ابعاد هویت ملی

پژوهش حاضر با هدف مطالعه رشد ابعاد هویّت ملّی و معرفی جنبه رفتاری آن به عنوان بعدی جدید و مقایسه روند تحولی این ابعاد و همچنین سنجش نقش والدین، همسالان، محیط آموزشی و رسانه ها در پیش بینی هویّت ملّی در اوایل و اواخر نوجوانی و اوایل جوانی بود. در این پژوهش که به شیوه پیمایشی انجام شد700 نفر دانش آموز مقطع راهنمایی و دبیرستان و دانشجوی کارشناسی شهر تهران شامل 358 پسر و 342 دختر، به شکل خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های محقق ساخته هویّت ملّی، شناخت آثار و علائم ملّی و نقش خانواده، دوستان، محیط آموزشی و رسانه ها در رشد هویّت ملّی استفاده شد. نتایج نشان داد که هویّت ملّی دارای سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری است. رشد هویّت ملّی از اوایل نوجوانی تا اوایل جوانی، روندی کاهشی، اما شناخت علائم و نمادهای ملّی روندی افزایشی را نشان داد. خانواده،استفاده از رادیو و تلویزیون، همسالان، ماهواره و کتب و مجلات غیردرسی پیش بینی کننده هویّت ملّی و شناخت نمادها و علائم ملّی بوده اند.

هدف پژوهش حاضر مطالعه و سنجش ابعاد شناختی و عاطفی هویت ملی و معرفی جنبه رفتاری آن به عنوان بعدی جدید و مقایسه روند تحولی این ابعاد در اوایل و اواخر نوجوانی و اوایل جوانی بوده است؛ در این پژوهش 700 نفر دانش آموز و دانشجو شامل 358 پسر و 342 دختر، با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی از پایه های سوم راهنمایی و دبیرستان های شهر تهران و همچنین دانشجویان کارشناسی دانشگاه های دولتی و آزاد تهران، انتخاب شدند.  برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه محقق ساخته هویت ملی و شناخت آثار و علائم ملی استفاده شد. نتایج نشان داد هویت ملی دارای سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری است. رشد هویت ملی از اوایل نوجوانی تا اوایل جوانی، روندی کاهشی اما شناخت علائم و نمادهای ملی روندی افزایشی را نشان داد. بین هویت ملی دختران و پسران در اواخر نوجوانی و اوایل جوانی تفاوت معناداری وجود داشت. میانگین بعد رفتاری هویت ملی بیشتر و بعد شناختی کمتر از ابعاد دیگر بوده است.

هویت ملی به مثابه کلان ترین سطح هویت در هر جامعه ای، رابطه و تعلق انسان با کشورش را نشان می دهد و از اهمیت فراوانی برخوردار است. گستردگی و کثرت مطالعات هویت ملی، ضرورت بررسی نظام مند تحقیقات علمی جهت ترسیم تصویری جامع از مطالعات صورت گرفته در این حوزه را بیش از پیش آشکار می سازد. هدف این پژوهش طراحی الگوی مؤلفه های هویت ملی در ایران از طریق مطالعه و جمع بندی پژوهش های انجام شده در زمینه هویت ملی و با رویکرد فرا ترکیب است. روش پژوهش حاضر کیفی و جامعه آماری این پژوهش کلیه مقالات علمی و پژوهشی انجام شده در ایران با موضوع هویت ملی از سال 1388 تا سال 1398 تشکیل داده است که در یکی از پایگاه های اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه مجلات تخصصی نور مگز و پایگاه اطلاعات نشریات کشور (مگ ایران) نمایه شده اند. در کل تعداد 250 مقاله پژوهشی یافت شد و در نهایت پس از بررسی و پالایش های مختلف، 40 مقاله برای بررسی نهایی انتخاب گردید که در 263 کد مفهومی،60 مؤلفه و 7 بعد سازمان دهی گردیدند. مهم ترین ابعاد 7 گانه هویت ملی به لحاظ بیشترین قلمرو مفهومی و مؤلفه ها به ترتیب عبارت اند از: بعد فرهنگی، بعد اجتماعی، بعد تاریخی، بعد سرزمینی، بعد دینی، بعد زبانی و ادبی و در نهایت بعد سیاسی.

شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از نهادهای تصمیم گیر در جمهوری اسلامی ایران است که بسیاری از تصمیم گیری های کلان در حوزه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران متأثر از این شوراست. هویت ملی نیز به عنوان یک مقوله فرهنگی و گفتمانی در تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی بروز دارد. با توجه به اهمیت هویت ملی، بررسی میزان اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی به این مقوله ضروری است؛ بنابراین این مقاله تلاش دارد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی از 1390 تا 1400 را از منظر هویت ملی بررسی نماید. در این تحقیق هویت ملی به هفت بعد اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی، سرزمینی، دینی و ادبی و زبانی تقسیم شده است و ابعاد مذکور در مصوبات ردگیری می شوند. برای رسیدن به هدف پژوهش نیز از روش الگوی عملیاتی تحلیل گفتمان استفاده شده است. تحلیل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی از منظر هویت ملی نشان می دهد که حفظ همبستگی و انسجام ملی، حاکمیت آموزه های قرآنی، گسترش زبان فارسی، احیای حافظه تاریخی، حفظ فرهنگ ایرانی اسلامی، رشد بصیرت سیاسی و جذب نخبگان ذیل محور کلان تمدن اسلامی به هویت ملی ایرانی شکل داده اند. همچنین میزان اهتمام شورای عالی انقلاب فرهنگی به همه ابعاد هویت ملی یکسان نبوده است و بعد سرزمینی در کمترین حد و بعد فرهنگی و ادبی و دینی بیشتر از سایر ابعاد موردتوجه بوده اند و ابعاد سیاسی، اجتماعی و تاریخی در میانه این بردار قرار دارند.