بهاره سازمند

گرجستان از زمان اعلام استقلال از اتحاد شوروی با مشکلات و چالش هایی روبه رو شد که برخی مانند فقر و نابسامانی اقتصادی به ارث رسیده از دوران اتحاد شوروی بودند. برخی نیز مانند بی ثباتی سیاسی، تجزیه و جدایی طلبی و ناامنی که در دوران اتحاد شوروی پوشیده بود، در دوران پس از استقلال این کشور سر باز کرد و در خارج از مرزهای گرجستان در قفقاز جنوبی، جنگ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ کوهستانی نیز این منطقه را ناامن و بی ثبات کرده بود. از مهم ترین موضوع های امنیتی در گرجستان چگونگی رابطه با روسیه و تهدیدهایی است که از سوی این کشور متوجه گرجستان است. در واقع گرجستان از ابتدای استقلال خود با تهدید روسیه روبه رو بوده و این تهدید بر شکلِ به کارگرفتن سیاست های امنیتی این کشور اثر گذاشته است. از بخش هایی که تهدید روسیه بر سیاست های امنیتی گرجستان اثر گذاشته، عضویت و یا انصراف این کشور در نهادها و سازما ن های منطقه ای بوده است. در این نوشتار این پرسش مطرح می شود که تهدید روسیه بر سیاست های امنیتی منطقه ای گرجستان چه تأثیرهایی داشته است؟ برای پاسخ به این پرسش این فرضیه بیان می شود که تهدید روسیه موجب شده است تا سیاست های امنیتی گرجستان به سمت خروج از سازمان کشورهای مستقل هم سود و پیوستن به گوام و تلاش در جهت تقویت روابط با غرب (ناتو و آمریکا) متمایل شود. هدف این نوشتار بررسی دلایل عضویت و یا انصراف گرجستان از این نهادها در دوران بعد از استقلال تا پایان ریاست جمهوری میخائیل ساکاشویلی است.

نوروز نخستین روز از فروردین ماه و جشن ملّی و کهن ایرانیان محسوب می شود. این جشن از عصری به عصر دیگر انتقال یافته و تا به امروز همچنان ایرانیان پیوند عمیق خود را با آن حفظ کرده اند. نوروز یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران باستان و یکی از آیین های برجسته در زمینه ی فرهنگ مشترک و عاملی برای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران محسوب می شود. این آیین علاوه بر ایران در دیگر کشورهای حوزه تمدّن ایرانی از جمله آسیای مرکزی، قفقاز، کشورهای همجوار ایران در غرب و شرق؛ مثل عراق، ترکیه، کشورهای حوزه ی جنوبی خلیج فارس، پاکستان و حتّی مناطق دیگر ازجمله بالکان و شبه قارّه هم جشن گرفته می شود. پرسش اصلی که در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از رویکرد نظری سازه انگاری به آن پاسخ داده خواهد شد این است که چگونه می توان از آیین نوروز برای گسترش همکاری میان کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران بهره گرفت؟ فرضیه ای که برای پاسخ به سؤال اصلی مطرح می شود این است که آیین نوروز می تواند مبنای تعاملات همکاری جویانه ی کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران (به خصوص در حوزه ی فرهنگی) قرار گیرد و سبب شکل گیری هویت و به دنبال آن منافع مشترک میان آنها شود. زیرا این شاخص ها و مؤّلفه های مشترک فرهنگی می تواند مبنای فرآیند یادگیری اجتماعی پیچیده قرار گیرد و در این فرآیند، کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران از طریق تعامل همکاری جویانه ی فرهنگی با یکدیگر، منافع و ترجیح های جدیدی را کسب می کنند. برای بررسی این موضوع، مقاله ی حاضر از دو مبحث تشکیل خواهد شد: در مبحث نخست با استفاده از رویکرد نظری سازه انگاری و با تأکید بر مفهوم ایران فرهنگی تلاش می شود جایگاه آیین نوروز به عنوان بستری برای همگرایی فرهنگی در کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران تبیین شود و در مبحث دوم هم پیشنهادها و راهکارهایی به منظور گسترش همکاری فرهنگی میان کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران بر اساس ظرفیت آیین نوروز ارائه خواهد شد.

پویایی و پیش بینی ناپذیری یکی از ویژگی های انکارناپذیر سیاست بین المللی است و همین مسئله در سیاست خارجی دولت ها نیز به وضوح قابل رؤیت است. در همین راستا شاید بتوان سیاست خارجی ژاپن را به عنوان یک نمونه از سیاست خارجی پویا و در حال تغییر مورداشاره قرارداد. شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم منجر به تحولات عظیم درصحنه سیاست خارجی این کشور شد و وضعیت امنیتی آن را به طور کامل تغییر داد. به مرورزمان و به ویژه بعد از جنگ سرد ما شاهد آن هستیم که سیاست امنیتی این کشور دچار فرازوفرودهای بسیاری شده و گاه رفتار متناقضی از خود نشان داده است؛ رفتاری که به تعبیر پیترکاتزنشین به «اسکیزوفرنی در سیاست خارجی» شباهت دارد. همین رفتار متناقض ژاپن باعث شده است که سیاست خارجی ژاپن به یک معما تبدیل شده و درک آن سخت شود. در این مقاله ابتدا تلاش می شود تا تغییرات طولانی مدت در سیاست خارجی ژاپن از دوره بعد جنگ جهانی دوم تا سال ۲۰۱8 میلادی بررسی و به این سؤال پاسخ داده شود که هویت امنیتی ژاپن از سال 1945 تاکنون (2018) چه فرایندی را طی کرده است؟ در راستای پاسخ به این سؤال دوره های سیاست خارجی ژاپن به سه دوره زمانی ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۰، ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۱ و ۲۰۰۱ تا 2018 تقسیم شده و استدلال می شود که در طی دوره پس از جنگ جهانی دوم ژاپن از یک دولت صلح طلب منفعل به یک دولت صلح طلب فعال تبدیل شده است. روش پژوهش پیش رو توصیفی –تحلیلی بوده و با تکیه بر منابع کتابخانه ای انجام می شود.

گفتمان های هویتی روسیه با فروپاشی اتحاد شوروی، در اطراف مرزهای این کشور با منطقه ای متشکل از دولت ها و مرزهای سرزمینی روبه رو شدند که پیش از این در قالب یک «ما» تعریف می شدند و اکنون باید به عنوان «آنها» باز تعریف شده و جایگاه آنها در پیوستار «خود- دیگری» روسیه مشخص می شد. این گفتمان ها در بازتعریف خود، بر دامنه ای از برداشت های مختلف از تداوم «ما بودگی» در دوران پساشوروی تا «دگرپنداری» و «غیریت سازی» از منطقه اوراسیا تأکید کرده اند. بسته به یکسان انگاری یا دگرپنداری هویتی، منطقه گرایی اوراسیایی در کلان گفتمان های هویتی روسیه (غرب گرایی، دولت گرایی و اوراسیاگرایی) بازنمایی های متفاوتی پیدا کرده و در نتیجه ترجیحات روسیه در این فرایند با چرخش های فروگذارانه و تأکیدگذارانه همراه شده است. این پژوهش در راستای علت یابی افت وخیزهای مشارکت روسیه در منطقه گرایی اوراسیایی، با کاربست نظریه «منطقه گرایی سازه انگارانه انتقادی»، بر این فرض تأکید دارد که «مناظره های هویتی در گفتمان های سیاست خارجی روسیه، علت چرخش های فروگذارانه و تأکیدگذارانه این کشور در ترجیح مشارکت در منطقه گرایی اوراسیایی بوده است».

راهروهای بین دولتی یکی از عرصه های رقابت بین قدرت های بزرگ هستند. از دیدگاهی واقع گرایانه می توان این راهروها را  شاهراه انتقال ثروت و قدرت دانست که افزون بر برتری های اقتصادی، به کشورهای واقع در مسیر، قدرت چانه زنی بیشتری می دهد. از این رو هر یک از قدرت های بزرگ راهروی مورد حمایت خود را در مناطق مختلف به ویژه برای اتصال آسیا و اروپا طراحی و ارائه کرده اند که برنامه تراسیکا و راهروی گاز جنوبی اتحادیه اروپا، جاده ابریشم جدید آمریکایی و خطوط لوله مورد حمایت این کشور و راهروی بین المللی شمال- جنوب روسیه در این زمینه قابل اشاره هستند. با توجه به تأثیر مستقیم این برنامه ها بر منافع ملی ایران و اهمیت شناخت دقیق این طرح ها، در این نوشتار اصول، هدف ها، اولویت ها، برنامه ها و اقدام های انجام شده یا برنامه ریزی شده در زمینه تلاش اتحادیه اروپا برای اتصال زیرساختی اروپا به حوزه دریای سیاه، دریای خزر و فراتر از آن تشریح شده و راهکارهایی هم برای پیشبرد منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در این حوزه ها ارائه شده است. پرسش اصلی که در این پژوهش به آن پاسخ داده خواهد شد این است که پیامدهای برنامه های اتحادیه اروپا در حوزه اتصال زیرساخت های حمل ونقل و انرژی خود به حوزه دریای سیاه و دریای خزر بر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ فرضیه پژوهش این است که منافع و تهدیدهایی به شکل هم زمان برای جمهوری اسلامی ایران پدید آمده است. یافته پژوهش این است که سیاست خارجی توسعه محور، مؤلفه تعیین کننده در این حوزه است. روش پژوهش نیز توصیفی- تحلیلی است.

امروزه دو مکتب فکری در حوزه مطالعات امنیتی وجود دارد: سنت گرایان که موضوع امنیت را فقط به مسائل امنیتی – سیاسی محدود می کنند و دوم گروهی که دیدگاهی موسعی از مفهوم امنیت دارند و بر این نظرند که امنیت در بخش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی هم وجود دارد. در این مقاله که به نقد و ارزیابی کتاب چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت اختصاص دارد،ضمن بررسی هر دو دیدگاه، علاوه بر اینکه تحلیل جامعی از مطالعات امنیتی ارائه می شود،دستور کار وسیع تری در این زمینه به دست می دهد. هدف مقاله حاضر معرفی و نقد مکتب امنیتی کپنهاگ در روابط بین الملل است و بر همین اساس مطالب آن به شش مبحث تقسیم می شود.در مبحث نخست مقاله معرفی کلی کتاب چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت انجام می پذیرد و زیست نامه نویسندگان کتاب که همان نمایندگان فکری مکتب کپنهاگ هستند به صورت اجمالی ارائه می شود. در مبحث دوم به نقد و تحلیل خاستگاه اثر پرداخته می شود،در مبحث سوم به نقد و ارزیابی شکلی اثر پرداخته می شود، در مبحث چهارم و پنجم به ترتیب نقد و ارزیابی محتوایی و روش شناختی اثر از منظر درونی ارائه می شود و مبحث ششم هم به نقد و ارزیابی محتوایی اثر به صورت خاص و مکتب کپنهاگ به صورت عام از منظر بیرونی اختصاص می یابد.

هدف این مقاله بررسی دلایل و روند افزایش روابط چین و کشورهای منطقه آمریکای لاتین در سال های ریاست جمهوری هو جینتائو است. درحالی که در دوره پیش از آن، توجه چین به گسترش روابط با کشورهای غربی بود، در دوره هو بسط روابط با کشورهای در حال توسعه به ویژه آمریکای لاتین بیشتر مورد توجه قرار گرفت. پرسش اصلی این مقاله این است که چرا سیاست خارجی چین در دوره ریاست جمهوری هو جینتائو (2012-2002) گسترش روابط با کشورهای آمریکای لاتین را مدنظر قرار داد؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که الزامات درونی، منطقه ای و بین المللی توسعه چین این کشور را متوجه مناطق مختلف کرده و از این جهت نمی توان فقط به تأثیر تغییر کادر رهبری در تغییر اولویت های سیاست خارجی چین قائل بود. ویژگی های سطح خرد همانند اصول مورد تأکید هو در عرصه داخلی و سیاست خارجی و تلاقی آنها با متغیرهای منطقه ای و بین المللی به تغییر جهت گیری در سیاست خارجی چین کمک کرده است.

بررسی الگوهای روابط کشورهای واقع در منطقه خلیج فارس از جمله مسائل مهمی است که بیانگر ساختار امنیتی این منطقه و نوع نگاه دولتمردان این کشورها نسبت به مسائل امنیتی محیط پیرامون خود است. وجود سطح بالایی از رقابت و تنش در روابط کشورهای این منطقه نشانهای از نگرانیهای شدید امنیتی همسایگان نسبت به یکدیگر و حاکم بودن فضای رقابتی بین آنهاست. بههمین دلیل بررسی الگوهای روابط این کشورها و زمینههای شکلگیری چنین الگویی از اهمیت بالایی در تحلیل ساختار این منطقه برخوردار است. در این مقاله سعی شده است بر پایه نظریه مجموعه امنیتی منطقهای بری بوزان این مساله مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین پرسشی که در این مقاله مطرح شده به این صورت است که؛ بر اساس نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای، چه الگوهای روابطی در زیرمجموعه امنیتی خلیج فارس وجود دارد؟ در پاسخ به این پرسش می توان گفت، به دلیل وجود شکافهای هویتی، اختلافات بر سر نفت، کشمکشها برای برتری جویی منطقه ای و حضور عامل مداخله گر خارجی (پوشش) شاهد تسلط الگوی رقابتی در روابط کشورهای این منطقه با یکدیگر هستیم.

International Transport Corridors and Interstate Pipelines are important sources of conflict and competition between major powers. From a Realistic point of view, they are not only economic Initiatives but also can be used as a political leverage for countries en route. So each major power has proposed its own preferred corridor. EU’s TRACECA Initiative and Southern Gas Corridor, United State’s New Silk Road and its support for pipelines like BTE, TCP, TAPI etc, Chinese OBOR Initiative and Russia's support for International North-South Corridor-INSC and various pipeline projects are obviously in line with this Realistic Approach. I.R. Iran due to its geopolitical situation potentially faces different choices, so it is important to exactly survey this initiatives and obstacles facing. After offering a very exact and comprehensive description of European supported Interstate Initiatives in Caspian Sea and Black sea, this article will evaluate the consequences of the resolution of nuclear issue between I. R. Iran and the West and continuation of Development Oriented Foreign Policy in terms of reducing obstacles facing these initiatives. The hypothesis is that the resolution of nuclear issue, termination of sanctions and continuation of development oriented Foreign Policy will considerably ease the obstacles that development of Southern Gas Corridor-SGC facing, but will not overshadow TRACECA’s status.

موقعیت ژئوپلیتیکی که جمهوری اسلامی ایران در آن قراردارد، به طور بالقوه این کشور را در مسیر راهروهای بین المللی انتقال نفت، گاز، کالا و مسافر قرارداده و با سیاست منزوی کردن ایران، این راهروها نیز دچار ناکارامدی های ساختاری شده اند. حل وفصل احتمالی مناقشه هسته ای ایران و غرب که نقطه عطفی در روابط ایران و جامعه بین المللی است، این پرسش را مطرح می کند که متعاقب کاهش قابل توجه بار امنیتی در روابط اروپا و ایران و استمرار و تقویت سیاست خارجی توسعه گرا از سوی ایران، چه تحولاتی در وضعیت پرچالش دو برنامه راهرو گاز جنوبی و راهرو تراسیکا به وجود خواهد آمد؟ یافته تحقیق این است که در میان مدت مهم ترین مانع ابتکار راهرو گاز جنوبی -مانع سیاسی- برداشته خواهد شد، اما راهرو تراسیکای اتحادیه اروپایی به دلیل موانع زیرساختی، تغییر عمده ای نخواهد کرد. نتیجه تحقیق این است که ایران با برنامه ریزی صحیح می تواند در راهرو گاز جنوبی حضور موثر داشته باشد و همچنین ذیل برنامه تراسیکا نیز از مزایایی بهره مند شود.

اتحادیة اروپا به دلیل ذخایر و تولید اندک از یک سو و مصرف بالا از سوی دیگر، به میزان زیادی به واردات نفت خام و گاز طبیعی وابسته است. تسلط روسیه بر منابع و مسیر های تأمین انرژی سبب ناخرسندی اروپا و تلاش این کشور ها برای تنوع بخشی به منابع تأمین انرژی از جمله کشور های بی نیاز از نفت و گاز آسیای مرکزی و قفقاز شده است. سؤال اصلی این نوشتار این است که چه عاملی سبب ارتقای جایگاه منطقة آسیای مرکزی و قفقاز در سیاست های اتحادیة اروپا شده است؟ در پاسخ، این فرضیه مطرح می شود که راهبرد کاهش وابستگی اروپا به نفت و گاز روسیه، سبب ارتقای جایگاه این منطقه در سیاست های اتحادیة اروپا شده است. روش گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای و اسنادی و همچنین استفاده از منابع اینترنتی است. نتایج مطالعات این نوشتار نشان می دهد که با تنوع خطوط انرژی به وسیلة اروپا، اهمیت و جایگاه کشور های آسیای مرکزی و قفقاز در سیاست خارجی اتحادیة اروپا نه تنها افزایش یافته بلکه سبب نگرانی روسیه شده است؛ زیرا انرژی نقش مهمی را در توسعة اقتصادی روسیه بازی می کند و این کشور به درآمد فروش آن به اروپا نیاز دارد.

هدف اصلی مقاله، بررسی اقدام های سازمان ملل متحد برای مقابله با تروریسم بین المللی با توجه به تحولات پس از جنگ سرد است؛ بنابراین در این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شده است که سازمان ملل متحد چه اقدام های عملی مؤثری برای مقابله با تروریسم بین المللی انجام داده و آیا در این زمینه موفق بوده است یا خیر. به منظور پاسخ به این پرسش، مطالب به چهار مبحث تقسیم شده است. در مبحث نخست، تحولات تروریسم پس از جنگ سرد و ویژگی های جدید آن بررسی شده است. در مبحث دوم، اقدام های سازمان ملل متحد برای برخورد و مقابله با آن تحولات بیان شده و در مبحث سوم، موفقیت یا ناکامی این اقدام ها بررسی شده است. مبحث چهارم نیز به چالش های پیش روی سازمان ملل در زمینه مقابله با تروریسم اختصاص یافته است.

نوروز یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران باستان و یکی از آیین های برجسته در زمینه فرهنگ مشترک و عاملی برای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای حوزه تمدنی ایران محسوب می شود. این آیین علاوه بر ایران در دیگر کشورهای حوزه تمدن ایرانی از جمله آسیای مرکزی، قفقاز، کشورهای هم جوار ایران در غرب و شرق مثل عراق، ترکیه، افغانستان، کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، پاکستان و حتی مناطق دیگر ازجمله بالکان و شبه قاره هم جشن گرفته می شود. بررسی دقیق آیین نوروز در میان کشورهای حوزه تمدنی ایران نشان می دهد که برخی از سنت ها و آداب و رسوم نوروزی در کشورهای حوزه تمدنی ایران مشترک است و در عین حال در برخی آداب و رسوم نوروزی تفاوت هایی دیده می شود. بنابراین هدف اصلی مقاله بررسی تفاوت های آداب و رسوم نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران و واکاوی علل و زمینه های این تفاوت هاست. به همین منظور پرسش اصلی که مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی مقایسه ای به آن پاسخ می دهد این است که سنت ها وآداب و رسوم نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند و مهم ترین علل ظهور این تفاوت های آیینی چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که تفاوت های آیین نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران، در زمینه های سبزه رویاندن، برپایی دسته های نوروزی، دید و بازدیدهای نوروزی و مراسم سیزده بدر است و سه مؤلفه نظام های سیاسی متفاوت در کشورهای حوزه تمدنی ایران، سابقه مستمعره بودن برخی از این کشورها و وجود برخی تفاوت های فرهنگی دینی عوامل بر شکل گیری این تفاوت ها هستند.

هدف از نگارش این مقاله بررسی موازنه قدرت رخ داده در آسیا در پرتو رقابت های هند و پاکستان است. هند و پاکستان از زمان استقلال تاکنون، به دلیل پیشینه مشترک، نوعی گریز و منازعه نسبت به یکدیگر داشته اند. آن گونه که پس از آزمایش هسته ای ١٩٧٤ هند، پاکستان به دنبال حفظ موازنه دفاعی خود با این کشور برآمد. در دهه ١٩٩٠ نیز دو کشور برای حفظ موازنه قدرت در مقابل یکدیگر، به یک بازدارندگی هسته ای دست پیدا کردند و قاعده بازی قدرت در روابط دو کشور تبدیل به حاصل جمع جبری صفری شد. با تحولات و حوادثی که از دهه اول قرن ٢١ رخ داده است، از جمله کشته شدن بن لادن، تیرگی روابط پاکستان و امریکا، مبارزه با تروریسم، همکاری های هسته ای و امنیتی هند-امریکا و تاثیر این تحولات بر روابط کشورهای منطقه جنوب آسیا با یکدیگر و با قدرت های خارج از منطقه این پرسش قابل طرح است که چشم انداز موازنه قدرت در روابط دو کشور هند و پاکستان به کدام سو سیر خواهد کرد؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که با توجه به حاکم بودن ژئوپلتیک بحران بر روابط هند و پاکستان در منطقه جنوب آسیا هر یک از دو کشور هند و پاکستان سعی دارد به نوعی موازنه قدرت در مقابل دیگری مبادرت ورزد، با اتحاد و ائتلاف با دیگر کشورهای خارج از منطقه جنوب آسیا موازنه را به نفع خود تغییر دهد و به نوعی با کشورهای فرامنطقه ای وارد مناسبات و اتحاد استراتژیک شود. شایان ذکر است برای بررسی فرضیه مذکور از روش آینده پژوهانه و با استفاده از تکنیک گذشته نگری استفاده خواهد شد.

در پایان عوامل مؤثر در تداوم همکاری آسه آن +3 به منظور تحقق منطقه گرایی در کل منطقه شرق آسیا ارائه می شود. روش مورد استفاده در این تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی است.در پایان جنگ سرد و با گسترش جهانی شدن، منطقه گرایی نوین در دو دهه اخیر به یکی از اصلی ترین موضوع های رشته های اقتصاد بین الملل، روابط بین الملل و اقتصاد سیاسی بین المللی تبدیل شده است. اینک نوعی دیالکتیک جهانی شدن و منطقه گرایی در سیاست بین الملل آمده است. منطقه جنوب شرق آسیا هم از مناطقی است که اگرچه منطقه گرایی در آن به دوران جنگ سرد و به صورت مشخص شکل گیری اتحادیه ملت های جنوب شرق آسیا (آسه آن) در سال 1967 برمی گردد، اما از دهه 1990 موضوع منطقه گرایی در آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شده است. این روند را می توان در قالب ترتیبات و سازمان های منطقه ای در این منطقه مشاهده کرد. به عنوان نمونه با رخدادن بحران مالی در سال 1997، تلاش هایی در جهت گسترش همکاری میان کشورهای عضو آسه آن و سه کشور واقع در منطقه شمال شرق آسیا یعنی چین، ژاپن و کره جنوبی آغاز شده است که طرح آسه آن + 3 ( آسه آن + کره جنوبی، ژاپن و چین) از مهم ترین نمودهای آن محسوب می شود. با برطرف شدن بحران مالی همکاری میان اعضای آسه آن و سه کشور یادشده علاوه بر اینکه در حوزه اقتصادی و تجاری گسترش یافته است، به حوزه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نیز تسری یافته است. به گونه ای که در نشست سران آسه آن در سال 2003 در بالی- اندونزی، مقرر شد تا سال 2020 جامعه آسه آن در سه حوزه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی- اجتماعی با تعمیق همکاری با سه کشور ژاپن، چین و کره جنوبی عملی شود. سؤال اصلی مقاله این است که تا چه اندازه می توان به تحقق منطقه گرایی در منطقه شرق آسیا امیدوار بود؟ سؤال های فرعی مطرح شده در این مقاله هم عبارتند از:چه رابطه ای بین دو پدیده جهانی شدن و منطقه گرایی وجود دارد؟ مهم ترین نمود منطقه گرایی در شرق آسیا چیست و چه زمینه ها و عواملی سبب شکل گیری آن شده اند؟ برای پاسخ به پرسش های مورد اشاره، این مقاله از چهار بخش تشکیل شده است. در بخش نخست ویژگی های منطقه گرایی نوین و تفاوت های آن با منطقه گرایی قدیم مورد بررسی قرار می گیرد. سپس رابطه میان دو پدیده جهانی شدن و منطقه گرایی نوین بررسی می شود. در بخش سوم زمینه ها و عوامل مؤثر بر شکل گیری آسه آن + 3 مطرح می شود.

هدف اصلی مقاله، پرداختن به فعالیت صورت گرفته توسط آسه آن در خصوص تغییر اقلیم است. بنابراین تلاش می شود با روشی توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که آسه آن به عنوان سازمان منطقه ای جنوب شرق آسیا چه اقدام های عملی مؤثری را درخصوص پدیده تغییر اقلیم انجام داده است؟ به منظور پاسخ به پرسش اصلی مقاله، مطالب در پنج مبحث ارائه می شود. در مبحث نخست، موضوع بازنگری در مقوله امنیت در حوزه روابط بین الملل و تعریف گسترده تر از این مفهوم ارائه می شود. در مبحث دوم، موضوع امنیت زیست محیطی به عنوان یکی از محورهای امنیت در روابط بین الملل بررسی می شود. در مبحث سوم، موضوع تغییر اقلیم به عنوان یک تهدید برای امنیت زیست محیطی مورد بررسی قرار می گیرد. در مبحث چهارم، مخاطرات ناشی از تغییر اقلیم در منطقه جنوب شرق آسیا مورد توجه قرار می گیرد و در مبحث پنجم، اقدام های صورت گرفته توسط آسه آن درخصوص تغییر اقلیم در قالب دو دسته اقدام های سیاست گذاری هنجاری و توسعه نهادی و سازمانی ارائه می شود.

شرایط به شدت متحول دوران پس از جنگ سرد با شاخصه وابستگی متقابل و جهانی شدن، ضمن گستراندن حوزه های موضوعی روابط میان کشورها، کنش گران متعددی را در عرصه سیاست خارجی به تکاپو واداشته است. نوشتار حاضر با هدف بررسی روابط ایران و چین، در این بستر متحول و در دوران بعد از انقلاب اسلامی به ویژه در دو دهه اخیر، با اذعان به شاخصه نوسان در روابط دوجانبه و درنظر گرفتن این سؤال که با وجود بنیان های راهبردی مستعدّ همکاری فراگیر در نزد دو طرف، مهم ترین موانع و چالش های فراروی اتحاد استراتژیک میان چین و جمهوری اسلامی ایران کدام اند، بر این اعتقاد است که عواملی چون تنش های ساختاری، لابی رقبای منطقه ای، انتظارات متفاوت و نقش آمریکا مانع از تحقق همکارهای فراگیر میان دو طرف شده است. بررسی نوسان روابط، بنیان های راهبردی زمینه ساز همکاری مشترک و در نهایت موانع فراروی تحقق همکاری فراگیر مهم ترین بخش های نوشتار حاضر است.  

گام نهادن همزمان چین و کشورهای جنوب شرق آسیا در مسیر رشد و توسعه اقتصادی در سال های اخیر آنها را ناگزیر از تعامل و همکاری کرده است. با این حال و با وجود پیوندهای اقتصادی و مشابهت های نسبی ارزشی و نیز مجاورت جغرافیایی، چالش «تصور تهدید» از چین در میان کشورهای پیرامونی عملاًَ به مثابه مانعی در برابر گسترش همکاری های فراگیر بوده است. این نوشتار با هدف درک و واکاوی ریشه های تکوین و تداوم «تصور تهدید» از چین در میان کشورهای جنوب شرق آسیا ضمن بررسی روندهای روابط دو جانبه به ویژه در سال های بعد از جنگ سرد اختلافات مرزی، تفاوت های ایدئولوژیک و زمینه های اقتصادی را عامل تکوین «تصور تهدید» دانسته و در ادامه به پاسخ ها و رویکردهایی اشاره می کند که از طریق آنها چین سعی در کمرنگ کردن این تصور داشته است.

رویکرد سازه انگاری از ابتدای دهه 1990 میلادی به دنبال ناکامی نظریه های خردگرایانه حاکم بر روابط بین الملل به ویژه واقع گرایی که تنها بر منافع مادی و قدرت تأکید دارند، برای تحلیل سیاست بین الملل و سیاست خارجی مطرح شده و طی یک دهه گذشته به یکی از رویکردهای عمده در حوزه سیاست بین الملل و سیاست خارجی تبدیل شده است. مهم ترین گزاره های این رویکرد عبارتند از اهمیت ساختارهای هنجاری و فکری در کنار ساختارهای مادی، اهمیت هنجارهای بین المللی و داخلی در شکل بخشیدن به هویت دولت ها و اینکه منافع بر اساس هویت ها شکل می گیرد و رفتار سیاست خارجی کنشگران را تعیین می کند. با توجه به تأکید محوری دولت نهم بر موضوع عدالت، این دولت با عنوان دوران اصول گرای عدالت محور روی کار آمد. در این دولت شاهد اهمیت اصولی مانند بازگشت به آرمان های اولیه انقلاب اسلامی (با ابعادی انقلابی، اسلامی و فراملی)، حمایت از جنبش های آزادی بخش و انقلابی، عدالت طلبی و... هستیم. در همین راستا این پرسش به ذهن متبادر می شود که تا چه اندازه می توان از رویکرد سازه انگاری برای تحلیل سیاست خارجی دولت نهم استفاده کرد؟

هدف اصلی این مقاله تشریح چالش های منطقه ای فراروی تحقق دکترین ظهور مسالمت آمیز چین با تأکید بر معضلات ژئوپلیتیکی است. اعلام دکترین ظهور مسالمت آمیز در سال 2003 به مثابه راهبرد کلان سیاست خارجی چین با هدف از بین بردن «تصور تهدید» و ایجاد ثبات منطقه ای که پیش نیاز رشد و توسعه اقتصادی چین است، محور اصلی فعالیت های دیپلماتیک چین در آغاز هزاره جدید می باشد. این نوشتار با طرح این مسئله که چرا چالش های ژئوپلیتیک در سطح منطقه شرق آسیا مهم ترین مانع در برابر تحقق دکترین ظهور مسالمت آمیز و اهداف آن است با استفاده از روش تبیینی ـ تحلیلی، بر این نظر است که برخلاف چالش های ژئواکونومیک و ژئوکالچر که پاسخ چین برای مدیریت آنها مؤثر بوده، حوزه ژئوپلیتیک به لحاظ پیچیدگی و ارتباط با سیاست قدرت واجد بیشترین ظرفیت برای تقویت «تصور تهدید» از چین نزد کشورهای منطقه می باشد. تشریح «تصور تهدید» و دکترین ظهور مسالمت آمیز و اشاره به چالش های فراروی تحقق این دکترین به ویژه در حوزه ژئوپلیتیک، بخش های اصلی این نوشتار است.