مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱۶۱.
۱۶۲.
۱۶۳.
۱۶۴.
۱۶۵.
۱۶۶.
۱۶۷.
۱۶۸.
۱۶۹.
۱۷۰.
۱۷۱.
۱۷۲.
۱۷۳.
۱۷۴.
۱۷۵.
۱۷۶.
۱۷۷.
۱۷۸.
۱۷۹.
۱۸۰.
امام رضا (ع)
منبع:
رهیافت فرهنگ دینی سال دوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۵
37 - 53
حوزههای تخصصی:
تبلیغ نقش مهمی در معرفی، نشر و حفظ هر مکتب داشته ضامن استمرار اصول و مبانی هر مکتب و پیروان آن است. هدف از پژوهش حاضر آن است که ضمن بیان ضرورت تبلیغ، نقش ویژگی های مناسب مبلغ را در توفیق او بیان کند. مبلغ باید این ویژگی ها را به تأسی از اهل بیت (ع) دارا باشد. ازجمله نتایج این پژوهش که به روش توصیفی و تحلیلی انجام یافته آن است که دلایل چندی ضرورت تبلیغ و معرفی چهره حقیقی اسلام را ایجاب می کنند، ازجمله: 1- تهاجم فرهنگی که سبک زندگی اسلامی را نشانه گرفته است. 2- توطئه قدرت های بزرگ برای نشان دادن چهره هولناک از اسلام و ایجاد اسلام هراسی 3- ظهور گروه های تندرو و خشن که چهره رحمانی اسلامی را مخدوش نموده اند؛ ازاین رو مسلمانان دنیا باید ضمن پرهیز از اختلافات، با رفتار و گفتار مناسب خود در تبلیغ باورهای دینی بکوشند. لازمه موفقیت در تبلیغ دارا بودن ویژگی های لازم و استفاده از روش های مناسب است، درصورتی که ویژگی ها و شرایط لازم تبلیغ وجود نداشته باشند، تبلیغ اثر معکوس داشته آثار زیان باری برجای می گذارد، با توجه به آن که پیامبران و ائمه (ع)، ازجمله امام رضا (ع) کار تبلیغ می کرده اند، ویژگی های ایشان و روش هایی که برای تبلیغ استفاده نموده اند، بسیار مفید و راهگشا است. گفتگو در تبلیغ نقش مهمی ایفا می کند و در صورت رعایت اصول و شرایط لازم، گفتگو می تواند جلو بسیاری از خشونت ها و خونریزی ها را بگیرد.
واکاوی درون مایه شعر رضوی در سروده های شاعران معاصر ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ ایلام دوره ۲۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۴ و ۶۵
178 - 198
حوزههای تخصصی:
از مهمترین درون مایه های شعر آیینی ایلام پرداختن به مدح و منقبت ائمه اطهار (علیهم السلام) است. بسیاری از شاعران معاصر ایلامی به سبب گرایش به مذهب تشیع، همواره عشق و ارادت خود را به معصومین (علیهم السلام) در لابه لای اشعارشان به زیبایی منعکس کرده اند. در این میان عرض ارادت و اظهار ادب به پیشگاه امام هشتم (ع) نمود چشمگیری داشته است. شاعران رضوی سرای ایلامی بارگاه نورانی آن امام همام را ملجأ آلام درونی خود یافته و با دیدی نوستالژیک از آن یاد کرده اند. گاه آن حضرت را به شفاعت خوانده و گاه آرزوی زیارت آستانش را در دل نشانده اند، گاه در غم شهادتش نالیده و گاه از فرخندگی میلادش به خود بالیده اند و بدین گونه در اثبات حقانیت و ولایت و بیان ارزش های والای امام، شعر خود را به زیور مدح ایشان آراسته اند. در این مقاله نگاه این شاعران به آن امام همام با بررسی هفده مجموعه شعری به شیوه توصیفی- تحلیلی واکاوی شد. از یافته های تحقیق حاضر آن است که مهمترین شاخصه شعری در بیان مضامین رضوی در شعر شاعران ایلامی وجود بعد نوستالوژیک است که توانسته است اشتیاق شاعران به زیارت امام و غم دوری و غربت از آستان مقدس آن حضرت را به خوبی تداعی کند.
اهداف و شیوه های مناظرات امام رضا علیه السلام و مأمون در مسئله امامت(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۶
96 - 121
حوزههای تخصصی:
در میان روایات کلامی امام رضا(ع)، چهار مناظره در موضوع امامت (با حذف موارد تکراری و با توجه به تعریف خاص مناظره و تفاوت آن با احتجاج)، گزارش شده است که اهداف و شیوه ها و نتایجی خاص را در بردارد. در برخی کتاب های روایی، دو مناظره نیز میان مامون و علمای عامه در موضوع امامت، گزارش شده است که با توجه به انگیزههای مامون از برپایی جلسات مناظره، جای بحث و گفتگوی بسیار دارد.مناظرات امام رضا(ع) بر اساس روشهای گفتمان قرآنی، در اصول و غایت، تفاوتهای بنیادین با شیوه مناظره علم منطق دارد. و در میان انواع صورتهای گفتمان، تنها منطبق بر نوع گفتمان قرآن با هدف هدایت انسان است. در این پژوهش، این اهداف و شیوه ها در مناظرات امام رضا(ع) تا حدی واکاوی شده و در کنار آن به بخشی از اهداف و شیوه های مامون در مناظره با علمای عامه نیز پرداخته شده است.
تبیین علم پیشین الهی به ذات در روایت عمران صابی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۹
9 - 34
حوزههای تخصصی:
یکی از مباحث مهم در حوزه اسماء و صفات الهی، اثبات علم پیشین الهی به ذات قبل از ایجاد ممکنات است. ظاهر روایت عمران صابی از امام رضا (ع) نیاز خداوند به چنین علمی را منتفی دانسته و این سبب ناسازگاری با روایات مثبت مطلق علم الهی، ازجمله حدیث دیگر از امام رضا (ع) شده است. شارحان این حدیث از میان محدثان، فلاسفه و عرفا در تبیین و حلّ این ناسازگاری اختلاف نظر دارند. علامه مجلسی چهار توجیه ذکر می کند که همه آنها قابل نقد است. قاضی سعید قمی ظاهر حدیث را می پذیرد و آن را حمل بر مقام احدیت می کندکه این دیدگاه نیز با روایات مثبت صفات ذاتی سازگاری ندارد. علامه جعفری فقط از اصل «هوهویت» در توجیه روایت استفاده می کند و حمل روایت بر علم حضوری را نمی پذیرد. در این میان، دیدگاه ملاصدرا که بر اساس علم حضوری و قاعده «هوهویت» بنا شده، در حلّ این تعارض، با روایت امام رضا (ع) سازگارتر دانسته شده است.
تحلیل نشانه معناشناسانه نظام گفتمان امام رضا (علیه السلام) (پژوهش موردی: دعای طلب باران)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۹
35 - 58
حوزههای تخصصی:
نشانه معناشناسی از جمله ابزارهای ارزیابی چگونگی تولید و دریافت معنا در تحلیل گفتمان است. این دانش نوین با پشت سرنهادن نشانه شناسی کلاسیک، مجال را برای بروز نشانه ها با مدلول های نو در مسیری استعلایی فراهم می آورد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و به منظور بررسی نشانه معناشناسانه گفتمان امام رضا(ع)، «دعای طلب باران» برای بررسی انتخاب شده است. این دعا به دلیل داشتن ماهیت گفتمان روایی، حاوی شَوِش ها و کُنِش های متعدد و ارزش محور است و از این لحاظ برای بررسی نشانه معناشناسانه نظام های حاکم در آن شایسته توجه است. امام رضا (ع) به عنوان وارث و پرچمدار امامت، مانند سایر ائمه (ع) وظیفه انتقال و ترویج مفهوم امامت را بر دوش می کشد. ایشان برای تحقق این مهم از روش های متعددی به طور واضح و پنهان بهره می گیرند اما در مواجهه با مأمون مانند برخی ائمه (ع)، شیوه تقیّه را برمی گزینند و القای غیرمستقیم آموزه های مورد نظر خود یعنی هژمونی امامت از طریق «دعای باران» را انتخاب می کنند. این پژوهش چگونگی رقم خوردن هژمونی مطلوب امام رضا (ع) یعنی ابلاغ و ترویج امامت فراخور زمان را نشان می دهد. برای شناساندن این هژمونی نیازمند ابزاری هستیم که با کنکاش انواع گفتمان، ما را با پاسخی مناسب مواجه کند. نشانه معناشناسی به عنوان ابزاری دقیق می تواند ما را در تحقق این مهم یاری کند. در این جستار، انواع نظام های گفتمانی از قبیل نظام کنشی، نظام عاطفی و نظام تنشی و شگردهای پردازش مفهوم، انتقال پیام و ارتباط با مخاطب در متن «دعای باران» ارزیابی و نشان داده شده است که امام رضا (ع) از نظام های گفتمان چگونه بهره می گیرد و به تبیین حقانیت ولایت خود و خاندان مطهرشان می پردازد و گفتمان ولایت را هژمونیک می نماید.
بازخوانی سبک زندگی امام رضا (علیه السلام) با رویکرد روان شناختی اریکسون(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۹
59 - 94
حوزههای تخصصی:
سبک زندگی امام رضا (علیه السلام)که از موضوعات پربسامد پژوهش های کنونی است، بیشتر با جنبه های خانوادگی، اجتماعی، کلامی و تربیت دینی عجین بوده و از رویکردهای روان شناختی و روش های متناسب آن بهره ای نداشته است تا بتواند تندیس جامع تری از شخصیت متعالی ایشان ترسیم کند؛ آنها با انگیزه های فرزانگی، جایگاه عاطفی معنوی و امتیازهای ایشان در میان ائمه (علیهم السلام)، احیاء و تبیین فرهنگ رضوی و رأفت حسی نشر یافته اند. پژوهش حاضر می کوشد تا از پژوهش های سبک زندگی رضوی تحلیلی روان شناختی بر اساس دیدگاه «گستره عمر» اریکسون ارائه دهد. نخستین هدف نگارش نهادینه کردن جوهره سبک زندگی رضوی در ظهورات فردی و اجتماعی، دوم؛ نمایش، طبقه بندی و ارتقای دینی عمومی در سطوح فرهنگ عملی و نظری و سوم، تحلیل روان شناختی نتایج پژوهش است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای اسنادی و با رویکرد کیفی و روش تحلیل روانی تاریخی اریکسون پژوهش صورت گرفته، بعد از استخراج مؤلفه های اجتماعی فرهنگی و فردی تحلیل شخصیت اریکسون، ویژگی های سبک زندگی امام رضا (علیه السلام) از اسناد برساخته و مطابق مؤلفه های یادشده دسته بندی شدند. حاصل پژوهش این است که مصادیق هویت ایشان بازتاب باورها، ارزش ها و دانش های کاربردی و نمادهای رفتار عملی بوده و اساس هویت های دینی، معنوی، اخلاقی اجتماعی و ذهنی است و قابلیت الگوپذیری همگانی دارد.
مضامین کاشی نگاره های دوره قاجار در حرم مطهر رضوی (مطالعه تطبیقی کاشی نگاره معجزه حمله شیران به حمیدبن مهران با تصاویر چاپ سنگی)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۹
95 - 134
حوزههای تخصصی:
کاشیکاری یکی از شیوه های نقش پردازی آرمان گرایانه در تزئینات معماری ایران است، که پیشینه تاریخی آن به قبل از اسلام باز می گردد. هنر کاشیکاری در قرون اولیه اسلامی در ایران به دلیل افزایش ساخت بناهای مذهبی، به صورت تزئینات در مجموعه های مذهبی نمایان می شود. روند رشد و توسعه حرم مطهر در سراسر تاریخ اسلام و در طول حیات حکومت های اسلامی ادامه داشته است. از این رو، نوع معماری و متعلقات آن از جمله کاشیکاری ، در طول تاریخ و دوره های ایلخانی، تیموری، صفوی، قاجار و معاصر به سبک ها و روش های مختلفی انجام شده است. در دوره قاجار تحولات بسیاری در هنر و معماری به ویژه در تزئینات بناها روی داد. در این دوران نقشینه کردن دیوار ابنیه جلوه ای نوین یافت. کاشی نگاران این عصر در نقش پردازی، عکاسی، مرسولات پستی، اسلوب های غربی، سنت های کهن نگارگری، و همچنین کتاب های ادبی، تاریخی، مذهبی و تصاویر چاپ سنگی را منبع الهام قرار داده اند. هدف اصلی این مقاله آشنایی با کاشی نگاره های دوره قاجار در حرم مطهر و تطبیق کاشی نگاره معجزه حمله شیران به حمیدبن مهران بر پیشانی ایوان شرقی صحن عتیق با تصاویر چاپ سنگی مشابه آن است. سؤال این است که کاشی نگاره های دوره قاجار در حرم مطهر رضوی شامل چه مضامینی می شوند؟ آیا می توان کاشی نگاره معجزه امام رضا (علیه السلام) در مجلس مأمون (حمله شیران به حمیدبن مهران) را متأثر از تصاویر چاپ سنگی مشابه دانست؟ در صورت تأثیرپذیری این کاشی نگاره از تصاویر چاپ سنگی، این تأثیرها چه مواردی را شامل می شود و با اثر کدام هنرمند تصویرساز مطابقت بیشتری دارد؟ مطالب و تصاویر پژوهش به روش میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده و با رویکرد توصیفی و تحلیلی همراه با تفسیر تصویرها و تطبیق آن ها نگارش یافته است.
واکاوی رهاوردهای غائی مناظرات رضوی و کاربست آنها در عصر حاضر(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۹
135 - 161
حوزههای تخصصی:
مناظرات امام رضا (علیه السلام) با گروه های مختلف در موضوعات گوناگون، گنجینه ای از معارف رضوی است که از عالم آل محمد (صلی الله علیه وآله) به یادگار مانده است. در این مناظرات، مباحث مختلف از معارف دین اسلام بیان گردیده که پاس خ به شبهات و سؤالات و روشنگری در مسائل دینی از مباحث مهمّ مورد بحث در این گفتمان ها بوده است. توجه به اهداف امام (علیه السلام) از این مناظرات و نتایج این گفتگوها حایز اهمیت است زیرا علاوه بر تبیین و تشریح معارف رضوی، چیدمان مناظره مطلوب و خداپسندانه در هر عصری را نیز ترسیم می نماید. بر همین اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی غایت شناسانه، مناظرات رضوی را بررسی و در ابعاد دینی، اجتماعی و سیاسی به رهاوردها و نتایج این مناظرات اشاره کرده است. نتیجه آنکه، امام(علیه السلام) در این مناظرات اهدافی را دنبال می کردند که مهم ترین آنها عبارتند از: هدایتِ افراد مناظره کننده، تبیین معارف دین، شبهه زدایی از معارف دین، تبیین جایگاه و مقام اهل بیت (علیهم السلام) و فرهنگ سازی مناظره مطلوب در جامعه. کاربست این اهداف و رهاوردها در عصر حاضر دو نتیجه مهم به دنبال خواهد داشت: نخست، به ترویج و تبلیغ معارف دین و پاسخگویی به شبهات در قالب مناظره کمک می کند. دوم، توجه به این اهداف و رویکردها و به کارگیری آنها، فرهنگ سازی مناظره مطلوب و نتیجه بخش در سطوح مختلف جامعه از ابعاد دینی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.
بررسی تطبیقی مضامین رضوی در شعر «خوشدل تهرانی» و «محمدحسین الغروی الاصفهانی»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۹
163 - 191
حوزههای تخصصی:
شعر آیینی یکی از گونه ها ی شعر تعلیمی است که پیشینه ای کهن در ادبیّات دارد. جایگاه والای امام رضا (علیه السلام) در میان شیعیان و به ویژه حضور ایشان در ایران، سبب شده است که شاعرانِ هر گوشه از این دیار با سرایش مدیحه ها و مرثیه های زیبا، آثاری ارزشمند بیافرینند و گام های بزرگی در غنای ادبیّات دینی بردارند. در این میان، «محمدحسین غروی اصفهانی» و «خوشدل تهرانی» نمونه هایی بارز از شاعران خوش ذوقی هستند که غالب اشعار آنان را مدح و ستایش اهل بیت (علیه السلام) تشکیل می دهد. در این پژوهش، نخست بنا بر جایگاه و رسالت ادبیّات تطبیقی، بر بنیان دیدگاه های مکتب آمریکایی، که تأکید بر مطالعات زیباشناختی، میان رشته ای و بینافرهنگی از ویژگی های برجسته این نظریه است، پیش رفته و سپس به روش توصیفی تحلیلی، با استناد به شواهدی از اشعار این دو شاعر، با هدف بررسی تطبیقی مضامین رضوی به مدایح و مراثی ایشان پرداخته شده است. یافته های این پژوهش بیانگر آن است که دو شاعر در مباحثی چون بیان فضایل اخلاقی امام (علیه السلام)، حکمت و علم، منزلت و فضیلت های امام (علیه السلام)، ولایت، وجه تسمیه امام، کرامت بارگاه مطهر امام، حوادث تاریخی زندگی امام (علیه السلام)، نماز باران و حدیث سلسله الذهب، ضامن آهو، شوق زیارت، شفاعت و... دارای شباهت و وجوه تفاوتی هستند. نتایج حاکی از آن است که اشعار رضوی خوشدل تهرانی به سبب تصاویر ادبی زیبا و مضامین متنوّع آن، نمود برجسته تری نسبت به شعر غروی اصفهانی دارد و تأثیر بیشتری بر مخاطب گذاشته است هرچند در شعر غروی نیز مضامین بدیع زیبایی به چشم می خورد.
کاربست نظریه جامعه شناسی تاریخی اسکاچپول برآثار حضور امام رضا (ع) در ایران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزههای تخصصی:
این پژوهش با هدف تبیین تأثیرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حضور امام رضا (ع) در ایران انجام گرفته است. تهجیر امام رضا (ع) به ایران و حضور روشنگرانه و نواندیشانه دینی ایشان علیرغم فضای سراسر خفقان و بسته دوران مأمون به رشد و گسترش حوزه های نوگرایی دینی و عقلانیت وبری در جدل های علمی معتزله و اشاعره انجامید. انبساط فضای فکری ایجاد شده در پرتو نظریه جامعه شناسی تاریخی اسکاچپول، مبتنی بر کنش های معنی دار و هدف مند و بسترهای ساختی، پرسش بنیادین این پژوهش می باشد. این پژوهش برآن است تا با روش کیفی از نوع جامعه شناسی تاریخی، آثار حضور امام رضا (ع) در ایران را تبیین کند. تکنیک گردآوری داده های این پژوهش اسنادی و کتابخانه ای است. در این پژوهش با رویکرد روش شناسی تاریخی چنین استنباط می شود که آثار فکرت های نرم گرایانه امام رضا (ع) در مواجهه با پرسشگران، مخالفان و معاندان سبب برون رفت انجمادگرایی در جامعه شده و ظهور کنش های معنی دار اجتماعی اسکاچپولی را به ارمغان آورده است.
واکنش های سیاسی امام رضا(ع) در تقابل با بحران های عصر خویش
حوزههای تخصصی:
عصر امام رضا(ع) به عنوان یکی از دوره های پرتنش سیاسی و فرهنگی از جهات مختلف قابل اهمیت است. تقسیم خلافت عباسی، درگیری میان امین و مأمون، خیزش بزرگ علویان و سرانجام دعوت امام به خراسان ناگزیر تدابیر سیاسی خاصی را از سوی امام در مقابل این بحران ها به همراه داشت. ضرورت های سیاسی دعوت امام به خراسان و نیز مقوله واگذاری ولیعهدی به ایشان یکی از وقایع بدیع خلافت عباسی و همچنین نقطه عطفی در تاریخ تشیع به حساب می آید. مقوله پیچیده ولایتعهدی و حضور امام در خراسان سوالاتی را در خصوص تدابیر سیاسی و واکنش های امام در مقابله با این بحران ها پدید آورده است. دوران حضور امام در خراسان با توجه به سیره و عملکرد ایشان بالاخص رسالت فرهنگی را که در قالب مناظرات برقرار ساختند بیش از هر چیز تدابیر امام را در مقابل هوشمندترین خلیفه عباسی یعنی مأمون کارآمد می ساخت. سرانجام توصیه و تأکید امام به مأمون برای عزیمت به بغداد متأثر از درک سیاسی امام از اوضاع آشفته جهان اسلام بود که برای برقراری امنیت و انسجام جامعه اسلامی می بایست صورت می پذیرفت. از این جهت عصر امام رضا(ع) به لحاظ سیاسی و نوع تدابیر امام به لحاظ ویژگی های برجسته آن از جلوه های درخشان دوران ائمه است.
حضور تاریخی یهودیان عصر امام رضا (ع) در خراسان
حوزههای تخصصی:
خراسان به عنوان منطقه ایبزرگ و با اهمیت، پذیرای بسیاری از ادیان و مکاتب بوده است. یکی از مهمترین رویدادهایی که در عصر امام رضا (ع) در خراسان رخ داده است، بحث مناظره های آن حضرت با بزرگانزردشتی، یهودی، مسیحی و صابئین است. دین یهود هم با پیشینه تاریخی ای که دارد، از جمله ادیانی است که در دوره های تاریخی مختلف وارد ایران و سپس خراسان شد. حضور یهودیان در خراسان در عصر امام رضا (ع) در روایات و احادیث به جای مانده مسلّم فرض شده است. اما وثاقت تاریخی حضور آنان در این منطقه آنچنان که باید و شاید بررسی نشده است. از این رو، ما در این مقاله بر آنیم تا با رویکرد تاریخی- تحلیلی، وثاقت حضور یهودیان در این منطقه را همراه با ذکر محله ها و بزرگان یهودی بررسی کنیم.
بررسی وثاقت اصحاب اجماع
مرحوم کشّی در کتاب «اختیار معرفه الرجال» که توسط شیخ طوسی تلخیص شده است بر تصحیح و تصدیق تعدادی از روات و فقهاء نقل اجماع کرده است.این افراد بعدها توسط رجالیون به اصحاب اجماع مشهور شده اند.در اینکه مراد کشّی از اجماع بر تصحیح افراد چه بوده؟ احتمالاتی از طرف علمای رجال مطرح شده است برخی تنها وثاقت خود مجمع علیه، برخی علاوه بر وثاقت راوی بر وثاقت مروی عنه، برخی بر تصحیح اصول کتابت شده توسط این افراد قائل شدند.اکثر بزرگانر جالی این عبارت را تنها مثبت جلالت شأن آنها دانسته اند.با این همه هریک از این احتملات چندان مبنای درستی ندارد.با این همه می توان گفت با توجه به نوع کلام مرحوم کشّی و بیان شیخ در عبارت «لایروون و لایرسلون الا عن ثقه» به این باور متمایل شد که اعتبار و منزلت این افراد لزومی بر تصریح در چنین اجماعی ندارد؛ چراکه افراد دیگری نیز به عظمت آنان نیز وجود دارد و حتی اگر اجماع کشّی نبود جلالت آنان ثابت بود.روایتی که آنان نیز بدون واسطه نقل می کنند به اعتبار وثاقت آنان نیز، نیاز به تصریح در قالب اجماع ندارد.بنابراین مراد کشّی از نقل اجماع برای اثبات وثاقت راویانی است که این افراد از آنها نقل روایت می کنند.از میان اصحاب امام رضا (ع) یونس بن عبدالرحمان در رتبه برتر از آنها و بعد از صفوان بن یحیی قرار دارد.عثمان بن عیسی نیز به دلیل سابقه واقفی بودن و عدم ذکر اجماع مذکور در خصوص او مورد تشکیک خواهد بود.
بررسی تطبیقی مدایح و مناقب امام رضا (علیه السلام) در شعر معاصر فارسی و عربی
منبع:
مطالعات ادبی متون اسلامی سال پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷)
125 - 147
حوزههای تخصصی:
هرچند مدایح رضوی در شعر فارسی و عربی پیشینه ای دور و دراز دارد امّا شاعران عربی و پارسی در دوران معاصر اقبال دیگر گونه ای به ستایش این امام همام(علیه السلام)داشته و دارند، به گونه ای که حجم مدایح رضوی تنها در سده اخیر از تمام دوره های قبل بیشتر است. سیره و شخصیت امام رضا(علیه السلام)توسط بسیاری از شاعران ایرانی و عرب موردستایش قرارگرفته است در این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی و با رویکرد تطبیقی به سیمای امام رضا(علیه السلام)در سروده های معاصر فارسی و عربی پرداخته شده است و پس از جستجو در اشعار مهم ترین شاعران آیینی معاصر هر دو زبان، سعی شده مهم ترین مضامین و محورهای مشترک آن ها درباره امام (علیه السلام)،تبیین گردد. در یک نگاه اجمالی می توان گفت: مقام امامت و حجت الهی بودن، شفاعت، شفابخشی، سخاوت، جایگاه والای معنوی، همتایی با قرآن، شباهت به پیامبر و ... از مهم ترین محورها و مضامینی است که شاعران معاصر فارسی و عرب چامه ها و چکامه های خود در مدح حضرت را به آن مزیّن ساخته اند.
بازیابی منابع روایات کلامی امام رضا علیه السلام در کتاب کافی(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹
69 - 91
حوزههای تخصصی:
کتاب کافی تألیف محمدبن یعقوب کلینی، نخستین کتاب از کتب اربعه شیعه است. کلینی روایات کتابش را از کتاب ها و اصول شیعیان گرفته و به تدوین آنها پرداخته است. این اصول و کتاب ها به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شد. یکی از راه هایی که می توان این منابع را بازسازی کرد، مراجعه به کتاب های فهرست نظیر نجاشی است. بخشی از روایات کافی، روایات کلامی معصومان علیهم السلام است. در این پژوهه، با استفاده از کتب رجالی به بازیابی منابع کلینی در روایات کلامی امام رضا(ع) پرداخته شده تا اتقان و صحت این روایات کتاب کافی مبرهن گردد. تحلیل اسناد و محتوای روایات کلامی منقول از امام رضا علیه السلام در «کافی» نشان می دهد، کلینی در شناسایی منابع و استفاده از منابع دست اول نهایت دق. جریان فکری معتزله، جریان سیاسی عباسی و جریان درون مذهبی واقفیه برخی از این حساسیت ها هستند.
بازشناسی فرایندهای مدیریت فرهنگی امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰
57 - 81
حوزههای تخصصی:
مدیریت فرهنگی رضوی مبتنی بر فرایندهایی است. هدف اصلی این مقاله بازشناسی فرایندهای مدیریت فرهنگی جامعه در سیره امام رضا(ع) است. روش شناسی این پژوهش بر اساس مطالعات اسنادی به شیوه توصیفی و تحلیلی است. یافته های پژوهش این است که فرایندهای مدیریتی در سیره امام رضا(ع) در مقایسه با مدیریت غرب تفاوت های اساسی دارد. مدیران در برنامه ریزی برای پیشرفت برنامه ها همواره با اتکال بر خداوند، اهداف را پیش بینی می کنند. اولویت برنامه ها بر اساس انجام واجبات و ترک محرمات است؛ ولی برنامه ریزی در غرب بر مبنای سود مادی و نیازهای سازمان است. در سازماندهی، گزینش در چارچوب تخصص و تعهد و عملکرد کارکنان متناسب با حق و تکلیف است ولی در مدیریت غربی گزینش و ارزیابی بر اساس تخصص، تعهد و منافع سازمانی است. رهبری یک استعداد ذاتی متّکی بر سنن و افاضات الهی و به دور از هوای نفس و طبق ارزش توحید و عدل حرکت می کند ولی رهبری در غرب، صرفا یک قدرت خودبنیاد است و تاثیرگذاری او، برخاسته از جهان بینی و منافع اوست. در نظارت رضوی، کنترل درونی و بر اساس ایمان به غیب است ولی کنترل در مکتب غرب، بیرونی است.
بررسی و تحلیل درون مایه های اشعار رضوی شاعران معاصر عرب(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰
83 - 124
حوزههای تخصصی:
ادبیات متعهد یا «الأدب الملتزم» همواره مورد توجه شاعران معاصر عرب بوده است. یکی از موضوعاتی که شاعران معاصر عرب در اشعار خود به آن پرداخته اند اشعار رضوی است. شاعران روحانی معاصر عربِ اهل بیت(ع)، خود را به بیان حقایق و نشر فضایل این خاندان پاک موظف می دانند و در ایفای این رسالت، نهایت توان خود را به کار بسته اند و با معرفی نقش پیشوایی و طلایه دارانه امام رضا(ع) در میان مردم و بیان مظلومیت و ستمی که بر ایشان رفته بود، بهترین استفاده ها را از هنر شعر برده اند. درون مایه های اشعار رضوی این شاعران به دو قسمت مدایح و مرثیه ها تقسیم می شود. مدایح رضوی مدایحی صادقانه و برآمده از عواطف و به دور از تکسب است و به موضوعاتی مانند جنبه های معنوی امام رضا(ع)، توسل و موضوع زیارت می پردازد و از پرداختن به توصیفات ظاهری امام رضا(ع) در این اشعار اجتناب شده و همچنین مرثیه های آنان نیز اشعاری بدون تکلّف است. در مرثیه ها نیز موضوعاتی مانند چگونگی شهادت آن حضرت و بیان خیانت های مأمون و غربت امام رضا(ع) توجه شاعران را به خود جلب کرده است. شاعران معاصر عرب برای بیان این اغراض از عناصر طبیعی همچون ستارگان، خورشید، دریا و صور بلاغی همچون تشبیه و استعاره و تضاد بهره می برند؛ همچنین از حوادث و رویدادهای تاریخی کمک می گیرند. از ویژگی های مهم اشعار رضوی اقتباس از آیات قرآن کریم و روایات است و این که مدایح و مراثی این شاعران برخلاف دیگر شاعران به دور از نسیب و غزل است.
بررسی روایات امام رضا(ع) در تفسیر روح المعانی آلوسی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰
125 - 152
حوزههای تخصصی:
تفسیر آیات قرآن کریم با کمک روایات به ویژه احادیث اهل بیت(ع) پیشینه ای به قدمت قرآن دارد و مفسران فریقین برخی از روایت تفسیری را برای تبیین معارف قرآن ذکر کرده اند. از این رو بررسی روایات نقل شده توسط علمای اهل تسنن برای تقریب دیدگاه ها و بیان نکات اشتراک و افتراق دارای اهمیت است؛ ازجمله مفسرانی که روایات اهل بیت را مورد استناد قرار داده است، سید محمد آلوسی از علمای سلفی قرن سیزدهم در تفسیر «روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم» است؛ پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی روایات نقل شده از امام رضا(ع) در این تفسیر می پردازد؛ لذا با معرفی مختصر تفسیر روح المعانی و نویسنده آن به بیان تعابیر گوناگون وی از حضرت رضا(ع) پرداخته و منابع مورد استفاده وی در این روایات را بر می شمارد. آن گاه روایات سیزده گانه رضوی نقل شده در تفسیر مذکور را مورد مداقه قرار داده و با بررسی سندی آن ها و ذکر منابع احادیث مورد اشاره از کتب حدیثی و تفسیری فریقین، ضمن اشاره اجمالی به محتوای روایات، اشتباهات احتمالی آلوسی را تذکر می دهد.
بررسی و تحلیل معیارهای امام رضا (ع) در نقد روایات عرضه شده بر ایشان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰
153 - 176
حوزههای تخصصی:
با گسترش نظام مند احادیث مجعول و محرَّف در عصر امام رضا(ع)، در موارد فراوان راویان اصالت احادیث را از آن حضرت جویا می شدند. در صورت وقوع جعل و تحریف در روایت، امام به صورت روشمند و با بهره گیری از معیارها و ملاک های متقن، محرَّف و مجعول بودن آن را بیان کرده اند. به طور کلی امام دو معیار درونی و بیرونی را در نقد این روایات به کار بسته اند. ایشان نقد درونی را که با دقت در مضمون حدیث صورت می پذیرد، با دو دسته از معیارها: 1. معیارهای درون دینی 2. معیارهای برون دینی انجام داده اند؛ معیارهای درون دینی را قرآن، روایات و مسلمات دینی و مذهبی و معیارهای برون دینی را عقل و حس و تجربه می توان دانست. نقد بیرونی که ارزیابی احادیث با استفاده از مراجعی مثل سند، منبع و مأخذ حدیث است، در سیره امام رضا(ع) با نقد راویان تحقق یافته است، ایشان با اشاره به منشأ جعل و تحریف که همان وجود راویان کذاب باشد، احادیث را نقد کرده اند. امام گاه به صورت ترکیبی از چند معیار برای نقد روایات بهره گرفته اند که در بین معیارهای به کار گرفته از دو معیار روایات و عقل بیش از دیگر معیارها استفاده کرده اند.
تحلیل سبک شناختی «الرساله الذهبیه» امام رضا (ع) در لایه ادبی و زبانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰
177 - 221
حوزههای تخصصی:
امروزه سبک شناسی به عنوان یکی از شیوه های ارزیابی متون، جایگاه خاصی در نقد ادبی دارد که از رهگذر آن به توانایی صاحب اثر در کاربست شگردهای هنری در بیان درونیات و اندیشه هایش رهنمون می شویم.نامه های امام رضا(ع) از جمله متون نثری است که شایسته بررسی دقیق سبک شناسانه است؛ زیرا با وجود داشتن معانی والا، به زیورهای لفظی آراسته و سرشار از بدایع صنعت و بلاغت است. از این رو پژوهش پیش رو به بررسی 10 نامه از نامه های حضرت رضا(ع) پرداخته و سبک های ادبی و زبانی آن ها را با روش توصیفی تحلیلی مورد واکاوی قرار داده است. نتایج حاصل از این پژوهش به این شیوه است: الف. در سطح ادبی نامه ها، تشبیه بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است و در سطح زبانی نیز تکرار، بیشترین درصد را در بردارد. ب. از لحاظ تحلیل نامه ها(فکری و ایدئولوژیکی)، به این نتیجه رسیدیم که شیوه خطابی موجود در ابتدای نامه های امام رضا(ع) با مضامین نامه ها در ارتباط است؛ همچنین ویژگی بارز شروع بیشتر نامه های امام، استفاده از مقدمه مناسب و درخور حال مخاطب نامه است.