل گران نصوص ادبی و پژوهشگرانی است که به بررسی جنبه زبانی قرآن پرداخته اند؛ چه در میان متون ادبی، قران کریم دارای سبکی مشخص و شایان توجه متن پژوهان است. در این جستار با روش توصیفی تحلیلی به سبک شناسی سوره قلم پرداخته و معلوم گشته است که این سوره در سطح فکری، نفی اتهام از پیامبر (ص)، تحسین اخلاق نیکوی آن حضرت و نقد ناهنجاری های اخلاقی معاندان را می رساند. با مثال زدن به سرگذشت قومی دیگر، تداوم سنت الهی در حق کافران و تکذیب کنندگان و معاندان پیامبر گوشزد می شود.. در سه سطح آوایی، نحوی و واژگانی، سبک به کاربسته با شیوه زبان قرآن در بیان سنت های الهی و توجه دادن به عاقبت کارها و کیفر گناهان و هدایت انسان ها هماهنگ است. در سطح نحوی کاربرد فعل مضارع تداوم دشمنی با پیامبر اکرم(ص) را می رساند. در سطح ادبی تناسب بلاغی درون برخی از آیات و بین آیات این سوره نشانگر رابطه سببی یا علّی مفاهیم آیات است. همچنین تکرار خطاب های پرسشی برای تاکید و سوق دادن مخاطبان به تدبر در عاقبت امور می باشد.
۱۳۶۹.

تأملی بر سیر تاریخی مطالعات تفسیری شبه قاره ی هند به زبان عربی (قرن اول تا دواز دهم هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 23 - 42

کلید واژه ها: مطالعات قرآنی شبه قاره ی هند زبان عربی روش های تفسیری تفسیر ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۱۲۵
علی رغم جایگاه والای قرآن در بین مسلمین و به عنوان منبع الهام بخش بسیاری از تمدن های شکل گرفته بعد از ظهور اسلام، بررسی سیرتاریخی تفسیر در شبه قاره ی هند، نشان می دهد که تاریخ تفسیر نگاری در آن سرزمین به ویژه قبل از دوره ی معاصر، در پژوهش های قرآنی بسیار مغفول واقع شده است. با ضرورت رفع این خلاء پژوهشی، جستار کنونی با بهره گیری از مطالعات بین رشته ای، و به شیوه ی توصیفی تحلیلی و استناد تاریخی، تفاسیر تدوین یافته ی شبه قاره را مورد تبیین قرار داده است. پژوهش حاضر در ابتدا این تفاسیر را با گرایشات عرفانی، کلامی و فلسفی در مرحله ی تکوینِ تفسیر معرفی و تبیین می کند و در دوره ی توسعه ی تفسیر، تفاسیر با گرایشات اخلاقی و عقلی به ویژه تفاسیر به روش «ساختاری» را با تحلیل شرایط اجتماعی مفسرین و ویژگی تفاسیر آنها بررسی کرده و ابعادی از قرآن پژوهی شبه قاره، با محوریت سیر تاریخی آثار تفسیری مکتوب به زبان عربی را از ورود تمدن اسلامی به آن دیار تا قرن دواز دهم مورد تحلیل قرار می دهد.
۱۳۷۰.

تفریح مجازی و احکام آن در فقه اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 121 - 96

کلید واژه ها: تفریح مجازی ضرر بازی اینترنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۲۱۷
تفریح مجازی از مقول ه های است که در جهان امروزی قشری عظیمی از مردمان را به سوی خود جلب کرده است، لذا با توجه به مبتلی به بودن آن مقتضی است که از جنبه شرعی موردبررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی - توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. تفریح مجازی عبارت است از فعالیتی غیر جدی به قصد سرگرمی، وقت گذرانی یا رفع خستگی که در فضای غیرواقعی که همان فضای رایانه ای می باشد، انجام می شود. تفریح مجازی شامل بازی های رایانه ای و اینترنت و گفتگوهای اینترنتی (چت کردن) می باشد. در پژوهش حاضر به این نتیجه رسیدیم که بازی های رایانه ای به طور کلی مباح است مگر اینکه به نحوی باشد که در فقه از آنها نهی گردیده است، مانند قمار و یا باعث ضرر و زیان و مفسده در فرد گردد. در اینترنت و گفتگوهای اینترنتی (چت کردن) نیز اصل اولی اباحه می باشد مگر اینکه استفاده ناصواب از آن گردد. بنابراین استفاده تفریحی از اینترنت و ارتباط برقرار کردن با دیگران از طریق اینترنت (چت کردن) تابع نحوه استفاده این ابزار است، لذا اگر به نحوی از اینترنت استفاده گردد که در آن مفسده و ضرر باشد و یا به نحوی از طریق اینترنت (چت کردن) با دیگران ارتباط برقرار کند و گفتگو کند که در فقه از آن نهی گردیده است، مانند ارتباط برقرار کردن با جنس مخالف حکم حرمت بر آن جاری می گردد.
۱۳۷۱.

مقایسه تطبیقی ساخت و مکان یابی مساجد دوران اولیه اسلامی و مساجد دوره قاجار بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: آیات قرآن مسجد روایات اسلامی ساخت و مکانیابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۸
مسجد موضوعی است که قرآن با نگرشی جامع بدان آن پرداخته است. یکی از جنبه های تاکید مسجد در قرآن که کمتر مورد توجه قرار گرفته، موضوع ساخت و مکانیابی مساجد است. مساجد اولیه دوران اسلامی به تقلید از الگوی مسجد مدینه و بهره گیری از آموزه های قرآنی ساخته می شد. این امر با گذشت زمان تغییر کرد و به تدریج توجه به آموزه های قرآنی در ساخت و مکانیابی مساجد کمرنگ گردید. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیقی- تحلیلی و با انتخاب نمونه موردی از مساجد اولیه دوران اسلامی در ایران و مساجد دوره قاجار با هدف بررسی تطبیقی دو دوره مختلف ساخت مسجد در ایران و نیز سیر تحول ساخت آنها بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی تنظیم شده است. برای تحلیل موضوع، 8 اصل ساخت مسجد از آیات قرآن و روایت اسلامی استخراج شده و سپس میزان و نحوه تاثیرگذاری اصول مستخرج بر مساجد دوران اسلامی و مساجد قاجاری سنجیده و در نهایت مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. بر اساس نتایج پژوهش، اصول قرآنی ساخت مسجد در 8 اصل طبقه بندی گردید که هر 8 اصل در نمونه های مساجد اولیه اسلامی رعایت شده بود. در صورتی که در مساجد دوره قاجار 4 اصل رعایت شده که شامل پایدار بودن و داشتن استحکام(حتی در این مورد هم استفاده از مصالح بی کیفیت تر و نیز بهره گیری از تکنیک های سریع ساخت، میزان استحکام مساجد نسبت به دوره های قبل و به خصوص دوران اولیه اسلامی کمتر شده بود.)، قرارگیری در اماکن اجتماعی، امکان پیاده روی به مساجد و ایجاد مسجد محلی و توجه به روشنایی مسجد بوده است.
۱۳۷۲.

مواجهه فرهنگی انبیاء^ با قوم گرایی از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۹۵-۲۱۴

کلید واژه ها: قوم گرایی مواجهه انبیاء فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۳۱۹
وابستگی افراطی به فرهنگ نیاکان که در جامعه شناسی به قوم گرایی تعبیر می شود، یک واقعیت اجتماعی فرازمانی است و مختص عصر انبیاء^ نبوده و اکنون نیز در قالب گرایش های افراطی اسلامی: طالبان، داعش، بوکوحرام، جبهه النصره و گروه صحابه پدیدار شده است. با توجه به این که انبیاء در خط مقدم مبارزه با این تفکر قرار داشته اند، بازخوانی روش های آنها در جهت کنترل و اصلاح این پدیده از متن قرآن کریم، برای رهبران و فرهنگیان امروز جوامع اسلامی، ضرورت پیدا خواهد کرد. از جمله نتایج مقاله حاضر آن است که انبیاء^ در تقابل با این تفکر ناسالم اجتماعی، روش های فرهنگی زیر را به کاربرده اند: تلاش در تغییر نگرش قوم گرایان، رشد عقلانیت و بارورسازی اندیشه و خرد و ارائه تحلیل جامع از حالات روحی و روانی اکثریت مردم و نقد آنها.
۱۳۷۳.

فلسفه زندگی دنیوی انسان از نگاه قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 75-92

کلید واژه ها: زندگی دنیوی زندگی اخروی انسان آزمایش بندگی فلسفه زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۲۲۱
یکی از مسائلی که از دیرباز اذهان بسیاری را متوجه خود ساخته، فلسفه زندگی دنیوی انسان است. آگاهی از چراییِ این زندگی، ضمن جهت دهی رفتار آدمی در برابر نعمت ها و سختی های دنیا، زمینه استفاده درست از زندگی دنیوی را برای رسیدن به سعادت او فراهم می سازد. این مقاله بر آن است، پاسخ این پرسش را به روش تفسیر موضوعی از قرآن کریم به دست آورد. گردآوری اطلاعات در این تحقیق، کتابخانه ای و روشِ پردازش و حل مسئله، توصیفی تحلیلی است. برای یافتن پاسخ، پس از اشاره به هدف نهایی آفرینش انسان، مقدمات، شرایط و ظرفِ تحقق آن بررسی می شود. آزمایش، بندگی و تقوا مقدمات دستیابی به هدفِ آفرینش انسان اند و تحقق آنها در عالَمی باید که از محدودیت، تزاحم، تغییر، پرده پوشی و تکلیف برخوردار باشد. این شرایط، تنها در دنیا وجود دارد؛ زندگی دنیوی زمینه ساز شکوفایی استعدادهای درونی انسان و کسب تدریجی کمالات، جهت زندگیِ سعادتمندانه اخروی است.
۱۳۷۴.

شبکه معنایی احباط در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 167 - 143

کلید واژه ها: معناشناسی شبکه معنایی احباط تکفیر ابطال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۵۸
یکی از حوزه های جدید در عرصه مطالعات زبان شناسی، روش معناشناسی است. معناشناسی واژه های قرآن یکی از مهم ترین حیطه ها در این عرصه به شمار می رود. این پژوهش به روش ایزوتسو به کشف شبکه معنایی احباط در قرآن، می پردازد. «احباط» به معنای فاسد شدن و در فرهنگ دینی، از بین رفتن حسنات با سیئات است. با نگاه کلی به حوزه معنایی «احباط» در روابط همنشینی مشخص شد که کفر، شرک، تکذیب آیات الهی، ارتداد، دنیاطلبی و نفاق به عنوان عوامل حبط و مفاهیمی همچون؛ بی ارزش شدن، محرومیت از شفاعت، خلود در آتش و خسران به عنوان آثار آن محسوب می شوند. تنها معنای جانشین حبط در قرآن واژه باطل است که در همنشینی با بت پرستی، حوزه معنایی جدیدی برای حبط عمل می سازد. تکفیر در تقابل معنایی با احباط به معنای ابطال سیئات به واسطه حسنات به کار می رود و در همنشینی با مفاهیمی چون ایمان، عمل صالح، تقوا، هجرت و جهاد، موانع حبط عمل را آشکار می سازد.
۱۳۷۵.

حرمت حرم الهی در آیینه اخلاق جهادی از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 305 - 325

کلید واژه ها: قرآن جهاد قتال اخلاق احکام حرم خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۸۵
غایت نهایی در مقاله حاضر تشریح و آشکار ساختن اخلاق جهاد و کارزار راه خدا، در نگاه قرآن کریم است. بنابراین همه آنچه در طی تحقیق بر آن ادعا شده، در پرتو کلام الهی و با بهره مندی از روایات مربوطه با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و فن کتابخانه ای مورد تحلیل قرار گرفته است. با تتبع در آیات نورانی قرآن کریم و بررسی فریضه مقدس جهاد و واژگان مرتبط با آن، مشخص گردید که این فریضه به مانند همه اوامر الهی برای محقق شدن نیازمند اجرای احکامی اخلاقی است که حفظ حریم الهی نیز در آن لحاظ گردیده و جهاد واقعی را در تقابل با انواع مخاصماتی قرار داده که رعایت هیچ ضوابط و احکامی را سرلوحه ستیز خویش قرار نمی دهند. حرمت احکامی که خداوند در جهاد با معاندینی قرار داده شامل بی طرفان و پناهندگان و ایمان آورندگان پس از شرک می گردد که حریم خدا و معابد نیز بر آن شمولیت می یابد.
۱۳۷۶.

تفسیر المیزان و چگونگی تناسب لفظی و معنوی آیات قرآن در سور جزء ۲۸

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 61 - 35

کلید واژه ها: تناسب آیات تفسیر المیزان جزء 28 تناسب ادبی تناسب مفهومی غرض آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۱۶
تناسب آیات از موضوعات پراهمیت و عین حال چالش برانگیز میان قرآن پژوهان و مفسران است. در این تحقیق پس از بیان شرح مفاهیم و نیز تبیین مبانی نظری و رویکرد علامه طباطبایی(ره) در رابطه با دانش تناسب آیات، با محوریت جزء 28 قرآن کریم به تبیین نمونه هایی از موارد توجه مفسر المیزان به اشکال مختلف تناسب آیات پرداخته شده است. بررسی این موضوع با محوریت المیزان، از طرفی به لحاظ درک میزان اهتمام مفسر در این اثر ارزشمند به دانش تناسب آیات و در نتیجه تقویت نظری مبانی علم تناسب، و از طرفی دیگر، از حیث ملاحظه مصادیقی از تناسب میان آیات و آشنایی با روش و رهیافت مؤلف  در این رابطه، واجد اهمیت می باشد. روش انجام تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی با تأکید بر تحلیل نمونه ای است. یافته ها نشان می دهد که به رغم عدم اعتقاد علامه به توقیفی بودن مطلق ترتیب و نظم آیات قرآن کریم، توجه و دقت نظر ایشان به ارتباط و پیوستگی و حکمت توالی آیات به ویژه در نظر گرفتن تناسب غرضی آیات یک سوره، نشانگر پذیرش تناسب میان آیات قرآن کریم و اهمیت بالای آن در نزد مفسر است. در این میان، تفسیر المیزان، نمونه های متعددی از اشکال مختلف تناسب اعم از تناسب ظاهری و تناسب موضوعی و مفهومی را در آیات سوره های جزء 28 قرآن کریم به تصویر می کشد که به ویژه از مجرای توجه مفسر به سیاق و اتصال آیات قبل و بعد و کشف رابطه میان آنها در کنار اهتمام به تبیین غرض و هدف کل آیات یک سوره یا دسته ای از آیات آن، حاصل شده اند.
۱۳۷۷.

ارتباط معنایی تقوا و ریب در آیه 2 سوره بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 171 - 194

کلید واژه ها: تلائم هدایتگری قرآن هدایت پذیری ریب تقوی هدایت شک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۵ تعداد دانلود : ۱۳۵
فحص و تدقیق در مباحث علم زبان شناسی به خصوص معنی شناسی، ابعاد گوناگون یک متن را گشوده و در معنایابی و مفهوم سازی ترکیبات قرآنی، نقش محوری و اساسی را ایفا می کند. در بیان مفسران از آیات ابتدایی سوره بقره چنین فهمیده می شود که قرآن در هدایت و یا در لاریب بودن، صاحب جایگاه والایی است، اما براساس این مقال درک همنشینی ریب و تقوی در ترکیب آیه توجه عمیقی می طلبد چه اینکه چرا خداوند هدایت را به شرط تقوا، متناظر راه نداشتن شک در قرآن بیان می کند؟ روش استفاده شده در این مقال توصیفی- تحلیلی است. حاصل آنکه اخلاق و تقوای الهی شرط لازم بهره مندی از هدایت قرآن است که این عقیده با الهام از تفسیر آیه شریفه (ذلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ ) به دست آمده است. «ریب» شک ساده نیست تا از طریق آگاهی زدوده شود. انسان مریب از حقیقت امر آگاه است و راه هدایت الهی را کتمان و انکار می کند. پس آنان را باید به پرهیزگاری و ترس از خدا فراخواند. از این رو هدایت گری کتاب وحی تنها برای متقین است. وجه تازگی مقاله تفاوت نگاه آن به نسبت تفاسیر است؛ مفسران به لاریب بودن قرآن و هدایت گری آن تنها برای متقیان اشاره داشته اند، اما در نسبت تقوی و ریب سکوت کرده اند. نتیجه پژوهش این است که انسان متقی به جهت نداشتن «ریب» مشمول هدایت گری قرآن است. 
۱۳۷۸.

واکاوی عوامل ابهام و تکثر معنایی «شبه جمله» در قرآن کریم و تاثیر آن در ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 70 - 87

کلید واژه ها: شبه جمله قرآن کریم ابهام واژگانی چندمعنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۳۴۵
ابهام یا «چندمعنایی» در قرآن کریم زمینه را برای آفرینش معانی متعدد و گسترش سطوح معنایی مختلف فراهم ساخته است. چندلایگی معنا و تأویل پذیری ناشی از آن را در قرآن کریم می توان در سطوح مختلف واژگانی و نحوی به وضوح مشاهده کرد. «شبه جمله» از جمله ساخت های زبانی است که در متن قرآن کریم، گستره ای از احتمالات معنایی را در هر دو سطح واژگانی و نحوی پدید آورده است، به همین دلیل در این پژوهش سعی بر آن است با روش توصیفی تحلیلی به بررسی آیاتی پرداخته شود که در آن شبه جمله تحت تأثیر دو عامل تعدد متعلَّق شبه جمله و یا تعدد معنایی حروف جر زمینه برداشت های متفاوت را فراهم کرده است. بررسی چنین عواملی از نظر مفسران که به تشکیل لایه های معنایی چندگانه می انجامد و تبیین دشواری های ترجمه آن هدف اصلی این مقاله به شمار می رود. بررسی تفاسیر و ترجمه های قرآن کریم نشان می دهد که چندلایگی معنایی شبه جمله ها تأثیر بسزایی در فهم آیات قرآن کریم دارد و گاهی با تکیه بر بافت و سیاق کلام وحی می توان به وحدت معنایی رهنمون شد، ولی در مواردی، تعیین معنی قاطع و یگانه بسیار دشوار است و در این راستا مترجم با تکیه بر ابزار تفسیر می تواند در بیشتر موارد از تنگنای ابهام بگریزد.
۱۳۷۹.

بررسی انتقادی تفسیر ابن عاشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 283 - 304

کلید واژه ها: آسیب شناسی تفسیر ابن عاشور التحریر و التنویر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۳۴۳
محمدطاهر بن عاشور (1296 1393 ق.) عالم و فقیه تونسی با توجه به جامعیت و احاطه بر علوم مختلف، در کتاب سی جلدی التحریر و التنویر، آیات قرآن را تفسیر کرده است. مقاله پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که آیا ابن عاشور توانسته به دور از هر عیب و نقصی به هدف خود دست یابد؟ نویسنده پس از بررسی تفسیر ابن عاشور، نخست به معرفی مؤلف و ساختار تفسیری او پرداخته، سپس اشکالات وی را کشف، تبیین و پس از آن به برخی از مصادیق آن اشاره می کند. بخشی از آسیب ها و اشکالاتی که در این مقاله ذکر شده، اشکالات ساختاری، و بخشی از آن ها اشکالات روشی است که اهم آن عبارت است از: ضعف تقسیم بندی، حجم زیاد و ایراد مطالب غیر ضروری، ضعف استدلال، نقل نادرست اقوال، ارجاع نامناسب، کم توجهی به تناسب و نظم میان آیات، ناآشنایی با تشیع و تحمیل آرای فرقه ای بر آیات. روشی که در تحقیق پیش رو اتخاذ گردیده، انتقادی بوده است.
۱۳۸۰.

وحی از دیدگاه صدرالمتالهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۲)

کلید واژه ها: وحی عوالم سه گانه نزول الفاظ رؤیت ملک صدرالمتألهین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۲۶۶
صدرالمتألهین معتقد است چون وظیفه نبی ابلاغ وحی به مردم و هدایت آنهاست، وحی باید با جزئیات و در قالب گزاره های زبانی بیان شود تا برای مردم قابل درک و استفاده باشد. الفاظ وحی نیز همانند معانی آن، باید از عالم عقلی نازل گردد. همانگونه که وحی نازل میشود، نبی برای دریافت آن باید به عوالم بالایی عروج کرده، وحی را دریافته و همراه وحی به عالم طبیعت بازگردد. گاهی نزول وحی همراه با روِیت حسی مَلَک حامل وحی است؛ در اینصورت مشاهده فرشته وحی در عالم مثال رخ داده و تنزل فرشته وحی بمعنای جدایی از مقام قرب الهی نیست، بلکه رقیقه یی از وجود او در قوای ادراکی نبی متمثل میشود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان