انسجام اجتماعی

توسعه رسانه های نوین به ویژه شبکه های اجتماعی تعاملی را می توان یکی از پدیده های ارتباطی دهه های اخیر در ایران و جهان دانست؛ رسانه هایی که با پررنگ نمودن نقش کاربران در روابط اجتماعی توانسته تغییرات محسوسی در حوزه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی آنان ایجاد نماید. اما اینکه در کنار پررنگ شدن نقش کاربران، این شبکه ها در مناطق کمتر برخوردار که با شکاف های اجتماعی زیادی مواجهند می توانند بر انسجام اجتماعی نیز تاثیرگذار باشند مسئله ای است که پژوهش حاضر با هدف پاسخ به آن انجام شده است. با گردآوری نظرات جوانان کاربر واتساپ در مناطق کمتر برخوردار شهر تهران به روش گلوله برفی و تحلیل آماری داده ها با آزمون آماری پیرسون این نتیجه حاصل شد که استفاده از واتساپ با هر دو مولفه انسجام اجتماعی (پایبندی اجتماعی و برابری اجتماعی) رابطه مثبت و معناداری دارد و می تواند بر آنها اثرگذار باشد. البته در این بین در مولفه احساس برابری بیشتری رابطه را با احساس مشارکت و در مولفه پایبندی اجتماعی بیشترین رابطه را با احساس پذیرش دارد و نتوانسته بر احساس هم سطحی در این مناطق نیز تاثیری بگذارد. بنابراین در کنار تقویت نقش آفرینی فردی لازم است آثار انسجام بخشی این شبکه نیز در سیاستگذاری های عمومی مورد توجه قرار گرفته و از این ظرفیت برای کاهش هزینه اجرای سیاست های فرهنگی- اجتماعی بهره لازم برده شود.

ازآنجاکه انسان موجودى است کمال طلب، حیات جمعى را بر زندگى فردى ترجیح داده است تا بتواند از طریق آن، مسیر رسیدن به مطلوب خود را هموار سازد؛ چه اینکه به اعتقاد فارابی، زندگى بالاجتماع است که می تواند کمال انسانى را برایش به ارمغان آورد و زندگى انفرادى هرچند ناممکن نیست نمی تواند انسان را به سعادت محتوم و کمال مطلوبش راهبر باشد. البته بوعلى پا را فراتر می گذارد و اعتقاد دارد که محال است بازندگى فردى به کمال برسد؛ جامعه درحقیقت ظرف و بستر فراهم شدن سعادت براى بشر است. بدیهى است که این ظرف زمانى می تواند زمینه لازم برای رسیدن به سعادت را مهیا کند، که خود داراى سکینه و آرامش بوده، از انسجام و همبستگى لازم برخوردار باشد و اسیر هرج ومرج و نابسامانى نباشد؛ چون در غیر این صورت هیچ جمع و گروهى توان استحکام و استمرار را نخواهد داشت. براین اساس شناخت عوامل و سازوکار پدیدار شدن همبستگى اجتماعى در جوامع، یکى از دغدغه هاى اصلى اندیشمندان اجتماعى است و ایشان براى رسیدن به پاسخ مورد نظر تلاش فراوان به کار برده و با توجه به واقعیت هاى موجود در زندگى بشر، عوامل متعددى را براى ایجاد انسجام اجتماعی برشمرده اند که «دین» یکی از مهم ترین این عوامل دانسته شده است. نگارنده در این مقاله پس از بیان اجمالى تأثیر دین و ارزش هاى وحیانى در این امر مهم جامعه بشری، با مراجعه به اسناد و شواهد عینى و تاریخى و در مواردى تجربه زیسته خود، نشان داده است که حوزه علمیه قم با عواملى مستقیم، همچون مرجعیت شیعه، هیئت هاى مذهبی، تبلیغ چهره به چهره، طرح هجرت و عواملى دیگر، و همچنین عوامل غیرمستقیم، مانند اجتهادات و استنباطات احکام و تبیین ارزش هاى وحیانی، در مسیر ایجاد انسجام اجتماعى جامعه ایران گام بسیار مؤثرى برداشته است.

لازمه تحقق توسعه همه جانبه و پایدار، توجه و تأکید بر مشارکت اجتماعی به عنوان ابزار و هدف توسعه است. با این دیدگاه، در این مقاله به بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی در شهرستان خواف، با توجه به شرایط خاص آن، پرداخته شده است. این عوامل عبارت اند از: سن، مذهب، تحصیلات، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، عام گرایی، آینده گرایی، سنت گرایی و احساسِ بی قدرتی. در چهارچوب نظری پژوهش از آرای دورکیم، پارسونز، راجرز، اولسن، دال، اینگلهارت، دوز و لیپست استفاده شده است. روش تحقیق این پژوهش از نوع پیمایشی بوده است. داده ها با استفاده از پرسشنامه و به روش نمونه گیری چندمرحله ای به دست آمده اند. جامعه آماری، شامل جمعیت فعال شهرستان خواف، یعنی 55405 نفر است. از این تعداد 380 نفر با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده اند. برای تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تحلیل واریانس، رگرسیون چندمتغیره، مدل تحلیل مسیر و مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند که میانگین مشارکت اجتماعی پاسخگویان در حد متوسط است و متغیرهای استفاده شده در این تحقیق توانسته اند 31% از واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند. از بین عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و تحصیلات بیشترین تأثیر و مذهب و احساسِ بی قدرتی کم ترین تأثیر را داشته اند. در این تحقیق تأثیر اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، عام گرایی، آینده گرایی و سنت گرایی بر مشارکت اجتماعی، معنادار بوده و تأثیر سن، مذهب و احساسِ بی قدرتی بر مشارکت اجتماعی معنادار نبوده است. همچنین، در مدل تحلیل مسیر که با نرم افزار لیزرل رسم شده است، آثار مستقیم و غیرمستقیم اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، عام گرایی، آینده گرایی، سنت گرایی و تحصیلات توانسته اند40% از تغییرات مشارکت اجتماعی را تبیین کنند.

از آنجا که عصر حاضر، عصری پیچیده همراه با ابهام، نوآوری و تغییر است، در این عصر، بیشترین تاکید بر استفاده از تکنیک های برنامه ریزی سناریو مبنا است. سناریو هایی که در زمان عدم قطعیت و پیچیدگی، بسیار مهم هستند، با داشتن یک جامعه یکپارچه و هماهنگ، نظام سیاسی می تواند برای توسعه و بهبود شرایط زندگی شهروندان تمرکز بیشتری نماید و بسترساز توسعه پایدار در کشور گردد. این پژوهش به دنبال طراحی بسته های خط مشی ملت سازی در جهت توسعه پایدار در پرتو روش خط مشی گذاری سناریو مبنا می باشد.در این مقاله از روش پویایی سیستم در طراحی بسته های خط مشی ملت سازی در جهت توسعه پایداراستفاده شده است. ابتدا در بخش کیفی با روش مصاحبه با خبرگان مرتبط با موضوع تحقیق استفاده گردید که پس از 12 خبره به اشباع نظری رسیدیم، که برای تحلیل از روش تحلیل مضمون استفاده گردید و به ترسیم نمودارهای علت و معلولی پرداخته شده است. و برای طراحی الگوی پویایی سیستم از نرم افزارVensim استفاده شده است و در نهایت پنج سناریو برای تحلیل ملت سازی در جهت توسعه پایدار تدوین گردید. سناریو اول بررسی تغییرات متغیر انباشت با افزایش انسجام اجتماعی، سناریو دوم بررسی تغییرات متغیر انباشت با افزایش کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی، سناریوی سوم بررسی تغییرات متغیر انباشت با افزایش پایداری اقتصادی، سناریو چهارم بررسی تغییرات متغیر انباشت با کاهش فساد سازمان یافته، سناریو پنجم بررسی تغییرات متغیر انباشت با کاهش کنترل و سانسور رسانه ای تدوین شد.

سلامت موضوعی مطرح در همه ی فرهنگ هاست و تعریف آن در هر جامعه ای تا اندازه ای به حس مشترک مردمان از سلامت و فرهنگ آن ها باز می گردد. در همین راستا هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر سلامت روانی دانشجویان نظامی است. پژوهش حاضر ازنظر نوع هدف یک بررسی کاربردی، ازنظر وسعت پهنانگر، ازنظر دامنه خرد و ازنظر زمانی یک بررسی مقطعی است. روش تحقیق در این پژوهش روش میدانی با استفاده از تکنیک پیمایش و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه است. جامعه آماری در این پژوهش دانشجویان نظامی 18 تا 29 ساله شهر تهران است که تعداد 200 نفر از آنان به عنوان حجم نمونه موردبررسی قرار گرفته اند. یافته ها حاکی از آن است که بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن یعنی اعتماد، انسجام و مشارکت با سلامت روان دانشجویان نظامی ارتباط وجود دارد؛ بنابراین تمامی فرضیه های پژوهش حاضر تأیید می شوند.

هدف از اجرای این پژوهش، بررسی و مطالعه سرمایه اجتماعی و تأثیر آن بر موفقیت دانشجویان دکتری دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی با دیدی جامعه شناختی بود. روش پژوهش، توصیفی پیمایشی و جامعه آماری شامل تمام دانشجویان دکتری ورودی 1392 رشته های علوم انسانی (دانشگاه های تهران، شهید بهشتی و علامه طباطبایی) به تعداد 1061 نفر بود. حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری و فرمول کوکران برابر با 285 نفر تعیین شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. بر اساس یافته های پژوهش، میزان تأثیر شاخص سرمایه اجتماعی در دانشجویان 100 درصد پایین بوده است. نتایج تبیینی نیز بیانگر این است که بین ابعاد سرمایه اجتماعی به عنوان متغیرهای مستقل (اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی) با پیشرفت تحصیلی رابطه معنی داری وجود ندارد. رابطه متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی و پیشرفت تحصیلی تأیید شد. همچنین پیشرفت تحصیلی برحسب جنس، محل سکونت، وضعیت تأهل تفاوت معنی داری را نشان نمی دهد.

یکی از مهم ترین چالش های کنونی جوامع در حال توسعه، رسیدن به توسعه پایدار درتمامی عرصه هاست. این مهم در عرصه ورزش، از سویی بیانگر سطح انسجام اجتماعی و از سوی دیگر، نشان دهنده ظرفیت های انسانی جوامع است. رابطه بین سطح توسعه یافتگی و رفاه و رضایت اجتماعی با سلامت روانی و کاهش معضلات بیمارستانی نیز بر کسی پوشیده نیست. البته از جمله موانع برای انسجام اجتماعی، موانع اقتصادی و فرهنگی است. فراگیر شدن ورزش به خصوص ورزش قهرمانی و اهمیت جایگاه آن در مناسبات بین المللی، توجه فراوان  دولت ها را به این پدیده جلب کرده است. توانایی یک سیستم ورزشی برای پایداری، به گونه ای اجتناب ناپذیر وابسته به موفقیتی است که سیستم در ارتباط با محیط کسب می کند؛ اما توسعه پایدار با محیط مستلزم توزیع منابع و مسئولیت کار بین اجزای سیستم به نحوی است که عناصر درونی با قبول جایگاه و نقش خود همراه با عناصر دیگر برای تداوم کارکرد و پایداری سیستم در یک محیط متغیر فعالیت کنند. هدف از تحقیق حاضر، تبیین رابطه انسجام اجتماعی مرتبط با توسعه پایدار در ورزش بدمینتون از دیدگاه نخبگان کشور است. جامعه آماری در بخش کیفی 20 نفر از نخبگان ورزشی بودند که با استفاده از روش مصاحبه و اشباع نظری اطلاعات جمع آوری شد. در بخش کمی نیز همه جامعه آماری شامل ورزشکاران، مربیان، سرپرستان و مدیران نخبه رشته ورزشی بدمینتون به تعداد 242  نفر به صورت کل شمار در پژوهش شرکت داده شدند. شاخص های آماری «پرسشنامه مولفه های انسجام اجتماعی مرتبط با توسعه پایدار در نخبگان بدمینتون کشور» به طور خلاصه عبارت اند از: (1) مؤلفه احساس یکپارچگی افراد جامعه: این مؤلفه 761/19 درصد از واریانس کل را تبیین می کند و 5 گویه را شامل می شود؛ (2) مؤلفه روابط دوستانه و محبت آمیز: این مؤلفه 664/18 درصد از واریانس کل را تبیین می کند و 5 گویه را شامل می شود؛ (3) مؤلفه میزان روابط اجتماعی: این مؤلفه 138/13 درصد از واریانس کل را تبیین می کند و 5 گویه را شامل می شود؛ (4) مؤلفه تعامل های گروهی بر اساس ارزش های مشترک و منجسم: این مؤلفه 031/13 درصد از واریانس کل را تبیین می کند. شاخص های GFI، AGFI و NFI نشان دهنده برازش بسیار مناسب هستند و با توجه به این که مقادیر این شاخص ها بالای 9/0 است، در نتیجه نشانگر برازش خوب مدل می باشند. نتایج نشان داد که انسجام اجتماعى و فضا براى مانور نخبگان ورزشی بدمینتون نقش تعیین کننده ای دارد که آن نیز به نوبه خود نقش مهمى در انتخاب و اجراى طرح هاى توسعه اى به نفع ورزشکاران و دستیابى به رشد و توسعه پایدار دارد.

امنیت پایدار سکونتگاه های روستایی از جمله موضوعاتی است که پژوهشگران از زوایای مختلف به آن توجه کرده اند و با رویکردهای متفاوت نیز بدان پرداخته اند. پژوهش حاضر با رویکرد انسجام محور و با هدف آشکارسازی ظرفیت های جامعه محلی در تحقق امنیت پایدار سکونتگاه های روستایی شهرستان های مرزی درمیان و سربیشه در خراسان انجام شده است. روش پژوهش از نظر ماهیت در زمره پژوهش های کمّی و انوع توصیفی–تحلیلی با رویکرد پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش 62 سکونتگاه روستایی در حدفاصل 30 کیلومتری مرز مشترک این شهرستان ها با کشور افغانستان است که مشتمل بر 4502 خانوار بوده است. در بخش نمونه گیری این مطالعه در سطح روستا از روش غیر احتمالی و در سطح خانوار از روش احتمالی از نوع تصادفی-طبقه ای استفاده شده است. حجم نمونه 354 خانوار روستایی ساکن در روستاهای نمونه پژوهش است که با استفاده از فرمول کوکران برآورد شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته شامل متغیرهای مربوط به مؤلفه های مشارکت، اعتماد، انسجام و همبستگی اجتماعی است. نتیجه حاصل نمایانگر تأثیر مؤلفه های مشارکت، اعتماد و همبستگی اجتماعی بر امنیت پایدار از منظر جامعه محلی است. همچنین، نتیجه پژوهش تأیید کرد که ذهنیت مطلوبی به مؤلفه های اجتماعی در مناطق روستایی وجود دارد که باعث رشد و توسعه امنیت و تعمیم آن به مناطق روستایی ضعیف تر خواهد شد.

محیط ساخته شده یکی از عوامل مهم تعیین کننده در میزان فعالیت جسمانی و در نتیجه سلامت فردی است. پژوهش حاضر به بررسی تأثیر محیط کالبدی شهر  بر فعالیت جسمانی، انسجام اجتماعی، حس تعلق اجتماعی و سلامت ذهنی می پردازد. به این منظور با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی دو مرحله ای، 380 پرسش نامه در محله هایی از شهر رشت تکمیل شد و داده های حاصل با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری در نرم افزار SMART PLS3  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد  که محیط ساخته شده عامل مرتبه دومی از 5 مؤلفه ی نزدیکی به امکانات، کاهش عوامل تنش زای محیطی، کیفیت زیرساخت، دسترسی و اتصال پذیری و خطرات ترافیکی می باشد. محیط ساخته شده به طور مثبت و معناداری بر انسجام اجتماعی، حس تعلق اجتماعی و فعالیت فیزیکی تأثیر می گذارد. حس تعلق اجتماعی و فعالیت فیزیکی نیز به طور مثبت و معناداری بر سلامت ذهنی اثرگذار است. مدیریت شهری می تواند با توجه به ارتقاء مؤلفه های مذکور، قابلیت پیاده روی در محلات شهری را افزایش دهد. بهبود کیفیت محیط ساخته شده منجر به افزایش فعالیت فیزیکی، انسجام اجتماعی و حس تعلق اجتماعی خواهد شد. و در نهایت با افزایش حس تعلق اجتماعی و فعالیت فیزیکی، سلامت ذهنی شهروندان نیز ارتقاء خواهد یافت.