مطالب مرتبط با کلیدواژه

روسیه


۲۶۱.

بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال روسیه پس از انقلاب اسلامی(2020-1997)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران انقلاب اسلامی روسیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۴ تعداد دانلود : ۱۷۸۰
سیاست خارجی ایران و روسیه در طی دوره های مختلف از فراز و نشیب ها، چالش ها، فرصت ها و اتفاقات متفاوتی گذر کرده است و دستخوش نتایج متفاوتی در هر دوره زمانی بوده است. اما آنچه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حائز اهمیت میباشد سیاستی است که ایران را نه زیر سلطه غربی ها و نه اینکه فرصتی به روسها برای اینکه یک سلطه طلبی جدید در کشور ایران داشته باشند قرار داده است. سیاست اصولی ایران در ارتباط با روسیه و غربی ها در چهار دهه اخیر حفظ شعار نه شرقی و نه غربی می باشد که در قانون اساسی هم از آن به صراحت یاد شده، لذا استقلال کشور اولویت اصلی سیاست خارجی ج.ا.ا می باشد و ایران باید از اقتدار روسیه در جهت پیشبرد اهداف امنیتی- نظامی، اقتصادی و فرهنگی در منطقه بهره جوید. بنابراین ایران مستقل و روسیه مقتدر که می توانند با حفظ و گسترش روابط خود، همکاری های قابل توجهی در جهت حفظ منافع داشته، از همه مهمتر دست تمامی کشورهای غربی و اروپایی که قصدی جز سودجویی و بهره مندی از منافع آنها را ندارند را قطع کنند. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه اخیر پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر چه اصول و بنیادهای استوار بوده و به چه دستاوردها و اهدافی رسیده است؟ یافته های این پژوهش نشان از تلاش های هر دو کشور در جهت عادی سازی روابط و گسترش و حفظ منافع و ارتقای جایگاه ایران در منطقه با توجه به سیاست های اعمالی در این دهه ها می باشد و از همه مهمتر ترسیم و پیشبرد آینده ای که در آن سطح همکاری ها به حداکثر رسیده و هر دو کشور در شرایط تحریم بتوانند رشد قابل توجهی در منطقه داشته و هدفی جز ایمن سازی منطقه نداشته باشند.
۲۶۲.

تبیین تفکر ژئوپلیتیکی در سیاست خارجی روسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آتلانتیک گرایی روسیه ژئوپلیتیک سیاست خارجی نواوراسیاگرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۸ تعداد دانلود : ۶۸۵
با پایان جنگ سرد، ملاحظات جغرافیایی و ژئوپلیتیکی که در طول تاریخ در ایجاد امپراتوری روسیه و سپس بر سیاست های شوروی سایه افکنده بود، بر سیاست های فدراسیون روسیه نیز تأثیرگذار است؛ سیاست هایی که با از دست دادن پهنه قابل توجهی از سرزمین های خود و موقعیت ابرقدرتی در ساختار نظام دوقطبی همچنان به عنوان یک قدرت منطقه ای بازیگری می کند. به دنبال فروپاشی شوروی که پوتین رئیس جمهور روسیه آن را «فاجعه ژئوپلیتیکی قرن بیستم» نامید و جابه جاشدن مرزهای جغرافیایی روسیه، موجی از اندیشه های ژئوپلیتیکی و اوراسیاگرایی مبتنی بر احیای قلمروی امپراتوری روسیه و همچنین اندیشه های روس گرایی و روس بودگی متمرکز بر حوزه سرزمینی، در طیف متنوعی در روسیه به راه افتاد. همچنین بحث احیای تمدن اوراسیایی در میان روشنفکران روسی مطرح شد. سیر تحولات اندیشه سیاسی در روسیه به طور چشمگیری ملهم از جریان های ژئوپلیتیکی است و هم اکنون نیز در گردونه سیاسی این کشور از تفکرات رایج و قابل تحلیل قلمداد می شود. این نوشتار با واکاوی تفکرات و رویکردهای ژئوپلیتیکی در میان نخبگان سیاسی روسیه درمی یابد با وجود اینکه نمی توان هیچ دیدگاه و تفکر مسلطی را در رویکرد سیاست خارجی روسیه عنوان کرد، نگرش های ژئوپلیتیکی همچنان بر سیاست های کلی این کشور در محیط پیرامونی و منطقه ای تأثیرگذار است. بی تردید این امر در فهم رفتار خارجی روسیه و تأثیر آن بر سیاست گذاری و سیاست پژوهی جمهوری اسلامی ایران نیز اهمیت فراوانی دارد. از آنجا که بنیان تفکرات ژئوپلیتیکی در روسیه بر حوزه اوراسیایی و تمدن اوراسیایی متمرکز است، چارچوب نظری اصلی در این مقاله، مبتنی بر رویکرد ژئوپلیتیک سنتی و منطبق بر نظریه هارتلند مکیندر با محوریت اوراسیا تنظیم شده است.
۲۶۳.

واکاویِ جایگاه تجاری سبزوار در اواخر عصر قاجار(1299-1344ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سبزوار وضع تجارت قاجاریه روسیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۵ تعداد دانلود : ۵۴۲
منطقه سبزوار که در گذشته به بیهق معروف بود، همواره به عنوان مکانی پراهمیت در کناره شاهراه تجاری فرهنگی خراسان مطرح بوده است. تردد از سبزوار افزون بر مقاصد زیارتی و اداری، هدف تجاری هم داشت به طوری که سبزوار در اواخر دوره قاجار به یک شهر محوری درزمینه دادوستد داخلی و خارجی تبدیل شد. این پژوهش درصدد است با به کار بردن روش تحقیق تاریخی مبتنی بر ترتیب زمانی رویدادها و بهره گیری از تحلیل علی و معلولی و روش کتابخانه ای و اسنادی در گردآوری داده ها به این پرسش ها پاسخ دهد که در اواخر عصر قاجار چه دگرگونی هایی در وضع تجاری سبزوار روی داد؟ و چه عواملی در وقوع این دگرگونی ها مؤثر بودند؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد در نیمه اول قاجاریه حکومت به مسئله امنیت و بازسازی زیرساخت های ارتباطی که از مقدمات ضروری تجارت هستند توجهی نداشت، در این زمان شبیخون ترکمن ها و خرابکاری های کارگزاران حکومتی از موانع اصلی توسعه تجارت در سبزوار بودند. چند سال بعد از جلوس ناصرالدین شاه، حکومت مرکزی تا حدودی تدابیر آبادگرانه را سرلوحه کار خود قرارداد و روس ها بعد از انعقاد قرارداد آخال با سرکوب ترکمن ها در آسیای میانه امنیت را به وجود آوردند. این شرایط و اراده روس ها برای بهره برداری تجاری از مناطق شمالی ایران، زمینه های رشد تجارت داخلی و خارجی را در سبزوار فراهم کرد؛ به طوری که هم تولیدات خام بومی و هم تجارت منطقه ای و خارجی افزایش یافت. در این دوره سبزوار رونق تجارت خود را بیشتر از آنکه مدیون حکومت قاجار باشد مدیون اقدامات روسیه در تأمین امنیت و توسعه تجارت خود در صفحات شمالی ایران بود.
۲۶۴.

علل و پیامدهای اولین مداخله نظامی، حکومت کمونیستی شوروی در ایران

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: میرزا کوچک خان رضاخان بلشویکها حزب کمونیست انگلستان روسیه شوروی گیلان قرارداد مودت قرارداد تجاری لندن 1921 م

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۳۵۵
پس از انقلاب 1917م روسیه و روی کار آمدن کمونیست ها در این کشور، رهبران این کشور که با مشکلات داخلی و خارجی فراوانی روبرو بودند، برای مدت کوتاهی سعی نمودند با برخی اقدامات، زمینه های روابط دوستانه با ایران را فراهم نمایند. اما این وضع چندان دوام نیافت و پس از انعقاد قرارداد 1919م ایران و انگلیس و برخی عوامل دیگر روسها در سیاست خارجی خود در ایران چرخش های اساسی ایجاد کردند و سیاست تسامح را کنار گذاشته و در اولین مرحله اقدام به حمله نظامی به گیلان کردند، که این امر پیامدهای متعددی را در پی داشت. سعی ما در این مقاله بر آن است که نگاهی گذرا بر سیاست روس های کمونیست در ایران پس از قرارداد 1919م تا انعقاد قرارداد 1921م، مودّت ایران و روسیه و پایان نهضت جنگل داشته باشیم تا بتوانیم این ادعا را به اثبات برسانیم که تغییر حکومت روسیه، تحولات اساسی در سیاست خارجی آنان نسبت به ایران ایجاد نکرده و آنان بر خلاف شعارهای کمونیستی خود همواره در صدد کسب منافع بیشتر در ایران بوده اند و در این راه از هیچ اقدامی ابایی نداشته اند.
۲۶۵.

اولتیماتوم روسیه به ایران و حاج شیخ محمدحسین مقصودلو (رئیس استرآباد)

کلیدواژه‌ها: روسیه مشروطه مجلس شورای ملی شوستر حاج شیخ محمدحسین مقصودلو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۷ تعداد دانلود : ۷۶۲
در شرایط نابسامان اقتصادی ایران مجلس برای سرو سامان دادن به اوضاع مالی تصمیم به دعوت از مستشاران مالی را گرفت از جمله این مستشاران مورگان شوستر امریکایی بود که با جدیت وارد عمل شد. اقدامات شوستر به مذاق دولت هایی که مطامع سیاسی و اقتصادی در ایران داشتند خوش نیامد. با دستور شوستر مبنی بر مصادره اموال شعاع السلطنه برادر محمدعلی شاه که به دولت بدهکار بود، خشم روسها برانگیخته شد و موجب شد طی اولتیماتومی خواستار اخراج شوستر از ایران شوند. اولتیماتوم روسیه از سوی دولت ایران پذیرفته شد اما با عدم پذیرش از سوی مجلس شورای ملی و مردم، روبرو شد. حضور نمایندگان ملی گرا و دوستدار وطن و پافشاری آن ها بر رد اولتیماتوم و ایستادگی در برابر دخالت روسیه در امور داخلی ایران، کشور را به میدان مبارزه میان دولت و مجلس مبدل ساخت. از جمله این نمایندگان آزادیخواه، حاج محمدحسین مقصودلو، نماینده مردم استرآباد بود که با نطق کوتاه ولی تاریخی خود، برگی از دفتر پایداری و استقامت ملی ایرانیان را در برابر اجانب رقم زد. در تحقیق حاضر سعی شد تا ماجرای اولتیماتوم و نقش حاج محمدحسین مورد بررسی و مداقه قرار گیرد.
۲۶۶.

توسعه طلبی امپراتوری روسیه در منطقه خلیج فارس و مواضع امپراتوری عثمانی در مقابل آن

کلیدواژه‌ها: روسیه عثمانی خلیج فارس بصره بوشهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۵ تعداد دانلود : ۲۵۲
امپراتوری روسیه از حدود نیمه دوم قرن ۱۹م/۱۳ه . ق و به خصوص ربع پایانی این قرن کوشید تا با تسلط نسبی بر شاه و دربار ایران، راه ورود و حضور خود را در خلیج فارس هموار نماید و آرزوهای دور و دراز خود را که همانا تسلط بر خلیج فارس بود، تحقق بخشد. در این راستا، امپراتوری مذکور به طور موقت به موفقیت های قابل ملاحظه ای دست یافت. این اقدامات روس ها در ش رایطی رخ می داد که امپ راتوری عثمانی نی ز در همین برهه زمانی برای جب ران ناکامی هایش در اروپا و ماندن در جمع قدرت های بین المللی به شدت می کوشیدند تا قدرت درخشانِ گذشته خویش را در منطقه خلیج فارس احیا نماید. بدین ترتیب توسعه طلبی های روسیه و عثمانی لاجرم به رویارویی این دو امپراتوری بزرگ در کرانه ها و پس کرانه های خلیج فارس منجر گردید که پس از فراز و نشیب های فراوان به دلایل سیاست انگلستان در حمایت از عثمانی، افزایش استحکامات عثمانی ها در بصره، اتحاد آلمان – عثمانی و در نهایت انعقاد قرارداد ۱۹۰۷م/۱۳۲۵ه . ق به ناکامی کامل روس ها در تحقق اهدافشان در منطقه خلیج فارس انجامید.
۲۶۷.

واکاوی ریشه های بحران در کابینه های ایران (از انقلاب مشروطه تا کودتای سوم اسفند)

کلیدواژه‌ها: انقلاب مشروطه بحران کابینه انگلستان روسیه کودتای سوم اسفند مجلس شورای ملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۲۴۵
پس از انقلاب مشروطه کابینه هایی که روی کار آمدند به علل مختلف با مشکلات عدیده ای مواجه بودند به گونه ای که در طول 14 سال 51 کابینه و هر سه ماه یک کابینه میانگین تغییرات طی این دوره بوده که وضعیت خوبی را در دولت های اوایل مشروطیت بیان نمی کند. علل داخلی و خارجی گوناگونی در این بحران ها سهیم بودند. از نظر خارجی دخالت مستقیم و بی حد و مرز دولت های استعماری از جمله دخالت روسیه و انگلیس در کلیه امور داخلی ایران و تعیین نخست وزیران مورد نظرشان در جهت تامین منافع و خواسته هایشان کابینه ها را عملا به عنوان بخشی از ابزارهای اعمال حاکمیت استعمار در ایران بدل ساخته بود. با این وجود باید به عوامل داخلی نظیر تجربه نخست حکومت مشروطه و پارلمان، خودمحوری های شخصی و خانوادگی، گروه گرایی، ترجیح منافع خصوصی بر منافع عمومی و نابسامانی اشاره کرد. در نتیجه اقشار و گروه های مختلف نسبت به ساختار و عملکرد نظام مشروطه بدبین گردیده و بستر ذهنی و عینی ظهور یک دیکتاتور فراهم آمد. سرانجام رضاخان با اتکا به عوامل داخلی و خارجی و تا حدودی توانایی فردی توانست جریان حوادث را به نفع خویش به پایان برساند. در این مقاله سعی می گردد علل و علائم بحران داخلی و خارجی در کابینه های ایران از انقلاب مشروطه 1285 ش تا کودتای سوم اسفند 1299 ه .ش مورد بررسی قرار گیرد.روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای و آرشیوی می باشد.
۲۶۸.

سویه های توسعه طلبی ارضی روسیه از خلیج حسین قلی در شمال تا سرخس در شمال شرق ایران بعداز قرارداد آخال (1299ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توسعه طلبی ارضی روسیه قاجار آخال مرز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۴ تعداد دانلود : ۷۳۳
هدف : هدف این پژوهش بررسی سویه های توسعه طلبی روسیه از خلیج حسین قلی در شمال تا سرخس در شمال شرق ایران در محدوده زمانی انعقاد قرارداد آخال تا پایان دولت ترازی است. روش/رویکرد پژوهش : روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و برمبنای اسناد آرشیوی و چاپ شده و هم چنین منابع کتاب خانه ای است.پرسش اصلی این پژوهش این است که چگونه روسیه پس از انعقاد قرارداد آخال به توسعه طلبی ارضی خود در مناطق پیرامون مرزهای مشخص شده در این قرارداد ادامه داد؟فرضیه های پژوهش عبارت اند از: 1. روس ها برای انتزاع اراضی ایران در منطقه شمال و شمال شرق رویه های موازی را دنبال می کردند. 2. طرح روس ها برای انتزاع اراضی ایران در هر دوره ای متفاوت، ولی مستمر بود. یافته ها و نتیجه گیری: روسیه که همواره برای رسیدن به آب های آزاد و تهدید منافع انگلیس، به سرزمین ایران چشم داشت، پس از تصرف مناطق ترکمن نشین و انعقاد قرارداد آخال نیز به روش های مختلف، تغییر خطوط مرزی و توسعه ارضی به سمت ایران را دنبال می کرد. تغییر خودسرانه خطوط مرزی، تحریک ترکمانان به پذیرش تابعیت روس و ادعای مالکیت براساس محل زندگی این طوایف، تصرف زمین های کشاورزی، و خرید مستغلات ازجمله روش های روس ها برای رسیدن به این هدف بود.
۲۶۹.

نقش ابریشم گیلان در روابط خارجی ایرانِ عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ابریشم ایران انگلستان روابط خارجی روسیه گیلان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۳۶۸
با وجود آنکه گیلان از توانایی اقتصادی و تولیدی در سایر محصولات اقتصادی نیز برخوردار است، اما به جهت اهمیت ابریشم در اقتصاد گیلان و ایران، به ویژه صادرات این محصول به کشورهای خارجی، سبب توجه حکومت های مرکزی ایران و سایر کشورها به ابریشم گیلان شد. دوران اوج تجارت ابریشم ایران و گیلان، عصر صفویه بود؛ با این حال، در دوره قاجاریه نیز هنوز ابریشم بخش عمده ای از کالاهای صادراتی ایران را تشکیل می داد. مهم ترین عاملی که موجب توجه بیشتر اروپاییان در این دوره به ابریشم گیلان شده بود، رواج بیماری کرم ابریشم در اروپا و کمبود این محصول در آنجا بود. اما به جهت تسلط روسیه بر مناطق ابریشم خیز شمال ایران، انحصار تجارت این کالا عملا در اختیار روس ها بود. انگلیسی ها نیز تلاش داشتند با واسطه بر این کالای ارزشمند دست یابند؛ از این رو، سایر کشورهای اروپایی قادر به تجارت ابریشم ایران در این دوره نبودند. انحصار تجارت ابریشم توسط روس ها و انگلیسی ها موجب شد تا معیشت بازرگانان و تولیدکنندگان ابریشم ایرانِ عصر قاجار به نوعی وابسته به تجارتخانه ها و سیاست های این دو دولت شود. هدف از پژوهش پیش رو، تحلیل نقش صنعت ابریشم گیلان و تأثیر آن بر روابط انگلستان و روسیه با ایران عصر قاجار، با تکیه بر مطالعات اسنادی و تاریخی است. یافته های پژوهش نشان می دهد، با توجه به اهمیت ابریشم، برخی از کشمکش های سیاسی دولت های روسیه و انگلستان در ایران، جهت کنترل بر اقتصاد و تجارت این محصول بوده است. این تجارت انحصاری موجب شد تا سایر کشورها قادر به رقابت با این دو قدرت جهانی در زمینه تجارت ابریشم نباشند. در نهایت سیاست های دو کشور یاد شده زمینه های ضعف ابریشم گیلان را فراهم نمود.
۲۷۰.

بررسی علل و پیامد تهاجم روسیه به حرم مطهر امام رضا در سال1330ق/1912م بر اساس اسناد نویافته(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بریتانیا بمباران حرم حرم امام رضا روسیه یوسف هراتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۴ تعداد دانلود : ۵۶۵
در سال1330ق/1291ش روسیه تزاری به حرم مطهر امام رضا 7 تعرض کرد. این اقدام متجاوزانه تعدی علنی و عمدی به حقوق و احساسات مذهبی ملت ایران بود و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زیادی به همراه داشت. این تحقیق به دنبال پاسخ گویی به پرسش های ذیل است. چرا حکومت مرکزی از ایجاد آشوب جلوگیری نکرد؟ مقدار خسارات وارده به حرم مطهر چقدر بود؟ اهداف روس ها از ایجاد این بحران چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ضعف دولت مرکزی در مقابل روس ها و همدستی حاکم و رئیس نظمیه مشهد و متولی آستانه با آنها موجب شد که دولت نتواند از ایجاد این بحران جلوگیری کند. هدف روس ها از ایجاد این آشوب، نمایش ضعف حاکم محلی و دولت مرکزی در برقراری نظم و امنیت و ایجاد جو ترس و وحشت به منظور عقب نشینی مشروطه خواهان و براندازی نظام مشروطه بود. در این ماجرا مقادیری از اموال حرم مفقود و تخریب شد و شماری از مردم زخمی و کشته شدند. روش تحقیق در این مقاله به صورت کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و تطبیق و تحلیل منابع موجود، بوده است. بیشتر اسناد استفاده شده در این مقاله، متعلق به آرشیو اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، مشهور به اِستادوخ (estādux) است. اسناد مذکور برای نخستین بار جهت پژوهش از آرشیو استخراج و استفاده شده است.
۲۷۱.

واکاوی میزان تأثیرگذاری شبکه های اجتماعی بر مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: ایران و روسیه در سال های 2020-2010)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ایران روسیه شبکه های اجتماعی مجازی مشارکت سیاسی رفتار انتخاباتی نفوذ سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۶۰۹
شبکه های اجتماعی از مهمترین ابزارموجود برای انتقال مفاهیم و مشارکت سیاسی محسوب می شود و همه نظام های سیاسی در این مقاله مطالعه موردی کشورهای ایران و روسیه در تلاش هستند آن را در اختیار گرفته و بر آن نظارت کامل داشته باشند و با آن نظرات خود را به مردم منتقل کنند. با توجه به اهمیت فزاینده شبکه های اجتماعی مجازی در تحولات سیاسی و اجتماعی جوامع، در این مقاله آثار و پیامدهای استفاده از رسانه های اجتماعیِ فیسبوک، توئیتر و تلگرام بر مشارکت سیاسی را در دو کشور ایران و روسیه مورد بررسی و مطالعه قرار دادیم. بر این اساس در پاسخ به پرسش این پژوهش که شبکه های اجتماعی مجازی چه نقشی در تعمیق مشارکت سیاسی و شکل دادن به رفتار سیاسی و انتخاباتیِ افراد در ایران و روسیه ایفا کردند؟ این فرضیه مطرح می شود که شبکه های اجتماعی از طریق تسهیل و تسریع ارتباطات میان جامعه و نخبگان سیاسی نقش شتاب دهنده ای در تعمیق مشارکت سیاسی ایفاء کرده است به طوری که شبکه های اجتماعی این فرصت را در اختیار مردم ایران و روسیه گذاشته اند تا درباره سیاست اطلاعات به روز و فراوانی را به دست آورده و محدودیت های ایجاد شده توسط دولت ها را دور بزنند. نتایج پژوهش نشان داد، که رسانه های اجتماعی در ایران و روسیه توانسته اند میزان و نحوه مشارکت سیاسی افراد را دگرگون کنند. برای آزمون فرضیه از روش کیفی مطالعه موردی استفاده شده است.
۲۷۲.

راهبرد و الگوی رفتاری روسیه در تقابل ایران و رژیم صهیونیستی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: راهبرد روسیه توازن قوا ایران اسرائیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۶۰
جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل به دلیل اختلافات راهبردی و خصومت های ایدئولوژیکی در سطوح مختلف با هدف به حداکثر رساندن قدرت منطقه ای خود، به کنترل، مهار و ایجاد بازدارندگی علیه یکدیگر پرداخته اند. پیوندهای عمیق تاریخی میان روسیه و اسرائیل، سطح مناسبات دیپلماتیک آنها را از سطح عادی به سمت استراتژیک سوق داده است. تحریم های آمریکا علیه مسکو و نقش میانجی گری اسرائیل در حل و فصل اختلافات با آمریکا، فرصتی را به تل آویو داد که از آن به عنوان برگ برنده در نزدیکی راهبردی با روسیه در جهت تضمین امنیت خود استفاده کند. این درحالی است که ایران و روسیه با تأکید بر منافع مشترک، به توسعه الگوهای مشارکتی در تنظیم روابط دوجانبه خود پرداخته اند. به طوری که سطح همکاری های نظامی و سیاسی ایران و روسیه، بیانگر تحول عظیمی در روابط دوجانبه دو کشور است. ازاین رو، تقویت جایگاه سیاسی و نظامی ایران و اسرائیل توسط روسیه، به یک عامل محرک تهدید امنیت ملی تبدیل شده است. سؤالی که در این پژوهش مطرح می شود این است که با وجود تقابل ایران و اسرائیل تاکنون، روسیه چه الگوی رفتاری را درقبال این دو متحد تاکتیکی خود اتخاذ کرده است؟ برای پاسخ به این سؤال، فرضیه ما این است که، مناسبات گسترده مسکو با ایران و اسرائیل و نقش آن ها در سیاست های منطقه ای و بین المللی روسیه باعث شده است که مسکو الگوی رفتاری توازن قوا را بهترین رویکرد درقبال این دو متحد تاکتیکی خود برگزیند. این مقاله به روش تحلیلی و برمبنای رویکرد موازنه قوا داده های پژوهش را موردتبیین قرار داده است.
۲۷۳.

بازشناسی جایگاه روسیه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ایران انقلاب اسلامی روسیه سیاست خارجی واقع گرایی نئوکلاسیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۳۸۱
با وقوع انقلاب اسلامی شاهد تحول گفتمانی در سیاست خارجی ایران بودیم. پیامد این تحول، دگرگونی در نقش و جایگاه بازیگران نظام بین الملل در سیاست خارجی ایران بود. یکی از دولت هایی که از دهه دوم انقلاب به تدریج جایگاه نوینی در سیاست خارجی ایران به دست آورد و به عنوان یک کنش گر مهم نظام بین الملل به بازیگری ماهر در روابط خارجی ایران تبدیل شد، فدراسیون روسیه است. این کشور علاوه بر پیوندهای سنتی ناشی از همجواری، روابط سیاسی و اقتصادی دیرپایی با ایران داشته است. در این زمینه هدف این مقاله «فهمِ تاریخی جایگاه روسیه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» است. پرسش مقاله از این قرار است که «کدام پندارها و مؤلفه ها به جایگاه روسیه در سیاست خارجی ایران تعیّن بخشیده و آیا این جایگاه در سیاست خارجی ج.ا. ایران دستخوش تغییر و تحول شده است؟». فرضیه مقاله این گونه تدوین یافته که «ساختار نظام بین الملل و ساخت درونی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و ادراک تصمیم گیرندگان آن از ماهیت نظام سیاسی ایران موجب قوام بخشی جایگاه روسیه در استراتژی سیاست خارجی ایران شده، به گونه ای که جایگاه و اهمیت آن کشور در جهت گیری سیاست خارجی دولت های مختلف در ج.ا. ایران یکسان بوده است. اگرچه به تناسب محذورات بین المللی روسیه و تحول در سیاست خارجی آن، گاهی روابط دو کشور دچار نوسان می شود». روش پژوهش توصیفی-  تحلیلی و  چارچوب نظری واقع گرایی نوکلاسیک است. 
۲۷۴.

سهم و کارکرد گفت وگوهای فرهنگی در مناسبات فرهنگی (با تأکید بر روابط فرهنگی ایران و روسیه)

کلیدواژه‌ها: ایران روابط فرهنگی روسیه گفت وگوی فرهنگی نخبگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۵۲۲
گفت وگوی فرهنگی به دلیل ظرفیت های تعاملی نهفته در فرهنگ و همچنین قابلیت های تأثیرگذار گفت وگوی نخبگان، وجهی مهم ومؤثر از تعامل سازنده میان فرهنگ ها محسوب می گردد؛ چرا که این مفهوم در بستر مفاهیمی چون  دوسویگی، پذیرش دیگری، تعامل فرهنگی و تنوع فرهنگی معنا پیدا می کند. روابط فرهنگی و گفت وگوی فرهنگی هرچند به تنهایی  تعریف و کارویژه های خاص خود را دارند ولی فصل مشترکشان این است که  ارتباطات فرهنگی و هم  گفت وگوی فرهنگی  برپایه همزیستی و زیست مسالمت آمیز و در فضای مبتنی بر صلح و پذیرش دیگری شکل می گیرد. همچنین بر پایه پذیرش مقوله تنوع فرهنگی، مفاهیم مختلفی به عنوان گونه های مختلف تعامل میان فرهنگ ها و تبادل فرهنگی ارائه می گردد. مفاهیمی از قبیل همزیستی، تفاهم، گفت وگو، اتحاد و تقاربِ فرهنگ ها که  نمایانگر مدلی از داد و ستد  و روابط میان ملت ها است که بر مبنای فرهنگ تعریف می شوند. از این روی  امروزه می توان معیار "گفت وگو» را به شاخصی برای صلح جهانی  و مناسب ترین بسترِ همگرایی فرهنگی ملت ها برشمرد. سودمند ی و کارکرد عمده گفت وگوی فرهنگی این است که فرهنگ ها در صحنه جهانی به گونه ای در تعامل سازنده قراربگیرند تا از طریق شکل گیری فهم مشترک  و با گستراندن فرهنگ مدارا و رواداری، بسترهای مناسب برای توسعه همکاری های بیش از پیش فراهم گردد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی ضمن تأکید بر ضرورت ها و کارکردهای  گفتوگوی فرهنگی نخبگان  ایران با کشورهای مختلف به ویژه روسیه، با برشمردن فرصت های موجود جهت شکل گیری گفت وگوهای فرهنگی خصوصاً میان نخبگان ایران و روسیه، سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که گفت وگوهای فرهنگی نخبگان ایران و روسیه چه تأثیر و کارکردی در پایدارسازی و توسعه روابط ایران و روسیه و همچنین صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی بر عهده دارد. شکل گیری فرآیند مستمر و منطقی گفت وگوهای فرهنگی ایران و روسیه علاوه بر شبکه سازی تعاملات نخبگی دو کشور، می تواند مجموعه ای از مسایل و چالش های بین المللی را در سازوکارهای تعاملات گفت و گو محور دوجانبه مورد بررسی  قرار داده، به راهکارهای مشترک برسند.
۲۷۵.

واکاوی سیاست های ژئو پولیتیکی روسیه در قبال آسیای مرکزی با تاکید برعامل چین

کلیدواژه‌ها: روسیه آسیای مرکزی خارج نزدیک وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۳۱۵
آسیای مرکزی که بخش جنوبی قلمرو هارتلند را در نظریه مکیندر تشکیل می داد در دوره جنگ سرد جزو قلمرو سیاسی- ژئوپلیتیک شوروی بود. با فروپاشی شوروری، این منطقه هویت جغرافیایی- سیاسی مستقل پیدا کرده و به عنوان فضای فاقد قدرت تاثیرگذار، به عرصه رقابت قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای تبدیل شد. بعد از استقلال این کشورها، روسیه نسبت به سرنوشت آن ها توجه زیادی نداشت و این مسئله سبب شد تا سایر قدرت ها در پی گسترش نفوذ خود در کشورهای آسیای مرکزی برآیند؛ اما چندی نگذشت که روسیه توجه خود را به این منطقه معطوف و تلاش کرد تا با ایجاد همگرایی گسترده امنیتی، مانع حضور سایر قدرت ها در آسیای مرکزی بشود. روند پیچیده منطقه گرایی این پرسش را مطرح می کند که «سیاست های روسیه درچه زمینه هایی باعث همکاری و در چه مواردی اختلاف و رقابت با کشورهای آسیای مرکزی را رقم زده است؟» ادعای این مقاله این است که، فضای حاکم بر منطقه در چارچوب ژئوپلیتیک زمینه ساز همکاری روسیه با کشورهای آسیای مرکزی در حوزه امنیتی شده است ولی در حوزه اقتصادی و انرژی با دیپلماسی اقتصادی چین زمینه ساز رقابت سازنده، همکاری محدود و گاهی اختلاف بین روسیه و کشورهای این منطقه شده است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است که در جمع آوری اطلاعات از منابع اسنادی – کتابخانه ای و تارنماهای معتبر فضای مجازی استفاده شده است.
۲۷۶.

تجارت منسوجات در عهد صفوی با دول عثمانی، هند و روسیه

کلیدواژه‌ها: صفویه عثمانی هند روسیه تجارت منسوجات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۳۰۳
تشکیل حکومت صفوی در آغاز قرن 10 ق/ 16 م نقطه عطفی در تاریخ ایران به شمار می آید؛ برپایی حکومتی متمرکز و احیای قدرتی واحد پس از سال ها حکومت ملوک الطوایفی و رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع، سبب تثبیت قدرت، امنیت راه ها و رونق گرفتن تجارت گردید؛ تجارت داخلی و خارجی به ویژه تجارت منسوجات در این دوره یکی از مسائل مهم حکومتی بود که پادشاهان صفوی در رابطه با آن فعالیت می کردند. هدف پژوهش حاضر، بررسی تجارت به ویژه تجارت منسوجات در عصر صفوی با دول عثمانی، هند و روسیه می باشد. سؤال اصلی این است که عوامل شکوفایی و رونق تجارت با کشورهای مذکور در دوره صفویه چه بوده، و چه منسوجاتی از کشور صادر و چه نوع پارچه هایی وارد می شد؟ فرضیه اصلی در پاسخ به سؤال مورد نظر این است که تشکیل حکومت صفوی باعث ثبات سیاسی گردید و حمایت شاهان صفوی از تجارت به ویژه تجارت منسوجات و کیفییت بالای محصولات نساجی ایران در این دوره باعث بالا رفتن بهره-وری فعالیت های اقتصادی و تجارت خارجی به ویژه تجارت پارچه گردید. یافته های اصلی این پژوهش نشان می دهد که تشکیل دولت صفوی باعث اتحاد سیاسی کشور، امنیت راه ها، رونق تجارت و بازرگانی شد؛ و حمایت شاهان صفوی از تجارت باعث رشد و شکوفایی تجارت خارجی به ویژه تجارت منسوجات و رونق اقتصادی چشم گیری در کشور شد.
۲۷۷.

پوتین و الحاق کریمه به روسیه؛ واکاوی ژئوپلیتیکی از اقدام روسیه در الحاق شبه جزیره کریمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اتحادیه اروپا اوک‍رای‍ن پوتین روسیه ژئوپلیتیک کریمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۹ تعداد دانلود : ۴۱۱
بروز بحران اوکراین، به عنوان یکی از مهم ترین مناقشات قرن بیست و یکم، روسیه را در مقابل غرب قرار داده و به یکی از بحث برانگیزترین مسائل در عرصه بین الملل تبدیل شده است. رویِ کار آمدن غرب گرایان در انتخابات 2004 در اوکراین و اتفاقات متعاقب آن موجب گسترش تنش در روابط غرب و روسیه شد. تشدید این تنش ها باعث شد روسیه نسبت به منافع سنتی خود در اوکراین احساس خطر کند و در پی تشدید بحران، روسیه شبه جزیره کریمه را به خود الحاق کرد. الحاق شبه جزیره کریمه توسط روسیه با واکنش تند غرب و اروپا مواجه شد و تحریم های سخت و گسترده ای علیه روسیه اعمال شد. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که روسیه از الحاق کریمه چه منافعی عایدش می شود که حاضر به تحمل تحریم های شدید غرب و اروپا شده است؟ و اینکه چه عامل یا عوامل ژئوپلیتیکی باعث تصمیم و حرکت روسیه مبنی بر الحاق شبه جزیره کریمه به این کشور شد و چه اهداف ژئوپلیتیکی را از این تصمیم و اقدام مدنظر داشته است. استدلال اصلی این مقاله آن است که روسیه به دلیل ناتوانی تثبیت قدرت خود در اوکراین و حفظ منافع حداکثری اش و احساس خطری که به از دست دادن منافعش در این کشور می کرد، در راستای حفظ منافع خود در اوکراین شبه جزیره کریمه را، که دارای موقعیت ژئوپلیتیکی منحصربه فرد در اوکراین است و می تواند منافع ژئواستراتژیکی، ژئواکونومیکی، و ژئوکالچری مورد نظر روسیه در اوکراین را تا حد قابل توجهی تأمین نماید، به خود الحاق کرد. روش پژوهش در این مقاله تحلیلی-تبیینی است.در این پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی و با رویکردی ژئوپلیتیکی و با تلفیق نظریات ژئوپلیتیک سنتی و جدید به بررسی مسئله پژوهش پرداخته شده است.
۲۷۸.

رقابت های روسیه با ناتو و آمریکا در دریای سیاه و پیشنهادهای رسانه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ناتو روسیه آمریکا دریای سیاه سازه انگاری رسانه برون مرزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۲۲۷
حوزه ژئوپولیتیک دریای سیاه در سال های اخیر، به کانون مهم رقابت میان روسیه  با اعضای ناتو به ویژه آمریکا تبدیل شده است که واکاوی ابعاد مختلف این رقابت حائز اهمیت است. هدف این مقاله بررسی پیامدهای حاصل از این رقابت ها در دریای سیاه است که به روش توصیفی- تحلیلی و در چارچوب نظریات «سازه انگاری» و «نظم جهانی» انجام شده است. یافته ها نشان می دهد حمایت غرب و آمریکا از انقلاب های رنگین در گرجستان و اوکراین، دعوت از آن ها برای پیوستن به ناتو، پذیرش عضویت کشورهای شرق اروپا در این سازمان در کنار ماجراجویی های نظامی موجب شده تا روسیه با درک تهدیدهای امنیتی از ناحیه ناتو و آمریکا، حضور نظامی خود را در این پهنه آبی استراتژیک تقویت کند. حمایت مسکو از اعلام استقلال اوستیای جنوبی و آبخازیا در پی جنگ با گرجستان در سال 2008، الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه در سال 2014 و استقرار سامانه های موشکی در کالینینگراد از جمله اقدامات بازدارنده مسکو در حوزه دریای سیاه است. در مجموع می توان گفت رقابت روسیه با ناتو و آمریکا در دریای سیاه بیشترین تأثیر را از حیث تشدید مسابقات تسلیحاتی به دنبال داشته و این حوزه استراتژیک را به بستری بالقوه برای مناقشات بیشتر در آینده تبدیل کرده است.
۲۷۹.

بازنمایی رسانه ای همکاری ایران و روسیه در بحران سوریه در روزنامه های اصلاح طلب: مطالعه موردی روزنامه «شرق»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بحران سوریه ایران روسیه روزنامه شرق جریان اصلاح طلب بازنمایی رسانه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۲۴۲
سوریه از ژانویه 2011 درگیر جنگ با اعضا و حامیان تروریسم تکفیری شد. نحوه پرداخت رسانه ای به همکاری ایران و روسیه در بحران سوریه، حائز اهمیت ویژه برای مخاطبان و کنشگران مدنی و غیرمدنی در ایران و خارج از ایران است. بر این اساس، این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که روزنامه شرق به عنوان یک رسانه اصلاح طلب چگونه به بازنمایی همکاری ایران و روسیه در بحران سوریه می پردازد؟ روش به کار گرفته شده در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است و انتخاب داده ها به شیوه هدفمند انجام گرفته است. بر این اساس 22 داده شامل 10 متن مصاحبه، 9 تحلیل و 3 گزارش منتشر شده در روزنامه شرق در رابطه با همکاری ایران و روسیه در بحران سوریه، در بازه زمانی 2019-2015 انتخاب شد. سپس جملات کلیدی این 22 داده در قالب 15 مقوله نهایی دسته بندی شدند که 10 مقوله نشانگر دید منفی و 5 مقوله نشانگر دید محتاطانه روزنامه شرق به همکاری ایران و روسیه در بحران سوریه است. نتیجه مقاله حاکی از آن است که روزنامه شرق بر اعتماد نکردن به روسیه تأکید می کند. بنابراین در مجموع می توان گفت که این رسانه نوشتاری تحت تأثیر گرایش اصلاح طلبی، نگاهی مثبت به همکاری ایران و روسیه در بحران سوریه ندارد و این موضوع را به حافظه تلخ تاریخی ایران از روسیه ارتباط می دهد. 
۲۸۰.

موضع گیری های سیاسی خوانین تالش با حکومت روسیه در دوره قاجار تا عهدنامه ترکمانچای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خوانین تالش قاجار روسیه عهدنامه ترکمانچای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۴۳۶
تالش یکی از مناطق استراتژیک ایران، واقع در غرب دریای خزر، در تعیین مرزهای سیاسی به جهت موقعیت خاص خود بسیار تاثیر گذار بوده است. همزمان با انقراض صفویان بیشتر زمین داران تالش برای حفظ منافع خود، به دولت روسیه گرویدند. پس از نادرشاه افشار، زمینه مناسبی برای تشکیل خانات مستقل و نیمه مستقل فراهم شد و در دوره کریم خان زند به دلیل آرامش حاصل در مرزها، خوانین روابط ناپایداری با روس ها داشتند. در دوره قاجار و به خصوص هم زمان با انعقاد عهدنامه های گلستان و ترکمانچای که منجر به تقسیم منطقه تالش شد، موضع خوانین نسبت به روسیه جلوه بیشتری یافت؛ اما دلیل حضور روزافزون روس ها در منطقه و روی گردانی خوانین تالش از دولت ایران در مناقشات سیاسی  میان ایران و روسیه را در چه عواملی می توان یافت؟ توجه به میزان قدرت، تسلط و نظارت حکومت وقت ایران در تالش از یک سو و سیاست توسعه طلبانه پطرکبیر از سوی دیگر موجب توجه بیش از پیش روس ها به خوانین تالش شد. بر اساس یافته های حاصل از پژوهش حاضر، این تغییر موضع، متأثر از شرایط توسعه استعمار در جهان، حس استقلال طلبی خوانین و نداشتن حامیان نظامی و سیاسی از طرف دولت ایران بوده است. مقاله حاضر درصدد بررسی رفتارهای سیاسی خوانین تالش در دوره قاجار در پی جنگ های ایران و روسیه و تأثیر آن بر نتایج جنگ  با استفاده از  روش توصیفی  تحلیلی است.