
برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی
برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی بهار 1403 شماره 55 (مقاله علمی وزارت علوم)
مقالات
حوزههای تخصصی:
آگاهی از وضعیت فقر در یک جامعه اولین قدم در مسیر برنامه ریزی برای مبارزه با فقر و محرومیت و بررسی نتایج برنامه ها و سیاست های پیشین و احیاناً تجدیدنظر در آنها خواهد بود. این پژوهش با هدف ارائه مدلی برای تبیین فقر در مناطق شهری نیمه برخوردار استان خوزستان می باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش، نظریه داده بنیاد است. مشارکت کنندگان پژوهش حاضر 24 نفر از ذینفعان مرتبط با فقر هستند که یا ساکن مناطق مورد پژوهش هستند و یا تجارب کار و فعالیت اداری و تعامل با این مناطق را دارند. جهت جمع آوری داده ها از تکنیک مصاحبه نیمه ساختاریافته و برای انتخاب موردها از نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. بعد از کدگذاری، ده مقوله اصلی از داده ها پدیدار شد که هر یک از مقوله ها به صورت کامل با استناد به متن مصاحبه ها مورد تحلیل قرار گرفته اند. پاردایم ظهوریافته شامل سه بعد شرایط، کنش تعامل ها و پیامدها است که بر مبنای نتایج پژوهش در بعد شرایط شامل (عدم ظرفیت سازی اجتماعیه از تکنولوژی ابتدایی) و در بعد کنش تعامل (تخصیص تسهیلات دولتی به کسدینی، کوتاهی و ع اقوام، مهاجرت، دلزدگی از مسئولین) است که حول یک مقوله ی هسته به نام (توسعه نامتوازن و بدقواره میان منطقه ای- روستازدگی در مبداء) شکل گرفته اند.
تفسیرکارگران از آسیب دیدگی ناشی از کار: مطالعه ای داده بنیاد(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
آسیب دیدگی ناشی از کار یکی از عوامل از دست دادن شغل و تحمل پیامدهای منفی روانی، حرفه ای و اجتماعی برای کارگران است.این مقاله با هدف ارتقای دانش مربوط به انگ نسبت به کارگران آسیب دیده، به ویژه توضیح ماهیت و فرآیندهای انگ و تأثیر آن بر زندگی کارگران آسیب دیده انجام شده است. در این مطالعه از روش داده بنیاد ساخت گرا با رویکرد تفسیری- برساخت گرایی استفاده شده است. از مصاحبه نیمه ساختاریافته به عنوان تکنیک گردآوری داده ها بکار گرفته شده است. روش نمونه گیری هدفمند و از نوع نظری است. نمونه ها از طریق مراجعه به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی به دست آمده اند. به این ترتیب با رسیدن تعداد نمونه ها به 11 نفر اشباع نظری حاصل شد. تحلیل داده ها با روش داده بنیاد برساخت گرا، انجام شده است. واکاوی تجربه مشارکت کنندگان ما را به موارد متعددی از تجربه برچسب های منفی، انسداد مسیر موفقیت شغلی، از بین رفتن مشروعیت آسیب دیدگی و تجربه دلخواه نبودن در روابط بین فردی رسانده است که در مقوله هایی همچون ضعف همدلی، دشواری بازگشت، تحمیل هزینه چندگانه، تقلای پذیرش و اثبات و ضعف نظارت و حمایت سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. مقوله مرکزی تسری آسیب از طریق داغ ننگ(دومینوی آسیب/داغ ننگ) می باشد که گسترش محرومیت ها و طرد ناشی از داغ ننگ آسیب دیدگی را در عرصه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی مورد توجه قرار میدهد.
تحلیل رابطه بین نماگرهای منتخب گردشگری شهری و توسعه یافتگی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
گردشگری یکی از مهم ترین صنایع در جهان است که نقش مهمی را در توسعه اقتصادی کشورها ایفا می کند. به تبع کشورهای پیشرفته و صنعتی هم اکنون تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه از طریق توسعه صنعت گردشگری موفق به رشد اقتصادی شده اند. پژوهش حاضر از نوع کمی و تحلیلی است. داده های مورد نیاز پژوهش از طریق سالنامه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 1398جمع آوری شده است. با استفاده از مدل آنتروپی شانون به محاسبه وزن شاخص های گردشگری شهری اقدام شده است و این وزنها در تکنیک های میرکا به کار گرفته شده اند و با بهره گیری از این تکنیک به بررسی خدمات گردشگری شهری در ایران مبادرت شده است. تکنیک میرکا و محاسبه مجموع مقادیر نهایی شکاف کل نشان می دهد که تهران با کسب امتیاز (0/0154) بیشترین امتیازات گردشگری شهری را از آن خود کرده است. بوشهر با کسب امتیاز (0/0318)، سیستان و بلوچستان با کسب امتیاز (0/0318) و ایلام با کسب امتیاز (0/0318) دارای کمترین امتیازات در زمینه خدمات مرتبط با گردشگری شهری هستند. مقدار ضریب تعیین 0/747 به دست آمده است و نشان می دهد که 74/7 درصد تغییرات در میزان توسعه یافتگی به خدمات گردشگری وابسته است و بقیه 25.3 درصد به سایر عوامل بستگی دارد.
بازسازی معنایی پیامد برنامه های ساماندهی کولبری (مردم نگاری انتقادی بازیگران غیرنهادی و کارگزاران نهادی میدان تجارت مرزی بانه)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
در مناطق کردنشین کولبری با وجود مخاطرات جسمی و روانی، تبعات امنیتی و اقدامات نهادی تداوم پیدا کرده است. در همین راستا اقداماتی از جانب دولت های مختلف در جهت ساماندهی کولبری و کنترل این وضعیت رنج آور به اجرا درآمده است. هدف پژوهش حاضر، واکاوی اجرای این برنامه ها با تاکید بر اجرای آیین نامه ساماندهی مبادله در بازارچه های غیررسم ی موقت مرزی است. به منظور دستیابی به این هدف، پژوهش حاضر با پشتوانه نظری و مفهومی توسعه مشارکتی و روش شناسی مردم نگاری انتقادی جهت انجام عملیات پژوهش صورت گرفته است. جامعه هدف کارگزاران نهادی و بازیگران غیرنهادی مرتبط با کولبری در میدان تجارت مرزی در شهرستان بانه می باشد که به روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی 49 نفر از افراد درگیر برای مصاحبه نیمه ساخت یافته انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که بر برنامه ساماندهی کولبری نادیده انگاشتن مرزنشین، جهت گیری سرمایه محور، مواجه شتابزده کارگزاران نهادی و نادیده گرفتن زیست جهان و تجربه عملی مرزنشینان در عمل حاکم بوده است و درک و تجربه آن ها از این برنامه ها بر ناتوانی و بروکراتیزه شدن دلالت داشته است. همچنین اجرای این برنامه تشدید فقر و بازتولید اقتدارگرایی، تجدید حیات کولبری و اختلال در نظم روستاها را بدنبال داشته است. در نهایت از نظر مصاحبه شوندگان اجرای این سیاست ها غالباً بی اثر بوده و نتیجه معکوس داده اند.
تحلیلی بر نقش ملاحظات پوپولیستی در سیاست گذاری مسکن شهری (مطالعه موردی: طرح مسکن مهر)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
سیاستگذاری مسکن شهری، بعنوان یکی از مهم ترین عرصه های سیاستگذاری شهری همواره مطمح نظر برنامه ریزان و سیاست گذاران شهری بوده است. این در حالی است که برخی سیاست های پوپولیستی توسعه مسکن با هدف حداکثر سازگاری با شرایط گروه هدف به ویژه توان درآمدی آنها، دچار تقلیل گرایی نظری شده و در درازمدت اثرات منفی اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی، سیاسی و اجتماعی- فرهنگی ای دارد که تدبیراندیشی کاهش این اثرات، بعضاً دشوار یا هزینه بر است. درهمین راستا ، «طرح مسکن مهر» در سندراهبردی مسکن کشور (1385) در قالب بند «د» قانون بودجه ی 1386 با تأکید بر گروه هدف کم درآمد، در نوشتار حاضر بررسی شده است. رویکرد تحقیق، کیفی با استناد به پرسش نامه محقق ساخت نیمه ساختاریافته به شیوه ی گفتگوی هدفمند در سطح متخصصین مطلع، است. از مجموع 22 کداصلی و 22 مفهوم شناسایی شده ی مرتبط، 15 مقوله ی اصلی در قالب 4 سوال تحقیق، استخراج و تحلیل محتوا شده اند. طبق یافته ها، در طرح مسکن مهر، 7 خصیصه معرف موضوع پوپولیسم قابل ردگیری در ایده، اجرا و روندهای طرح، شناسایی و تبیین شده است که تأکید بر نتیجه گرایی و بازدهی فوری طرح ها بجای کیفیت گرایی و همچنین قطبی سازی و جدال حاشیه و متن، بیش ازهمه مورد تاکید است. این همه سبب شده تا بازتولید قطب بندی اجتماعی، منجر به افزایش شکاف طبقاتی، تورم شدید و کسری بودجه گردد؛ آنچه نهایتاً با وجود موفقیت موردی در برخی نواحی، حداقل از جنبه فرهنگی و سبک زندگی، با معضلات اساسی روبه روست.
ناکارآمدی دولت و تأثیر آن بر ساختار بخش خصوصی ایران (مطالعه موردی: دوره زمانی 1384 - 1358)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
شناخت ابعاد ظرفیت دولت در ایران واجد اهمیت فراوانی است چراکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حوزه فعالیت اقتصادی دولت به دلایل متعدد گسترش و این مسئله باعث ناکارآمدی در بخش های مختلف سیاسی و اقتصادی کشور شده است. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی علل ناکارآمدی دولت ج. ا ایران در شکل گیری و حمایت از بخش خصوصی قدرتمند و مستقل در بازه زمانی 1358 تا 1384 است. در این تحقیق از روش اسنادی به منظور گردآوری داده ها و از روش تحلیل علّی (تکنیک ردیابی فرآیند) به منظور تعیین تأثیرأت متغیرهای تحقیق استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد ساختار سیاسی به وجود آمده پس از پیروزی انقلاب 57، با توزیع نابرابر ثروت و ایجاد رانت بین گروه های نزدیک به فضای فکری خود، دیگر گروه های اجتماعی و سیاسی را از گردونه رقابت خارج کرد و این روند حذفی به مرور به انسداد سیاسی ختم گردید. نتیجه چنین روندی، ابزار گونه شدن دولت در دستان گروه های اجتماعی خاص به منظور حفظ و گسترش منافع خود خواهد بود. انسداد سیاسی به وجود آمده در عرصه اقتصادی از طریق ابزارهایی چون ایجاد ابهام در قوانین و مقررات و مخدوش سازی شفافیت در ساز و کارهای رقابتی دنبال و منجر به شکل گیری انحصار و ناکارآمدی دولت شد؛ تداوم چنین روندی، شکل گیری بخش خصوصی مستقل در کشور را با مشکلات جدی رو به رو ساخته است.
آثار شیوع کووید 19 بر وضعیت شغلی در شهر مشهد: یک تحلیل اقتصادی اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
شناسایی متغیرهای تاثیر پذیر از بحران همه گیری کووید19 می تواند به سیاست گذاری در جهت تقویت و پایداری بیش تر جامعه در بحران های مشابه کمک نماید. با توجه به این که عوامل اجتماعی و اقتصادی می توانند تشدید کننده بحران نیز باشند بنابراین شناسایی آنها در کنترل بحران های مشابه ضروری است. در مقاله حاضر با استفاده از مدل رگرسیون پروبیت تاثیر عوامل جمعیت شناختی و چند متغیر دیگر اقتصادی اجتماعی از قبیل طبقه درآمدی، موقعیت اقتصادی- اجتماعی و دریافت وام بر وضعیت شغلی بعد از دوران کرونا نسبت به قبل از آن در مشهد مورد سنجش قرار گرفت. داده ها در این مقاله به روش پرسشنامه ای که بالغ بر 1093 پرسشنامه می باشد به صورت آنلاین جمع-آوری گردید. نتایج حاکی است که دریافت کنندگان وام و کمک های مالی، مستاجرین و افراد پایین ترین طبقه درآمدی وضعیت شغلی بدتری را تجربه کرده اند. با افزایش تحصیلات، میزان تاثیر کرونا کمتر شده است. افراد با موقعیت اقتصادی اجتماعی پایین تر، وضعیت شغلی بدتری را تجربه نموده اند. مردان نسبت به زنان شغل خود را بیشتر از دست داده اند همچنین مشاغل غیر مزد و حقوق بگیر و افراد شاغل در بخش خصوصی بیش ترین آسیب شغلی را در دوران کووید19 پذیرفته اند. نتایج نشان می دهد که با حمایت از اقشار با درآمد پایین و همچنین سرمایه گذاری بیش تر در آموزش و ارتقاء سطح تحصیلات و حمایت بیش تر دولت و دیگر نهادهای حمایتی از افراد طبقه پایین درآمدی می-توان از زیان های ناشی از کرونا کاست
مطالعه جامعه شناختی مشارکت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: شهرستان های جوانرود و روانسر)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
رسیدن به توسعه پایدار و همه جانبه در گرو مشارکت اجتماعی است و توجّه و تأکید بر آن لازم است زیرا که مردم به پشتوانه آن می توانند در سرنوشت شان دخالت کنند و به اهداف معیّن و از پیش تعیین شده برسند. این پژوهش با هدف مطالعه جامعه شناختی مشارکت اجتماعی و عوامل مؤثّر بر آن در شهرستان-های کمترتوسعه یافته جوانرود و روانسر استان کرمانشاه انجام شده است. روش تحقیق پیمایشی(کمی) است و از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه شهروندان 18 سال به بالای ساکن در شهرستان های جوانرود و روانسر است. حجم نمونه این تحقیق 384 نفر بوده که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده-ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیّری استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از میزان مشارکت اجتماعی متوسّط در شهرستان های جوانرود و روانسر است و رابطه معنی داری بین متغیّرهای مستقل (محلّی گرایی، خانواده گرایی، وضعیّت تأهّل و جنسیّت) با متغیّر وابسته (مشارکت اجتماعی) وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیّرهای مستقل، مقدار کمی از تغییرات متغیّر وابسته را تبیین می کنند و از بین عوامل مؤثّر بر مشارکت اجتماعی، متغیّر های خانواده-گرایی، محلّی گرایی، جنسیّت و تأهّل به ترتیب بیش ترین تأثیر را داشته اند.
تعویق ازدواج جوانان شهر تهران با تأکید از منظر بسترهای حقوقی و اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
در سال های اخیر شاهد افزایش پدیده ازدواج هراسی و تعویق ازدواج توسط جوانان به ویژه در کلان شهرهایی چون تهران هستیم. پژوهش حاضر درصدد کشف و تحلیل بستر های حقوقی ازدواج هراسی و یا به عبارتی فهم نگرش جوانان مجرد پیرامون تکالیف قانونی که پس از عقد نکاح بر آنان بار می شود و نیز شناسایی این که تکالیف مزبور در چه موقعیت هایی بر تعویق ازدواج جوانان تأثیر می-گذارند، بوده است و پژوهشی کیفی مبتنی بر روش تحلیل تماتیک می باشد که در آن با ابزار مصاحبه از 20 نفر از دختران و پسران مجرد ساکن تهران در سال 1399 که عمدتاً با تعویق ازدواج مواجه بوده و به روش هدفمند انتخاب شده اند و نیز تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها در قالب سه مرحله توصیف داستان ها، طبقه بندی آنان و نیز تفسیر داده ها مشخص شد که جوانان مجرد پیرامون تکالیف قانونی ناشی از عقد نکاح سه نوع نگرش غالب دارند. 1. گسترش مطالبه گری حقوق برابر. 2. حساس شدن به برخی حقوق فردی و قانونی ازدواج. 3. محاکمه تکالیف عرفی و قانونی ازدواج. همچنین، ناسازگاری عرف با تکالیف قانونی ازدواج و کشاکش دختران و پسران با خانواده ها در مورد این تکالیف، هراس جوانان نسبت به تکالیف قانونی ازدواج، پارادوکس حقوق قانونی با تصمیم به ازدواج، پناه جستن دختران مجرد به الزامات حقوقی برای تضمین خوشبختی خود و جبران حقوق غیرمالی ناداشته
موانع و محرک های اجرای مسئولیت اجتماعی در بانک های تجاری کشور(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
بانک های تجاری را می توان اصلی ترین نهادهای بازار پول دانست، که به ایجاد رشد اقتصادی مثبت در کشور و همچنین ثبات اقتصادی کمک می کنند. رسیدگی به مسئولیتهای اجتماعی توسط بانکها علاوه بر نقش مثبت در توسعه ی پایدار می تواند بانکها را در بهبود برند، خلق ارزش بیشتر و کسب سود و افزایش وفاداری مشتریان و همین طور کسب اعتماد و اطمینان مشتریان یاری نماید. مسئولیت اجتماعی نه تنها یک عامل رقابتی متمایز کننده، بلکه به عنوان یک عامل بقاء محسوب می گردد و وجه تمایز بانکهای موفق و ناکاراست؛ در این مقاله تلاش شده است با استفاده از بررسی دیدگاههای خبرگان بانکی و مشتریان، موانع و تسهیلگرهای اجرای مسئولیتهای اجتماعی در بانکهای تجاری ایران، شناسایی شود. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، کیفی از نوع تحلیل محتواست و طریقه ی گردآوری و اخذ دیدگاههای مشتریان و خبرگان بانکی، مصاحبه های عمیق بوده و تا رسیدن به اشباع داده ها ادامه یافته است. در نهایت 22 مصاحبه (11 مصاحبه با مشتریان و 11 مصاحبه با خبرگان بانکی) انجام شده است. پس از بررسی و تحلیل دو دیدگاه ذکر شده، موانع و تسهیلگرهای مسئولیت اجتماعی بانکها (شرایط مدیریتی بانکها، عملکرد ذینفعان اثرگذار، فرآیندهای سازمانی، جایگاه بانک در اذهان مشتریان، عوامل محیطی، قوانین و مقررات) تعیین گردید.
شناسایی مؤلفه های مؤثر بر شهر شاد، مورد پژوهی: شهر بابل(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
شهر شاد راهکاری ارائه شده از سوی چارلز مونتگمری است که می تواند به عنوان رویکردی مناسب برای حل چالش های افسردگی و نبود شادی در شهرها استفاده شود. هدف این مقاله، شناسایی عوامل و مؤلفه های مؤثر بر شهر شاد در شهر بابل است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی و از نظر روش پژوهش مورد استفاده از نوع روش های ترکیبی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش برای شناسایی عوامل و مؤلفه های شهر شاد با مطالعه منابع کتابخانه ای و اسنادی و روش دلفی فازی به دست آمده است. جامعه آماری پژوهش را متخصصان علوم شهری در شهر بابل تشکیل می دهند و با استفاده از روش قضاوتی و در دسترس 28 نفر به عنوان نمونه مورد نظر انتخاب شده اند. ابتدا با مطالعات کتابخانه ای و اسنادی 5 عامل کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و مدیریتی به همراه 54 مؤلفه مؤثر بر شهر شاد شناسایی شده است. سپس با روش دلفی فازی دو مرحله ای، 42 مؤلفه مؤثر بر شهر شاد در شهر بابل مورد تأیید متخصصان قرار گرفته است. مطابق نتایج دلفی فازی، مؤلفه مبلمان و المان های هنری شهری بیشترین و مؤلفه رضایت از مالکیت خودرو کمترین تأثیر را بر شهر شاد در شهر بابل دارند. همچنین عامل های کالبدی و اجتماعی به ترتیب بیشترین و کمترین تأثیر را بر شهر شاد در شهر بابل دارند.