هویت ایرانی در آثار منظوم عصر سلجوقی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

یکی از منابع مهم شناخت هویت ایرانی، ادبیات فارسی است. در این پژوهش، هویت ایرانی در دیوان شش شاعر برجسته دربار سلجوقیان بزرگ، شامل ادیب صابر ترمذی، ازرقی هروی، انوری، امیرمعزی، عبدالواسع جبلی و لامعی گرگانی با تأکید بر سه مقوله: 1- کاربرد واژه ایران و عجم 2- توجه به شخصیت های اساطیری ایران 3- توجه به جشن های ایرانی بررسی شده است. پرسش اصلی این است که این شاعران تا چه میزان به این مؤلفه های هویتی توجه داشته اند. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد واژه ایران هفتاد و شش بار و عجم نود بار در دیوان ها آمده است. در این دیوان ها از سی و هفت شخصیت اساطیری ایران نام برده شده بود که نام ده شخصیت مهم 515 بار در اشعار آمده بود که نشان از کاربرد گسترده اساطیر ایرانی در شعر شاعران سلجوقی دارد. بررسی جشن ها نیز نشان می دهد نوروز و مهرگان به گستردگی در دربار سلجوقی برگزار شده است و مهم ترین مشوّق قصاید مناسبتی شاهان سلجوقی بوده اند با این همه وزیران و دیوانیان ایرانی نیز از سرایش چنین اشعاری حمایت کرده اند.