بحران پژوهی جهان اسلام (سیاست پژوهی جهان اسلام سابق)

در طول تاریخ پر فراز و نشیب اسلام گروه ها، جریان های فکری و افرادی بوده اند که مخالفان خود از سایر فرقه ها و مذاهب اسلامی را تکفیر و به بهانه های واهی آنان را از دین اسلام خارج و خون، مال و ناموس آنان را مباح دانسته اند. این پدیده مخرب که طلایه دار آن خوارج بودند، طی دو قرن اخیر در جریان های تندروی سلفی - تکفیری تجلی پیدا کرده است و در سایه تحولات اخیر منطقه، آنان فرصت مناسبی یافته اند که با پشتیبانی حامیانشان، افکار و اندیشه های خود را پیاده نمایند. بی تردید بروز ناامنی و هرج و مرج در کشورهای اسلامی، کشتار مردم بی گناه، ظهور گروه های وحشت و ارهاب همچون القاعده، سپاه صحابه، گروه های جندالله، طالبان، جیش العدل، جبهه النصره، داعش و... که وحشت و ترور را سرلوحه کار خود قرار داده اند، بخشی از پیامدهای اندیشه تکفیر است و پیامد ناگوارتر آن مخدوش کردن چهره اسلام و مسلمانان در سراسر جهان و منفور شدن دین اسلام در نزد جهانیان می باشد. لذا، شناخت و تحلیل دقیق زمینه ها و بسترهای شکل گیری این جریان ها در جهان اسلام ضروری است و به ما در فهم عمیق و تحلیل رفتارهای آنان کمک شایانی می نماید. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی ضمن اشاره به پیشینه تاریخی جریان های تکفیری در جهان اسلام، به تبیین و واکاوی زمینه ها و بسترهای فکری و اندیشه ای، منطقه ای و بین المللی، جغرافیائی و سیاسی و همچنین جامعه شناختی شکل گیری این جریان پرداخته است.  

هدف این پژوهش، بررسی جایگاه و تاثیر مدرنیته در هویت ملی ایران بود. بر این اساس، سوال اصلی تحقیق این است که مدرنیته از چه جایگاهی در هویت ملی ایران برخوردار بوده و چه تاثیری بر آن گذاشته است؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که مدرنیته علی رغم نداشتنِ ریشه ای پرقدمت در کشور ایران، به واقعیتی تاریخی و جریانی نیرومند و تاثیرگذار در عرصه هویت ملی ایران و به یکی از ارکان تشکیل دهنده ی آن تبدیل شده است. این پدیده از اوایل دوره ی قاجار و در نتیجه ی آشنایی ایرانیان با آن، بر اندیشه های سنتیِ تعلق به هویت ایرانی تاثیر گذاشته و در سیر تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی ترکیب جدیدی به هویت ملی ایران بخشیده و نقش مهمی در تعریف ایرانیان از کیستیِ خود ایفا کرده و می کند، به طوری که آن چه امروزه از نظام تفکیک قوا، مجلس نمایندگان، شیوه اداره کشور، نظام آموزشی جدید، سبک زندگی نوین و... در اختیار ایرانیان است، از مظاهر اصلی مدرنیته به شمار می روند. به طور کلی این جایگاه و تاثیر مدرنیته در هویت ملی ایران، اتخاذ رویکرد متوازن نسبت به ارکان هویت ملی ایران را در سیاست گذاری های هویتیِ کشور ضروری ساخته است.  

هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه نخبگان حکومتی در عصر قاجار پهلوی براساس نظریه نخبه گرایی در روند توسعه یافتگی ایران بود. در این راستا تلاش شد به این سوال اساسی پاسخ داده شود که چه عوامل و کنشگرهایی، زمینه و بستر لازم را برای ناکامی نخبگان عصر پهلوی در روند توسعه یافتگی ایران فراهم آورده است؟ پژوهش بر این فرض استوار گردید که عواملی از قبیل ساختار سیاسی استبدادی، فرهنگ توسعه نیافته، دخالت بیگانگان در امور ایران، ضعف عملکرد شاهان و فرمان روایان، نقش مخرب نظام اقتصاد جهانی و عملکرد نخبگان در نوسازی و توسعه به شیوه غربی، همگی زمینه ساز ناکامی نخبگان عصر پهلوی در روند توسعه یافتگی ایران شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نخبگان ایران در تاریخ عصر پهلوی به عنوان یکی از موانع اصلی توسعه و عامل خنثی سازی قدرت اصلاح طلبان، به ایفای نقش پرداخته و به دو دلیل در هدایت کشور به سمت توسعه موزون و همه جانبه ناکام ماندند: ویژگی ها و ضعف عملکرد خویش و ساختارهای سیاسی- اقتصادی نامناسب و کارشکنی نخبگان ضد توسعه. روشنفکران نیز به دلایلی مانند ساختار سیاسی استبدادی، بیگانگی با فرهنگ جامعه و نگاه تک بعدی به توسعه، نتوانستند به نحو مطلوب به ایفای نقش بپردازند.  

هدف پژوهش حاضر این بود که نشان دهد چگونه با استفاده از اقتصاد مقاومتی می توان الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را اجرایی کرد. در این پژوهش با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد و بهره گیری از منویات مقام معظم رهبری تلاش شد که الگوی اقتصاد مقاومتی به عنوان یک الگوی تفضیلی در حوزه پیشرفت اقتصادی معرفی شود. با روش توصیفی- تحلیلی نشان داده شد که در صورت استفاده از مبانی و مفاهیم اصیل الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در برنامه ریزی ها و سیاست های اقتصادی، شاهد حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی خواهیم بود. ﻃﺮﺍﺣی ﺍﻟﮕﻮی ﭘیﺸﺮﻓﺖ ﺍﺳﻼﻣی ﺍیﺮﺍﻧی ﻣﻬﻤﺘﺮیﻦ ﻭ ﺑﺰﺭﮔ ﺘﺮیﻦ ﮔﺎﻡ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ یﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮﺍی ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣی ﻣی ﺑﺎﺷﺪ، ﺩﺳﺘیﺎﺑی ﺑﻪ ﺍیﻦ ﺍﻟﮕﻮ ﺩﺭ ﻋیﻦ ﺍیﺠﺎﺩ ﺁﻣﺎﺩﮔی ﻭ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﭘﺸﺘﻮﺍﻧﻪ ﺣﻤﺎیﺘی ﺑﺮﺍی ﻃی کﺮﺩﻥ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺑﻌﺪی ﺩﺭ ﺍﺟﺮﺍﺋی کﺮﺩﻥ ﺍیﻦ ﺍﻟﮕﻮ، ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﻣﺸﺎﺭکﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﻫﻤﻪ مردم ﺩﺭ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻤی ﻭ ﺍﺟﺮﺍﺋی ﺍﺳﺖ.  

پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و بهره گیری از تکنیک آینده پژوهی و رویکرد سناریو نگاری درصدد بررسی عوامل نهادینه نشدن احزاب در ایران و تاثیر آن بر آینده انتخابات سال1400 بود. نتایج حاکی از آن است که عدم نهادینگی احزاب در ایران، تاثیرات ذیل را بر آینده انتخابات سال 1400 خواهد داشت که در قالب چند سناریو قابل طرح است: اول، گزینش افراد فاقد صلاحیت به دلیل عدم آموزش انتخاباتی، دوم، تاثیرگذاری سازمان های مردم نهاد بر انتخابات، سوم، کاهش مشارکت انتخاباتی به دلیل فقدان احزاب مردمی، چهارم، سوءاستفاده مخالفان از مشارکت سیاسی انتخاباتی، پنجم، شخصیت محورشدن انتخابات .