مطالب مرتبط با کلیدواژه

قاجار


۲۶۱.

سید محمد انتظام السلطنه و خوانش چهار سند در ارتباط با ایشان

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: سیدمحمد انتظام السلطنه قاجار انجمن اخوت سند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۳ تعداد دانلود : ۴۴۶
انتظام السلطنه از سادات تفرش است. نیاکان (میرزا موسی وزیر و سیدعبدالله انتظام السلطنه) و فرزندان وی (سیدعبدالله انتظام وزیری و سیدنصرالله انتظام وزیری) در دوره قاجار و دوره پهلوی از صاحب منصبان بوده اند. ازآنجاکه وی ریاست نظمیه دوره قاجار را بر عهده داشته و رابطه نزدیکی با ظهیرالدوله (داماد ناصرالدین شاه) داشته و همچنین همسرش از خاندان سرشناس غفاری کاشان است، بررسی و تبیین زندگانی اش، زوایایی از تاریخ قاجار را روشن می کند. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پردازش اطلاعات، توصیفی تحلیلی است. در گردآوری اطلاعات علاوه بر کتاب ها و مقالات، از اسناد برجای مانده از دوران قاجار نیز استفاده شده است.
۲۶۲.

میرزا موسی مستوفی، وزیرِ باکفایت ناصرالدین شاه قاجار

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳۳

کلیدواژه‌ها: میرزا موسی وزیر تفرشی قاجار خاندان انتظام وزیری وقف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۱ تعداد دانلود : ۸۴۸
از افراد سرشناس و نیکوکار دوره قاجار، میرزا موسی وزیر مستوفی است. وی از سادات شهر تفرش بوده و نسبش به امام زین العابدین (ع) می رسد. در نوشتار حاضر به شخصیت شناسی و بیان خدمات وی پرداخته شده است. هم اکنون نیز جامعه از برخی خدمات ایشان بهره مند است؛ همچون مسجدی که در بازار تهران به همت ایشان بنا شده است. گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر به شیوه کتابخانه ای و تا حدودی میدانی بوده است و پردازش اطلاعات به روش توصیفی تحلیلی است.
۲۶۳.

مدل تأثیر پدیده های معماری در حفاظت ارزشی بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ ۱۴۷-۱۶۶

کلیدواژه‌ها: مسجد-مدرسه حفاظت ارزشی پدیده های معماری قاجار تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۳۲۰
امروزه بناهای مذهبی-آموزشی در شهر تهران که در دوره قاجار ساخته شده اند، به علت عوامل فرسایش طبیعی و گسترش شهری، دچار تغییرات نامطلوب کالبدی گردیده اند؛ همچنین ارزش های معنایی و ناملموس این بناها با گذر زمان کم رنگ شده، به طوری که جایگاه این مدارس در جامعه تنزل پیدا کرده است. به منظور احیا و باز سازی این ابنیه، شناسایی و توجه به تمامی ارزش های مؤثر در فرآیند حفاظت ضروری است؛ لذا هدف اصلی این مقاله، بررسی پدیده های معماری در حفاظت ارزشی بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران است. همچنین پرسش اصلی پژوهش، چگونگی تأثیر پدیده های معماری در حفاظت ارزشی بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران است. برای تحقق این هدف، از روش پژوهش ترکیبی (کیفی-کمی) استفاده شده است. روش جمع آوری اطلاعات به صورت مطالعات اسنادی- کتابخانه ای، بازدید میدانی و مصاحبه با متخصصین است. همچنین روش تحلیل اطلاعات با استفاده از کدگذاری باز، آزمون «کای دو» و همبستگی «پیرسون» است. پایایی پرسش نامه توسط آلفای «کرونباخ» و روایی پرسش نامه توسط مشورت با متخصصین تأیید شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند رابطه معناداری بین پدیده های معماری و حفاظت از ارزش های کالبدی، رفتاری و معنایی در بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران وجود دارد؛ همچنین بیشترین اهمیت ارزشی در بناهای مذهبی-آموزشی، مربوط به ابعاد غیرکالبدی بنا یعنی ارزش های رفتاری با ضریب همبستگی 0.91، سپس ارزش های معنایی با ضریب همبستگی 0.87 شده است؛ لذا برای بازسازی و احیاء ارزش های شایسته این بناها، تنها توجه به حفاظت کالبدی (جنبه های ملموس بنا) با ضریب همبستگی 0.70 کافی نیست و باید به جنبه های ناملموس بنا هم توجه جدی شود. درنهایت مشخص گردید مهم ترین ریزمتغیرهای مؤثر در پدیده های معماری قاجاری تهران: نمای طرح از جنبه فرم، کاربری بنا از جنبه عملکرد، ارزش اخلاقی از جنبه طرح، نوع طاق و سقف از جنبه فناوری و ارزش اجتماعی از جنبه یکپارچگی شناسایی شده اند.
۲۶۴.

وضعیت بهداشت و درمان حجاج در دوره های قاجار و پهلوی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۶ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۴) 155 - 174

کلیدواژه‌ها: حج بهداشت درمان قاجار پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۱۷
بهداشت درآموزه های اسلام از اهمیت و ارزش والایی برخوردار است؛ و در فرآیند برگزاری حج نیز همواره مورد توجه بوده است. در اینجا این سؤالات اساسی مطرح می گردد که در دوره های قاجار و پهلوی، چه وضعیتی بر حوزه بهداشت و درمان حجاج ایرانی حاکم بود؟ و آنان تحت چه شرایطی به انجام این فریضه دینی می پرداختند؟ منابع تاریخی حکایت از پایین بودن سطح خدمات بهداشتی   درمانی ارائه شده به حجاج در این دوره ها دارد. حکومت پهلوی به خاطر فقدان ریشه های مذهبی و نداشتن آگاهی لازم در خصوص جایگاه حج، توجهی به مشکلات حجاج نداشت؛ ولی پس از واقعه اعدام ابوطالب یزدی در حج 1322ش، و بحران سیاسی و قطع پنج ساله روابط دیپلماتیک ایران عربستان، به اهمیت موضوع پی برد و درصدد ساماندهی آن برآمد. بنابراین برای اولین بار در سال 1328ش. گروهی از پزشکان مجرب، به همراه امکانات مناسب، به حج اعزام شدند. در پی انتزاع حج از وزارت کشور و انضمام آن به سازمان اوقاف در سال 1351ش. توجه به این حوزه وارد مرحله جدی تری گردید. این نوشته تلاش دارد به شیوه توصیفی تحلیلی و با استفاده از اسناد، مدارک و سفرنامه های حجاج، به بررسی این موضوع بپردازد.
۲۶۵.

زیارت قبرستان بقیع (بررسی جامعه شناسی تاریخیِ شعائر دینی شیعه در سفرنامه های حج دوره قاجار)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۸ بهار ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۱) 7 - 33

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی تاریخی شعائر مذهبی بقیع قاجار سفرنامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۳۸۱
تأمل و تحلیل جامعه شناسی تاریخیِ شعائر دینی شیعه در سفرنامه حج دوره قاجار، از اهداف این پژوهش است. پژوهش پیش رو، درصدد است با روش توصیفی تحلیلی، ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه شناختی در تحلیل پدیده های تاریخی و برپایه منابع کتابخانه ای، این پرسش را طرح کند که شعائر و نمادهای شیعیان در زیارت قبرستان بقیع در دوره قاجار کدام است؟ برای پاسخ گویی به این پرسش، که هدف اصلی این پژوهش است، فرضیه ذیل به آزمون گذاشته شد: شعائر گفتاری و رفتاری از طریق متغیرهای متنوعی همانند توسل به ائمه اطهار(علیهم السلام) ، زیارت قبور ائمه (علیهم السلام)، سوگواری شیعیان بر مصیبت اهل بیت: و معنویت گرایی در سفر زیارتی قبرستان بقیع دوره قاجار، نقش اساسی داشته است. یافته های پژوهش، نشان می دهد که دستیابی به حقایق نهفته شعائر و بازنمایی نمادهای شعائر مذهبی قبرستان بقیع و شناخت هرچه بیشتر آن واقعیت در جریان پیوند احساسی با نمادها از طریق اجرای شعائر جمعی، ایجاد انرژی احساسی و تعلق جمعی، به منظور تحقق اصول زیربنایی شعائر، به عنوان پیامدهای سفر زیارتی به شهر مدینه و زیارت قبرستان بقیع حاصل شده است.
۲۶۶.

در جست وجوی مزارع مسکون اربابی دوره قاجار در نیاسر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۶) 110 - 131
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۲۴۵
موضوع تحقیق، مزارع مسکون تاریخی است که با مزارع غیرمسکون و کشاورزی، تفاوت اساسی دارد. کاشان (قاسان) در گذشته مزارع و روستاهای متعددی داشته؛ ازجمله نیاسر که نام آن در اسناد تاریخی، جزو یکی از ضیعات قاسان آمده است. این پژوهش توانست 27 باب مزرعه مسکون را براساس این اسناد شناسایی کند. مطالعات در سه قالب نگرش سنجی، مطالعات کالبدی و سندپژوهی بر روی مزارع شناسایی شده، ادامه یافت و معیارهای شش گانه ای نیز برای تدقیق، ملموس سازی و جهت دهی به تحقیق تعیین شد؛ و با اتکا به آن ها مزارع مسکون تاریخی اربابی نظیر سورآباد، بالاعباس آباد، بارونق، خنچه، اتابکی، خاتون و لنگان انتخاب شدند. هفت مزرعه مطالعه شده در حومه و درون حریم نیاسر واقع شده اند و دارای شباهت ها و تفاوت هایی با یکدیگرند. پاسخ به سؤالاتی همچون زمان ظهور و نضج مزارع و همچنین میزان تأثیرگذاری آن ها بر امور مختلف جاری در قرون مختلف، نیازمند تحقیق و پژوهش کامل تری است اما پاسخ به مواردی چون نحوه تمیز مزارع مسکون اربابی با سایر مزارع و مجتمع های زیستی نیاسر، در این مقاله مورد چالش قرار گرفته است. نتیجه مطالعات پیش رو نشان می دهد که این مزارع قابل تمیز و شناخت هستند و در اقصی نقاط کشور براساس نیاز اربابان و رعیت ها برای پاسخگویی به مسائل اقتصادی و امنیتی کشور برپا می شدند و شکل گیری و حفاظت و اضمحلال آن ها نیز تابعی از مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، امنیتی، زیست محیطی و اقلیمی بود. همه موضوعات اشاره شده مانند سرفصلی کوچک، از یک موضوع پژوهشی بزرگ است که نیازمند مکاشفه و تفسیر بیشتر اسناد تاریخی، حقوقی و قضایی در کنار بررسی میدانی و نگرش سنجی است.
۲۶۷.

مطالعه تحلیلی ویژگی های بصری و عناصر ساختاری نقشمایه دایره در نقاشی معروف به شمس دوره قاجار محفوظ در موزه آستان قدس رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۶ 5 - 23

کلیدواژه‌ها: قاجار نقاشی عاشورا ساختار هندسی نقشمایه دایره موزه آستان قدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۸ تعداد دانلود : ۴۶۳
دوره قاجار یکی از دوره های درخشان در نقاشی است که نقاشی مذهبی یکی از شاخه های آن است. بعضی از این نقاشی ها برای شاه و با کیفیت بالا و روی بوم ابریشمی کار شده است. یکی از این نمونه ها مر بوط به اواخر دوران قاجار تابلوی عاشورای شمس است که در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می شود و تاکنون مورد پژوهش قرار نگرفته است. این تابلو (معروف به تابلوی شمس) دارای ترکیب بندی مدور است و برخلاف تابلوهای نقاشی دیگر به صورت افقی نیست و از  نقشمایه دایره به صورت نمادین در زیرساخت هندسی اثر استفاده شده است. هدف از این پژوهش مطالعه موردی و تحلیل  نقاشی عاشورای شمس بر مبنای ترکیب بندی دایره است. سوال های این پژوهش عبارت اند از: 1- ویژگی ها بصری و عناصر ساختاری در ترکیب بندی این تابلو چگونه است ؟2 – نقش مایه دایره در ترکیب بندی اثر از چه جایگاهی برخوردار است؟ محتوای پژوهش حاضر کیفی بوده و براساس روش شناسی توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای است. نتایج پژوهش نشان می دهد که ترکیب بندی این نقاشی جدید و منحصر به فرد است و بر اساس تقسیمات هندسی آگاهانه و هدفمند برمبنای دایره شکل گرفته است. نقاش از تقسیمات هندسی متقارن با دایره ها برای تمرکز بر نقطه مرکزی تصویر یعنی امام حسین (ع) استفاده کرده است. تقسیمات هندسی دایره ها، ارتباط آنها، همزمانی دید و رساندن مفهوم کثرت در وحدت بر مبنای ساختار هندسی مدور اثر شکل گرفته است و به همین علت به شمس معروف است.
۲۶۸.

تناقض های «استبداد شرقی» در ایران دوره قاجار ساخت اجتماعی «کاریز» و «بنه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱ 203 - 226

کلیدواژه‌ها: استبداد شرقی ویتفوگل بنه کاریز قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۳۴۹
استبداد شرقی به همراه فئودالیسم، شیوه تولید آسیایی و پاتریمونیالیسم از جمله نظریه هایی هستند که سعی در تعمیم گزاره های عام خود به تاریخ ایران را دارند. خاستگاه پیدایش این نظریه ها ایران نیست و مسائل خاص اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران را در نظر نمی گیرند. اگر چه شباهت هایی میان استبداد شرقی و دوره هایی از تاریخ ایران وجود دارد، اما مسائلی نیز از دید آن پنهان مانده است. به ویژه در نقاط خشک و حاشیه های کویر مثال های نقض آن را می توان یافت. قنات و بنه الگوهای زیست متفاوتی را ایجاد کرده بودند که پیامد آن تمرکززدایی و پراکندگی بود که عکس ایده اصلی ویتفوگل در کتاب استبداد شرقی است. در این مقاله کوشش خواهیم کرد تا با بازخوانی تطبیقی کتاب استبداد شرقی ویتفوگل و با استفاده از منابع تاریخی و تحقیقات مردم شناسی، به کشاورزی، شیوه های آبیاری و ساخت سنتی همکاری در قالب بنه و تاثیر آن بر زیست و زندگی انسان ایرانی بپردازیم
۲۶۹.

بحران معیشت و انقلاب مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 171-204

کلیدواژه‌ها: قاجار انقلاب مشروطیت اقتصاد معیشت جنبش های اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۳۶۱
محققان تاریخ انقلاب مشروطیت ایران در بررسی ریشه های اقتصادی آن بر نقش ناکارآمدی ساختار اقتصاد کلان، فساد، کسری بودجه مزمن، فقدان زیرساخت های اقتصادی، دیون خارجی و پیامدهای منفیِ قرار گرفتن ایران در مدار مناسبات اقتصاد سرمایه داری توجه و تأکید کرده اند. نوشتار حاضر ضمن تأیید نقش عوامل یاد شده در آغاز نهضت مشروطه خواهی در ایران، به علل اقتصادی انقلاب مشروطه از دریچه نقش عوامل معیشتی توجه کرده است و این موضوع را با تأکید بر این پرسش اساسی بررسی می کند که آیا وضعیت معیشتی ایران، در دهه منتهی به انقلاب مشروطیت، در آغاز حرکت مشروطه خواهی ایرانیان تأثیر داشته است؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که آسیب های ناشی از اقتصاد سیاسی ایران، به طرز محسوسی در وضعیت معیشتی مردم بازتاب یافته بود و این امر سبب بروز بحران در معیشت و به تبع آن نارضایتی های عمومی و شورش های موضعی شده و با بی پاسخ ماندن نارضایتی ها و شورش ها راه برای انقلاب مشروطیت هموار شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد بحران معیشت زمینه شکل گیری شورش های معیشتی و به دنبال آن طرح مطالبات سیاسی را در انقلاب مشروطیت فراهم کرد. روش پژوهش حاضر، تاریخی با رویکرد توصیفی تحلیلی است. هدف پژوهش حاضر تبیین نسبت متغیرهای اقتصادی با جنبش انقلابی مشروطیت ایران است.
۲۷۰.

بررسی تطبیقی سلسله مراتب در مساجد بازار بزرگ تبریز و بازار قیصریه اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات محیطی هفت حصار سال نهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۴ ۱۷-۳۸

کلیدواژه‌ها: سلسله مراتب مساجد بازار بازار تبریز قیصریه اصفهان صفوی قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۳۳۵
مسجد و بازار از اجزای مهم یک شهر اسلامی هستند. رابطه نزدیک این دو، در طول تاریخ باعث ایجاد همبستگی قدرت اقتصادی و مذهبی جامعه سنتی ایران شده است؛ بنابراین نقشی اساسی در تاریخ ایران در دوران اسلامی را داشته اند. مسجد اولین مرکز اجتماعی، سیاسی و مذهبی مسلمانان است. دیگر بخش مهم شهر اسلامی یعنی بازار، به عنوان بازوی اقتصادی جامعه سنتی ایران، به واسطه قرارگیری در مجاورت مساجد و نفوذ مساجد در بافت بازارهای سنتی ایران همواره رابطه نزدیکی با مساجد داشته است، درنتیجه مساجد بازاری ازجمله مساجدی است که در طول تاریخ همواره موردتوجه بودند. پژوهش حاضر تلاش دارد تا نقش این مساجد را در جامعه سنتی ایران بررسی نماید و با تحلیل مساجد دو بازار مهم ایران (بازار بزرگ تبریز و بازار قیصریه اصفهان) به تفاوت ها و نقش مختلف این مساجد بپردازد. علت انتخاب این دو بازار پیشینه تاریخی دو شهر تبریز و اصفهان است که هر دو آن ها پایتخت ایران در دوران مختلف بوده و با توجه به اهمیت بازار و مساجد آن در پایتخت حکومت اسلامی به تفاوت های این دو گونه می پردازد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی که مبتنی بر دو نمونه موردی و بامطالعه در مورد ویژگی های معماری بازار و همچنین بررسی سفرنامه ها، نقشه ها، اسناد و مدارک مربوط به مساجد بازار دو شهر مذکور و تحلیل و مقایسه آن ها انجام شده است. بررسی و مقایسه تطبیقی مساجد دو بازار مذکور (به عنوان مساجد شیعی) حاکی از آن است که علت تفاوت در سلسله مراتب مساجد این بازارها، تفاوت در ایفای نقش این مساجد در جامعه سنتی ایران است. بررسی ها نشان می دهد که شرایط حاکم در شهر تبریز در دوره قاجار (به عنوان شهر ولیعهد نشین ایران) و شهر اصفهان در دوره صفوی (به عنوان پایتخت ایران) شرایط مشابهی است و این شرایط باعث ایجاد شباهت هایی در مساجد بازار این دو شهر در دوران ذکرشده را دارد و این مسئله نشان دهنده اهمیت نقش مساجد بازار در جامعه سنتی ایران است. مساجد شیعی بعد از دوران صفویه و با رسمی شدن مذهب شیعه در ایران اهمیت به سزایی پیدا می کند و مساجد بازار در پایتخت و شهرهای مهم ایران ضرورت انجام تحقیق در ساختار این مساجد را دوچندان کرده است.
۲۷۱.

نقش بابیان و بهائیان در جنبش مشروطه ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 51-84

کلیدواژه‌ها: جنبش مشروطیت قاجار اقلیت ها بابیان بهائیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۵ تعداد دانلود : ۵۲۲
جنبش مشروطیت، حرکت بزرگی در تاریخ معاصر ایران بود ؛ نهضتی دینی مردمی به رهبری علماء و روشنفکران که باهدف نجات ایران از دست بیگانگان و استبداد قاجاریه و برپایی عدالت و رفع موانع پیشرفت کشور آغاز شد و با حمایت همه جانبه مردم به پیروزی نسبی دست یافت. همزمان با این جنبش و با توجه به تبلیغاتی که واعظان مشروطه برای نظام پارلمانی می نمودند، شوق چنین جامعه ای که سراسر عدالت و برابری بود دامن اقلیت های مذهبی را هم گرفت و نوید روزهای تساوی و برابری باعث شد تا بسیاری از اعضای این اقلیت ها با توجه به امکاناتشان، فعالیت-های در راه به ثمر رسیدن و استحکام و همراهی با جنبش مشروطه از خود نشان دهند. تلاش این اقلیت ها در همراهی و استحکام جنبش مشروطه خواهی را در جنبه های مختلفی اعم از رهبری و هدایت افکار عمومی، حمایت های مالی و حتی نظامی می توان مشاهده نمود. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش اقلیت بابیان و بهائیان و جایگاه آن ها در میان گروه های مشروطه خواه ایران می باشد. باید گفت حضور این اقلیت ها را نباید ناشی از اعتقادات و برگرفته از آمیزه مذهبی آنان تلقی نمود؛ بلکه علت اصلی را باید در وضعیت نابهنجار اجتماعی و سیاسی آن زمان جستجو کرد.
۲۷۲.

تجارت فرش ایران در قرن سیزدهم قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 6 - 41

کلیدواژه‌ها: فرش قالی تجارت صادرات قاجار قرن نوزدهم میلادی قرن سیزدهم قمری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۳۶۳
هدف: بررسی وضعیت و سیر تحول تجارت و صادرات فرش ایران در قرن 13ق. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع کتاب خانه ای تهیه شده است. یافته ها و نتیجه گیری: فرش بافی در نیمه اول قرن13ق شغلی روستایی و فرش عمدتاً  کالای تجاری داخلی بود؛ ولی با تقاضای روزافزون غربی ها برای فرش ایران و به دنبال آن با سرمایه گذاری و فعالیت تجار و شرکت های داخلی و خارجی در این صنعت، فرش بافی پیشرفت زیادی کرد و تجارت آن جنبه جهانی یافت. فرش ازطریق بازار کشورهای همجوار و یا مستقیماً از ایران توسط شرکت های سرمایه گذار، به اروپا و ایالات متحده آمریکا صادر می شد.
۲۷۳.

شکل گیری و عملکرد مدرسه آلیانس اسرائیلیت سنندج و واکنش ها به آن (1328-1319ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 108 - 137

کلیدواژه‌ها: کردستان سنندج قاجار یهودیان نظام آموزشی آلیانس اسرائیلیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۶ تعداد دانلود : ۵۹۲
هدف: بررسی روند شکل گیری و عملکرد مدرسه آلیانس سنندج و واکنش های جماعت یهودیان و دستگاه های قدرت محلی به این موضوع. روش / رویکرد پژوهش: با روش توصیفی تحلیلی و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: شعبه آلیانس اسرائیلیت سنندج درنتیجه عواملی چون ضعف نظام آموزش سنتی یهودیان، رقابت های فرهنگی یهودیان با مسیحیان، درخواست های مکرر یهودیان از آلیانس و درنهایت تلاش اتحاد جهانی یهود (آلیانس اسرائیلیت انیورسال) برای گسترش شعبه های ایالتی شکل گرفت. مدیریت آلیانس سنندج، علاوه بر آموزش، به مداخله در امور سیاسی یهودیان منطقه هم تمایل داشت؛ که این موضوع واکنش های متفاوتی را درپی داشت.
۲۷۴.

عریضه های نوغان داران گیلان به مجلس شورای ملی در سال های نخست حکومت رضاشاه پهلوی (1309-1306)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 164 - 198

کلیدواژه‌ها: ابریشم اسناد نوغان داران پهلوی گیلان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۴۹
هدف: این مقاله دلایل نارضایتی نوغان داران از دشواری تولید و تجارت ابریشم را گزارش می کند. روش/رویکرد پژوهش: داده ها از عریضه ها و اسناد آرشیوی سال های 1306 تا 1309ش از مجلس شورای ملی و دیگر مراکز اسنادی گردآوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری: تغییرات سیاسی ایران پس از مشروطه و نوگرایی پس از آن سبب شد تا درخواست های مردم از دولت مرکزی افزایش یابد. اسناد و شکوائیه های نوغان داران نشان می دهد که توزیع تخم نوغان فاسد، بی عدالتی ملاکان و خوانین محلی گیلان، و افزایش تعرفه مالیات نوغان موجب شد نوغان داران پیوسته در فشار اقتصادی باشند. آن ها مدرن شدن صنعت ابریشم و برداشته شدن فشارهای اقتصادی و اجتماعی را برای برون رفت از دشواری ها خواستار شدند.
۲۷۵.

بررسی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در آذربایجان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 119 - 144

کلیدواژه‌ها: فرش آذربایجان تولید تجارت قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۳۷۸
فرش بافی در آذربایجان از قدمت دیرینه ای برخوردار است. در دوره قاجار با انتخاب تبریز به عنوان مقر ولیعهد و مرکز مبادلات با روسیه و کشورهای غربی، آذربایجان به یکی از آبادترین مناطق کشور تبدیل شد. در این دوره صنعت فرش آذربایجان متأثر از موقعیت ممتاز اقتصادی و تجاری مذکور و به تبع آن ویژگی های طبیعی و اقلیمی مناسب آن منطقه، از رونق خوبی برخوردار شد. گفتنی است نه تنها تولید این کالا پیشرفت قابل ملاحظه ای کرد، بلکه تجارت آن نیز گسترش یافته و این ایالت سهم عمده ای از تولید و صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داد. نگارنده این پژوهش در نظر دارد با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه ای، به بررسی مسئله اصلی تحقیق یعنی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در آذربایجان در دوره قاجار بپردازد. براساس یافته های پژوهش، در نیمه اول قرن نوزده میلادی فرش بافی در آذربایجان عموماً حرفه ای روستایی بوده که توسط روستاییان، ایلات و معدود بافنده های شهری در کارگاه های خانگی به صورت محدود تولید می شد و به عنوان یک کالای تجاری داخلی مطرح بوده است. البته از نیمه دوم این قرن با سرمایه گذاری تجار تبریز و شرکت خارجی در صنعت فرش آن منطقه و به کار افتادن کارگا ه های بزرگ قالی بافی و سازماندهی نسبی تولید و تجارت، نه تنها حجم تولید فرش افزایش قابل ملاحظه ای یافت، بلکه ارزش صادرات و تجارت آن نیز رونق قابل توجهی پیدا کرد. فرش آذربایجان در اواخر دوره قاجار علاوه بر کشورهای هم جوار چون روسیه و ترکیه، در مقیاس بالا به بازارهای اروپا و آمریکا نیز صادر می شد.
۲۷۶.

خالصه سازی در مازندران دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 177 - 194

کلیدواژه‌ها: زمین داری مازندران تاریخ روستا خالصه قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۰ تعداد دانلود : ۴۵۷
اراضی خالصه یک شکل از انواع تاریخی زمین داری دولتی در ایران است. این نوع زمین داری در ولایت مازندران، بنا به موقعیت طبیعی منحصر به فرد آن، مورد توجه حکومت قاجار بود. دولت بر اساس سیاست های مالی و اداری روال های مختلفی در امور خالصه ها (افزایش و کاهش) در پیش می گرفت و این امر تأثیر عمیقی بر مناسبات ملک داری در آن ولایت داشت. در این پژوهش وضعیت خالصه ها در مازندران دوره قاجار، از نظر سیاست دولت و پیامدهای حقوقی، اقتصادی و اجتماعی آن بررسی می شود. سؤال پژوهش این است: سیاست دولت در امور خالصه در مازندران چگونه بود؟ چرا عملکرد دولت در این زمینه با تغییرات متناوب توأم بود؟ پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این تجربه چه بود؟ بررسی و تحلیل داده های مربوط نشان می دهد وضعیت خالصه ها در مازندران تابع شرایط کلی مملکت، دچار دگرگونی هایی بود. در نیمه اول حکومت قاجار سیاست افزایش مساحت (به روش های گوناگون) و تنوع خالصه (معمولی، تیولی،ابتیاعی، ضبطی و دادوستدی) در پیش گرفته شد، سپس به دلایل متعدد (ساختاری: بحران مالی دولت، رفتاری: روش های خالصه داری در ولایت، کاهش نظارت دولت و موارد نظیر آن) در ادوار میانی و پایانی دوره روند کاهش خالصه ها به طرق مختلف (فروش، غصب و. . . ) شتاب گرفت.  در این تحقیق با روش تاریخی، مجموعه داده های مورد نیاز از منابع و مآخذ مربوط (منابع دست اول و دوم تاریخی و اسناد آرشیوی) شناسایی و جمع آوری شد. سپس به شیوه کیفی، موضوع مورد نظر در زمینه تاریخی تحلیل گردید تا االگوهای حاکم بر روند دگرگونی خالصه ها استخراج گردید. دستاورد پژوهش حاضر الگویی برای مطالعات تاریخ زمین داری در ایران پیش می نهد و افزون بر آن می تواند زمینه های جدید مطالعات در این موضوع را نیز معرفی نماید.
۲۷۷.

مشکلات سفرهای زیارتی زنان (مطالعه موردی: زیارت کربلا در دوره دوم قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۱۱-۳۸

کلیدواژه‌ها: زیارت سفرهای مذهبی زنان کربلا قاجار مشکلات سفر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۲۶۲
سفرهای مذهبی یا زیارت که همواره مورد توجه ایرانیان بوده است، در دوره قاجار افزایش یافت و زنان نیز در آن سفر ها حضور بیشتری یافتند. این سفرها اغلب سختی هایی به دنبال داشت که برای زنان بیشتر از دیگران بود. می توان احتمال داد بخشی از این مشکلات ناشی از ویژگی های جسمانی و یا شرایط سفر بوده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از اسناد دولتی و منابع کتابخانه ای به بازنمایی مسائل سفرهای زیارتی زنان به کربلا در دوره دوم قاجار پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مشکلات در سطح نخست ناشی از شرایط اقلیمی، حمل ونقل و امنیت بود و به طور عموم شامل مردان و زنان می شد. در سطح دوم شامل بیماری ها، مرگ و میر، نبود پزشک مخصوص زنان، مشکلات بهداشتی نظیر نبود حمام و سختی امکان استحمام، مسائل خانوادگی، ازدواج موقت و بارداری های ناخواسته بوده است.
۲۷۸.

نگاهی اجمالی بر چاپهای صحیفه سجادیه در دوره قاجار و پهلوی (ترجمه ها، تکمله ها و شروح)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۸۷) 297 - 336

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه قاجار پهلوی ترجمه ها تکمله ها شروح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۳۰۰
نویسنده در نوشتار حاضر، نگاهی اجمالی به چاپ ها، ترجمه ها، شروح و تکمله های صحیفه سجادیه دارد که از آغازین چاپ صحیفه سجادیه در سال 1248 ق. در دوره قاجار تا آخرین نسخه شناسایی شده در سال 1357 ش. در دوره پهلوی در داخل و خارج ایران، چاپ و منتشر شده اند.
۲۷۹.

مطالبات و حقوق سیاسی و اجتماعی زنان درگذار از قاجار به پهلوی

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال اول زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 1-43

کلیدواژه‌ها: ایران قاجار پهلوی مطالبات زنان حقوق سیاسی - اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۲۵۶
با آغاز انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملی، حضور زنان در عرصه های سیاسی- اجتماعی پررنگ شد. آشنایی با برخی از حقوق سیاسی و اجتماعی مربوط به زنان که در آراء و نظریات زنان و مردان روشنفکر و روزنامه نویسان منعکس می شد، به تدریج این حقوق را به مطالبات زنان تبدیل کرد. این مطالبه گری، با تغییر در ساختار سیاسی کشور و ایجاد رژیم پهلوی هم زمان شد. نوشتار حاضر تلاش می کند با روش تاریخی، متکی برتوصیف و تحلیل منابع و نشریات زنان، به این پرسش پاسخ دهد که مطالبات و حقوق سیاسی و اجتماعی زنان ایرانی در روند گذار از قاجار به پهلوی چه بوده است؟ به نظر می رسد، زنان با تجربه هایی که از فعّالیت های سیاسی و اجتماعی پس از انقلاب مشروطه به دست آورده بودند، طرح تحول شرایط زندگی فردی و اجتماعی زنان ایرانی را مطرح ساختند. آنها دریافتند موانعی که زن ایرانی برای احقاق حقوق خود با آن روبه روست، ریشه در دو عامل دارد، یکی دیدگاه و نگرش مرد سالارانه حاکم برجامعه ایران و دیگری بی خبری زنان از جهان و جایگاه فردی و اجتماعی خود در جامعه. از این رو، زنان ایرانی فعّالیت های خود را حول دو محور، اثبات لیاقت ها و توانایی ها برای حضور در حیات اجتماعی جامعه و همچنین برخوردارشدن از حقوق یکسان با مردان در خانواده قرار دادند. آنها از طریق ایجاد انجمن ها، نهادها و انتشار مجله و روزنامه مخصوص زنان مطالبات خود را مطرح کردند.
۲۸۰.

مطالعه نقش مایه سگ در آثار قلمدان نگاری آقانجفعلی هنرمند دوره محمدشاه قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 18 - 32

کلیدواژه‌ها: قاجار قلمدان نگاری آقانجفعلی نقش مایه سگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۴۶۱
دوره قاجار یکی از ادوار درخشان هنر قلمدان نگاری ونقاشی زیرلاکی است. در این دوره، هنرمندان بسیاری به ساخت و تزیین قلمدان روی آوردند. با ساخت قلمدان بستر مناسبی برای تصویرگری هنرمندان فراهم شد. نقوش به کار رفته بر روی قلمدان ها به مانند دیگر هنرها در دوره قاجار، متاثر از هنر اروپا بود. قلمدان نگاری به دلیل ظهور حامیان درباری، دولت مردان و ثروتمندان رواج یافت. هنر نقاشی زیرلاکی و قلمدان نگاری در قرن 13ه .ق. به اوج شکوفایی رسید. آقانجفعلی نقاش باشی، از سرآمدان نقاشی زیرلاکی و قلمدان نگاری، در شکوفایی این هنر بسیار موثر بوده است. او یکی از مهم ترین هنرمندان نقاشی زیرلاکی و قلمدان نگاری در دوره قاجار است. یکی از نقوشی که در آثار او به کار رفته، نقش مایه سگ است. هدف از این پژوهش، مطالعه نقش مایه سگ و بررسی نژاد واقعی سگ در آثار قلمدان نگاری آقانجفعلی است. این مطالعه، تحلیلی با رویکرد تاریخی است. پرسش اصلی پژوهش این است: نقش سگ در آثار آقانجفعلی چگونه کار شده است؟ تا چه اندازه متاثر از هنر اروپایی است؟ تا چه میزان واقعیت گرایی و طبیعت پردازی شده است؟ روش پژوهش حاضر، کیفی و به صورت تحلیلی -توصیفی است. شیوه گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی(کتابخانه ای) است. مفروض پژوهش حاضر، واقع گرایی نقش مایه سگ با توجه به نژاد اصلی سگ ها و تاثیرپذیری از هنر اروپایی در قلمدان نگاری های آقانجفعلی می باشد. ضرورت پژوهش حاضر، این موضوع است که در مطالعات صورت گرفته، تاکنون، به بررسی نقش سگ به خصوص در آثار آقانجف پرداخته نشده است. جامعه آماری، پنج قلمدان در مجموعه خلیلی است. در انتهای این پژوهش نتیجه گرفته می شود که، انواع سگ های شکاری، نگهبان، گله و تزیینی در تصاویر قلمدان نگاری مورد بحث، نقاشی شده اند. نقوش استفاده شده برای سگ ها در قلمدان نگاری ها، متاثر از نقاشی اروپایی بوده و بر اساس نژاد واقعی سگ ها می باشد.