دیپلماسی

نامه «9» ماده ای مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) به ریاست محترم جمهور، به مفهوم «پذیرش» و «هشدار» نسبت به «برنامه جامع اقدام مشترک» می باشد. ایشان در این نامه، بر ضرورت «گذار از تحریم» به گونه ای ساختاری تأکید داشتند. در این فرایند، ایشان با استناد به بند «3» مصوبه مجلس شورای اسلامی در تبیین نشانه های نقض «برجام» بر این موضوع تأکید داشتند که عبور از دوران گذار، نیازمند تضمین های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلف طرف مقابل خواهد بود. ریاست محترم جمهور نیز در پاسخ به نامه «9» ماده ای معظمٌ له، بر این موضوع تأکید نمودند که رئیس جمهور آمریکا و کمیساریای سیاست خارجی اتحادیه اروپا، موضوع مربوط به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک برای لغو تحریم ها را اعلام داشته اند و از این رو، ساختار تحریم ها شکسته شده است. اگرچه چنین رویکردی در ادامه تفکر راهبردی جمهوری اسلامی ایران برای گذار از بحران محسوب می شود، اما واقعیت های در حال ظهوری شکل گرفته که نشان می دهد دو رویکرد نسبتاً متفاوت درباره چگونگی اجرای برنامه جامع اقدام مشترک در حال ایجاد است که هر دو رویکرد بر ضرورت گذار از تحریم ها تأکید دارد؛ اما واقعیت آن است که اگر تحریم ها برداشته نشود و صرفاً بخشی از آنها محدود و یا تعلیق گردد، در آن شرایط، نیازهای اقتصادی دولت برای پاسخگویی به انتظارات فزاینده گروه های اجتماعی افزایش خواهد یافت. بسیاری از نشانه های دوران موجود، بیانگر آن است که جامعه و نظام اجتماعی در وضعیت «انتظارات فزاینده» قرار گرفته است؛ به گونه ای که اگر تحریم ها، به ویژه تحریم های مالی و انسداد سوئیفت بانکی پایان پیدا نکند، دولت نه تنها در تأمین نیازهای اقتصادی جامعه با مشکلاتی روبه رو می شود، که حتی زمینه برای ظهور تضادهای جدیدی در فضای رقابت نخبگان ایجاد خواهد شد.  

دیپلماسی انرژی انجام ماموریت های دیپلماتیک در راستای اهداف کلان توسعه با هدف ارتقا موقعیت سیاسی و اقتصادی کشور و جلب سرمایه گذاری ها و همکاری های بین المللی و منطقه ای در بخش انرژی است. امروزه کشورها با بهره مندی از دیپلماسی انرژی تلاش می کنند تا حد امکان بدون استفاده از زور، منافع و امنیت انرژی خود را در این عرصه تامین کنند. چین به عنوان بزرگترین مصرف کنندگان عمده انرژی در جهان با استفاده از ابزار دیپلماسی انرژی در خاورمیانه؛ آسیای مرکزی، آفریقا و آمریکای لاتین نگرانی عمده خود را در خصوص امنیت انرژی تا حدودی مرتفع ساخته است. دیپلماسی انرژی، ابزار موثر چین در تعیین نظم نوین جهانی شده و این کشور تلاش کرده جهت گیری سیاست خارجی خود را بر مبنای منافع اقتصادی تنظیم کند. دیپلماسی انرژی چین طی دو دهه گذشته به سرعت در حال تغییر و گسترش است و تحولات ژئوپولیتیکی جدید و استقرار رژیم های بین المللی، دیپلماسی انرژی این کشور را تقویت کرده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی راهبرد چین در حوزه انرژی با تاکید بر جنگ اکراین و توافق ایران و عربستان است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای در پاسخ به این پرسش است که تحولات بین المللی جدید جهانی چگونه در راستای اهداف دیپلماسی انرژی این کشور قرار گرفته است. چین با ایجاد فرصت های سرمایه گذاری جدید، ارتباطات فزاینده با جامعه جهانی و کشورهای نفت خیز، صادرات و واردات در زمینه انرژی، مشروعیت سیاسی و اقتصاد خود را تقویت کرده است. پیامدهای این جنگ ها ایجاد ناامنی در حوزه تأمین انرژی و افزایش قیمت حامل های انرژی خواهد بود.

امنیت در واقع تلاش برای مقابله و مقاومت در برابر تهدید های خارجی و رفع و کاهش آسیب های داخلی و ایجاد شرایط مناسب و مطلوب برای بارور شدن قابلیت ها، تامین آرمان ها و ارزش های مطلوب جامعه انسانی و ارتقا کیفیت و سطح زندگی انسان هاست و مرز منعکس کننده قلمرو حاکمیت سیاسی یک دولت بوده و مطابق قواعدی خاص در مقابل حرکت انسان، انتقال کالا، اشراف کار می باشد. امنیت و ضرورت ایجاد آن از اصول بسیاری است که در کلیه ی جوامع و مکاتب بر آن تاکید شده است. در واقع امروزه، به علت ماهیت فضایی روابط بین دولت ها فامنیت و بقای ملی دولت ها تحت تاثیر نوع فضای سیاسی مسلط بر فضای پیرامونی، منطقه ای و جهانی است که بیشتر جنبه ی امنیتی به خود گرفته است و بازیگران متعدد و زیادی نیز به طور همزمان در روابط بین المللی به ایفای نقش می پردازند این تعدد و زیادی عوامل و بازیگران بین المللی موجب پیچیدگی روابط بین المللی می شود و نظام بین المللی بر خلاف جامعه داخلی فاقد حکومت و اقتدار مرکزی است. نبود حکومت و اقتدار مرکزی بدان معناست که در سیاست بین المللی نظم سلسله مراتبی و ناظمی وجود ندارد که روابط بین کشور ها را تنظیم کند، که نظریه ها و تحلیل گران سیاست بین المللی را سرشار از منازعه و جنگ بدانند که در آن جایی برای همکاری، همگرایی و کارکرد رژیم های بین المللی نیست، به ویژه آن ها همکاری بین واحد های ملی و کشورها را نا ممکن یا دست کم بسیار سخت و دشوار نموده است اما همگرایی منطقه ای، متضمن وجود و ایجاد ساختار ها، نهاد ها و ترتیبات منطقه ای بین حکومتی یا فوق ملی است. که هماهنگی رفتار و سیاست های کشورهای عضو در حوزه های موضوعی مختلف می پردازند و همگرایی منطقه ای را می توان در مسائل اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی بررسی نمود.

هدف از این پژوهش، طراحی الگوی دیپلماسی فوتبال در ایران بود که با به کارگیری نظریه زمینه ای و از طریق مصاحبه با 23 نفر از مدیران، صاحبنظران، اساتید هیات علمی، کارشناسان قانونگذاری و دستگاه دیپلماسی و فعالان حوزه رسانه- که به روش گلوله برفی و انتخاب خبرگان با حداکثر نوسان انتخاب شدند- به اجرا در آمد. داده های حاصل طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخاب از طریق نرم افزار Nvivo 10 تحلیل شد. یافته ها، در سه مرحله کدگذاری، و مقوله های اصلی و فرعی دیپلماسی فوتبال شناسایی و به یکدیگر مرتبط شدند که عبارت اند از: شرایط علّی (ماهیت فوتبال، عوامل ساختاری، سیاست های فرهنگی، سیاست های     بین المللی، سیاست های مدیریتی، سیاست های رسانه ای، سیاست های ورزش حرفه ای)؛ شرایط زمینه ای(عوامل اقتصادی، عوامل مرتبط با دولت و سیاست، عوامل فرهنگی و اجتماعی، معیارهای سنجش و سیاست های مرتبط با فیفا)؛ راهبرد ها ( اقدامات بین المللی، اقدامات ساختاری، اقدامات فرهنگی و اجتماعی، اقدامات مرتبط با    تیم های اعزامی،  اقدامات تجاری و اقتصادی) و پیامدها (منزلت و پرستیژ بین المللی، توسعه صلح و دوستی، انزواگریزی، هویت ملی و همگرایی، و توسعه گردشگری ورزشی، توان افزایی و ارتقای مهارت). در پایان نیز پارادایم و الگوی نظری نهایی دیپلماسی فوتبال شکل گرفت. در نتیجه می توان گفت که دیپلماسی فوتبال در ایران، باتوجه به محدودیت های پیش روی آن که تحت تأثیر شرایط گوناگون ایجاد شده است، تا رسیدن به وضعیت مطلوب و مورد انتظار فاصله دارد. بنابراین، بکارگیری برخی راهبردها در رسیدن به وضعیت مطلوب موثر خواهد بود و می تواند تا حدودی پیامدهای مطلوبی را برای دیپلماسی فوتبال به ارمغان آورد.

فوتبال در سده اخیر حضور چشمگیری در تبادلات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و مهم تر از آن سیاسی و    بین المللی پیدا کرده است؛ به طوری که این ورزش باورها، نگرش ها و عملکردها را تحت تأثیر خود قرار داده است و به عنوان یکی از عوامل موثر در شکل گیری سیاست ها و مناسبات داخلی و خارجی می تواند کارکردهای متعدد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و دیپلماتیک داشته باشد و تحولات زیادی را برای کشورها رقم بزند. از این رو، ورزش و فعالیت های ورزشی از یک فعالیت بدنی یا نوعی سرگرمی فراتر رفته و اهداف و کارکردهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و بین المللی پیدا کرده است. تحلیل نظریات و مبانی پژوهش نشان می دهد از میان پدیده های مختلف، فوتبال به عنوان یکی از مصادیق برنامه های روابط بین کشورها توانسته جایگاه ویژه ای در میان برنامه های کشورهای در حال توسعه برای بیان خواسته های خود از جامعه جهانی داشته باشد. جا دارد کارکردهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فوتبال و آثار و تبعات آن بر سطح تعاملات بین دولت ها و دیگران بازیگران بین المللی تئوریزه و مفهوم سازی شود. بر اساس یافته های این پژوهش کارویژه ها و کارکردهای دیپلماسی فوتبال می تواند به مثابه تقویت هویت ملی، به عنوان ابزار توسعه، ابزار صلح و آشتی، ابزاری برای نوع دوستی و بهبود مناسبات، ابزار قدرت نرم، ابزاری برای همگرایی و گفتگو در بعد ملی و بین المللی کشورها به کار رود. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی تنظیم شده است. روش جمع آوری داده ها مبتنی بر مطالعه اسنادی و کتابخانه ای و بررسی مقایسه است.

هدف از این پژوهش شناسایی و اولویت بندی موانع توسعه دیپلماسی ورزشی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بود. فرآیند پژوهش شامل دو مرحله بود، مرحله اول پژوهش شامل: تحقیق کیفی از نوع پدیدار شناسی (با استفاده از ابزار مصاحبه با اساتید دانشگاه و نخبگان، مطالعه مقالات، کتب، اسناد و مدارک)، مرحله دوم پژوهش شامل: تحقیق کمی از نوع توصیفی- تحلیلی (با استفاده از روش دلفی و AHP). جامعه آماری در بخش کیفی کلیه مدیران و متخصصان صاحب نظر در ارتباط با موضوع دیپلماسی ورزشی بودند و از آنجایی که در روش های کیفی، تعداد نمونه ها از قبل تعیین نمی شود در نتیجه تا جایی که نسبت به موضوع تحقیق اشباع نظری حاصل شد مصاحبه ادامه یافت، بنابراین در این مرحله از دو روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی استفاده شد نتایج تحقیق نشان داد که بی توجهی وزارت ورزش و جوانان و وزارت امور خارجه نسبت به مسائل بین المللی ورزشی، ایرادهای اساسی در اساسنامه فدراسیون ها، موانع ایدئولوژیکی و تعارضات برخی ارزش های ج.ا.ا با قواعد و هنجارهای حاکم بر ورزش جهان، نبود نیروی انسانی متخصص و تعدد مراجع تصمیم گیرنده در امور بین المللی ورزش از مهم ترین موانع پیش روی توسعه دیپلماسی ورزشی جمهوری اسلامی ایران می باشد. پیشنهاد می شود می توان با همکاری دوطرفه بین وزارت ورزش و وزارت امورخارجه از پتانسیل وزارتخانه های ذی ربط و حتی سفارتخانه هایی که در کشورهای محل سازمان های بین المللی ورزشی قرار دارند (مانند سوییس که مقر فیفا می باشد)، در حوزه دیپلماسی ورزشی برای رسیدن به اهداف بین المللی استفاده کرد

مقدمه: هدف از تحقیق حاضر، بررسی نقش قدرت رسانه در دیپلماسی ورزشی جمهوری اسلامی ایران بود.روش پژوهش: روش تحقیق حاضر، با رویکرد کیفی به روش داده بنیاد است که از نظر هدف کاربردی و از نظر جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی انجام گرفت. از بین نخبگان در این حوزه 20 نفر به صورت نمونه گیری هدفمند گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار تحقیق، مصاحبه نیمه ساختاری بود که تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت. برای روایی و پایایی تحقیق، از روش مقبولیت، انتقال پذیری و تأییدپذیری استفاده شد و پایایی بازآزمون 77% به دست آمد.یافته ها: با مرور و تحلیل مصاحبه ها 39 کد در قالب 8 مفهوم در محور شرایط علی، 30 کد در قالب 6 مفهوم تحت شرایط زمینه ای، 20 کد در قالب 4 مفهوم تحت شرایط مداخله گر، 44 کد در قالب 9 مفهوم در محور راهبردها، 36 کد در قالب 7 مفهوم مرتبط با پیامدهای و 24 کد در قالب 2 مفهوم مرتبط با مقوله پدیده محوری شناسایی شدند.نتیجه گیری: نتایج نشان داد عواملی مانند توسعه رسانه ها، اهمیت ورزش در رسانه، توسعه جایگاه رسانه، تبادل فرهنگی در رسانه، تولید مبانی نظری در رسانه، ماهیت دیپلماتیک رسانه و غنی سازی اوقات فراغت و... از عوامل مهم علی نقش رسانه ها در دیپلماسی ورزشی جمهوری اسلامی ایران است.

قدرت نرم که نوع جدیدی از قدرت است وموجب ایجاد جذابیت نزد دولتهای دیگر می شود و با استفاده از مقوله های اثر گذار ی همچون فرهنگ، ارزشها و سیاست خارجی جذبه آفرین، اسباب همکاری دولتها را بدون نزاع و رفتارهای خصمانه، فراهم می آورد، در خصوص اختلافات مربوط به رودخانه های مرزی بین ایران و افغانستان که با تهدیدات و محدودیتهایی از سوی دولت افغانستان نسبت به حقابه تاریخی ایران مواجه شده، و پیش بینی می شود بر اساس اتکاء به قدرت سخت، تنشهای دو دولت تا سرحد جنگ و درگیری بالا بگیرد، این احتمال وجود دارد با بکار گیری قدرت نرم، حاکمیت افغانستان را مشتاق به رسمیت شناختن سهم آبی ایران از رودخانه های هیرمند و هریرود نمود. به لحاظ فرهنگی به نظر می رسد اتکا و برجسته سازی فرهنگ پارسی مشترک شامل زبان و ادبیات فارسی، انواع هنر به ویژه شعر و موسیقی، و با اتکاء بر ارزشهای مشترک مانند ارزشهای اسلامی و عقیدتی، حفظ کرامت و منزلت همسایه، بیگانه ستیزی به خصوص از نوع آمریکا ستیزی، و سیاست خارجی هم سو ، محترمانه و قابل اعتماد، بتوان بیشترین جذابیت را ایجاد کرد. در خصوص مساعدت های اقتصادی، امکان ارتباط با آبهای آزاد بین المللی وسایر امور مورد نیاز دولت و مردم افغانستان، با شیوه ای مسالمت آمیز و با دیپلماسی متناسب، سهم آبی و حقابه مردم ایران را در خصوص آبهای مرزی، تامین نمود. کلمات کلیدی: آب، رودخانه های مرزی، قدرت نرم، دیپلماسی،، افغانستان.

بررسی آراء و اندیشه رهبران کشورها خطوط راهنمای سیاست های کلان و نشان دهنده نگرش آنها نسبت به سیاست ها و تعیین کننده اولویت های آن کشورها می باشد. در ساختار سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران نقش و جایگاه رهبری از اهمیت بالایی برخوردار بوده و طبق اصل صد و ده قانون اساسی تعیین سیاست های کلی نظام و نظارت بر حسن اجرای آن از جمله این مسئولیت ها می باشد. با توجه به این نقش؛ لازم است بیانیه ها، فرمانها، مصاحبه ها و سخنرانی های مقام معظم رهبری در رابطه با دیپلماسی دفاعی مورد واکاوی قرار گیرد. در این مقاله تلاش خواهد شد با روش تحقیق تحلیل مضمون به بررسی این نکته پرداخته شودکه مولفه هایی دیپلماسی دفاعی پویا در اندیشه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) چه جایگاهی دارد؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که در بیانیه ها، فرمانها، مصاحبه ها و سخنرانی های مقام معظم رهبری(مدظله العالی) 12 مولفه قابل احصا می باشد که در پایان به صورت کلی در قالب دو محور گفتمانی و ساختاری دسته بندی می شود.

مُد، شامل مواردی همچون لباس، زیورآلات، مُدل مو، نوع آرایش، به عنوان یکی از مصداق های ارتباط غیرکلامی، پیام های ضمنی متعددی را در خود نهفته دارد. انتقال پیام از این طریق را دیپلماسی مُد می نامند که با توسعه و گسترش رسانه های دیجیتال و امکان غلبه بر محدودیت های مکانی و زمانی، تأثیرگذاری بیشتری بر افکار مخاطب عام و خاص (دیپلماسی عمومی و خصوصی) نسبت به ابزارهای ارتباطی کلامی می تواند ایجاد کند. با این توصیف، مسأله و پرسش بنیادین این پژوهش آن است که رعایت یا عدم رعایت پروتکل های پوشش دیپلماتیک توسط مقامات خارجی در دیدار با مقامات ایران (بین سال های 1389 تا 1398ه.ش) حاوی چه پیام هایی بوده است؟ در این راستا، ضمن مقایسه تئوریک کارکردهای مُد در انتقال پیام، از نظریه مایکل سولومون و رولان بارت در خصوص رمزگذاری و رمزگشایی مُد، جهت تحلیل داده ها استفاده شده است. این مهم، با اتخاذ روش تحقیق کیفی، از نوع توصیفی- تحلیلی، به صورت توصیف داده های کیفی (عکس های دیدارهای دیپلماتیک مقامات خارجی با مقامات ایران) و تحلیل پروتکل پوششی، با استفاده از نحوه رمزگشایی این نوع پوشش در رسانه ها، به نشانه شناسی مُد در این دیدارها پرداخته است. در نهایت، پژوهش حاضر با هدف پرداختن به ابعاد نظری و عملی نقش مُد در انتقال پیام، بدین نتایج منتج شده است که پیام های مستتر در پوشش دیپلماتیک مقامات خارجی در دیدار با مقامات ایران در بازه زمانی مذکور، به چهار صورت کلیِ کوتاه آمدن، تظاهر و ریاکاری، توهین و بی احترامی، و احترام و صمیمیّت قابل رمزگشایی است.

تلاش های گسترده ای در راستای دیپلماسی هسته ای، بین ایران و 1+ 5 انجام شده است، که در نهایت منجر به توافق برجام شد. در این مقاله ضمن بررسی دوران پسابرجام، با استفاده از نظریه بازدارندگی به تحلیل سیاستگذاری ایران در قبال ایالات متحده امریکا و ارائه راهکار متناسب پرداخته خواهد شد. همچنین در مقاله پیش رو استراتژی مختلف طرفین، پیامد هر استراتژی را برای درک صحیح و راحت آن، به صورت کمی بیان می گردد. در این مقاله پرسش اصلی عبارت است از؛ راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران پسابرجام در قبال ایالات متحده امریکا از منظر نظریه بازدارندگی بر مبنای چه رویکرد و مؤلفه هایی قابل تحلیل و ارزیابی می باشد؟ فرضیه اصلی؛ سیاست خارجی ایران در دوران پسابرجام بر اساس راهبرد تهاجمی امریکا در چارچوب رویکرد واقع گرایانه تدافعی بازدارنده مبتنی بر ارتباط ایران با کشورهای همسایه و تقویت محور مقاوت و احتساب عقلایی به منظور کاهش هزینه و افزایش منافع قابل تبیین و واکاوی می باشد. هدف اصلی؛ بررسی و واکاوی راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران پسابرجام در قبال ایالات متحده امریکا از منظر نظریه بازدارندگی می باشد. در این پژوهش از روش کتابخانه ای برای گردآوری منابع و از روش توصیفی تحلیلی برای تجزیه و تحلیل مطالب استفاده شده است.

دنیای چندبُعدی شده در تمام امور خود نیازمند داشتن متغیر جدید به نام دیپلماسی علمی است. هیچ واحد بین الملل و دولت مستقلی نمی تواند این بُعد نوین سیاست را نادیده بگیرد. دیپلماسی علم به عنوان ساحتی نرم از قدرت نه تنها با استفاده از متغیر علم سیاست و روابط بین الملل، بلکه با درون مان کردن ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و وابسته گی جدید آنها به ماهیت علم، مرزهای جدیدی در مفهوم شناسی نوینی تأسیس کرده است. یکی از این مفهوم شناسی ها ارتباط درهم تنیده دیپلماسی علم و توسعه است. کشور ایرن در منطقه غرب آسیا با داشتن نیروی جوان و تحصیل کرده و دارای تجربه رشد مداوم شاخص های علمی و فناورانه، زمینه قطعیِ استفاده از این متغیر در توسعه سیاست خارجی خود را داراست. بنابراین، مهمترین وجه عمومی کشور ایران در شرایط کنونی استفاده کامل از این ظرفیت بی بدیل در توسعه منطقه ای با در نظر گرفتن اولویت های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. این پژوهش در روشی کیفی و با بررسی اسناد مختلف در حوزه های مدنظر و با برشمردن ویژگی های هر کدام از این متغیرها، منطق ارتباط دیپلماسی علمی و توسعه منطقه ای را واکاوی کرده است.