مطالب مرتبط با کلیدواژه

قاجار


۳۰۱.

تأثیر عوامل اجتماعی- تاریخی ایران عصر قاجار در شکوفایی تعزیه عهد ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰ ۱۲۰-۱۰۹

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی هنر تعزیه صفویه قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۲۸۰
تعزیه، یکی از اشکال مذهبی نمایش ایرانی است که بنابر نظر پژوهشگران این حوزه، در دودمان قاجار، خاصه عهد ناصری، به اوج شکوفایی خود رسیده است. به زعم بسیاری از آنها، علل مهم شکوفایی این گونه نمایشی در عهد قاجار، یکی تدوام قدرت مذهب تشیع از عهد صفوی به بعد و دیگر، ساخت و برپایی تکایای موقت و تکایای ثابتی چون تکیه دولت بوده است. در این میان برخی آرا، تأثیر شرایط اجتماعی- تاریخی ایران را بر این گونه نمایشی متذکر شده اند. وجود چنین نظرگاه هایی، هرچند اشاره گونه و موردی، نشان دهنده تأثیر شرایط اجتماعی در این شکل نمایش آیینی- سنتی است. پرسش اصلی این است که ویژگی های اجتماعی و تاریخی عصر ناصری چه تأثیری در شکوفایی تعزیه این عصر گذاشته است. در مسیر پاسخ به این پرسش، سؤال دیگری مطرح می شود؛ به طور کلی چه رابطه ای میان اشکال هنری و محیط اجتماعی که این اشکال را پدید می آورد، وجود دارد. پدیدآمدن علم جامعه شناسی در قرن هجدهم و درپی آن، گسترش و رشد علوم اجتماعی در سده های بعدی، منتقدان هنر را برآن داشت تا تفسیر و خوانشی جامعه شناختی از انواع گوناگون اشکال هنری به دست دهند. بنابر تعاریف جامعه شناسی هنر، به نظر می رسد مختصات اجتماعی قاجار، تأثیر قابل توجهی بر رواج تعزیه در این عهد گذاشته باشد؛ مختصاتی که خطوط اصلی آن را از یک سو نتایج حاصل از کشمکش های داخلی و خارجی، استبداد حاصل از نظام مبتنی بر کشاورزی، وجود طبقات مختلف و نابرابری های اجتماعی، و در سوی دیگر، طبع تفنن طلب ناصرالدین شاه تشکیل می دهد. مقاله حاضر برآن است تا با برشماری ویژگی های تاریخی و اجتماعی عهد ناصری، دلایل جامعه شناختی رواجِ تعزیه را در این دوره تبیین کند. در این مقاله که به روشی توصیفی- تحلیلی و با رویکردی جامعه شناختی نگاشته شده، با بهره گیری از نظریه های جامعه شناسی هنر، کوشش شده تا به ترسیم سیمای جامعه قاجار و تأثیر آن بر اقبال تعزیه در دوران حکومت ناصرالدین شاه پرداخته شود.
۳۰۲.

مطالعه تطبیقی شاخصه های صوری نقاشی قاجار با چند نگاره از شاهنامه عمادالکتّاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰ ۱۳۹-۱۲۱

کلیدواژه‌ها: تطبیق قاجار نقاشی شاهنامه عمادالکتّاب محمد داوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۱۷۶
نقاشی عصر قاجار به طور عمده، به دو دوره تقسیم می شود: دوره نخست؛ مقارن با سلطنت فتحعلی شاه نضج می یابد تا عصر ناصری دوام می آورد؛ بر تلفیق صور نگارگری و تزئینی با دستاوردهای هنر ناتورالیستی تکیه دارد و سیطره کلی دستاوردهای هنر ایرانی در آن، حائز اهمیت است. دوره دوم، با سلطنت ناصرالدین شاه و ظهور هنرمندان اروپارفته، شکل می گیرد و مبتنی بر بازنمایی از هنر طبیعت گرای غرب است. شاهنامه عمادالکتّاب، محصول نیمه دوم است. شاهنامه ای که به عنوان آخرین نسخه دست نویس و مصور شاهنامه، به عهد مظفرالدین شاه تعلق دارد اما احراز هویت شاخص های ساختاری صور نگارگرانه نیمه نخست قاجار در آن، وانمود محسوسی دارد. بنابراین، در پژوهش حاضر این پرسش مطرح است که: نگاره های شاهنامه عمادالکتّاب براساس دستاوردهای هنری کدام سبک نقاشی قاجار خلق شده است. هدف این مطالعه، تطبیق نگاره های شاهنامه مذکور با مؤلفه های نقاشی مکتب اول و دوم قاجار است. بنابراین پس از معرفی شاخصه های نقاشی قاجار، پنج نگاره از شاهنامه عمادالکتّاب به روش توصیفی تحلیلی بررسی می شود: نخست، دو نگاره از این نسخه را تشریح و سپس به منظور فراهم آوردن پشتوانه استدلالی غنی، سه نگاره از شاهنامه عمادالکتّاب با نمونه های همتای آن در شاهنامه های دیگر عصر قاجار ازجمله شاهنامه داوری، مقایسه می گردد. چراکه بررسی ها نشان داده اند که تصاویر نسخه عمادالکتّاب برخلاف آنکه در نیمه دوم حکومت قاجار خلق شده اند، با نمایش چهره های عاری از فردیت، غلبه عناصر تزئینی، بهره گیری از رنگ های گرم و شفاف و استفاده از دورنماهای ساده در تمامی شئون، به سبک نگارگرانه نیمه نخست قاجار ادای دین کرده اند. مسئله ای که در قیاس با سبک تصویرسازی محمد داوری در شاهنامه داوری که چندی پیش تر از نسخه عمادالکتّاب رقم خورده، ارائه هرگونه توجیهی چون ارجاع به سلیقه زمانه و غیرممکن بودن راهیابی تکنیک های هنر غرب به تصویرگری این کتاب را باطل می سازد.
۳۰۳.

خوانش چهار نگارۀ عصر قاجار براساس نظریۀ ادراک دیداری ارنست هانس جوزف گامبریچ (مورد مطالعاتی: فرهاد، اسب شیرین را بر دوش می کشد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۳ ۳۲-۱۵

کلیدواژه‌ها: قاجار نگارگری ارنست گامبریچ شیرین و فرهاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۲۳۹
دریافت و تفسیر اثر هنری در فرآیند دو سویه صورت می پذیرد؛ به طوری که تفکیک آنها از یکدیگر امکان پذیر نیست. این مسئله را دانشمندی چون «ارنست گامبریچ» در حوزۀ ادراک دیداری مطرح می کند. از این منظر، باید بتوان در آثار هنری، صرف نظر از تفاوت های سبکی و پیشینۀ فردی هنرمند یا توان او در واقع نمایی، یگانگی موضوع را در بازنمود مضمون مشابه تشخیص داد. در گام بعدی در صورت پیوند اثر با متن ادبی می بایست با تسلط به دانش مکتوب، نیل به معنای مستتر را فراهم آورد. برای بررسی این دیدگاه، این مقاله به دنبال این پرسش است: بر اساس نظریۀ ادراک دیداری ارنست گامبریچ، فهم یگانگی داستان و خوانش درون مایه تصویر در چهار نگارۀ قاجاری بردوش کشیده شدن شیرین توسط فرهاد، چگونه ممکن می گردد؟ هدف نگارندگان آن است با روش تطبیقی تحلیلی و بهره گیری از مطالعات اسنادی به شیوۀ کیفی و با دقت به موضع خاص گامبریچ در حوزۀ ادراک دیداری در مرتبۀ اول نشان دهند که در قیاس چهار نگارۀ شیرین و فرهاد، به رغم تفاوت های تجسمی و بود یا نبود برخی عناصر، به دلیل وجود مؤلفه های تصویری بنیادی، یگانگی مضمون احراز می شود. در مرتبۀ دوم و در تطبیق نگاره ها با شرح داستانی، نگارندگان می نمایانند که هرچند شاخصه های اصلی باکیفیت های متفاوت به تصویر درآمده اند، از تجسم برخی موارد صرف نظر شده یا به طمطراق برخی جزئیات اضافه شده است؛ اما در نمونه هایی که به سبک دوران، ملتزم تر هستند یا به عکس بیگانه تر به نظر می رسند، تناسب بین نشانه های تصویری و مضمون، برقرار است. نتیجه آنکه در مشاهدۀ ترکیب کلی تصویر، فهم و تفسیر به صورت هم زمان ادراک می شود. این پدیده است که قدرت بازشناسی نقش مایه ها و امکان حصول به فحوای نگاره ها را فراهم می آورد؛ چنان که در تجسم موضوع واحد، انسان به ناخودآگاه می تواند با تشخیص مؤلفه های اصلی، یگانگی مضمون را از ورای بازنمایی های متفاوت تشخیص دهد. مسئله ای که اهمیت کارکرد آن در هنرهای تجسمی از خلال بررسی گزینشی این مقاله آشکار می شود.
۳۰۴.

مهاجرت ساکنان پشتکوه به عراق در دوره قاجار و پهلوی و تحلیل اقدامات صورتگرفته برای بازگشت آنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ ایلام دوره ۲۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷۰ و ۷۱ 172 - 204

کلیدواژه‌ها: مهاجرین پشتکوهی (ایلامی) ایران عراق پهلوی قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۲۶۸
هدف: جمعیت زیادی از اهالی پشتکوه ایلام در دوره قاچار و پهلوی به کشور عراق مهاجرت کردند که از آنها به «کرد فیلی[1]» یاد می شودآنها در ادوار مختلف از طریق فرستادن طومار به اولیای امور ایران و تعیین وکیل و مراجعه متعدد به کنسولگری ها و سفارت ایران در عراق در صدد بازگشت به وطن خود بودند. برخی از حاکمان پشتکوه و مسئولان ایرانی نیز در صدد بازگرداندن این دسته از مهاجرین به خاک ایران برآمدند؛ از این رو، مسئله نوشتار حاضر این است که بزرگان مهاجران ایلامی و مسئولان ایرانی چه اقداماتی برای بازگرداندن آنها انجام دادند و این اقدامات تا چه حد مؤثر بوده است؟   روش و رویکرد پژوهش: داده ها با بهره گیری از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه ای گردآوری و تحلیل شده است.یافته ها و نتیجه گیری: با وجود اینکه آن بخش از مهاجرین پشتکوهی که بر تابعیت ایرانی خود باقی مانده بودند، به انحاء مختلف از اولیای امور ایران می خواستند که موانع مهاجرت آنها را در منطقه پشتکوه برطرف نمایند تا بتوانند بدون ترس و واهمه به وطن خود بازگردند، آنچه در عمل اتفاق افتاد حاکمان ایلامی و مسئولان دولت مرکزی ایران به اقدامات محدودی برای بازگرداندن این دسته از مهاجرین مبادرت ورزیدند؛ از این رو، آنها و بازماندگانشان همچنان در عراق ماندند تا اینکه حزب بعث بسیاری از آنها را با وضعیت بسیار رقت باری طی چندین مرحله به ایران اخراج نمود. [1]. کردهای فیلی عراق به دو دسته تقسیم می شوند: بخشی از آنها از ساکنان اصلی استان های دیاله، واسط و میسان هستند که بعد از تحدید حدود ایران و عثمانی در آن سوی مرزهای ایران قرار گرفتند و بخشی دیگر از تبار ایلات و طوایف استان ایلام می باشند که در دوره قاجار و پهلوی به علل مختلفی به عراق مهاجرت کردند و اکثریت آنها به تابعیت کشور عراق در آمدند.
۳۰۵.

تأثیر سبک زندگی بر تفکیک عرصه های عمومی از عرصه های خصوصی مورد استفاده زنان در خانه های اشرافی قاجار در مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال دوزادهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۳۸) 261-295

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی روابط فضایی خانه اشرافی قاجار عرصه خصوصی زنان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۹ تعداد دانلود : ۳۲۰
هویت اجتماعی، فرهنگی و تا حدودی هویت اقتصادی افراد در جامعه، بوسیله جنسیت تعیین می شود. و عوامل متعددی مانند باورهای فرهنگی، ساختار خانواده، ارزش ها و... در تعیین این هویت نقش تعیین کننده دارند. هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر سبک زندگی مردم اشرافی دوران قاجار بر روابط فضایی خانه های محل سکونت شان در تقسیم بندی و تفکیک عرصه های عمومی از عرصه های خصوصی مورد استفاده زنان می باشد. مطالعات پژوهش بصورت میدانی وکتابخانه ای است و با استفاده از نرم افزار نحو فضا مورد تحلیل قرار گرفتند. مولفه های کلی سبک زندگی به مولفه های جزیی شامل روابط اجتماعی، ساختار خانواده، معیشت و اقتصاد، شغل و هویت اجتماعی دسته بندی شده است و تاثیر هر کدام از این مولفه ها بر تفکیک عرصه های خصوصی زنانه مورد مطالعه قرار گرفت.و این نتیجه حاصل شده است که تعداد فضاهای خصوصی و نحوه قرار گیری آنها، و همچنین ارتباط آنها با عرصه های عمومی موجود در خانه، متاثر از سبک زندگی و ساختار خانواده و تعداد زنان ساکن است.و تعداد عرصه های خصوصی زنانه در هر سه دوره قاجار متفاوت از یکدیگر می باشند، و فضاهای جدیدی بعنوان فضاهای واسط(جداکننده) در این خانه ها شکل گرفته اند.
۳۰۶.

خوانش شمایلی نقاشی حضرت علی (ع) و حسنین (ع) در دوره قاجار محفوظ در موزه آستان قدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 47 - 71

کلیدواژه‌ها: قاجار نقاشی مذهبی شمایل نگاری ویژگی بصری ساختار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۲۱۸
تابلوی نقاشی شمایل نگاری امام علی ع و حسنین ع نسخه تصویری است که نوعی از نقاشی های پرده مذهبی بوده و در ابعاد بزرگ بوده و جزو نقاشی های مذهبی در دربار شاهی می باشد. این نوع پرده ها در ابعاد بسیار بزرگ بوده و برای شاه تهیه می شده است. یکی از بهترین نمونه های تصویری نقاشی شمایلی نقاشی حضرت علی ع و حسنین ع می باشد که در موزه آستان قدس رضوی قرار دارد، در بازدید عموم نیست و تابه حال موردپژوهش قرار نگرفته است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که این نقاشی بر اساس معیارهای نقاشی درباری قاجار، موضوع ولایت در هنرشیعی کارشده است و برای رساندن پیام از نشانه های نمادین درنقاشی به صورت پنهان استفاده شده است. مفروض این پژوهش مطالعه عناصر ساختاری و ویژگی های بصری نقاشی در راستای رسیدن به معنای اثر یعنی ولایت می باشد. دراین راستا پژوهش حاضر درپی پاسخ به این دو سؤال اساسی است که دراین نقاشی ازچه ویژگی های بصری استفاده شده است؟ ویژگی ساختاری و متفاوت این اثرچیست؟ محتوای پژوهش حاضر کیفی است و براساس روش شناسی توصیفی- تحلیلی کار شده و شیوه گردآوری کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج یافته ها حاکی از آن است که دراین نقاشی نشانه ها و ویژگی های بصری به موضوع ولایت شیعی اشاره دارد.
۳۰۷.

واکاوی عوامل اقتصادی در تداوم و تحول مراسم آیینی و سوگواری خراسان با تأکید بر شهر مشهد عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 83 - 103

کلیدواژه‌ها: مراسم آیینی و سوگواری خراسان قاجار اقتصاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۲۶۲
در تاریخ ایران اسلامی، عصر قاجار یکی از دوره هایی است که تأثیرات عمیقی بر ارزش های دینی و فرهنگی ایران از خود به جای گذاشته است. مراسم آیینی که در دوره قاجار به طورکلی بر اساس عقاید و افکار مذهبی سیاسی شکل گرفته بود چنان تداوم و تحول یافت که در کمتر دوره ای از تاریخ ایران، در زمانی چنان کوتاه بدان پایه رسیده است. بررسی و شناخت روند تداوم و تغییر مراسم آیینی و سوگواری در ایالت خراسان عصر قاجار به عنوان یک مسئله بنیادی، از اهمیت زیادی برخوردار است. مسئله تحقیق، بررسی برخی عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر روند مانایی و تحول مراسم های آیینی و چگونگی و نحوه تحول آن است. این مقاله به بررسی وضعیت مراسمات در یکی از برجسته ترین ادوار تاریخ شیعیان یعنی قاجاریان در منطقه خراسان با تأکید بر شهر مشهد و علل اقتصادی تحولات آن با روش توصیفی و تبیینی می پردازد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در تداوم و تغییر مراسمات اگرچه عوامل اقتصادی دخالت داشته است اما عوامل وقف و بازیگران اقتصادی تأثیر بیشتری داشته اند.
۳۰۸.

بررسی ساختار نظام اداری و سیاسی در آذربایجان عصر ناصری و مظفری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 131 - 155

کلیدواژه‌ها: قاجار آذربایجان تبریز نظام اداری و سیاسی دوره های ناصری و مظفری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۲۷۵
آذربایجان به مرکزیت تبریز به دلیل مجاورت با روسیه و عثمانی و استقرار ولیعهد در آن از جایگاه خاصی برخوردار بود و لذا اداره آن سازوکار متفاوتی را می طلبید. در رأس این مجموعه دیوانیان اعزامی از مرکز بودند ولی زیرمجموعه این نظام محلی به دلیل سابقه سیاسی و اداری تبریز از ظرفیت های بومی و گاه غیربومی تأمین می شد. نقش اشکالات و نواقص ساختاری اداری و سیاسی تبریز در بروز نابسامانی های اداریِ این شهر ولیعهدنشین به عنوان مسئله در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار می گیرد و با روش توصیفی و تبینی به این سؤال های اساسی پاسخ داده می شود که ساختار اداری و سیاسی تبریز در ایران عصر ناصری و مظفری از کدام نواقص و مشکلات رنج می برد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در نظام اداری تبریز این دوره ولیعهد و پیشکار ستون های اصلی نظام اداری و سیاسی تبریز بودند، ازاین روی مناسبات این دو در روند امور این شهر تأثیر مهمی داشت. عدم شفافیت نظام اداری و سیاسی در تعیین حدود وظایف ولیعهد و پیشکار همواره زمینه ساز بروز تعارضاتی میان آنان بود. همچنین تداخل کارکردهای مناصب فوقانی امری بغرنج در ساختار اداری و سیاسی تبریز در این دوره بود. ضعف نظام اداری و سیاسی مداخلات نمایندگان سیاسی دول انگلیس و روسیه را در امور تبریز به همراه داشت. افزون بر این جایگزینی تجمیع قدرت به جای اصل تفکیک قدرت این ساختار را متزلزل تر نمود نتیجه این تزلزل شورش های اجتماعی پیش از مشروطه است.
۳۰۹.

واکاوی نقش علمی و پزشکی روحانیت در مواجهه با بیماری های فراگیر در ایران؛ ازبرآمدن صفویه تا سقوط قاجار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۹) 95-115

کلیدواژه‌ها: روحانیت بحران طبیعی بیماری های فراگیر صفویه قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۲۶۷
تاریخ جوامع مختلف از دیرباز شاهد بروز بیماری های فراگیر و بحران های زیستی مختلفی بوده است. بحران هایی که در عرصه های مختلف اجتماعی حیات بشر به صورت مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار بوده و پیامدهای مادی و معنوی گسترده ای را به دنبال داشته است. در این بین روحانیون و عالمان دینی نقش مؤثری را در مسئولیت های اجتماعی بر عهده داشته اند؛ اما آنچه در این میان کمتر مورد توجه قرار گرفته، فعالیت روحانیون و عالمان دینی در حوزه سلامت و بهداشت عمومی است. این تحقیق با تکیه بر منابع کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این مسئله است که روحانیون چه نقشی را در مواجهه با بیماری های فراگیر حد فاصل ظهور سلاطین صفویه تا پایان عصر قاجار بر عهده گرفته اند؟ با بررسی و تحلیل گزاره های تاریخی چنین می توان استنتاج نمود که عالمان دینی در کنار مسئولیت های دینی با اقداماتی همچون تألیف کتاب، فراگیری دانش پزشکی، معالجه بیماران و مشارکت در ساخت بیمارستان، به نقش آفرینی در این دسته از بحران ها پرداخته اند.
۳۱۰.

واکاوی نگرش نواب وکیل نسبت به نوسازی واثرات آن بر سیاست های مذهبی وفرهنگی عصر قاجار وپهلوی اول با تاکید بر با «سفر چهارساعته و کشف حقایق»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 81-108

کلیدواژه‌ها: نواب وکیل سفر چهارساعته کشف حقایق قاجار پهلوی اول نوسازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۱۸۲
واکاوی نگرش نواب وکیل نسبت به نوسازی و اثرات آن بر سیاست های مذهبی و فرهنگی عصر قاجار و پهلوی اول با تأکید بر «سفر چهار ساعته و کشف حقایق» منصور طرفداری [1] چکیده کتاب خاطرات وکیل التولیه نوشته میرزا سید محمد نواب رضوی معروف به «نواب وکیل» از منابع مهم مطالعه عصر ناصری تا اواسط عهد رضاشاه است. در این میان، «سفر چهار ساعته و کشف حقایق» که بخش پایانی خاطرات را در برمی گیرد، با تکمله های متعددش به سبب قالب انتقادی آن برای فهم نگارنده درباره چگونگی ورود مدرنیسم و چالش های ناشی از آن در زمینه های مذهبی و فرهنگی و همچنین تأثیراتش بر نوع عملکرد و سیاست های حکام قاجار و پهلوی اول که مسئله اصلی این مقاله نیز به حساب می آید، اهمیت زیادی دارد. بر این اساس، نگارنده نوشتار حاضر کوشیده است با تحلیل محتوای اثر مذکور و بهره گیری از منابع و تحقیقات مرتبط، با رویکردی توصیفی- تحلیلی زوایای موضوع را روشن سازد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که نویسنده این اثر از نمایندگان مهم و کمتر شناخته شده جریان سنت گراست که با استدلال های تاریخی و تفسیرهای زیرکانه متون دینی و طرح عصر فتحعلی شاه به عنوان دوره ای ایده آل، کوشیده بود مخالفتش را با هرگونه نوسازی و أخذ رهاوردهای غربی، به خصوص در عصر پهلوی موجه سازد. البته مواردی نسبتاً شخصی چون تبعیت از نگرش محافظه کارانه «حاج محمدکریم خان» پیشوای شیخیه کرمان، از دست دادن تدریجی جایگاهش در سیستم دیوان سالاری سنتی و همچنین افول پایگاه اجتماعی و اقتصادی اش، بر این رویکرد او تأثیرگذار بوده است. واژه های کلیدی: نواب وکیل، سفر چهار و ساعته کشف حقایق، قاجار، پهلوی اول، نوسازی [1] . استادیار گروه ایران شناسی دانشگاه میبد tarafdari@meybod.ac.ir
۳۱۱.

جستاری در پوشاک صابئین مندائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 95-129

کلیدواژه‌ها: صابئین مندائیان پوشاک خوزستان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۲۶۱
جستاری در پوشاک صابئین مندائی معصومه فیض آبادی [1] طاهره عظیم زاده طهرانی [2] چکیده پوشاک به عنوان یکی از مظاهر فرهنگ و تمدن، در شناخت اقوام از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. «صابئین مندائی» از جمله اقلیت های دینی اند که از دیرباز در خوزستان و در جوار رودخانه ها زندگی می کرده اند. درباره این قوم پژوهش هایی با محوریت آیین مذهبی، خط و زبان، برخی آداب و رسوم و چگونگی مهاجرت آنان به بین النهرین انجام شده است. در این میان، به پوشاک صابئین که معرّف ارزش های ملی و مذهبی آنهاست، کمتر توجه شده است. در این پژوهش پوشاک زنان و مردان مندائی با تکیه بر شواهدِ تاریخی مکتوب، تاریخ شفاهی و مصاحبه حضوری با رویکرد توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی ها حکایت از آن دارد که مندائیان در زندگی روزمره و معمولی تابع فرهنگ حاکم بر جامعه بوده اند. آنان در مراسم مذهبی و آیینیِ خود از پوشش خاصی به نام «رسته» استفاده می کردند و در حال حاضر نیز پوشیدن آن به همان شیوه گذشته استمرار دارد. رسته از پنج قسمتِ «برزنقا»، «سُدرا»، «نصیفه»، «همیانه» و «شَروارا» تشکیل شده است که هر یک کاربرد و مفهوم خاص خود را دارد. پوشیدن این لباس یکپارچه سفید هنگام اجرای مراسم صابئین برای زن و مرد به طور یکسان و همانندِ هم ضروری است. واژه های کلیدی: صابئین، مندائیان، پوشاک، خوزستان، قاجار [1] . دانشجوی دکتری گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران آدرس ایمیل basirat.m48@gmail.com [2] . دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران (نویسنده مسئول) آدرس ایمیل ta_azim@yahoo.com
۳۱۲.

تأملی بر کتاب های تألیفی و ترجمه ای محمدعلی فروغی در درس تاریخ در مدرسه علوم سیاسی (مطالعه موردی: کتاب دوره ابتدایی از تاریخ عالم (تاریخ ایران))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 34-7

کلیدواژه‌ها: قاجار مدرسه علوم سیاسی وزارت خارجه تاریخ آموزش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۳۳
مدرسه علوم سیاسی به عنوان نهاد آموزشی تأسیس شده در دوره قاجار، باعث شروع آموزش و تربیت افراد در رشته سیاسی شد و هدف آن، پرورش کادری مجرب برای وزارت خارجه بود. محمدعلی فروغی یکی از اولین معلمان و مؤلفان کتاب درسی تاریخ این مدرسه بود. پژوهش پیشِ رو با بررسی کتاب های درسی تاریخ و کتاب دوره ابتدایی از تاریخ عالم محمدعلی فروغی در این مدرسه به روش توصیفی- تحلیلی، در پی پاسخی برای این پرسش است که ویژگی محتوایی کتاب تاریخ ایران برای آموزش در مدرسه علوم سیاسی چه بوده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که این کتاب در زمان خود توانست تاریخ ایران را به صورت مدون به محصلان مدرسه سیاسی آموزش دهد و نگاهی نو از تاریخ نویسی درسی را ارائه کند تا در سال های بعد به مثابه الگویی برای نویسندگان کتاب های درسی تاریخ باشد.
۳۱۳.

بررسی تاریخی و جامعه شناختی شکل گیری پان ترکیسم درآذربایجان ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی اقوام دوره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 235 - 256

کلیدواژه‌ها: آذربایجان پان ترکیسم وابستگی مسیر قاجار پهلوی اول پهلوی دوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۳۲۸
سؤال اصلی این مقاله چگونگی شکل گیری پان ترکیسم  و نحوه تحول  آن است. برای پاسخ گویی به این سؤال با استفاده از روش تاریخی وابستگی به مسیر، تاریخ معاصر ایران را به چند دوره تقسیم کردیم و ویژگی ه ای جنبش های  آذربایجان را در آن ها بررسی کردیم. طبق این روش وقتی که پدیده ای در یک نقطه عطف تاریخی شکل می گیرد، بازگشت به حالت قبل از آن دشوار یا نامیسر است. این بررسی نشان داد که در دوره قاجار، ایالت آذربایجان به دلیل برخورداری از استقلال نسبی سودای جدایی از ایران  نداشت. اما با اجرای سیاست های خشن رضاخان، آذری ها برای حفظ هویت خود به زبان و فرهنگ محلی توجه کردند. به همین دلیل پس از تبعید وی، پان ترکیسم اولین بار در قالب فرقه دموکرات ظهور کرد.
۳۱۴.

امیرکبیر و روحانیت؛ موردپژوهی رابطه امیرکبیر و شیخ عبدالحسین تهرانی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال دهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۷ 81-101

کلیدواژه‌ها: امیرکبیر شیخ عبدالحسین تهرانی مسجد و مدرسه شیخ عبدالحسین وقف قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۳۶۰
بررسی زندگانی و دوران حیات بزرگان، ثمرات و فواید بسیار داشته و به علل و اسباب توفیقات علمی و فرهنگی آن ها پی می بریم. بی تردید نقش شخصیت های تأثیرگذار دینی، علمی و تاریخی، در حیات فرهنگی و اجتماعی امروز ما مهم و قابل توجه است و شناختن ابعاد زندگی آنان می تواند سرفصل بسیاری از پژوهش های عمیق در حوزه های مختلف برای امروز ما باشد. گرامی داشت یاد و خاطره آنان، که از گران بهاترین میراث فرهنگی و معنوی این مرز و بوم و مکتب پرافتخار تشیع می باشند، روشنای راه ما در آینده نیز خواهد بود. یکی از افراد برجسته و تأثیرگذار بر فرهنگ و تمدن ایران اسلامی، امیرکبیر است. وی در دوره ناصرالدین شاه قاجار می زیسته است. میرزا محمدتقی خان فراهانی (۱۱۸۶ خورشیدی، اراک – ۲۰ دی ۱۲۳۰، کاشان) مشهور به امیرکبیر، نخستین صدراعظم ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار از ۲۸ مهر ۱۲۲۷ خورشیدی تا ۲۲ آبان ۱۲۳۰ خورشیدی بود. درباره امیرکبیر و خدمات و اصلاحات وی مطالب بسیاری نگاشته شده است و تکرار و بررسی آن ها فایده چندانی ندارد. یکی از مسائل و سؤالات مربوط به امیرکبیر، کیفیت و کمیت رابطه وی با روحانیون زمان خویش است و میزان اهتمام امیرکبیر به دین و احکام دینی. در این نوشتار، به رابطه امیرکبیر و یکی از روحانیون سرشناس زمان وی، شیخ عبدالحسین تهرانی، پرداخته شده است. با مورد پژوهی کیفیت ارتباط این دو شخصیت به وضوح دانسته می شود که امیرکبیر به روحانیت اصیل اعتقاد و ارادت داشته و برای تبلیغ و ترویج دین اسلام، اهتمام داشته است. در پژوهش حاضر، روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و از شیوه تبیینی تحلیلی در پردازش اطلاعات استفاده شده است. بنابراین، در به دست آوردن اطلاعات این مقاله، از تاریخ مکتوب و تاریخ شفاهی استفاده شده است. در این مقاله، 8 سند (در قالب تصویر، وقف نامه، و...) آورده شده است.
۳۱۵.

بررسی عناصر عامیانه در داستان نوش آفرین نامه

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۲۸) 72 - 93

کلیدواژه‌ها: داستان عامیانه قاجار نوش آفرین نامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۲ تعداد دانلود : ۵۰۴
داستان عامیانه ی نوش آفرین نامه،یکی از رمانس های فارسی است که احتمال می رود زمان کتابت آن مربوط به دوره ی قاجار باشی. این رمانس،اطلاعات ارزشمندی از اوضاع فرهنگی و اجتماعی زمان خود را در اختیار خواننده قرار می دهد. نظام اداری مانند ولایت دادن شاه به شاهزادگان دختر و پسر، آیین هایی همچون آذین بستن شهر به مناسبت های مختلف، آیین های اعتقادی مانند اذان و اقامه خواندن در گوش نوزاد، اعتقاد به جبر و تقدیر، توکل، شکرگزاری، توسل به ائمه و ..... آداب اجتماعی مانند سپردن طفل به دایه، پوشیدن لباس سیاه برای عزاداری و ..... در این داستان با بن مایه های اساطیری و کهن الگویی به گونه ای تلفیق می شود که برای مخاطب درک دیو و سحر و جادو و اعتقاد به طلسم و باز کردن آن، در کنار اعتقادات اسلامی، مضحک و تمسخرآمیز نمی شود.وجود عناصر خارق العاده و فراطبیعی، خرافات و باور های خرافی در این داستان نشان می دهد رمانس از زمان پیدایش که با داستان سمک عیار آغاز می شود تا زمان شکل گیری و کتابت داستان نوش آفرین نامه سیر نزولی داشته است. روش ما تحلیلی- توصیفی و استفاده از کتابخانه بوده است.
۳۱۶.

بررسی ویژگی های سبکی سفرنامه ی عهد حسام محمود میرزا قاجار

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال هشتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 63 - 85

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی لایه ای سفرنامه عهد حسام قاجار محمود میرزا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۶ تعداد دانلود : ۵۲۴
در دوران قاجار سفرنامه نویسی به عنوان یکی از انواع ادبی مورد توجّه صاحبان قلم و ادیبان قرار گرفت. سفرنامه ها حاوی اطلاعات مختلف عصر خود هستند و سفرنامه نویسان حاصل دیده ها و شنیده های خود را بدون تکلّف و کوشش برای لفظ پردازی به قلم درمی آوردند و هر سفرنامه، علاوه بر اطلاعات زبانی، بنا بر اهداف و شیوه ی نگارش خود حاوی اطلاعات تاریخی، سیاسی، جغرافیایی، مردم شناسی، اقتصادی و... نیز هست. یکی از سفرنامه های با ارزش و کمتر شناخته شده ی عصر قاجار، سفرنامه ی عهد حسام، نوشته ی محمود میرزا قاجار است که آگاهی های فراوانی از احوال و دوران فتحعلی شاه و دربار او دارد و اطلاعات فراوانی را از آن روزگار ارائه می دهد. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، از این سفرنامه، بر مبنای سبک شناسی لایه ای به بررسی لایه های آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و معنایی عهد حسام پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد، آنچه در این اثر برای نویسنده حائز اهمیت فراوان است و بیشتر از دیگر موارد، در راستای بیان آن تلاش کرده شده است، لایه ی معنایی کلام است و نویسنده برای رسیدن به این منظور، آگاهی هایی کامل از امورگوناگون؛ اماکن تاریخی، قلاع، پل ها، امامزادگان، بقاع متبرکه، وضعیت کشاورزی، اسامی ایلات و بزرگان آن ها، موقعیت جغرافیایی شهرها و... را ارائه کرده و به نمایش گذاشته است.
۳۱۷.

بازنمایی سیر تحولات میدان وقت و ساعت یزد از ابتدا تا انتهای دوره پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال هجدهم بهمن ۱۴۰۰ شماره ۱۰۴ 69 - 80

کلیدواژه‌ها: میدان وقت و ساعت یزد قاجار پهلوی تحولات تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۲۲۸
بیان مسئله: میدان وقت و ساعت از میدان های تاریخی و مهم شهر یزد است. در اوایل قرن هشتم ه. ق. در محدوده مکان این میدان، مجموعه مدرسه رکنیه بوده و به دلیل رصد مشهور وقت و ساعت، این نام بر روی این میدان باقی مانده است. به همین دلیل عمده تحقیقاتی که پیرامون میدان وقت و ساعت صورت گرفته متمرکز بر پیشینه مکانی این میدان در قرن هشتم ه. ق. است و این در حالی است که در وضع کنونی هیچ کدام از عناصر محصورکننده میدان مربوط به قرن هشتم ه. ق. نبوده و متعلق به بازه های زمانی معاصرتر است. هدف پژوهش : پژوهش سعی در شناساندن لایه ها و تحولات معاصر میدان دارد. روش پژوهش : به منظور تحقق این هدف رجوع به منابع مختلف ضرورت داشت.  به همین منظور در بخش گردآوری اطلاعات، با استفاده از روش ترکیبی و رجوع به منابع مختلف شامل تاریخ محلی، پژوهش های تاریخی معاصر، شواهد میدانی، گزارش های باستان شناسی، آرشیو عکس های تاریخی، عکس های هوایی و به ویژه استفاده از منابع شفاهی تلاش شده تا اطلاعات جامعی در ارتباط با تاریخ میدان گردآوری شود. در بخش تحلیل با استفاده از روش توصیفی_ تحلیلی و با اتکا بر تفسیر متون و اسناد تاریخی، تاریخچه و تحولات میدان وقت و ساعت از ابتدا تا دوره معاصر و با تأکید بر بازه زمانی تا انتهای دوره پهلوی مورد بررسی قرار می گیرد. نتیجه گیری : نتایج تحقیق نشان می دهد که قدیمی ترین عنصر محصورکننده میدان در وضع کنونی، بنای آب انبار وقت و ساعت است. همچنین عمده بناهای محصورکننده میدان مربوط به دوره قاجار هستند. در دوره پهلوی نیز شاهد تحولات مهمی در میدان بودیم که عبارت اند از: 1) ساخت دو بنا در دوره پهلوی اول در ضلع شمالی و جنوبی، 2) ساخت یک بنا در دوره پهلوی دوم در ضلع جنوبی، 3) بازسازی مدرسه افشار 4) مداخلات خانه مسگرنژاد، 5) مرمت بقعه سید رکن الدین، 7) کشف پایاب قنات زارچ و دفن مجدد آن و 8) تغییر بدنه سازی کلک.
۳۱۸.

مطالعه عناصر ساختاری نقاشی پرده بزرگ درویشی دوره قاجار براساس تاریخ نگاری بخش قدیم و جدید موجود در موزه آستان قدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۹ 43 - 59

کلیدواژه‌ها: قاجار نقاشی پرده درویشی ویژگی بصری عناصر ساختاری عاشورا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۸۱
پرده درویشی نقاشی است که به وقایع عاشورا می پردازد و با نقاشی قهوه خانه ای متفاوت است. پرده های درویشی در ابعاد بسیار بزرگ بوده و برای عزاداری رسمی شاه و به سفارش دربار تهیه می شده است. یکی از بهترین نمونه های تصویری پرده درویشی در موزه آستان قدس رضوی قرار دارد. این نقاشی دارای دو قسمت است و از آن به عنوان بزرگترین پرده نقاشی ایران یاد می شود و تا به حال مورد پژوهش قرار نگرفته است. قسمت راست نقاشی از ویژگی های رنگ گذاری، ترکیب بندی و طراحی بسیار دقیقی برخوردار است  ولی قسمت چپ تابلو بعدها اضافه شده و دارای نقاشی و قلم گذاری و رنگ بندی از ارزش بصری و کیفیت پایین تری برخوردار است. این نقاشی در بخش قدیم براساس  معیارهای نقاشی رسمی قاجاری، زاویه دید، زبان نمادین، حرکت محوری پیکره ها، نسبت های هندسی، واقع گرایی تصویر، دید چندوجهی، رنگ گذاری، عناصرانسانی، حیوانی، گیاهی کار شده است که این کیفیات در بخش جدید که در دوره دیگری به اثر اضافه شده دیده نمی شود. مفروض این پژوهش مطالعه عناصر ساختاری و ویژگی های بصری این نقاشی و مقایسه دو بخش قدیم و جدید در نقاشی است. در این راستا پژوهش حاضر در پی پاسخ به این دو سوال اساسی است که در پرده بزرگ درویشی از چه ویژگی های بصری و عناصر ساختاری استفاده شده است؟ تفاوت ویژگی ساختاری و بصری در بخش قدیم و جدید اثر چیست؟ محتوای پژوهش حاضر کیفی و بر مبنای تحلیل عناصر ساختاری در نقاشی است. این نقاشی براساس روش شناسی توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج یافته ها حاکی از آن است که بخش اصلی و قدیم نقاشی توسط نقاشان درباری کار شده و دارای ویژگی نقاشی پیکره نگاری رسمی قاجار است و قسمت دیگر جدیدتر و بعدها به اثر اضافه شده و از کیفیت تصویری پایین تری نسبت به نقاشی بخش قدیم تر برخوردار است.
۳۱۹.

مطالعه تحلیلی نقاشی نظامی میدان مشق اثر محمدحسن افشار در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پیکره دوره دهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 73 - 91

کلیدواژه‌ها: قاجار نقاشی نظامی ناصرالدین شاه میدان مشق محمدحسن افشار قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۳۱۷
بیان مسئله: نمایش قدرت در دوره قاجار در مرکز توجه نقاشی های پیکرنگاری دربار بوده و نقاشی های به سفارش مراکز نظامی بستر نمایش این موضوع بوده است. سؤال اصلی پژوهش به این شرح است که قدرت نظامی در تصاویر نقاشی این دوران چگونه به تصویر کشیده شده و ویژگی بصری و ساختاری نمایش قدرت در نقاشی میدان مشق اثر محمد حسن افشار به وسیله هنرمند چگونه بوده است؟ هدف: مطالعه حاضر با هدف بررسی نقاشی نظامی دوران ناصرالدین شاه و ویژگی های ساختاری و بصری اثر میدان مشق ارائه شده است. روش پژوهش: این پژوهش با نگاه تاریخی و به روش توصیفی-تحلیلی ارائه شده و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای (اسنادی) است. یافته ها: نتایج این پژوهش حاکی از آن است که نمایش قدرت در نقاشی دوره قاجار در تصاویر نظامی همواره جایگاه ویژه ای داشته و در نقاشی میدان مشق اثر محمد حسن افشار نمایش قدرت نظامی با تأکید بر حضور شاه، ولیعهد و سپهسالار در کنار هم در بازدید از میدان مشق، که محل تمرین و آموزش و آرایش نظامیان بوده، نشان داده شده است.
۳۲۰.

تبیین مفهوم سلسله مراتب شکلی-فضایی در الگوی سکونتگاهی قاجار(نمونه موردی :خانه های اعیانی تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی ایران دوره ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۲ 251 - 263

کلیدواژه‌ها: سلسله مراتب فضایی الگوی سکونتگاهی گونه شناسی مسکن سنتی (خانه اعیانی) قاجار تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۸ تعداد دانلود : ۳۰۶
اصل سلسله مراتب یکی از اصلی ترین مفاهیم در معماری است. همچنین فضای سکونت از جمله عملکردهایی است که وجود اصل سلسله مراتب در آن بسیار ضروری است. با این حال در طول دوره های مختلف و با گذشت زمان، نمود این اصل در خانه های ساخته شده در سبک های گوناگون معماری ایرانی به صورت های متفاوتی بروز یافته است. . ترتیب قرارگیری فضاها در کنار یکدیگر و اضافه شدن برخی فضاها به ساختار فضایی خانه و همچنین تحولات فضایی آن ها در طول دوره های مختلف، به تبع نمایش این اصل در معماری چنین فضاهایی را دستخوش تغییرانی نموده است. این پژوهش که به دنبال یافتن مولفه های سلسله مراتب شکلی فضایی و بررسی کیفی و کمی آن در زبان الگوی بناهای قاجار تهران می باشد، به بررسی شواهد و مدارک تاریخی و فرهنگی موجود می پردازد. نمونه های مورد مطالعه در این تحقیق خانه های سنتی مربوط به دوره قاجار در تهران و نتیجه حاصل مقایسه و ارائه تجزیه و تحلیل نهایی بر اساس نمونه های مورد مطالعه خواهد بود. هدف از این پژوهش تبیین مفهوم سلسله مراتب فضایی و مقایسه نگاه شکلی به گونه در الگوی سکونت گاهی قاجار می باشد، همچنین بررسی چگونگی سیر تغییرات  سلسله مراتب در تحولات خانه ها در دوران قاجار هدف دیگری است که این پژوهش به دنبال پاسخی برای آن خواهد بود. روش تحقیق در این پژوهش روش ترکیبی است و با مراجعه به میراث فرهنگی و مطالعات منابع موجود، فهرستی از خانه ها جمع آوری و از میان آن ها تعدادی بعنوان نمونه  به روش بحرانی و احتمالی غیرهدفمند جهت مطالعه انتخاب شده اند. مطالعه از رجوع به منابع و مطالعات کتابخانه ای و میدانی و همچنین  لکه گذاری و اصلاح نقشه ها شروع و سرانجام با تجزیه و تحلیل کالبدی و ساختاری فضاها و رسم تناسبات و هندسه هر خانه به جمع بندی نهایی رسید. در گام بعد از داده های حاصل از نمودارهای توجیهی و نرم افزار UCL Depth Map با روش نحو فضا (Space Syntax) به منظور استخراج یافته ها استفاده شده و در نهایت بعد از جمع آوری داده ها، تحلیل صورت گرفت . نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این است که سه شاخص عمق، اتصال و هم پیوندی در سه دوره قبل از ناصری، ناصری و بعد از ناصری به مرور زمان با کاهش درونگرایی، عمومیت و یکپارچگی همراه بوده اند.