بازنمایی مسئله آب ایران در روزنامه ها؛ تحلیل محتوای روزنامه های ایران، شرق، دنیای اقتصاد، و کیهان؛ از سال 1391 تا 1397 (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در حال حاضر، برداشت آب در ایران بیش از ظرفیت منابع تجدید پذیر است. افزون بر این، شاهد کاهش آب های سطحی و زیرزمینی هستیم، اما به نظر می رسد مسئله آب، چنان که باید، در جامعه درک نشده است و فهم مشترکی از آن وجود ندارد. رسانه، نهادی است که می تواند در این زمینه نقش مهمی ایفا کند. در چند سال گذشته، با جدی تر شدن مسئله آب و آشکارتر شدن پیامدهای آن، توجه رسانه ها به این موضوع افزایش یافته است، اما چگونگی تصویری که رسانه ها از مسئله آب برساخته اند، نامشخص است. هدف این پژوهش، شناخت بازنمایی مسئله آب ایران در روزنامه های سراسری است. برای دستیابی به این اهداف، با به کارگیری روش تحلیل محتوای کمی و کیفی، مطالب چهار روزنامه سراسری را طی هفت سال (از 1/1/1391 تا 29/12/1397) بررسی کرده ایم. براساس نتایج به دست آمده، عوامل طبیعی، برجسته ترین علت مسئله آب قلمداد شده اند و دیدگاه مسئولان، بیشتر از دیدگاه مردم برجسته شده است. به عبارت روشن تر، مطالب منتشرشده با دیدگاه های دولتی هماهنگ است. «بحران»، «کم آبی»، و «خشکسالی» برجسته ترین واژگان عنوان های روزنامه های موردبررسی بوده اند. این واژه ها، مسئولیت را از دوش مردم و مسئولانی که خواه ناخواه، وضع فعلی را ایجاد کرده اند، برمی دارد و آن را به طبیعت ارجاع می دهد. در مطالب این روزنامه ها، آب، به عنوان مسئله ای برجسته شده است که در درجه نخست، دولت باید آن را حل کند و نقش مردم به صرفه جویی محدود شده است؛ درحالی که حکمرانی خوب، نیازمند مشارکت بیشتر جامعه مدنی در تصمیم گیری ها است. افزون براین، روزنامه های موردبررسی، آینده نگر نیستند و تا حد زیادی از بررسی پیامدهای مسئله چشم پوشیده اند.