نظام های اطلاعاتی

"مقدمه: امروزه استقرار سامانه های (نظام های) اطلاعاتی، از جمله سیستم پشتیبان تصمیم گیری به عنوان پشتوانه ای برای تصمیم گیری مدیریت کلان سازمان، ضروری می باشد. مشارکت در بهبود نظام تصمیم گیری از طریق امکان سنجی استقرار سیستم پشتیبان تصمیم درحوزه ی معاونت امور درمان سازمان تامین اجتماعی، هدف اصلی این مطالعه بوده است. روش بررسی: نوع پژوهش توصیفی - مقطعی بود. جامعه ی پژوهش شامل کارکنان حوزه ی معاونت امور درمان سازمان تامین اجتماعی و ابزار گردآوری داده ها شامل یک پرسش نامه ویک چک لیست بود. پرسش نامه پس از کسب اعتبار علمی، بین 27 نفر از مدیران و معاونین حوزه ی مورد مطالعه توزیع و 24 پرسش نامه جمع آوری شد. چک لیست نیز در کلیه ی واحدهای محیط پژوهش از طریق مشاهده توسط پژوهشگر تکمیل گردید. داده ها درنرم افزار Excel وارد و درمرحله ی بعد با استفاده از نرم افزار SPSS در سطح آمار توصیفی تحلیل شد. یافته ها: میانگین امتیازات امکان استقرار سیستم پشتیبان تصمیم در معاونت درمان سازمان تامین اجتماعی از بعد عملیاتی 65/3 از 5، از بعد نیروی انسانی 1/3 از 5، از بعد اقتصادی 92/2 از 5 و از بعد فنی 37 از 42 به دست آمد. نتیجه گیری: با توجه به وجود زیرساخت های لازم و نیز توان مالی سازمان در جهت استقرار سیستم پشتیبان تصمیم، در صورت برگزاری دوره های آموزشی مربوط برای مدیران و کاربران معاونت درمان، مقاومت آنان نسبت به پذیرش موضوع کاهش و در نتیجه امکان استقرار سیستم افزایش خواهد یافت."

"مقدمه: نظام های اطلاعات در سیستم سلامت با گردآوری، تحلیل و انتشار داده ها، زمینه ی استفاده از اطلاعات به منظور بهبود و ارتقای سلامت جامعه را فراهم می سازند. این مطالعه برای ارزیابی وضعیت نظام رسمی آماری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تبریز طراحی و اجرا شد. روش بررسی: این مطالعه به صورت توصیفی انجام شد. واحدهای آمار مستقر در مراکز آموزشی-درمانی، بیمارستان های عمومی و مراکز بهداشت شهرستان شهر تبریز به وسیله ی چک لیست تهیه شده، مورد بررسی قرار گرفت و داده ها پس از جمع آوری، با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز آماری شد. یافته ها: در 6/15 درصد واحدهای آمار وابسته به دانشگاه، شرح وظایف واحد آمار به صورت مکتوب وجود داشته و در 9/21 درصد سازمان ها، نیازهای اطلاعاتی سازمان تعیین شده است. در 3/89 درصد مراکز، جمع آوری اطلاعات آماری طبق برنامه ی استاندارد انجام می گیرد و در 3/81 درصد آنها داده های جمع آوری شده از لحاظ صحت داده ها، بررسی می شوند. نتیجه گیری: با توجه به جایگاه نظام اطلاعات در هر سازمان و نقش اساسی آن در اتخاذ سیاست های درست، ایجاد نظام هماهنگ و یکپارچه ی اطلاعات و توانمندسازی کارشناسان در زمینه ی استفاده ی صحیح از داده ها، از اولویت های ضروری به شمار می رود."

اطلاعات به دلیل ماهیت خاص خود قابلیت های متعددیدارد.با بهره گیری از این قابلیت ها، نظام های اطلاعاتیمیتوانند بر ارزش اطلاعات بیفزایند. هدف مقالة حاضر تبیین و تحلیل ارزش افزوده ای است که در نتیجة فرایندها و فعالیت های حرفة کتابداری و اطلاع رسانی در نظام های اطلاعاتی ایجاد میشود. مقاله نشان میدهد که هر یک از فرایندهای نیازشناسی و گزینش، توصیف و سازماندهی، ذخیره و پردازش، جستجو و بازیابی، اشاعه و مدیریت اطلاعات چگونه قابلیت های منتهی به ارزش افزوده ایجاد میکنند. امکان استفاده های متعدد، مشترک و همزمان از اطلاعات، امکان تکثیر، مبادله، انتقال، پالایش، تحلیل و تفسیر، ترکیب و بازتولید، و از همه مهمتر، امکان تبدیل اطلاعات به دانش از جمله این قابلیت ها به شمار میرود. در شرایط متحول کنونی، حرفة کتابداری و اطلاع رسانی تنها در صورتی میتواند ارزش افزوده اطلاعات را محقق سازد که با استفاده از دانش خود و در تعامل با متخصصان علوم رایانه، به شناسایی راه ها و روش های روزآمد برای بهینه سازی نظام های موجود و نیز طراحی نظام های مورد نیاز به منزلة راهبردهای اصلی خود در فع الیت های آموزشی، پژوهشی، و اجرایی بپردازد.

مقدمه: سیستم اطلاعات داروخانه با پشتیبانی از یک رویکرد درمانی و مدیریت مراقبت دارویی یکی از ارکان ضروری نظام سلامت است، تا اطمینان حاصل شود که دارودرمانی با همان سطح ایمنی و کیفیت مانند دیگر درمان ها و خدمات، پشتیبانی و ارزیابی می شود. این پژوهش با هدف ارزیابی عملکرد سیستم اطلاعات داروخانه ی بیمارستان های آموزشی، خصوصی وتأمین اجتماعی شهراصفهان انجام شد. روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و یک مطالعه ی تحلیلی است که در بیمارستان های آموزشی، خصوصی و تأمین اجتماعی شهر اصفهان درسال 1390 شمسی انجام شد. جامعه ی پژوهش را سیستم اطلاعات داروخانه ی بیمارستان های مورد مطالعه تشکیل دادند. ابزار جمع آوری داده ها سیاهه وارسی (چک لیست) محقق ساخته، منطبق با راهنماهای انجمن جامعه ی داروسازان نظام سلامت آمریکا و استرالیا وآلمان بود که روایی آن با نظر استادان صاحب نظر سنجیده شد و به روش مشاهده و مصاحبه داده ها جمع آوری گردید. به منظور تحلیل داده ها از نرم افزار Spss نسخه ی 18 استفاده شد و براساس آزمون های ناپارامتریک Wilcoxon وMann–Whitney تحلیل انجام شد. یافته ها: نتایج مطالعه ی سیستم اطلاعات داروخانه ی 19 بیمارستان مورد مطالعه نشان داد که سیستم اطلاعات داروخانه ی 5 بیمارستان نیمه مکانیزه و 14 بیمارستان مکانیزه است. بیشترین میزان رعایت معیارهای درونداد انجمن داروسازان مربوط به بیمارستان های تأمین اجتماعی با میانگین 75/32 درصد و بیشترین میزان رعایت معیارهای پردازش انجمن داروسازان مربوط به بیمارستان های آموزشی با میانگین 15/26 درصد و بیشترین میزان رعایت معیارهای برونداد انجمن داروسازان نیز مربوط به بیمارستان های آموزشی با میانگین 95/43 درصد بود. و درحالی که بیمارستان های خصوصی کمترین میانگین نمره را در رعایت معیارهای درونداد، پردازش و برونداد به ترتیب به میزان 32/23، 78/17 و 25/24 درصد داشتند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش می توان اظهار داشت که معیارهای درونداد، پردازش و برونداد سیستم اطلاعات داروخانه در بیمارستان های مورد مطالعه چندان مورد توجه قرار نگرفته است. تشکیل یک تیم طراحی متشکل از مدیران عملیاتی، متخصصان حوزه ی رایانه، مدیران اطلاعات سلامت، داروسازان و تجویزگران می تواند توانمندی های سیستم اطلاعات داروخانه را مبتنی بر نیازهای متخصصین مراقبت سلامت و سایر کاربران ارتقاء دهد.

دامنه مباحث میان فلاسفه از دو موضع عین گرایی و ذهن گرایی به مبحث ربط نیز که از مباحث بنیادین طراحی و ارزشیابی نظام های اطلاعاتی است کشیده می شود. درک ما از موضوع ربط و چرائی دستاوردهای موجود در ادبیات آن بدون درک صحیح از این بحث های بنیادین کامل نخواهد بود. این پژوهش ضمن مروری اجمالی بر این دو دیدگاه تلاش کرده است به گونه ای جمع بندی از آن دست یابد که برای نظام های اطلاعاتی مورد نیاز و پذیرش باشد و با رویکردی انتقادی، پارادایم ذهن گرایانه حاکم بر ادبیات ربط را مورد بررسی قرار دهد. روش: پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای با مطالعه منابع موجود در کتابخانه ها و جستجوی مقالات در پایگاه های اطلاعاتی مرتبط با موضوع پژوهش و تحلیل متون، تدوین یافته است. یافته ها: این پژوهش نشان می دهد، بازنگری واقع گرایانه و معتدل تری در مباحث ربط ضرورت دارد به ترتیبی که نقش دو عنصر نظام و متخصصان نیز مورد غفلت واقع نگردد. همچنین ضمن معرفی ربط چهریزه ای، پیشنهاد شده است که ذهن و عین گرائی نه تنها به عنوان رویکرد در طراحی نظام اطلاعاتی، بلکه در تعریف ربط وارد شده و مورد بازشناسی قرار گیرند.

هدف: شناسایی و رتبه بندی موانع یکپارچه سازی نظام های مدیریت اسناد الکترونیکی. روش/ رویکرد پژوهش:در این پیمایش، داده های لازم برای شناسایی موانع و ارائه راهکارها با نظرسنجی از 14 نفر از کارشناسان و افراد خبره در زمینه نظام های مدیریت اسناد الکترونیکی جمع آوری شده و اولویت بندی موانع به کمک فن تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی فازی صورت گرفته است. یافته ها: در اولویت بندی گزینه ها به ترتیب، موانع سازمانی با وزن 383/0 در جایگاه اول قرار دارد؛ موانع انسانی (256/0)، موانع طراحی (152/0)، موانع فنی (105/0)، و موانع راهبرد (105/0)در سایر رتبه ها قرار دارند. نتیجه گیری: عدم بسط و گسترش مبحث یکپارچه سازی نظام های مدیریت اسناد الکترونیکی توسط کارشناسان علم اطلاعات و دانش شناسی، عدم پرورش و تربیت تحلیلگران نظام های اطلاعاتی، آموزش نامناسب مدیران سازمان ها، و عدم فعالیت فرهنگی درخصوص نظام های اطلاعاتی یکپارچه در کشور از جمله مهم ترین موانع عدم یکپارچگی به شمار می روند.

یافتن شکاف های پژوهشی در حوزه موضوعی کیفیت داده ها و اطلاعات و نیز یافتن راهکارهای ارتقا کیفی داده ها در نظام های اطلاعاتی، پژوهشگران و متخصصین اطلاعات را جهت اجرای پژوهش های کاربردی در این زمینه یاری می نماید. براین اساس، پژوهش حاضر جهت دسته بندی و تحلیل محتوایی پژوهش های موجود در داخل و خارج از کشور در این زمینه، به روش نظام مند تحلیل محتوا و در 2 بخش اصلی انجام شده است. بخش اول شامل جستجوی پژوهش ها در حوزه ارزیابی کیفیت داده یا اطلاعات می باشد. در ادامه، بخش دوم به بررسی، ارزیابی و تجزیه و تحلیل پژوهش ها پرداخته است. یافته ها نشان داد که بر اساس معیارهای ورودی، در بخش مطالعات خارجی از بین 922 مطالعه بررسی شده 65 پژوهش و در بخش مطالعات داخلی، از بین 516 مطالعه 24 پژوهش، به بررسی، توصیف و تبیین ابعاد کیفیت داده یا اطلاعات پرداخته اند. از این پژوهش ها، 25 مورد مدل، روش یا چارچوبی خاص جهت ارزیابی کیفیت داده یا اطلاعات ارائه کرده اند. به علاوه مشخص شد که در پژوهش های خارج از کشور 77 بعد از ابعاد کیفیت داده یا اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته است. این درحالی است که در پژوهش های داخل تنها 27 بعد مورد توجه قرار گرفته است. به علاوه مشخص شد که در نظام های اطلاعاتی، بعد کامل بودن، بیشترین تعداد پژوهش را در مطالعات داخل و خارج به خود اختصاص داده است. در کل، بررسی مطالعات از سال 0 تاکنون نشان داد که در حوزه ارزیابی جامع کیفیت داده یا اطلاعات و نیز مدل ها یا روش هایی بدین منظور، پژوهش های اندکی انجام شده است و هنوز شکاف های زیادی در این زمینه مخصوصاً در زمینه نظام های اطلاعاتی زبان فارسی وجود دارد.

نظام های اطلاعاتی (مانند پایگاه های اطلاعاتی و نظام های کتابخانه ای) با ذی نفعان گوناگونی در ارتباطند و میان این ذی نفعان شکافِ شناختی وجود دارد. به بیان دیگر، بررسی دیدگاه ذی نفعان در قلمرو نظام های اطلاعاتی و این که چگونه می اندیشند و چه ارزش هایی را در استفاده از این نظام ها دارند، اهمیت پیدا می کند. بهره مندی از دانش همه افرادی که ذی نفع یک محصول هستند، می تواند به بهبود محصول و ارائه خدمات نوآورانه و ارزش آفرینی برای همه آن ها منجر گردد. این امر با واکاوی ساختارِ دانشی ذی نفعان و کشف ارزش های مورد نظر آن ها در استفاده از یک محصول یا خدمت قابل دستیابی است. هدف این پژوهش، بررسی ساختارِ شناختی گروه های سه گانه ذی نفع نرم افزار های کتابخانه دیجیتال ایران (کاربران، کتابداران و طراحان) بر پایه نظریه وسیله-هدف و ترسیم نقشه شناختی آن ها در استفاده از این نرم افزار ه است. پژوهش حاضر تلاش دارد بازنمونی از مدل های ذهنی ذی نفعان نرم افزا ر های کتابخانه های دیجیتال را ترسیم کند. این بازنمون، با ترسیم نقشه سلسله مراتبی ارزش (نقشه شناختی اجماعی) آنها امکان پذیر است و به ارزش آفرینی مشترک از طریق شناخت نیازها و انتظارهای ذی نفعان از این نظام های اطلاعاتی منجر می شود. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر رویکرد، شناختی است که با شیوه پیمایشی و رویکرد ترکیبی در گردآوری داده ها انجام شد. جامعه پژوهش حاضر شامل دو گروه نرم افزارهای کتابخانه های دیجیتال در ایران (آذرخش، پاپیروس و ثنا) و ذی نفعان این نرم افزارها (16 کاربر، 21 کتابدار و 5 طراح) بودند. گردآوری داده ها با مصاحبه (تکنیک نردبان سازی) و تحلیل محتوای آن ها با روش کیفی جهت دار (با استفاده از نرم افزار MaxQDA ) انجام شد. با ترسیم نقشه سلسله مراتبی ارزش (نقشه شناختی) ذی نفعان مشخص شد، سه ارزش نهایی: «دسترسی سریع به منابع اطلاعاتی»، «کشف (بازیابی) منابع اطلاعاتی مورد نظر» و « اشاعه و به اشتراک گذاری اطلاعات و دانش» و همچنین، ارزش ابزاری «کسب اطلاعات بیشتر درباره منبع اطلاعاتی»، پیامدهای کارکردی «پرهیز از اتلاف وقت در جستجو» و «بالابردن دقت در جستجو» و پیامدهای روانی-اجتماعی « احساس راحتی در استفاده از نظام » و «ابهام زدایی از نیاز اطلاعاتی» بیش از همه مورد توجه ذی نفعان قرار دارند . طراحان نرم افزار های کتابخانه دیجیتال لازم است ارزش ها، پیامدها و ویژگی های مهم ذی نفعان را برای طراحی این نرم افزار ها مورد توجه قرار دهند تا بتوانند نیازهای اساسی و انتظارهای بنیادین ذی نفعان این نظام ها را برآورده سازند .

امروزه به کارگیری فناوری اطلاعات به افزایش دانش کارکنان و غنای محتوای شغلشان کمک بسیاری می کند. در این میان، تعیین ترکیب بهینه از مجموعه خدمات فناوری اطلاعات برای دستیابی به چابکی سازمانی ضرورت دارد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر فناوری اطلاعات در چابکی سازمان های تولیدی و خدماتی انجام شده است. این تحقیق از نظر نوع هدف کاربردی و از نظر روش اجرا، توصیفی پیمایشی است. روش گردآوری داده ها، مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی با ابزار پرسش نامه در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی است و نمونه های تصادفی 205 تن بوده اند. برای بررسی ابعاد متغیرهای بررسی شده و سنجش روایی سازه، از تحلیل عاملی تأییدی و برای آزمون فرضیه های پژوهشی، از روش معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که فناوری اطلاعات در ارتقای چابکی سازمان های تولیدی و خدماتی اثر شایان توجهی دارد. در همین زمینه، از میان چهار متغیر چابکی سازمانی بررسی شده، به کارگیری فناوری اطلاعات بیشترین تأثیر را در متغیر ارتقای شایستگی سازمانی دارد.

هدف: الزامات کاربردپذیری رابط های کاربری در وبگاه ها برای افراد بینا و نابینا تا حد زیادی متفاوت است. این الزامات شامل کفایت وظیفه، توازن ابعادی، هم ارزی رفتار، اجتناب از ضرر معنایی و استقلال دستگاه است. برای حصول کاربردپذیری وبگاه های کتابخانه ای برای کاربران با آسیب بینایی در نظر گرفتن این الزامات مهم است. هدف پژوهش حاضر تعیین مؤلفه های تأثیرگذار بر کاربردپذیری وبگاه های کتابخانه های مطرح در کشور از دید کاربران با آسیب بینایی است.روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با روش کیفی انجام شده است. در این پژوهش از طریق مشاهده اکتشافی 33 کاربر با آسیب بینایی و با تعریف وظایف واقعی (3 وظیفه)، مؤلفه های تأثیرگذار بر کاربردپذیری وبگاه ها مشخص شد. داده ها با استفاده از آزمون رسمی کاربردپذیری و پروتکل بلنداندیشی جمع آوری شد. کاربران در حین استفاده از یک وبگاه کتابخانه ای و انجام وظایف تعریف شده مورد مشاهده قرار گرفتند و افکار، احساسات و نظرات خود را در مورد تجربه تعامل به صورت کلامی بیان می نمودند. در این پژوهش رابط های کاربری (کتابخانه دیجیتال، اُپک و مرجع مجازی) سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به عنوان کتابخانه های مطرح در کشور موردمطالعه قرار گرفتند. کاربران با آسیب بینایی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی از استان های مختلف کشور انتخاب شدند. داده های مشاهده با نرم افزارهای ضبط صفحه (Faststone و Ocam) جمع آوری شد. برای تحلیل داده های کیفی از تحلیل محتوا ( مقوله بندی و گروه بندی کدها) و کدگذاری (مشخص کردن کدهای اولیه و ثانویه) و از نرم افزار MAXQDA استفاده شد. رونوشت های داده ها حداقل سه بار خوانده و چندین بار دوباره کدگذاری شدند. این کدها در حین بررسی رونوشت ها به طور مداوم گسترش و بازنگری می شدند. یک پژوهشگر دیگر در تحلیل محتوا شرکت کرد و رونوشت ها و مقوله های مستخرج چندین بار موردبررسی قرار گرفتند تا روایی داده ها تأیید شد.نتیجه گیری: برای طراحی وبگاه های کاربردپذیر داده هایی از احساس واقعی کاربران ویژه درباره نظام های بازیابی اطلاعات کتابخانه ای لازم است. تجربیات کاربران به کتابداران، طراحان و مدیران کتابخانه ها کمک می کند تا هدف استانداردهای دسترس پذیری و تأثیر کلی آن را بر کاربران با آسیب بینایی بیشتر درک کنند. نتایج پژوهش حاضر، پژوهشگر را در شناسایی مشکلات کاربردپذیری وبگاه های کتابخانه ای کمک کرد و سرنخ هایی را در مورد مسائل کاربردپذیری ارائه داد.