فرهنگ در دانشگاه اسلامی

هدف: هدف مقاله حاضر، بررسی و دریافت چیستی و طراحی الگوی دانشگاه تمدن ساز در نظام آموزش عالی ایران(مورد مطالعه: دانشگاههای غرب کشور) با استفاده از رویکرد کیفی از منابع پژوهشی و تأیید مؤلفه ها از نظر خبرگان دانشگاهی بود که منجر به شناسایی مهم ترین مؤلفه های شکل گیری دانشگاه تمدن ساز و نقش آنها شد. روش: در این تحقیق با استفاده از روش کیفی(گراندد تئوری) و از طریق ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته، مؤلفه ها از دیدگاه ۱۵ نفر از صاحب نظران و خبرگان دانشگاهی که به صورت هدفمند انتخاب شده بودند، شناسایی و دسته بندی شدند. یافته ها و نتایج: مؤلفه های دانشگاه تمدن ساز در نظام آموزش عالی ایران دارای پنج بعد اصلی، شامل شرایط علّی، بسترساز، مداخله گر، راهبرد و پیامدها می باشد. از جمله مهم ترین مؤلفه ها در بعد علّی، به ضرورت تمدن سازی، توانمندسازی، بهسازی وظایف و ارتقای کارامدی دانشگاهها؛ در بعد بسترسازی به: ظرفیت سازی، تأمین زیرساختهای مادی و انسانی، توسعه منابع انسانی، هویت ملی، چشم انداز مشترک و مرجعیت علمی؛ در بعد عوامل مداخله گر به: تکریم علم و عالم، افتخارات تمدن ایرانی، نظام سازی و نظام ارزشیابی؛ در راهبردها به: دیپلماسی علمی، توسعه فنّاوری، ارتقای کارامدی پژوهشی، برنامه ریزی، ارتباط صنعت و دانشگاه، ساختارهای منعطف، مدیریت تعارض و تفکر سیستمی و در بعد پیامدی به: اشتغال آفرینی، ترویج الگوی فضائل، تشکیل حکومت دانایی محور می توان اشاره کرد. هر ۲۵ مؤلفه شناسایی شده به عنوان مؤلفه های دانشگاه تمدن ساز در نظام آموزش عالی ایران دارای نقش مهمی می باشند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثربخشی فعالیتهای فرهنگی دانشگاه در نهادینه کردن فرهنگ نماز در بین دانشجویان انجام شد. روش: این مطالعه جزء پژوهشهای کاربردی با روش آمیخته از نوع اکتشافی است. در بخش کیفی، از روش استدلال منطقی به عنوان یک راهبرد پژوهشی کل نگر، در کنار روش مطالعات کتابخانه ای و مرور اسناد و کتب علمی استفاده شد. در بخش کمّی، اطلاعات حاصل از بخش کیفی، در قالب پرسشنامه محقق ساخته در اختیار 406 نفر از دانشجویان دانشگاه هنر اسلامی تبریز که با نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند، قرار گرفت و تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری توسط نرم افزار اس.پی.اس.اس.20 انجام شد. یافته ها: ضمن تأکید بر تأثیرگذاری فعالیت همه معاونتهای دانشگاهی، فعالیتهای معاونت فرهنگی به عنوان تأثیرگذارترین حوزه و مؤلفه «حضور فعال اساتید و تمامی کارکنان دانشگاه در نماز جماعت» به عنوان تأثیرگذارترین مؤلفه در نهادینه کردن فرهنگ نماز شناسایی شد. همچنین، بین تأثیرگذاری مؤلفه های فرهنگی در میان زن و مرد، تفاوت معناداری یافت شد. نتیجه گیری: نتایج تحقیق به عنوان یک رویکرد زمینه گرا، می تواند فعالیتهای دانشگاه در معاونتهای مختلف را متحول سازد و بر تمرکز همه نهادهای دانشگاهی بر فرهنگ نماز تأکید کند. همچنین با ارائه مؤلفه های مؤثر، سیاستگذاران امور فرهنگی دانشگاهها را در جهت تحقق و نهادینه کردن فرهنگ نماز در دانشگاهها یاری رساند.

هدف: ذخیره معنوی جامعه به معنی انباشت کنشهای ناشی از منفعت غیر مادی در یک جامعه است. هدف مطالعه حاضر، بررسی آیات قرآنی و روایات اسلامی در خصوص نحوه تقلیل ذخیره معنوی جامعه بود که باعث ایجاد بلاهایی نظیر کووید 19 می شود. روش: مقاله حاضر با استفاده از روش شناسی نظریه داده بنیاد، به بازسازی معنایی ذخیره معنوی بر اساس آیات قرآنی و روایات اسلامی پرداخته است. پرسشهای تحقیق عبارت بودند از: از دیدگاه آیات قرآنی و روایات اسلامی، چگونه تقلیل ذخیره معنوی جامعه باعث ایجاد بلا می شود؟ با تحول معنوی چگونه می توان ذخیره معنوی را افزایش داد؟ چه مدل نظری تحول معنوی را از دیدگاه آیات قرآنی و روایات اسلامی تبیین می کند؟ چه تغییراتی در جامعه ایران باید رخ دهد که تحول معنوی صورت گیرد؟ راهبردهای کنشی و پیامدهای آن چیست؟ یافته ها: متعیّن های تحول درونی انسان و استمداد از دین، به عنوان شرایط علّی درونی؛ معنویت ستیزی استکبار در سده های اخیر به عنوان شرایط علّی بیرونی؛ معنویت در جامعه اسلام، خلأ معنوی جهان امروز و گرایش دوباره بشر به معنویت به عنوان بستر؛ جایگاه و نقش معنویت در مرحله نظام اسلامی، جامعه اسلامی، تمدن اسلامی و مسئولیت دولت اسلامی نسبت به معنویت آحاد جامعه، به عنوان شرایط مداخله گر شناسایی شدند. نتیجه گیری: معنویت در حوزه فردی نظیر خودنگری مداوم، حفظ سکینه در حوزه مسئولان و آموزش اخلاقی جامعه از سوی حکومت، به عنوان راهبرد کنشی؛ هدفدار شدن زندگی، توأم بودن پیشرفت حقیقی با اخلاق و معنویت در جامعه اسلامی به عنوان پیامدهای مثبت تحول معنوی؛ بیماری های همه گیر و طغیانهای سیاسی به عنوان پیامدهای دوری از معنویت؛ و مقوله هسته ای این بررسی نیز تحول معنوی است که مقولات عمده مذکور را در بر می گیرد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل تأثیرگذار فرهنگ سازمانی بر فرایند مدیریت دانش در دانشگاه پیام نور خوی انجام شد. روش: روش تحقیق، کیفی از نوع داده بنیاد بود. ابزارگردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود که برای سنجش روایی و پایایی آن، از چهار معیار اعتمادپذیری، انتقال پذیری، اتکاپذیری و تأییدپذیری و برای تحلیل داده ها از روش استنتاج مبتنی بر تحلیل مفاهیم و مفهوم پردازی مجدد استفاده شد. یافته ها: ایجاد فرصت و ظرفیت، جوّ حمایتی، مشوّقها، کار تیمی، توانمندسازی، انعطاف پذیری، تشویق نوآوری، استقلال عمل، ایجاد انگیزه، مستندسازی، انسجام و هماهنگی، اعتماد، ارتباطات درست، صمیمیت، همدلی، خطرپذیری، آزادی بیان، حمایت مدیریت و بسترسازی برای کاربرد دانش، به عنوان عوامل فرهنگ سازمانی تأثیرگذار و تک روی، محافظه کاری، عدم حمایت مدیریت، فقدان نوآوری در شیوه های جذب دانش، عدم ظرفیت سازی، تأکید بر کار انفرادی، عدم اعتماد به امنیت فنّاوری اطلاعات، فقدان آینده نگری، اتکا به شفاهیات، ترس از تسهیم دانش به خاطر از دست دادن قدرت، نبود انسجام و هماهنگی، عدم اعتماد به صحّت دانش، روحیه انحصارطلبی، عدم سازماندهی درست دانش و نبود ظرفیت و توانایی برای کاربرد دانش، به عنوان موانع فرهنگ سازمانی تأثیرگذار بر فرایند مدیریت دانش شناسایی شد. نتایج: «جوّ حمایتی» به عنوان عامل مؤثر و «عدم انسجام و هماهنگی» به عنوان مانع مؤثر بر مدیریت دانش، در مراحل چهارگانه فرایند مدیریت دانش مشترک بودند.

هدف: بهره مندی از حجاب مطلوب، یکی از مهم ترین دستورات اسلامی و راه های رسیدن به آرامش فردی و اجتماعی است. رعایت حجاب به عنوان یک دستور دینی، در رشد و توسعه فرد و بقای جامعه نقش شایانی دارد. توجه به این آگاهی که چه نوع حجابی مطلوب است، می تواند در برنامه ریزی و تصمیمات مختلف افراد تأثیرات زیادی داشته باشد. دانشجویان به عنوان یکی از اقشار فرهیخته جامعه می توانند در تصمیم گیری ها و سیاستگذاری ها، نظریات سازنده ای ارائه کنند. به همین دلیل، هدف پژوهش حاضر، واکاوی ویژگی های حجاب مطلوب از دیدگاه دانشجویان دختر بود. روش: پژوهش حاضر بر اساس رویکرد کیفی و نظریه زمینه ای انجام شده است. داده های مورد نیاز با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته و عمیق از دانشجویان دانشگاههای دولتی اصفهان، قم، آزاد اسلامی اراک و کرمانشاه، گردآوری و طی سه فرایند کدگذاری باز، محوری و گزینشی، جمع آوری، مفهوم پردازی و تجزیه تحلیل شده اند. یافته ها: پس از جمع آوری اطلاعات و طبقه بندی مصاحبه ها، یافته های پژوهش شامل 182 مفهوم اولیه، 85 مقوله فرعی و 18 مقوله اصلی و مقوله هسته نیز «حجاب مطلوب» برساخت شد و مدل پارادایمی شکل گرفته، شرایط و علل، عوامل و ضرورتهای لازم را بازنمایی کرد. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها و نتایج پژوهش، لازم است برای داشتن حجاب مطلوب، تمام مؤلفه های اثرگذار با اتخاذ تدابیر و راهبردهای لازم، پیامدهای شایسته این امر را فراهم سازند.

هدف: پس از انقلاب اسلامی، دانشگاه نیز تحول یافت که وجهی از این تحول، ارائه الگوی دانشگاه اسلامی بود. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل تجربه دانشگاه امام صادق(ع) به عنوان یکی از مصادیق دانشگاه اسلامی بر اساس الگوهای دانشگاهی بود. روش: روش پژوهش، تحلیل تاریخی است و شرایط امکان مندی دانشگاه امام صادق را بررسی کرده است. یافته ها: با تغییر سبک و الگوهای مرسوم دانشگاهی و تحول اجتناب ناپذیر دانشگاه اسلامی، لازم بود افق تحول دانشگاه اسلامی مشخص شود که در آن، تعامل با نیازهای جامعه و دولت عینی و ملموس باشد. دانشگاه اسلامی بیشتر در ارتباط با نیازهای نظام اسلامی(دولت) شکل گرفته بود که پس از این باید در ارتباط با نیازهای جامعه اسلامی(مردم) خود را بازآفرینی کند. نتیجه گیری: ایده دانشگاه اسلامی که پس از انقلاب اسلامی برای به خدمت گرفتن دانشگاه شکل گرفته بود، نیازمند تعامل جدّی تر با نهاد علم (دانشگاه) از سوی دانشگاه اسلامی است. در شرایطی که دانشگاه ایرانی با بحرانهای جدّی مواجه است، دانشگاه اسلامی می تواند به عنوان یک الگوی دانشگاهی، به حل برخی از این بحرانها بیندیشد. دانشگاه امام صادق با پیگیری عمیق تر فضای علمی میان رشته ای که ویژگی اصلی آن، تعهد نسبت به مسائل جامعه است، می تواند تجربه مفیدی برای آموزش عالی در ایران باشد.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه فارسی مقیاس کوتاه افسردگی- شادکامی در بین دانشجویان بود. این مقیاس دارای شش گویه است که در طیف لیکرت چهار درجه ای از صفر(هرگز) تا 3 (اغلب) نمره گذاری می شود. نمرات کل نیز به صورت پیوستار از صفر تا 18 می باشد که نمرات پایین تر، نشان از افسردگی و بالاتر، نشان از شادکامی دارد. روش: روش این پژوهش، توصیفی از نوع تحلیل عاملی و همبستگی بود. جامعه آماری، تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد اهواز بودند که از این جامعه و به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، تعداد 400 شرکت کننده انتخاب شدند. ابزارهای اجرا شده در پژوهش نیز شامل مقیاس کوتاه افسردگی- شادکامی، مقیاس بهزیستی روان شناختی ریف و فهرست علائم بود. یافته ها: نتایج نشان از تأیید شش گویه ای و تک عاملی بودن مقیاس دارد. همچنین روایی محتوا و ملاک، مطلوب گزارش شد. پایایی با آزمون آلفای کرونباخ و بازآزمایی نیز به ترتیب 79/0 و 80/0 گزارش شد که مطلوب است. نتیجه گیری: مقیاس کوتاه افسردگی- شادکامی می تواند در مطالعات داخلی استفاده شود؛ به ویژه در مطالعات فوری یا زمینه یابی که نیاز به جمع آوری سریع یا کلان داده ها دارد.