نظریه های معنا

پژوهش پیش رو تلاش دارد چرخه زیست نظام ارتباطات را با رویکردهای مدل های ذهنی بر اساس نظریه های معنا ارائه کند. روش پژوهش از نوع هدف بنیادی و به روش تحلیل محتوای کیفی به شیوه قیاسی است. گردآوری اطلاعات از طریق مرور پژوهش ها و تحلیل ادبیات مرتبط بوده و نیز یکپارچه سازی پژوهش های انجام شده مبنای ارائه یافته ها و تبیین نتایج است. جامعه پژوهش شامل مفاهیم اولیه از مطالعه متون بر اساس ماتریس ساخت نیافته است. در فرایند پژوهش، با مطالعه مفاهیم اولیه در 6 مرحله، نسبت به اضافه کردن مفاهیم جدید اقدام شده است. روایی و پایایی پژوهش بر قابلیت اعتماد و اطمینان به متون موردپژوهش مبتنی است. واکاوی پژوهش های پیشین نشان می دهد ارزش یابی نظام ارتباطات با رویکرد عینی و ذهنی در حل مسائل چهارگانه ارتباطات موجب شکل گیری اشکال ارتباطات در فرایند عناصر ارتباطات شده است و از طرفی 8 نظریه معنا با رویکردهای مدل های ذهنی که می توانند بخشی از تفکر، تجربه، فرض های ذهنی، محسوسات و سازوکار پردازش اطلاعات باشند چرخه زیست نظام ارتباطات را با دخالت افراد و متخصصان ایجاد می کنند. چرخه زیست نظام ارتباطات با تأکید بر «وجود معنا در ذهن نه در پیام» در ذهن ارتباط گر و ارتباط گیر موجب حیات و پویایی خواهد شد. پیشنهاد می شود چرخه زیست نظام ارتباطات با تبیین فلسفی نظریه های معنا بر اساس بازنمود شناختی ذهن مورد بررسی قرار گیرد و به نظر می رسد به تحلیل گفتمان و شبکه ارتباطی جدیدی منجر شود.

ابرماس، در اندیشه متأخر خویش، در تلاش برای رفع نقصان نظریه انتقادی و تدارک بنیادی برای نظریه اجتماعی با الهام از الگوی کارکردهای زبان کارل بوهلر و نظریه افعال گفتاری، نظریه «کاربردشناسی صوری» را ارائه می دهد. کاربردشناسی صوری، با اصل اولیه قراردادن زبان به مثابه رسانه خاصِ حصول فهم، ضمن رفع محدودیت های نظریه های رایج معناشناسی و استفاده از نقاط قوت آن ها، نقشی فراتر از صِرف یک نظریه معنا ایفا می کند؛ به این طریق که هم در مباحثِ جاری فلسفی در خصوصِ صدق، عقلانیت و معنا نقش آفرینی می کند و هم شالوده نظریه جامعه شناختی کنشِ ارتباطی را فراهم می آورد. این نظریه برپایه درهم تنیده بودنِ معنا و دعاوی عامِ اعتبار، یعنی، صدق، درستی هنجاری و صداقت عمل می کند. سه دعویِ عامِ اعتبارِ مذکور برای هر دو آموزه فلسفه زبان و اجتماعی هابرماس استلزاماتی به همراه دارد. از سویی، اساسِ متقاعدکننده تری برای طبقه بندی افعال گفتاری نسبت به پیشنهادهای آستین یا سنخ شناسی نظری سرل فراهم می آورد و، از سوی دیگر، با طرح آموزه ارتباط درونی زبان با دعاوی عام اعتبار، امکان بازتولید مفهوم خاصی از نظم اجتماعی ازطریقِ کنش ارتباطی را پیش می کشد. به این ترتیب، کاربردشناسی نه صرفاً نظریه معنا و منحصر به فلسفه زبان، بلکه به مثابه بنیاد نظریِ حوزه های متفاوت شناخت رخ می نماید. این مقاله با روایتی از فرایند شکل گیری این نظریه، چیستی، اهمیت و فراروی کاربردشناسی صوری از صرف نظریه معنا را نشان می دهد.