تبیین رویکرد جامعه شناختی-هویتی شکل گیری خشونت های تروریستی با تأکید بر آرای جان برتون (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

با شدت گرفتن عملیات خشونت بار تروریستی در جهان، در زمینه علل ساختاری شکل دهنده تروریسم، تحقیقات آکادمیک بسیاری صورت گرفته است. برخی محققان، متغیرهای مادی را در افزایش امکان تروریسم  بررسی کرده و نشان داده اند که با بهبود شرایط محیط اجتماعی-اقتصادی، می توان امکان شکل گیری تروریسم را کاهش داد. گروهی دیگر از محققان نیز نشان داده اند حتی با افزایش هزینه های مادی فرصت استفاده از تروریسم و بهبود زمینه های ساختاری نیز مواردی را می توان یافت که تروریسم به تداوم خویش ادامه داده است. این محققان معتقدند متغیرهای مادی تنها زمینه فعال کردن تروریسم نیستند و باید متغیرهای ایدئولوژیک و روانی، زیست فرهنگی - هویتی را نیز لحاظ کرد. پدیده تروریسم دلایل پیچیده و متنوعی دارد و نمی توان علل و ریشه های آن را در یک حوزه به خصوص جست وجو کرد. در این مقاله با دیدگاهی توصیفی-تحلیلی پس از معرفی و نقد رویکردهای روان شناختی، رفتارگرایی عقلانی، رویکرد جامعه شناختی در حوزه هویت، به عنوان چارچوبی نظری برای فهم دلایل شکل گیری گروه های تروریستی در جهان کنونی معرفی می شود. این چارچوب نظری می تواند محققان را در تبیین شکل گیری گروه های تروریستی به خصوص در منطقه خاورمیانه یاری رساند. این مقاله با شیوه ای کتابخانه ای، بر این فرض استوار است که تروریسم کنونی در خاورمیانه متأثر از عوامل و محرومیت های هویتی است. رویکرد جامعه شناختی تروریسم به عنوان راهکار فهم هویتی تروریسم، علل شکل گیری این پدیده را در نیازهای هویتی معرفی می کند که با ارجاع به آرای جان برتون، این عوامل تبیین می شود. با توجه به افزایش خشونت های تروریستی، ضرورت فهم هویتی این خشونت ها در محیط آکادمیک کشور بیش از پیش اهمیت یافته است.