فضایل و مناقب

حکیم سنایی غزنوی، یکی از شاعران متعهد و سنی مذهبی است که در آثار خویش عشق و ارادتش را به خاندان پیامبر(ص) و امامان شیعه بی پرده ابراز داشته است. او هم در کتاب حدیقة الحقیقه و هم در دیوان اشعارش، در کنار مدح برخی از صحابه و خلفای راشدین، بارها از فرزندان پیامبر(ص) و اولاد علی(ع)، در نهایت احترام، اصالت و تقدس یاد کرده است. در این مقاله با مطالعه آثار حکیم سنایی و منابع تاریخی، با روش توصیفی تحلیلی، به بیان دیدگاههای سنایی درباره گوشه ای از فضایل اهل بیت(ع) و خلفای راشدین پرداخته شده است. سنایی با ابراز عشق و ارادت به اهل بیت(ع) و خلفای راشدین در عصری که تعصبات مذهبی امت اسلامی را آزار می داد، به گونه ای تلاش نموده تا با تبلیغ اندیشه تقریب بین مذاهب اسلامی از آفتها و آسیبهای تفرقه و تعصب مذهبی بکاهد.

سید محی الدین بن تاج الدین بن قتّال متخلص به «محیا»، یک از شاعران پارسی گوی قرن 11 قمری و سنی مذهب است که در آثار خویش، عشق و ارادتش را به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به ویژه حضرت علی(ع) بی پرده ابراز داشته است. او در دیوان اشعارش، در کنار مدح پیامبر(ص) و خلفای راشدین، بارها و به طور خاص، از حضرت علی(ع)، در نهایت احترام، اصالت و تقدّس یاد کرده است. در این نوشتار، به بیان دیدگاههای این شاعر درباره خلفای راشدین و به ویژه حضرت علی(ع) پرداخته شده است. محیا، حضرت محمد(ص) را محبوب و معشوق خود می داند و به حضرت علی(ع) عشق می ورزد و خود را از نسل حضرت علی(ع) می داند.

در این مقاله، آیاتی که علی بن احمد واحدی نیشابوری شافعی مفسر قرن پنجم (م. 468ق) در تفسیر البسیط بر اساس روایات وارده، شأن نزول آن ها را پیرامون فضائل اهل بیت: می داند، مورد بررسی قرار گرفته و به دو دسته تقسیم شده اند: گروه اول آیاتی که تنها در شأن اهل بیت: نازل شده است مانند آیه مباهله، آیه نجوی، آیه اطعام و آیه سقایه الحاج. گروه دوم آیاتی که به عقیده واحدی در شأن اهل بیت و دیگران نازل شده است مانند آیه تطهیر و آیه ولایت. بر خلاف برخی از نویسندگان اهل تسنن واحدی به جایگاه والای اهل بیت پیامبر6 در قرآن اعتراف دارد. نگارندگان در این مقاله به مطالعه تطبیقی بین دیدگاه های واحدی با شماری از دانشمندان اهل تسنن و تشیع پرداخته اند.

هرچند مدایح رضوی در شعر فارسی و عربی پیشینه ای دور و دراز دارد امّا شاعران عربی و پارسی در دوران معاصر اقبال دیگر گونه ای به ستایش این امام همام(علیه السلام)داشته و دارند، به گونه ای که حجم مدایح رضوی تنها در سده اخیر از تمام دوره های قبل بیشتر است. سیره و شخصیت امام رضا(علیه السلام)توسط بسیاری از شاعران ایرانی و عرب موردستایش قرارگرفته است در این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی و با رویکرد تطبیقی به سیمای امام رضا(علیه السلام)در سروده های معاصر فارسی و عربی پرداخته شده است و پس از جستجو در اشعار مهم ترین شاعران آیینی معاصر هر دو زبان، سعی شده مهم ترین مضامین و محورهای مشترک آن ها درباره امام (علیه السلام)،تبیین گردد. در یک نگاه اجمالی می توان گفت: مقام امامت و حجت الهی بودن، شفاعت، شفابخشی، سخاوت، جایگاه والای معنوی، همتایی با قرآن، شباهت به پیامبر و ... از مهم ترین محورها و مضامینی است که شاعران معاصر فارسی و عرب چامه ها و چکامه های خود در مدح حضرت را به آن مزیّن ساخته اند.