برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی

فقر و نابرابری اجتماعی از معضلات عمده شهرهای کشورهای درحال توسعه است که به دنبال شهرنشینی شتابان رخ داده است. هدف از این تحقیق تبیین پدیده فقر شهری در مناطق جنوب و جنوب غرب شهر تهران از خلال یک پژوهش داده محور و کیفی است. بدین منظور از روش تحقیق گرندد تئوری استفاده شد. تکنیک تحقیق شامل مشاهده مستقیم، بررسی اسناد و مدارک و مصاحبه عمیق و نیمه ساختاری است. مشارکت کنندگان در تحقیق شامل سرپرستان خانوارهای فقیر ساکن در مناطق مذکور است. در مجموع تعدا 37 نفر در تحقیق مشارکت کرده اند. روش نمونه گیری به صورت هدفمند و گلوله برفی است که تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت. نتایج تحقیق بر اساس مدل پارادایمی در پنج محور شرایط علی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها قرار دارد. در این مبحث به راهبردها و پیامدها پرداخته می شود. بر اساس نتایج تحقیق طرد از بازار کار به عنوان مقوله مرکزی شناخته شد به گونه ای که پدیده فقر در مناطق مورد مطالعه در شهر تهران بر اساس آن تبیین می شود. نتایج نشان می دهد مهاجران فقیر روستایی به دلیل ضعف سرمایه اقتصادی و انسانی و شرایط نامساعد اقتصادی و اشتغال به روشهایی برای بقا در شهر روی اورده اند که اشتغال غیررسمی و موقتی، اسکان اشتراکی و روشهای درمان جای گزین از جمله راهبردها است.

پژوهش حاضر باهدف تحلیل سیاست های رفاه زنان سرپرست خانوار و چالش های آن در دولت های نهم تا دوازدهم انجام شد. پژوهش بر اساس هدف،کاربردی،نوع پژوهش،کیفی و دارای رویکرد استقرایی است.به منظور تجزیه و تحلیل داده های حاصل از مصاحبه های نیمه ساختار یافته،از روش تحلیل مضمون استفاده شد.جامعه آماری مورد مطالعه،شامل 20 نفر از افراد مطلع و فعال در حوزه های علمی،سیاستگذاری،اجرایی و سازمانهای مردم نهاد در زمینه موضوعات زنان آسیب پذیر و نیز متون مناسب جهت استخراج شاخص ها(ادبیات نظرى)بودند.در این پژوهش،برای انتخاب نمونه ها،از رویکرد گلوله برفی و به عنوان استانداردی برای پایان نمونه گیری،از روش اشباع مضامین استفاده شد.مضامین با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته احصا شد.نتیجه تحلیل داده های کیفی،شناسایی 48 مضمون پایه، 28 مضمون سازمان دهنده و در نهایت، 7 مضمون فراگیر شامل میزان موفقیت سیاست های کلی، سیاست های آتی برای موفقیت، تفاوت دولت های اصولگرا و اصلاح طلب، وضعیت آینده زنان آسیب پذیر، علت وجود مشکلات رفاهی، نظام های قابل پیاده سازی، راهکارهای اجرای نظام های پیاده سازی بود که در قالب یک مدل ارائه شدند. در اکثر مطالعات صورت گرفته در مورد زنان آسیب پذیر به بیان یک مسئله پرداخته شده ست. در این پژوهش در کنار بیان مشکلات به نظام هی قابل پیاده سازی و راهکارهای اجرایی این نظامها برای رفع مششکلات پرداخته شده است. در پایان، بر مبنای نتایج، پیشنهادهایی در این حوزه ارائه شد.

دارو به عنوان یک نیاز حیاتی تنها یک مقوله درمانی نیست بلکه دارای ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز هست. نظام دارویی ایران به دلیل اجرای برخی از سیاست های بازارمحور دستخوش تحولاتی شده است که پیامد های گسترده اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی داشته است. مساله مطالعه حاضر بررسی آثار و چالش های واگذاری حوزه دارو به عنوان یک کالای حیاتی در زندگی آحاد نیازمند به سازوکار بازار است. این پژوهش کیفی در قالب تحلیل و توصیف و دریک سطح نهادی و راهبردی ازحوزه ی دارو به عنوان یک کالای درمانی انجام گرفته است. در این پژوهش به کمک روش کیفی، یعنی مطالعه اسنادی و مصاحبه نیمه ساختاریافته با برخی از متخصصین این حوزه، به نقد این تحول در بازاری شدن داروپرداخته می شود. داده های حاصل از مصاحبه و اسناد با روش تحلیل مضمون مقوله بندی می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که بخش مهمی از قوانین و سیاست های اجرایی در حوزه دارو متاثر از اندیشه بازارسپاری است، این پیامدها شامل انحصاری شدن قدرت در دست برخی از افراد حقیقی و حقوقی، افزایش بی رویه واردات دارو، قیمت گذاری آزاد، آزادسازی در حوزه های میانی و سازمانی است. پیامدهای رفاهی این تحول آسیب های تعیین کننده بر دسترسی طبقات مختلف به ویژه دسترسی نیازمندان به داروهای درمانی گذاشته به طوری که زمینه های نارضایتی گسترده ای را به وجود آورده است.

مقاله حاضر، به منظور تحلیل شخصیت جوانان، به مثابه عاملان مؤثر در توسعه اجتماعی کشور، به ویژه نخبگان جوان تنظیم شده است. نظریه اصلیِ این مقاله، نظریه تلفیقی و چندبُعدی «نظم اجتماعی» به روایت چلبی است؛ زیرا در آن، ملازم با بهگشت (توسعه) اجتماعی، پرورش شخصیت پیشرفته تحت نظام های خانواده، هم چنین آموزشی و آموزشگاهی (PCK) لحاظ شده است. روش انجام پژوهش، روش تلفیقیِ «سنجش اجتماعی» است. البته عمده گزارش این مقاله براساس نتایج کمّی است؛ که با تکیه بر شواهد کیفی مورد تأیید و توصیف قرار گرفته اند. نمونه آماری متشکل از 250 دانش آموز از شهر مشهد است. گردآوری و تحلیل داده ها در وجه کمّی به روش پیمایش و تکنیک های آماری؛ و در وجه کیفی، با بهره گیری از تکنیک های مشاهده و مصاحبه عمیق انجام شده است. نتایج نشان می دهد که دانش آموزان مدارس عادی در ابعاد اجتماعیِ شخصیت پیشرفته، اعم از تحمّل اجتماعی، تعهّد تعمیم یافته، وابستگی عاطفیِ عام و هوش اجتماعی، به طور معنادار از دانش آموزان مدارس سمپاد جلوتر هستند. هم چنین، مطابق مدل های رگرسیون، سهم مراکز آموزشی در مقایسه با خانواده در تبیین تغییرات شخصیت پیشرفته در میان جوانان بیشتر است. بطوری که متغیرهای همدلی در مدرسه، روابط معلم-شاگرد و انتظارات عام گرایانه معلم در شکل گیری شخصیت این جوانان نقش تقویت کننده ایفا می کنند؛ در حالیکه روابط صمیمی با مدیر مدرسه نقش تضعیف کننده در شکل گیری ابعاد اجتماعیِ شخصیت آنان دارا می باشد.

با توجه به روند سالمند شدن جمعیت جهان و همچنین ایران، گردشگری سالمندی فرصتی حائز اهمیت در صنعت گردشگری محسوب می شود. از سوی دیگر توسعه گردشگری سالمندی منجر به افزایش کیفیت زندگی و رضایتمندی سالمندان به عنوان بخشی بزرگ از جامعه خواهد شد. جهت تحقق این امر، شناسایی ویژگی های گردشگران سالمند اهمیت بالایی دارد زیرا این گروه سنی از لحاظ نیازها، محدودیت ها و ترجیحات کاملا متمایز از سایر گروههای سنی می باشند. علی رغم رشد صورت گرفته در تعداد پژوهش های این حوزه طی سال های اخیر، همچنان با خلاء پژوهشی علی الخصوص در منابع داخلی مواجه ایم لذا این پژوهش، با نگاهی کل نگر و با هدف شناسایی مقوله های اصلی و فرعی توسعه گردشگری سالمندان از منظر گردشگران و ارائه چارچوبی کلی انجام شده است. جهت نیل به این هدف، بااستفاده از مرور نظام مندِ ادبیات و اتخاذ رویکرد کیفی و روش فراترکیب، پژوهش های پیشین بررسی و تحلیل شدند و برآن اساس، مقوله ها و مفاهیم موردنظر شناسایی و ارائه گردید. جهت انجام فرا ترکیب نیز، پس از غربالگری منابع اولیه تعداد 82 منبع انتخاب شده و پس از کدگذاری باز و محوری، کدها نهایتا در 10 مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی شامل انگیزه ها(رانشی و کششی)، محدودیت ها(درون فردی، بین فردی، ساختاری)، تسهیل گرها(درون فردی، بین فردی، ساختاری) و منافع کسب شده(بهبود فاکتورهای عینی کیفیت زندگی، بهبود فاکتورهای ذهنی کیفیت زندگی) طبقه بندی شدند.

هدف نوشتار حاضر رابطه بین سرمایه فرهنگی با سبک زندگی سلامت محور است. ازنظر روش شناسی ،رویکرد کمی محور مبتنی بر شیوه پیمایش با تکیه بر ابزار پرسشنامه استاندارددر بین زنان 20 تا 48 ساله شهر دامغان به تعداد 400 نفر در قالب نمونه گیری خوشه ای تصادفی ساده یافته ها جمع آوری شد.میزان آلفای کرونباخ سبک زندگی سلامت محور برابر (933/0) و سرمایه فرهنگی (800/0) و میزان روایی همگرایی متغیر وابسته (409/0) و متغیر مستقل برابر با (474/0) به دست آمده است و از روش های آمار توصیفی و استنباطی با تکیه بر نرم افزار SPSS یافته ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که وضعیت میانگین متغیر ها در حد متوسطبه بالا بوده است.در بین ابعاد سبک زندگی سلامت محور(روابط بین فردی)و در بین ابعاد متغیر سرمایه فرهنگی (سرمایه ضابطه ای) اهمیت بیشتری داشته اند.بر اساس نتایج همبستگی پیرسون(571/0) رابطه بین متغیرهای اصلی متوسط، مثبت و معنادار بوده است و رابطه مفروض بین مولفه های سرمایه های عینیت یافته (452/0)و تجسم یافته(427/0) با متغیر وابسته معنی دار با شدت متوسط و رابطه مفروض مولفه سرمایه ضابطه مند (225/0) بامتغیر یادشده معنی دار با شدت ضعیف بوده است. بر اساس نتایج بتای رگرسیون بیشترین بتاها (سرمایه فرهنگی، سرمایه عینیت یافته، سرمایه تجسم یافته، سرمایه ضابطه مند و…) با مقدار ضریب همبستگی (527/0) توانسته اند در حدود 32 درصد از تغییرات متغیر سبک زندگی سلامت محور را تبیین کنند.

در سال های اخیر بر تعداد زنان سرپرستخانوار افزوده شده است و مشکلاتی که این زنان و خانواده هایشان با آن رو برو هستند موجب شده سیاست گذاران و نهادهای حمایتی به امر اشتغال و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار توجه ویژه ای مبذول دارند. هر نوع مداخله اثربخشی نیازمند شناسایی چالش ها و مسائلی است که در این مسیر وجود دارد و مانع از اثربخشی اقدامات و حمایت ها می گردد. به این منظور با استفاده از روش فراترکیبِ اسناد این حوزه (66 سند پژوهشی و رسمی) تحلیل و سپس مصاحبه عمیق با مطلعین و ذینفعان در سه سطح خرد (زنان سرپرست خانوار) ، میانه (مددکاران) و کلان (مدیران و تصمیم گیران) (24 نفر) انجام شد و تجزیه و تحلیل داده ها از طریق تحلیل مضمون صورت پذیرفت. یافته های بررسی انجام شده نشان داد در چهار حوزه بسترهای آسیب زا، انواع سرمایه های معیشتی، فرایندها و ساختارها و استراتژی های معیشتی زنان سرپرست خانوار چالش ها و مسائل متعددی وجود دارد که مانع از آن می شود که مداخلات حوزه اشتغال و توانمندسازی از اثربخشی لازم برخوردار باشد. اعتبار و روایی پاسخ ها مورد بررسی قرار گرفت و تائید شد. در مجموع بر اساس یافته های فراترکیب و مصاحبه های عمیق 24 چالش عمده و 104 مسئله در این چهارحوزه شناسایی شد.

فرهنگ کار مبتنی بر دیدگاه اسلامی در حوزه شرکت های کوچک و متوسط یکی از مهمترین راهکارهای خلاصی کشورها به خصوص کشورهای توسعه نیافته از مشکلات اقتصادی است. در عصر حاضر بدون داشتن فرهنگ کار مبتنی بر دیدگاه اسلامی نمی توان انتظار فعالیت های کارآفرینانه اجتماعی داشت. هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل فرهنگ کار مبتنی بر دیدگاه اسلامی در راستای کارآفرینی اجتماعی در سازمان محیط زیست کشور بود. چارچوب نظری بر اساس دیدگاه های صاحبنظران تدوین شد. در مطالعه توصیفی پیمایشی حاضر، گروهی از خبرگان آشنا با تئوری های فرهنگ کار مبتنی بر دیدگاه اسلامی و کارآفرینی اجتماعی به صورت گزینشی انتخاب شدند و گروه دیگر، شامل همه کارکنان دارای رتبه سازمانی خبره و عالی در سازمان محیط زیست کشور در 31 استان بودند که با توجه به فرمول کوکران 400 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی، استنباطی و نرم افزارهای آماری استفاده شد. بین فرهنگ کار مبتنی بر دیدگاه اسلامی با کارآفرینی اجتماعی در سازمان محیط زیست کشور رابطه معنی داری وجود داشت. بین عوامل فردی، سازمانی، اجتماعی، محیطی و تکنولوژیک فرهنگ کار با کارآفرینی اجتماعی در سازمان محیط زیست کشور رابطه معنی داری وجود داشت. مسئولان محیط زیست کشور می توانند از نتایج پژوهش حاضر برای رفع مشکلات این سازمان استفاده کنند.

مقاله حاضر مبتنی بر پژوهشی کیفی است که در آن تلاش شده تا فهم ادراک شده ی دختران مجرد شهر یاسوج از زمینه ها و بسترهای اجتماعی_اقتصادی تاخیر در سن ازدواج مورد واکاوی قرار گیرد. بدین منظور با 20 دختر مجرد در شهر یاسوج که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند، مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته صورت پذیرفته است. در مرحله تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای کلایزی استفاده شد، مقوله های اصلی استخراج شده در مصاحبه با مشارکت کنندگان شامل: «عدم مطلوبیت اقتصادی ازدواج»، «انتظارات اجتماعی_اقتصادی تعمیم یافته» و « تغییر و تحولات ارزش ها و هنجارهای خانواده » بوده و شامل 11 مقوله فرعی «پیچیدگی شرایط اقتصادی و ترس از آینده تشکیل خانواده»، «ناکارآمدی طرح های حمایتی»، «سیطره ملاک های اقتصادی بر امر ازدواج»، «چالش های شغلی و ترس از ازدواج»، «تجملات فزاینده و دشواری تهیه جهیزیه»، «هم کفوی اقتصادی و انتظارات اجتماعی-اقتصادی از پسران»، «مطالبه توازن تحصیلی و مالی در دختران و جاماندگی پسران»، «ترس از خیانت همسر و بی اعتمادی فزاینده »، «مهریه به مثابه تضمینی برای ازدواج»، «تغییر نگرش های نسلی و کم رنگ شدن نقش خانواده» و «سایه ذائقه سازی رسانه بر امر ازدواج» می باشد. در مجموع یافته های پژوهش حاکی از آن بود که زمینه های اقتصادی_اجتماعی تا حد زیادی سیستم محاسبه ی سود و زیان در امر ازدواج را مختل نموده است.

نابرابری جنسیتی یکی از پدیده هایی است که در بیشتر جوامع بشری دیده می شود و به عنوان مسئل ه ای اجتماعی، همانند سایر پدیده های اجتماعی، تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد و از سویی بر متغیرهای دیگر نیز تاثیرگذار است. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین نابرابری جنسیتی و توسعه فرهنگی دانشجویان زن دانشگاه آزاد اسلامی تهران انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری، کلیه دانشجویان زن دانشگاه آزاد اسلامی تهران با حجم تعداد 457381 نفر بوده اند. حجم نمونه با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای متناسب با حجم و تصادفی ساده برابر با 382 نفر محاسبه شده است. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته توسعه فرهنگی (57 گویه) و نابرابری جنسیتی (34 گویه) استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای Spss22 انجام گرفت. نتایج نشان داد، نابرابری جنسیتی در حالت کلی و ابعاد آن همچون (نابرابری فرهنگی، نابرابری اجتماعی، نابرابری اقتصادی، نابرابری نمادی) با توسعه فرهنگی رابطه معکوس دارند. بدین معنا که با کاهش نابرابری جنسیتی و ابعاد آن، سطح توسعه فرهنگی کاهش می یابد. . چرا که مادامی که زنان یک جامعه در وضعیت نابرابر نسبت به مردان قرار داشته باشند نمی توان انتظار داشت که نهاد خانواده از جایگاه و استواری کافی برخوردار باشد. از سویی زنان نقش کلیدی در جامعه پذیری جنسیتی کودکان دارند.