آمایش سرزمینی

آمایش سرزمینی یک از مهم ترین لوازم توسعه و پیشرفت محلی، منطقه ای و ملی محسوب می شود. در واقع می توان گفت که آمایش سرزمینی به نوعی پتانسیل های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی مناطق را بالفعل می کند. یکی از مناطق مهم ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ایران سواحل مکران است. هدف این مقاله تحلیل و بررسی رابطه آمایش سرزمینی و توسعه سواحل مکران با تأکید بر مکان یابی و احداث شبکه های حمل و نقل در راستای ارتقای موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک این منطقه است. سؤال اصلی مقاله این است که آمایش سرزمینی چگونه می تواند با استفاده از ابزار شبکه های حمل و نقل و توسعه آن ها در منطقه سواحل مکران باعث توسعه این سواحل شود؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح می شود از جمله این که ابزارهای آمایش سرزمینی کدا م اند؟ و اینکه منطقه مکران دارای چه پتانسیل های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ای به ویژه شبکه های حمل و نقل می باشد؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که با توجه به این که مهم ترین قابلیت های سواحل مکران مجاورت آن با آب های آزاد بین المللی در سرتاسر مرز جنوبی، همسایگی مستقیم با کشورهای پاکستان و افغانستان و به طور غیرمستقیم با کشورهای آسیای مرکزی (از طریق ترکمنستان) است یک راه غیر قابل چشم پوشی برای این کشورهای محصور در خشکی (به جز پاکستان) به دریاهای آزاد محسوب می شود. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد با استفاده از منابع کتابخانه و مقالات علمی و پژوهشی و نیز اسناد و مدارک و نیز جداول و نقشه ها نقش آمایش سرزمینی با تأکید بر مکان یابی و احداث شبکه های حمل و نقل در توسعه و ارتقای موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک سواحل مکران تحلیل و تبیین شود.

بر طبق اصول سند چشم انداز توسعه ایران و آمایش سرزمینی، زمینه سازی به منظور تحول در اقتصاد روستاها و شهرهای کم جمعیت و بازگردان رونق به اقتصاد آن ها امری اجتناب ناپذیر است که باید هر چه زودتر محقق گردد. به منظور ماندگاری جمعیت در نواحی روستایی و شهرهای کوچک و کاهش مهاجرت به کلان شهرها، سرمایه گذاری در طرح های اشتغال زا در چارچوب مقتضیات و مزیت های محلی این حوزه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از این طرح های اشتغال زا احداث کارخانه های تقاضامحور است. با توجه به تأثیرات اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و... کارخانه ها، انتخاب محل احداث کارخانه امری مهم و استراتژیک تلقی می گردد. این پژوهش درصدد مکان یابی احداث کارخانه کنسانتره خوراک دام و طیور در شهرستان میامی است. در این راستا و برای یافتن مکان بهینه، با استفاده از اطلاعات جغرافیایی بخش های مختلف شهرستان میامی، نظیر اطلاعات توپوگرافی، امکانات زیر بنایی، منابع طبیعی و آثار زیست محیطی، شاخص های مختلفی چون میزان تولیدات کشاورزی مرتبط با مواد اولیه کارخانه، جمعیت دام، مجموع فاصله از نزدیک ترین شهرستان های استان های مجاور و جمعیت انسان ها در نظر گرفته شده است. برای یافتن مکان بهینه از روش مکان یابی 1- میانه بر روی گراف درخت و برای سنجش بهره وری از روش تحلیل پوششی داده ها با ضرایب مقید بر مبنای مدل های برنامه ریزی ریاضی استفاده شده است. نتیجه به دست آمده نشان داد که مکان بهینه جهت احداث کارخانه کنسانتره خوراک دام و طیور در شهرستان میامی، بخش میامی است.

در این مقاله، مفهوم «توسعه آموزش عالی علوم انسانی» به طور دقیق تر مفهوم سازی و چارچوب بندی می شود. این مفهوم سازی با تدوین پانزده شاخص برای توسعه آموزش عالی علوم انسانی انجام می پذیرد. این شاخص ها که ذیل سیاست گذاری آموزش عالی مطرح می شوند، در واقع راهکارهای عملیاتی برای اصلاح سیاست گذاری در آموزش عالی علوم انسانی هستند. لزوم حرکت به سمت پژوهش های مسئله محور، تمرکززدایی، آمایش سرزمینی و توسعه موزون، مهم ترین نتایجی هستند که در این شاخص ها به آن ها پرداخته شده است. شاخص ها به روش فراتحلیل و کتابخانه ای، به نحوی تنظیم شده اند که تمام ابعاد توسعه، از جمله توسعه انسانی، توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی، توسعه ارتباطی و ... در بر گرفته شود و از سوی دیگر، توسعه آموزش عالی، با توسعه سایر بخش های جامعه نیز هماهنگ و همراه شود. به عبارت دیگر، اگر آموزش عالی علوم انسانی در همه این پانزده شاخص، به طور هماهنگ ارتقا پیدا کند، تیپ ایده آلِ «توسعه آموزش عالی علوم انسانی» رخ داده است. پیش از ورود به مسئله اصلی و ارائه شاخص ها، ابتدا به ساختار و کارکرد آموزش عالی، نقش و کارویژه دانشگاه و اقتضائات و ویژگی های جامعه علمی می پردازیم و این مفاهیم را در حد ضرورت این مقاله چارچوب بندی می کنیم. سپس تعاریف، ضرورت ها و کارکرد علوم انسانی در جامعه امروزی را از چند دیدگاه مختلف مورد بررسی قرار می دهیم تا مقدمات لازم برای ورود به هسته اصلی بحث برای خواننده تأمین گردد.  

در راستای انتشار یافته های نوین پژوهشی و نظریات امنیتی انتظامی، در این مقاله توصیفی، اهتمام به وحدت فرماندهی در قالب یک یگان بالادستی در ناجا به منظور اجرای ماموریت های ایست و بازرسی در زمان بحران های انتظامی مورد توجه قرار گرفته است. پس از برشمردن تاریخچه ای مختصر از روند شکل گیری این ایستگاه ها، شانزده مورد از اهم معایب روش کنونی برگزاری ایستگاه ها در کنار محاسن وحدت فرماندهی برشمرده شده است که برای دستیابی به این مقصود، نگارنده در چهارچوب یازده گانه ای، اهم موارد پیشنهادی برای نیل به این مهم را پس از بررسی عینی روند کنونی ارائه نموده است و در انتها نویسنده توان ایجاد آمایش های سرزمینی را در جهت جابه جایی و ایجاد تغییرات اجرایی در زمینه ی برگزاری ایستگاه های ایست و بازرسی با اولویت طرح در شورای عالی امنیت ملی بسیار حیاتی برشمرده و تأسیس یگان فرماندهی ایست و بازرسی در کشور را استنتاج می نماید.

آمایش سرزمینی یک راهکار و ابزار ارزشمند علمی است که می تواند به کارایی و کارآمدی برنامه های توسعه سیاسی و اجتماعی و اقتصادی کشورها یاری رساند. کارکرد آمایش سرزمینی آماده کردن و قابل فهم کردن محیط برای سیاست گذاران است. در ایران نیز بعد از مطرح شدن نظریه و راهبرد اقتصاد مقاومتی می توان گفت هنوز مدلی علمی که بتواند ارائه گر راهبردی علمی و در عین حال عملیاتی برای اقدام و عمل باشد ارائه نشده است. هدف این مقاله تحلیل و بررسی نقش آمایش سرزمینی در بسترسازی برای عملیاتی کردن اهداف و اصول اقتصاد مقامتی در کشور است. سؤال اصلی مقاله این است که آمایش سرزمینی چگونه می تواند به پیاده سازی و کارآمدی اصول و اهداف اقتصاد مقاومتی در جغرافیای سرزمینی ایران یاری رساند؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که اقتصاد مقاومتی برای برنامه ریزی و اقدام و عمل نیازمند دو نوع آمایش است: آمایش سرزمینی و آمایش فرهنگی. آمایش سرزمینی محیط جغرافیایی کشور را از لحاظ توانمندی ها و نقاط قوت و ضعف و نیز آسیب ها برای برنامه ریزی شفاف و قابل برنامه ریزی می کند و آمایش فرهنگی نیز با شناسایی محیط فرهنگی کشور از جمله رفتارهای فرهنگی مرتبط با کار و تولید و رفتار اقتصادی و نوع نگرش ها نسبت به فعالیت اقتصادی و کلاً رفتارهای کلان و خرد اقتصادی خواهد توانست عناصر فرهنگی غیر مقاوم را از یک طرف و عناصر کارا و دارای قابلیت توسعه و پیشرفت را در سطح کلان و خرد و محلی شناسایی کند. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از اسناد بالادستی و نیز مقالات علمی و پژوهشی به تحلیل و تبیین نقش آمایش سرزمینی در اقتصاد مقاومتی در راستای ارائه مدلی راهبردی برای مقاوم سازی فعالیت های اقتصادی در کشور بپردازیم.

هدف از انجام پژوهش حاضر، مدل سازی ساختاری تفسیری راهبردهای ارتقای اشتغال پذیری کارکنان وظیفه مبتنی بر آمایش سرزمینی است. شناسایی راهبردهای ارتقای اشتغال پذیری کارکنان وظیفه مبتنی بر آمایش سرزمینی از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته با روش تحلیل محتوای کیفی بر پایه تکنیک اشباع نظری و روش نمونه گیری هدفمند با 34 نفر از اساتید و خبرگان مدیریت، اقتصاد و سیاست گذاران نیروهای مسلح انجام گرفت. روایی و پایایی مصاحبه ها به ترتیب با روش روایی محتوایی نسبی و شاخص کاپای کوهن تایید شد. کدگذاری مصاحبه ها بااستفاده از نرم افزار 2020MAXQDA منجر به شناسایی 12 راهبرد شد. به منظور سطح بندی راهبردهای شناسایی شده از نظرات 89 نفر از مسئولان ارشد و کارکنان ستاد کل نیروهای مسلح و مدیران سازمان نظام وظیفه با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و به کمک پرسشنامه استفاده شد. روایی و پایایی پرسشنامه به ترتیب با بهره گیری از روایی محتوا و روش آزمون پس آزمون تایید شد. راهبردهای شناسایی شده با روش ساختاری تفسیری منجر به تشکیل هشت سطح شد که بهره گیری بهتر از آمایش سرزمینی و آموزش ضمن خدمت اثرگذارترین و بازمهندسی فرآیندها و تحلیل زنجیره ارزش اثرپذیرترین عوامل بودند

مفاهیم توسعه و عدالت از دیرباز مد نظر و کانون توجه برنامه ریزان، سیاسیون و مدیران ملی، منطقه ای و استانی یا محلی قرار داشته و در این بین آمایش و تناسب توزیع امکانات و جمعیت بر اساس جغرافیا، اصلی محوری تلقی می گردد. آمایش سرزمین که تلفیقی از سه علم اقتصاد ، جغرافیا و جامعه شناسی است شامل اقدامات ساماندهی و نظام بخشی به فضای طبیعی – اجتماعی – اقتصادی ملی یا محلی است که بر اساس تدوین اصلی ترین جهت گیری توسعه بلند مدت کشور در یک نگاه از بالا به توسعه ملی و تعیین بازتابها ، امکانات و قابلیت ها و موانع و تنگناها و تلفیق دو فرآیند فوق دربرخورد با بخش های اقتصادی و هماهنگی بین بخشی و منطقه ای می باشد. رویکرد آمایش سرزمین در همه ابعاد مکمل و برطرف کننده نارسایی هاست که با قابلیت ایجاد زمینه تعادل میان سه عنصر انسان، فضا و فعالیت ها و ارائه چیدمان منطقی فعالیت ها در عرصه سرزمین می بایست در مراحل تدوین برنامه های توسعه(بلند مدت، میان مدت، کوتاه مدت) و اجرای آن ها به عنوان نگاه غالب و سند بالا دست عمل نماید که از منظر مباحث دفاعی و پدافند غیرعامل و رابطه آمایش با امنیت و دفاع هم این موضوع اهمیت خود را دارد. در این مقاله با نگاه محیط شناسی به عوامل تهدیدها و ضعف های این حوزه که در واقع منشاء چالش ها می باشند پرداخته شده و پس از احصاء عوامل به روش علمی و مصاحبه با صاحبنظران،تحلیل اطلاعات و داده های به دست آمده، الزامات و راهکارها و راهبردهای برون رفت از چالش ها و مرتفع نمودن ضعف ها بیان گردیده و در نهایت پیشنهادهایی در زمینه دستیابی به توسعه متوازن ارائه شده است

در جهان کنونی تنوع، تعداد و نوع بحران ها درحال افزایش است. پدافند غیرعامل می تواند هزینه های مادی و غیرمادی این تهدیدات را کاهش دهد. به همین خاطر در استراتژی های نظامی کشورها بخشی برای پدافند غیرعامل درنظر گرفته شده است. مکان و موقعیت قرارگیری استقرارگاه های نظامی یکی از موارد برجسته پدافند غیرعامل است. با توجه به اینکه در شهر تهران 83 پادگان نظامی قرار دارد و از این تعداد بیش از نیمی از آن یعنی 49 پادگان در محدوده شهر تهران واقع شده است؛ این سوال مطرح است که به چه میزان این استقرارگاه های نظامی به لحاظ آمایش سرزمینی منطبق با معیارها و اصول پدافند غیرعامل است؟ کدام منطقه تهران بهترین موقعیت برای استقرارگاه های نظامی در آینده را دارد؟ برای این منظور از روش منطق فازی و نرم افزار GIS برای تحلیل داده ها استفاده گردید. معیارها و شاخص های مکان یابی شامل پنج گروه فضایی- کالبدی، جمعیتی، جغرافیایی(اقلیمی، ژئومورفولوژی، هیدورولوژیکی، دسترسی به مکان های انسان ساخت و زیرساختی)، اقتصادی و امنیتی بود. یافته های پژوهش نشان داد در آمایش استقرارگاه های نظامی تهران به بحث پدافندغیرعامل توجه لازم نشده است. به لحاظ جنس خاک، شیب زمین، فاصله از رودخانه، گسل، خطوط انتقال برق و نزدیکی به مراکز حساس این مناطق دارای آسیب پذیری هستند. با توجه به نتایج بدست آمده از مدل منطق فازی بر اساس گامای 9% شهرستان های رباط کریم(34/25%)، ورامین(64/13%) و شهریار(24/8%) به ترتیب بهترین و شهرستان شمیرانات(73%) کمترین شرایط مناسب را برای ایجاد مراکز نظامی با رویکرد امنیتی و دفاعی دارند.