مطالب مرتبط با کلیدواژه

خلافت


۱۴۱.

زمینه ها و بسترهای شکل گیری جریان های سلفی- تکفیری در جهان اسلام؛ راهکارهای مواجهه، چشم انداز آینده

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: جریان های سلفی - تکفیری داعش جهاد خلافت تکفیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۸۹
در طول تاریخ پر فراز و نشیب اسلام گروه ها، جریان های فکری و افرادی بوده اند که مخالفان خود از سایر فرقه ها و مذاهب اسلامی را تکفیر و به بهانه های واهی آنان را از دین اسلام خارج و خون، مال و ناموس آنان را مباح دانسته اند. این پدیده مخرب که طلایه دار آن خوارج بودند، طی دو قرن اخیر در جریان های تندروی سلفی - تکفیری تجلی پیدا کرده است و در سایه تحولات اخیر منطقه، آنان فرصت مناسبی یافته اند که با پشتیبانی حامیانشان، افکار و اندیشه های خود را پیاده نمایند. بی تردید بروز ناامنی و هرج و مرج در کشورهای اسلامی، کشتار مردم بی گناه، ظهور گروه های وحشت و ارهاب همچون القاعده، سپاه صحابه، گروه های جندالله، طالبان، جیش العدل، جبهه النصره، داعش و... که وحشت و ترور را سرلوحه کار خود قرار داده اند، بخشی از پیامدهای اندیشه تکفیر است و پیامد ناگوارتر آن مخدوش کردن چهره اسلام و مسلمانان در سراسر جهان و منفور شدن دین اسلام در نزد جهانیان می باشد. لذا، شناخت و تحلیل دقیق زمینه ها و بسترهای شکل گیری این جریان ها در جهان اسلام ضروری است و به ما در فهم عمیق و تحلیل رفتارهای آنان کمک شایانی می نماید. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی ضمن اشاره به پیشینه تاریخی جریان های تکفیری در جهان اسلام، به تبیین و واکاوی زمینه ها و بسترهای فکری و اندیشه ای، منطقه ای و بین المللی، جغرافیائی و سیاسی و همچنین جامعه شناختی شکل گیری این جریان پرداخته است.  
۱۴۲.

نگاهی تطبیقی به سرنوشت مسلمانان و بنی اسرائیل با تکیه بر آیات سوره مائده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عهد الهی بنی اسرائیل امت خلافت سرزمین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۹۸
هدف این مقاله مقایسه وظایف و سرنوشت بنی اسرائیل و مسلمانان در قبال "خلافت" و "وراثت" ظاهری و باطنی، و تحلیل آن با تکیه بر آیاتی از سوره مائده می باشد. روش مقاله تحلیلی توصیفی با تدبر در آیات و روایات و استناد به داده های تاریخی و تفسیری است. یافته های بحث به این ترتیب است که عهد خدا که ولایت و امامت، یعنی همان "خلافت" و "وراثت" باطنی و معنوی است، با نصب خلافت ظاهری تکمیل می شود. انسان های پاک و مطهر، وارث این دو خلافت بوده و حاکمیت بر زمین مقدس، مظهر و نماد وراثت ظاهری به پشتوانه خلافت باطنی می باشد. خلافت معنوی، سبب حفظ خلافت ظاهری و سرزمینی است. امت اسلامی هم همانند بنی اسرائیل، به واسطه دوری از "خلافت" ظاهری و باطنی، از حقیقت اسلام محروم شده نتوانستند آن را حفظ نمایند، لذا الان بیت المقدس، خارج از دسترس مسلمانان است.
۱۴۳.

نقد و بررسی شبهه اهمال کاری پیامبر در معرفی امام علی (ع) به عنوان جانشین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: غدیر شیعه خلافت حضرت رسول (ص) امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۲۴۵
مسئله تحقیق در این پژوهش بررسی وجود یا عدم وجود ملازمه میان قرائت شیعی حدیث غدیر با کوتاهی حضرت رسول (ص) در اعلان جانشینی امیرالمؤمنین (ع) است. به گمان برخی از اهل سنت پذیرفتن دلالت حدیث غدیر بر جانشینی علی (ع) نشان از اهمال کاری حضرت رسول (ص) در اعلان و تثبیت جانشینی خویش دارد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است. یافته های تحقیق در این پژوهش نشانگر این است که حضرت رسول (ص) پیش از رویداد غدیر از راه های گوناگون برتری حضرت امیر (ع) بر سایر صحابه، و شایستگی ایشان را برای خلافت به مردم گوشزد کرد. ایشان همچنین در رویداد غدیر نیز با استفاده از قرینه های مقامیه و مقالیه فراوان، جانشینی امیرالمؤمنین (ع) را اعلان کرد و راه هرگونه بهانه جویی را بست. ایشان پس از رویداد غدیر نیز کوشید تا از راه های گوناگون موانع را از سر راه خلافت علی (ع) بزداید و با مکتوب کردن عهد وصیت، خلافت ایشان را تثبیت کند.
۱۴۴.

علل درونی گسترش اندیشه تکفیر در جهان اسلام معاصر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: جهان اسلام تکفیر سلفی گری خلافت جهاد هجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۱۹۶
اندیشه تکفیر به مسئله سلفی گری و بازگشت به اندیشه و رویه سلف ارجاع داده می شود که از صدر اسلام تاکنون اشخاصی مانند احمد بن حنبل، ابن تیمیه و ابن عبدالوهاب تبلیغ کرده اند و در دوره معاصر گسترش یافته است. هدف این پژوهش بررسی عوامل درونی جهان اسلام در گسترش اندیشه تکفیر است. عوامل درونی، آن دسته از شرایط داخلی جوامع اسلامی هستند که زمینه را برای شکل گیری و گسترش این مفهوم آماده کرده اند؛ بدین ترتیب این پرسش مطرح می شود که چه عواملی در درون جهان اسلام موجب ترویج و گسترش اندیشه تکفیر در دوره معاصر شده است؟ به نظر می رسد اندیشه تکفیر با ایده سازی و جذب مخاطبان به وسیله سازوکار های ارجاع به صحابه اولیه صدر اسلام و با سوء استفاده از برخی ارزش های اسلامی توانستند آنان را از دایره مفاهیم مقدس اسلامی دور ساخته و در ذهن حامیان خود حالتی مشروع و ایدئولوژیک بدهند؛ همچنین تجربه گروه های تکفیری مانند داعش نشان می دهد که اندیشه تکفیر برای مخاطبان مناطقی که با فقر، جهل، ناآگاهی و تفرقه و بی ثباتی مواجه اند جذابیت بیشتری دارد. پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی و نظریه سازه انگاری برای تحلیل مجموعه عوامل درونی دخیل در گسترش اندیشه تکفیر بهره برده است.
۱۴۵.

ظرفیت های تمدن سازی در داستان قرآنی حضرت آدم (علیه السلام)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم حضرت آدم تمدن سازی خلافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۲۹
تمدّن ظهور و بروز فرآیندی پیشرفت های هدفمند و نظام مند در یک یا چند جامعه بر اساس طرز تفکری روشن است که شکل معنادار و منضبط به خود گرفته و جامعه را به مقصد مورد نظر می رساند. از این رو تمدّن رابطه ای بنیادین و عمیق با دین داشته که بعثت انبیاء الهی و سیر هدایتی ایشان نمایانگر این ارتباط است. بررسی اهداف بعثت انبیاء در قرآن کریم و سیره عملی ایشان، نشان از پایه گذاری تمدّن توحیدی در جهت عمومی سازی معارف دینی و پیشرفت انسان در حوزه های مادّی و معنوی دارد؛ این پژوهش بر این فرض است که در داستان آدم علیه السلام به عنوان پدر بشریت ظرفیت ها و چارچوب های نخستین تمدن سازی نهفته است و توجه به آن انسان سرگشته امروز را به بازسازی تمدّن دینی رهنمون می-سازد. این ظرفیت ها را می توان در دو بخش ظرفیت های درونی و بیرونی برای بهره مندی رهبران الهی و جامعه دینی مورد توجه قرارداد. مقاله حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، ظرفیت های تمدّن سازانه موجود در سیره و داستان قرآنی آدم علیه السلام را استخراج نموده است تا به عنوان الگویی جهت تلاش های امروزین در این حوزه معرفی نماید. نتایج گویای آن است که ظرفیت های درونی حضرت آدم علیه السلام شامل بهره مندی از علم الهی و خلافت الهی، دشمن شناسی، قدرت بر تحمل سختی ها و توبه و انابه است. این بخش در پیوستگی تام با سطح بیرونی داستان حضرت آدم علیه السلام است که با خطاب «بنی آدم» شامل تنظیم پوشش، مدیریت سازه ها و مناسک دینی است.
۱۴۶.

دلیل اجماع صحابه بر خلافت ابو بکر از دیدگاه قاضی ایجی و نقد آن

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نقد قاضی ایجی المواقف اجماع امامت خلافت ابوبکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۷۴
اجماع یکی از دلایل شرعی مهم در دین اسلام می باشد. اما بین فریقین در معتبر بودن آن اختلاف نظر دارد. با توجه به اهمیت اجماع و اختلاف نظر فریقین، این نوشتار با شیوه توصیفی- تحلیلی، ابتدا به دیدگاه اهل سنت نسبت به حجیت اجماع، سپس به بیان دلیل اجماع صحابه بر حقانیت خلافت ابو بکر از دیدگاه عالم برجسته و مرجع کلامی اهل سنت، یعنی قاضی ایجی در کتاب المواقف، و در پایان به نقد دلیل صاحب مواقف پرداخته است. به نظر می رسد دلیل قاضی ایجی با تکیه بر عمل صحابه، قابل نقد می باشد: اولا، اجماع بما هو اجماع اعتباری ندارد. ثانیا، با فرض اینکه آن اجماع را دارای اعتبار بدانیم با بررسی تاریخی و روایی روشن می شود که اجماع در میان صحابه بر خلافت ابو بکر صورت نگرفته است؛ لذا این دلیل نه تنها مشروعیتی ندارد بلکه از کرسی استدلال نیز ساقط است.
۱۴۷.

تبیین و تحلیل خلافت انسان در زمین با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انسان خلافت قلمرو خلافت علامه طباطبائی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۱۶۲
یکی از مباحث پردامنه و مهم، انسان و انسان شناسی و جایگاه او در هندسه عالم آفرینش است، که در درازای تاریخ از منظر گوناگون بدان پرداخته شده است. و در ادبیات فکری علوم انسانی و اسلامی به این مهم نیز نگریسته شده، از این جهت بحث خلافت و مقام خلیفهالهی انسان حائز اهمیت در نظام اندیشه و فکری اندیشمندان می باشد؛ و در دستگاه فکری فلسفه و معارف اسلامی، برخی اندیشمندان عروج نهایی مقام انسانی را مقام خلیفهالهی وی دانسته که ملازم با «علم به اسما» می باشد. در تحقیق پیش رو، حقیقت خلافت انسان و قلمرو آن به صورت توصیفی- تحلیلی با تأکید بر اندیشه علامه طباطبائی بر این نتیجه رهنمون گردیده است که خلیفه مظهر و مراآت تمام عیار مستخلف عنه و حاکی از صفات وجودی او در حد استعداد امکانی خلیفه باشد، که قلمرو خلافت آن تمام عوالم را شامل می شود و شرط کافی و ملاک برای احراز و تصدی خلافت میزان بهره مندی از علم به اسما الهی بوده که شامل همه فرزندان آدم می شود.
۱۴۸.

ارتباط میان گفتمان داعش و گفتمان های پیشین خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بعث بدویت عثمانی خلافت ناحیه جزیره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۱۰۵
پدیده های گفتمانی بر بافتارهای خاصی  شکل می گیرند. گفتمان داعش نیز به عنوان یک پدیده گفتمانی مبتنی بر بافتار گفتمانی تاریخی خاورمیانه است که ترکیبی از تاریخ و سنت آن جوامع و پیوند آن ها با سرزمین های عراق و سوریه است. ظهور چنین پدیده های افراط گرایی با میزان توسعه یافتگی جوامع ارتباط معکوس دارد. ازاین رو، وضعیت گفتمانی عراق پیش و پس از سقوط صدام و اشغال، یعنی ظهور گفتمان بعث، نفوذ گفتمان اسلام گرایی در آن و نهایتا ورود گفتمان دموکراسی به منطقه، نقاط مهم موثر در ظهور گفتمان داعش است. از طرفی، گفتمان خلافت های پیشین  نیز تاثیرات خود را بر گفتمان داعش گذارده است و داعش مفاهیم بخصوصی را از این گفتمان اخذ کرده است. با این وجود، نباید از اهمیت و نفوذ گفتمان بدویت بر تمامی این گفتمان ها و در نهایت گفتمان داعش غافل ماند به نحوی که همواره شاهد تقابل یا همراهی گفتمان ها با گفتمان بدویت بوده ایم. در این پژوهش، بافتارها با استفاده از تحلیل گفتمان و منابع کتابخانه ای بررسی شدند تا نقش آن ها در شکل گیری ریشه های گفتمانی این پدیده مشخص شود. مشخص شد که پیوند داعش با بافتار قبیله ای، سابقه اسلام گرایی و تاریخ خلافت در این دو سرزمین سبب ظهور گفتمان داعش شده است خصوصا که سابقه گفتمانی خاورمیانه به عنوان ابزاری برای داعش به منظور ایجاد ارتباط مشروع تاریخی تبدیل شده که از مهمترین آن ها می توان به ارتباطات تاریخی و فرهنگی اعراب منطقه با پیشینیان و گفتمان بدوی خود، تنازع گفتمانی خلفای عثمانی با گفتمان های شیعی و کردی و دال های به حاشیه رفته گفتمان بعثی موجود در اذهان عراقی ها اشاره کرد.
۱۴۹.

واکاوی مواضع انجمن یهود در فرایند قدرت یابی بنی امیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: بنی امیه یهود معاویه خلافت استحاله فرهنگی و سیاسی کعب الاحبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۲۳
نقش آفرینی یهودیان در جامعه اسلامی در نیم قرن اول هجری از مباحث اساسی در مطالعات تاریخ اسلام است. تحرکات پنهان برای به قدرت رساندن معاویه و بنی امیه نیز یکی از فعالیت های احتمالی انجمن یهود در صدر اسلام است که نوشتار حاضر به بررسی این مسئله پرداخته است. هدف از این مطالعه، تبیین چگونگی تأثیرگذاری یهود در زمینه سازی برای قدرت یافتن بنی امیه از جهات فکری، سیاسی و فرهنگی با روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی است. پیشینه طرح خلافت معاویه به عهد رسول خدا برمی گردد. یهودیان مخفی در تعهدات قریشی و شکل گیری سقیفه حضور داشتند و برخی رجال یهود، مانند کعب الاحبار و دیگران، در عصر خلفای اربعه تلاش های پیدا و پنهانی برای قدرت یافتن بنی امیه داشتند. با توجه به جستار و واکاوی کادرسازی و مواضع انجمن یهود در فرایند قدرت یابی بنی امیه، فرضیه اصلی پژوهش «ارزش آفرینی اجتماعی و استحاله فرهنگی جامعه و حمایت فکری و سیاسی انجمن یهود از معاویه» است.
۱۵۰.

مقایسه تطبیقی خلافت از نگاه شیخ صدوق و ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شیخ صدوق ابن عربی خلافت ولایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۹۱
مسئله خلافت در حوزه های مختلف معارف دینی، مورد تفسیر و شرح و بسط قرار گرفته است. مطالعه تطبیقی در این دیدگاه ها و ایجاد گفتمان میان آن ها به ظهور آثار و نتایج جدید کمک خواهد کرد. اگرچه هم از نظر شیخ صدوق و هم در نگاه ابن عربی، خلیفه دارای دو سویه آسمانی و زمینی و مرجع سیاسی و علمی و معنوی جامعه بوده، جعل این منصب در عالم ظاهر به اراده الهی و خارج از انتخاب مردم است و به حسب باطن، خلیفه واسطه فیض و سبب بقای عالم به شمار می آید، اما نگرش کلامی شیخ صدوق و گرایش عرفانی ابن عربی باعث ایجاد وجوه تفارقی میان این دو دیدگاه شده است که برخی از آن ها مهم و قابل توجه است؛ از جمله اینکه شیخ صدوق خلافت را برآمده از صفت الهی «الانتصاف لأولیائه من أعدائه» و برای جلوگیری از ایجاد جبر در عالم دانسته است، اما ابن عربی خلیفه را مظهر اسم جامع «اللّٰه» معرفی کرده و برای خلافت، دو مرتبه باطنی یعنی حقیقت محمدیه، و ظاهری یعنی مصادیق بشری اولیاء در نظر گرفته است. همچنین ابن عربی میان خلافت الهی و خلافت رسول تفکیک کرده و خلیفه اللّٰه را به عنوان مرجع سیاسی و علمی معرفی نموده است.
۱۵۱.

بازکاوی اندیشه آیت الله جوادی آملی در باره انسان کامل و ضرورت آن با خلافت الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: انسان انسان کامل خلافت جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۲
انسان و انسان شناسی مقوله غیر قابل کتمان در طول تاریخ بشری بوده است؛ و ترسیم حقیقی از جایگاه او در منظومه آفرینش سرلوح ادیان توحیدی می باشد. بر پایه دیدگاه منیع و اندیشه رفیع علامه جوادی آملی حقیقت انسان «حیّ متأله» است که در بستر آموزه های دینی به تکامل می رسد، و غایت امکانی قوس صعود بشری«انسان کامل» می باشد. و در ادبیات حکما و عرفای همچون ابن عربی و ملاصدرا به آن پرداخته شده است؛ آنها انسان کامل را مظهر تمام صفات کمالی و جمالی خداوند می دانند؛ آن گونه که ابن عربی مبتکر اصطلاح «انسان کامل» در ادبیات اسلامی قلمداد شده است. در تحقیق حاضر، ضرورت انسان کامل نسبت آن با خلافت الهی به صورت توصیفی- تحلیلی با تأکید بر اندیشه جوادی آملی بر این نتیجه رهنمون گردیده که مقصود از خلقت آفرینش و پهنه گیتی، انسان کامل است و از لازمه خلافت مطلقه الهی، انسان کامل شدن است، از این جهت، انسان کامل قطعاً خلیفه خداست، به طوریکه اگر عالم خالی از انسان کامل شود، عمر آن به پایان می رسد.
۱۵۲.

مقایسه تحلیلی اندیشه سیاسی شیعه و سلفی با تمرکز بر مدل ولایت فقیه و مدل امارت اسلامی طالبان

کلیدواژه‌ها: خلافت امارت ولایت سلفی شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۳۵
همچنین در فقه سیاسی، جایگاه زنان، مشروعیت حکومت، مفهوم جهاد، جایگاه قانون اساسی، عقلانیت، جمهوریت و اسلامیت، نحوه تفسیر متون دینی و تکفیر سایر فرق تفاوت اساسی دارند.مدل ولایت فقیه یکی از روشهای حکومت داری درجهان اسلام است که با تکیه بر منابع و متون دینی (قران و سنت) به وسیله امام خمینی باز تبیینی مجدد شد. نظام جمهوری اسلامی عمر چهل ساله خود را مدیون این مدل است. هدف پژوهش حاضر بررسی وجوه تشابه و تمایز اندیشه سیاسی سلفیه مدل امارت اسلامی طالبان با ولایت فقیه در حکومت جمهوری اسلامی ایران است. روش مورداستفاده در این مقاله، روش مقایسه ای باتکیه بر منابع اینترنتی و کتابخانه ای می باشد. ظهور تفکر سلفی در عرصه سیاسی کشورهای جهان اسلام و تجربه عملیاتی نظریه ولایت فقیه دلیل نگارش پژوهش فعلی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اندیشه سیاسی سلفیان معاصر در بازگشت به اسلام، تقابل و مبارزه با تمدن غرب دارای شباهت هایی با نظریه ولایت فقیه می باشد.
۱۵۳.

روش های استدلال امیرالمؤمنین علی (ع) بر خلافت بلافصل خویش بر پایه شرح نهج البلاغه آیت الله مکارم شیرازی

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) علی (ع) خلافت نهج البلاغه شرح مکارم شیرازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۸
مسئله خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علی (ع) از جمله مسائل کلامی مناقشه انگیز بین اهل سنّت و اهل تشیع بوده و هست. بررسی منطقی و منصفانه جهت حل مسئله می تواند راه صواب را فراروی جویندگان حقیقت قرار دهد. هدف این نوشتار، بازشناسی و تبیین روش های امیرالمؤمنین (ع) بر امامت و خلافت بلافصل خویش بر پایه شرح نهج البلاغه آیت الله مکارم شیرازی است. پرسش اصلی تحقیق آن است که امیرالمؤمنین علی (ع) در نهج البلاغه، با عنایت به شرح آیت ا.. مکارم شیرازی، با چه روش هایی و چگونه به دفاع از امامت و خلافت بلافصل خویش استدلال فرمود؟ این مقاله به روش بررسی متون و تحلیل محتوا تهیه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که امیرالمؤمنین علی (ع) هم با روش ارائه استدلال منطقی از نوع شکل دوم و هم از روش معرفی صریح خود به عنوان امام، اثبات کردند که تنها او شایسته امامت و خلافت بلافصل پیامبر اعظم (ص) بوده اند.
۱۵۴.

بررسی سندی و دلالی روایات «اختصام در ملأ اعلی» در منابع روایی فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اختصام ملأ اعلی تفسیر روایی روایات تفسیری خلافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۶۳
آیه 69 سوره «ص» که حاکی از رخداد اختصام در ملأ اعلی است، به رغم وضوح سیاق با اختلاف در تفسیر مواجه شده است. آیات بعد به گفت وگوی ابلیس با خداوند و رویگردانی وی از سجده بر آدم سخن می گوید؛ اما روایات تفسیری فریقین در این زمینه، از موضوعاتی متمایز با سیاق آیات سخن می گوید. تفسیر قمی و مسند ابن حنبل قدیمی ترین منبع فریقین در نقل روایت اختصام در ملأ اعلی است. پس از جمع آوری روایات به روش کتابخانه ای و تحلیل و اعتبارسنجی آن ها، صحت اسناد و مقبولیت متون احراز نشد؛ اما توجه به تاریخ نزول سوره ص، سیاق آیات انتهایی این سوره، مجموع قدر مشترک روایات و وجود روایاتی با عبارات کلیدی مشابه، این نتیجه را محتمل می سازد که خلط و تحریف در روایات موجب ناهمخوانی آن ها با سیاق آیه و آیات بعد و درنتیجه ابهام در تفسیر روایی اختصام در ملأ اعلی باشد. همچنین، موضوع محوری روایات اختصام در ملأ اعلی، مخالفت با خلیفه تعیین شده ازسوی خداوند است که مصداق آن در یک روز حضرت آدمt و در روزی دیگر ائمه اطهارk هستند
۱۵۵.

جریانشناسی فکری و فرهنگی جامعه اسلامی در عصر خلافت امام علی(ع)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: جریان شناسی جریان های فکری و فرهنگی امت اسلامی جامعه اسلامی خلافت امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۵۴
جریان شناسی تاریخی، به عنوان راهی برای شناخت بخشی از جامعه اسلامی، شیوه ای علمی است که باید در دوره های مختلف به کار گرفته شود. شناخت بهتر دوره خلافت امام علی(ع) نیز مستلزم آگاهی ما از جریان های این زمان است؛ به ویژه که در این دوره، برای نخستین بار جریان های دینی گوناگون، در کنار هم ظهور و بروز یافتند. در این پژوهش، پس از بیان مفهوم شناسی جریان، مبانی نظری این بحث، ارائه شده و سپس به معرفی و توصیف دقیق جریان های فکری و فرهنگی پرداخته می شود. جریان فرهنگی قاعدین، جریان فکری فرهنگی قراء، جریان فکری طرفدار اموی، جریان فکری و فرهنگی خوارج و جریان فکری غلات، از عمده ترین و مهم ترین جریان های فکری و فرهنگی دوران خلافت امام علی(ع) محسوب می شوند که هرکدام به تفصیل، بحث و شرح داده می شوند. از مجموع جریان هایی که معرفی می شوند می توان از چگونگی جریان دینی در این دوره آگاهی یافت. 
۱۵۶.

مفهوم پژوهی واژه «خلیفه»

کلیدواژه‌ها: امامت خلافت خلف خلیفه الرسول علوم و معارف حدیث فقه اللغه کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۲
مفهوم پژوهی به معنای تبیین دقیق یک کلمه و واژگان مشابه و متضاد آن است. جهات تشابه و تضاد، گستره معنایی کلمه را روشن می سازد. روایات فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و آله صادر شده است که در آن برای معرفی جانشینان خویش از واژه «خلیفه» استفاده کرده اند. مباحثات کلامی گسترده ای در تفسیر این روایات صورت گرفته که منشأ بسیاری از اختلافات، نبود تبیین دقیق این واژه است؛ بنابراین، تبیین کلمه خلیفه به جهت شناخت ملاک های جانشینی پیامبر صلی الله علیه وآله ضرورت دارد. کلمه خلیفه را دانشمندان بررسی کرده اند؛ اما تا کنون در قالب یک نگاشته مستقل درنیامده و مفهوم پژوهی نشده است. این پژوهش با هدف انعکاس معنای دقیق خلیفه از کتب معتبر لغت، به نگارش درآمده و واژگان مشابه و متضاد، برگرفته از روایات نَبَوی است. تطبیق روایی خلیفه و شباهت ها و تضاد های آن از فواید این مقاله به شمار می آید. مفهوم پژوهی واژه خلیفه در سه بخش سامان یافته است.
۱۵۷.

بررسی تطبیقی شأن نزول آیه تبلیغ در منابع تفسیری شیعه و اهل سنت

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) امامت آیه تبلیغ تفاسیر فریقین خلافت شان نزول غدیر خُم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۰
درک عمیق و دقیق مفاهیم قرآن، مستلزم آگاهی از شان نزول آیات آن است. آیه ی تبلیغ (مائده:۶۷) از جمله آیاتی است که در تفسیر و تأویل آن، شان نزول نقشی محوری ایفا می کند. این پژوهش با رویکردی توصیفی - تحلیلی، به بررسی دیدگاه مفسران شیعه و سنی در خصوص شان نزول این آیه و ارتباط آن با واقعه غدیر خم می پردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که اکثریت قریب به اتفاق مفسران شیعه و گروه قابل توجهی از مفسران اهل سنت، شان نزول آیه ی تبلیغ را مرتبط با واقعه ی غدیر و ابلاغ خلافت و امامت حضرت علی(ع) توسط پیامبراکرم(ص) می دانند. این همخوانی، هم با قرائن درونی آیه، از جمله تأکید ویژه بر «بلاغ» و وابستگی اتمام رسالت نبوی به ابلاغ امامت امام علی(ع)، و هم با قرائن بیرونی مانند روایات معتبر از هر دو مذهب شیعه و سنی سازگار است. با این حال، برخی از مفسران اهل سنت، با تمرکز صرف بر بخشی از آیه (حفاظت جان پیامبر از سوی خداوند) و عدم توجه به انسجام معنایی کل آیه، ارتباط آن را با واقعه غدیر انکار می کنند.
۱۵۸.

نقش باورهای کلامی در ارزیابی و فهم حدیث؛ مطالعه موردیِ مواجهه قُرطُبی با حدیث منزلت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: باورهای کلامی فقه الحدیث حدیث منزلت قرطبی خلافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۶
روش قرطبی در ارزیابی و فهم حدیث منزلت، آسیب هایی را به همراه داشته است. گستردگی و کثرت این آسیب ها در کنار قطعیتِ صدور و سادگیِ الفاظ و عبارات این حدیث، فرضیه تأثیرِ پیش فرض های اعتقادی وی را بر فقه الحدیث او به ذهن متبادر می سازد. این فرضیه آنگاه تقویت می شود که دانسته شود وی با خودداری از فحص طُرق صدور این خبر، از تشکیلِ خانواده حدیثی نیز پرهیز نموده و با اصرار بر انحصارِ صدور حدیثِ منزلت به جریانی خاص، حجم انبوهی از مستندات را - که در فهم مقصودِ این خبر نقش داشته - به طور کلی نادیده گرفته است. افزون بر این، جزمیت پیشینی بر معنای مخالفِ حدیث، و شتاب در فهمِ عبارات و مقصود این خبر، تصویری را از این حدیث به دست داده که عِوضِ سازگاری با مواضعِ صدور و انطباقِ بر متن و معنای آن، تنها به پیش فرض های کلامیِ نویسنده آن شبیه است و نیازهای کلامی او را برآورده می سازد.