احمد عباسی دره بیدی

هدف پژوهش حاضر، طراحی و تدوین الگوی پاردایمی امنیت و صلح پایدار در پرتو فرهنگ مهدویت از نگاه متخصصان و استادان این حوزه است. روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر نظریه زمینه ای است. داده های پژوهش، ازطریق نمونه گیری نظری و هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری با مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته گردآوری شده اند. یافته های پژوهش، شامل 187 مفهوم، 116 مقوله فرعی و 21 مقوله اصلی، با مقوله هسته امنیت سازی و صلح پایدار در فرهنگ مهدویت، با شرایط علی (4 مقوله)، زمینه ای (4 مقوله)، مداخله گر (4 مقوله)، راهبردی (5 مقوله) و پیامدها (4 مقوله) برساخت شدند. درنهایت، به منظور امینت سازی و صلح پایدار، لازم است تا تمام مؤلفه های اثرگذار با اتخاذ تدابیر و راه کارهای لازم، پیامدهای شایسته این امر مهم را فراهم سازند.

توجه به کرامت انسانی به عنوان یک موهبت الهی که در میان آفریده ها و موجودات فقط مختص انسان ها است، از دلایل کمال انسانی و تحقق اراده الهی مبنی بر خلیفه اللهی انسان بر روی زمین است. اما فاصله گرفتن انسان از اهداف آفرینش و ضروریات زندگی انسانی و عبودیت پروردگار، مانع تحقق کامل و اساسی این مفهوم در جهان معاصر شده و آسیب ها و چالش های فراوانی را پیش روی این مفهوم نهاده است که لازم است از طریق منابع اصیل و کاربردی در رفع آن ها تلاش شود. به همین دلیل هدف پژوهش حاضر بررسی آسیب ها و چالش های تحقق کرامت انسانی و راهکارهایی رفع آن ها با الهام از آموزه های رضوی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با استناد به منابع قرآنی – روایی و متون کتابخانه ای و اینترنتی است.یافته های پژوهش نشان داد مهمترین آسیب ها و چالش های تحقق کرامت انسانی در جهان معاصر شامل «خروج انسان از مرکزیت آفرینش، مصرف گرایی و تجمل گرایی، حرص و طمع، شهرنشینی، تخریب محیط زیست، مصرف مواد مخدر، افزایش تنهایی، گسترش فضای مجازی و انحرافات آن، جنگ و خونریزی، فاصله از دین و از بین رفتن حریم خصوصی» است که براساس آموزه های رضوی مهمترین راهکارهای رفع آن ها شامل «برنامه ریزی در امور، انفاق، احترام و تکریم دیگران، قناعت، ایمان و معنویت، پرهیز از خواهش زیاد از دیگران، تقوا و دوری از گناه، دوری از صاحبان رذایل و فضای آلوده مجازی، خودشناسی، عفو و گذشت، دوری از تمسخر و تحقیر، مراقبت از طبیعت و حفظ حرمت و شخصیت دیگران» است.

پدیده «خون صلح» یکی از شیوه های صلح و سازش و از راهکارهای مهم در راستای کاهش جرم و حفظ اتحاد و انسجام میان اقوام است. هدف پژوهش حاضر بررسی زمینه های تحقق فرهنگ خون صلح در تعاملات انسانی در راستای صلح و سازش میان اقوام و کاهش جرم است. رویکرد پژوهش تفسیری- برساختی و روش آن کیفی مبتنی بر نظریه داده بنیاد جهت تحلیل داده ها است. نمونه گیری در دسترس و از میان افراد با تحصیلات کارشناسی ارشد و بالاتر به شیوه نظری با توجه به اشباع داده ها است. به منظور گردآوری داده ها با 22 نفر از نخبگان استان کرمانشاه مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. یافته های پژوهش شامل 340 مفهوم اولیه، 67 مضمون فرعی و 18 مضمون اصلی بود که مقوله هسته «تحقق فرهنگ خون صلح» با توجه به شرایط علی (4 مضمون)، شرایط زمینه ای (5 مضمون)، شرایط مداخله گر (4 مضمون)، راهبردها(4 مضمون)، پیامدها (2مضمون) برساخت گردید و الگوی نهایی پژوهش ارائه گردید.

خانواده به عنوان مهمترین نهاد تاثیر گذار در اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است. به طوریکه از ساختارهای اصلی جامعه اسلامی جهت تحقق اهداف خلقت انسان و رسیدن به مقام خلیفه اللهی به شمار می آید. هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد و مؤلفه های پیشران تعالی خانواده اسلامی براساس آموزه های نماز در شرایط کنونی بود. پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام گرفت. مشارکت کنندگان پژوهش (20 نفر) اساتید و روحانیون دانشگاهی استان اصفهان در سال 1401 بودند که بر اساس رویکرد نمونه گیری هدفمند و روش معیار و با توجه به اشباع نظری مورد مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق قرار گرفتند. تحلیل یافته ها با الگوی کلایزی (1978) انجام شد و یافته ها در قالب سه جدول با عناوین «مقدمات و زیرساخت ها»، «ابعاد» و «آثار و نتایج» و 87 مضمون فرعی در قالب 11 مضمون اصلی با عناوین «هدفمندی، شرایط و مقدمات، برنامه و چشم انداز، کیفیت(مقدمات و زیرساخت ها با 32 مفهوم پایه)، روانی- جسمانی، فردی- اجتماعی، حقوقی(ابعاد شامل 26 مفهوم پایه)، استحکام و پایداری، حریم و حرمت، سلامت و تربیت و تعالی(آثار و نتایج با 29 مفهوم پایه)» طبقه بندی و شناسایی شدند. این مضامین زمینه ساز تعالی خانواده اسلامی از یک سو و بازآموزی و تقویت آموزه های نماز در خانواده از سوی دیگر و در نتیجه کمک به تحقق خانواده متعالی اسلامی در سطح گسترده خواهند شد.

تذکر زبانی، بخش مهمی از فریضه امر به معروف و نهی از منکر و یک عامل تأثیرگذار بر امنیت اجتماعی است. آگاهی و بهره مندی مطلوب از آن می تواند در برنامه ریزی، تصمیمات و ارتقای احساس امنیت اجتماعی افراد جامعه اثرگذار باشد. هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی تأثیر تذکر زبانی بر احساس امنیت اجتماعی ازنظر اساتید رشته معارف اسلامی در دانشگاه است. با توفیق تذکر زبانی با توجه به دیدگاه بوم شناختی، سرمایه اجتماعی افراد بیشتر و براساس دیدگاه کنترل اجتماعی، پیوند افراد قوی تر می گردد. روش پژوهش کیفی و مبتنی بر نظریه زمینه ای و داده بنیاد است. داده های مورد نیاز ازطریق نمونه گیری نظری و هدفمند با استفاده از مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با اساتید و متخصصان دروس معارف اسلامی در شهر کرمانشاه گردآوری شده و طی سه فرآیند رمزگذاری باز، محوری و گزینشی، مفهوم پردازی و تجزیه و تحلیل شده است. یافته های پژوهش، شامل 186 مفهوم اولیه، 59 مضمون فرعی و 18 مضمون اصلی است که مقوله هسته، تقویت اثرگذاری تذکر زبانی بر احساس امنیت اجتماعی، همراه با شرایط علی (4 مقوله)، زمینه ای (4 مقوله)، مداخله گر (4مقوله)، راهبردها (4 مقوله) و پیامدها در دو مقوله کلی پیامدهای اولیه و ثانویه برساخت شدند. درکل، برای تقویت اثر تذکر زبانی بر احساس امنیت اجتماعی درمیان شهروندان یک جامعه، لازم است تا تمام مؤلفه های اثرگذار با اتخاذ تدابیر و راهبردهای لازم، پیامدهای این امر را فراهم سازند.

هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی چالش های آموزش مطالعات اجتماعی در دوران کرونا از دیدگاه دانش آموزان است. روش پژوهش کیفی با رویکرد پدیدارشناسانه است. اطلاعات از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته جمع آوری و تحلیل اطلاعات به شیوه تحلیل محتوای تفسیری انجام شد. جامعه آماری کلیه دانش آموزان متوسط اول شهر نجف آباد هستند که در سال تحصیلی 1399-1400 مشغول به تحصیل بوده اند و با شیوه نظری، با توجه به اشباع داده ها به صورت هدفمند 20 نفر از آنان نمونه گیری و مورد مصاحبه ها قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه تحلیل داده ها نشان داد که مهم ترین چالش های آموزش مطالعات در دوران کرونا از نگاه دانش آموزان عبارت اند از؛ چالش های تدریس از طریق شبکه ها (10 زیر مضمون)، چالش های مربوط به سنجش و ارزیابی (5 زیر مضمون)، چالش های مربوط به معلمان و سواد رسانه ای و مجازی آنان (5 زیر مضمون)، چالش های مربوط به دانش آموزان (5 زیر مضمون)، چالش های مربوط به خانواده (5 زیر مضمون) هستند که باعث کاهش یادگیری و کیفیت آموزش مطالعات اجتماعی شده و لازم است تا در این رابطه شیوه های بهتر و راهکارهای مناسبی اندیشیده شود.

مسئله اصلی پژوهش حاضر که با روش کیفی و به شیوه ی توصیفی- تحلیلی با استفاده از مصاحبه با معلمان شهر شیراز انجام شده است، بررسی و شناخت چالش ها و فرصت های آموزش در فضای مجازی فراروی تعلیم و تربیت است. پس از بررسی منابع و داده های جمع آوری شده از مصاحبه های انجام شده مشخص گردید که مهمترین چالش های فضای مجازی را می توان در چهار بعد؛ \"ابزار و منابع مورد استفاده\"، \"معلمان\"، \"دانش آموزان\"، \"خانواده ها\" جمع بندی نمود. در بعد ابزار مورد استفاده مهم ترین چالش ها؛ یادگیری سطحی، نبود برنامه هماهنگ، سرعت پایین نرم افزار شاد، سردرگمی در استفاده از نرم افزارها، عدم توانایی تدریس دروس کارگاهی و آموزشگاهی شناسایی شده اند. در رابطه با معلمان مهم ترین چالش ها؛ عدم برگزاری دوره های آموزشی، آموزش مجازی و آموزش کار با شاد و سایر پیام رسان ها، نداشتن سواد مجازی و غافلگیر شدن معلمان، به خطر افتادن حریم خصوصی معلمان، تقلب کردن بچه ها و عدم ارزشیابی دقیق و ناتوانی در کنترل مدیریت آن، نبود زیرساخت مناسب، عدم تناسب محتوای آموزشی موجود با محتوای آموزش مجازی، محدودیت دروس عملی و کارگاه، بازدهی کمتر، شناسایی شده اند. در رابطه با دانش آموزان نیز مهم ترین چالش ها؛ عدم ارتباط و تعامل رو در رو، نداشتن سواد رسانه ای، نبود محیط مناسب برای ارسال صدا و فیلم، نداشتن سابقه و آموزش در زمینه آموزش مجازی، نداشتن امکانات، گوشی و دسترسی به تکنولوژی، دوری از دوستان و همکلاسی ها، آسیب دیدن پایه های ابتدایی خصوصا بویژه اول و دوم، دور زدن آموزش ها، به خطر افتادن سلامت جسمی و روحی، نابرابری در میان دانش آموزان شناسایی شدند و در رابطه با خانواده ها مهمترین چالش ها؛ وضعیت نامناسب اقتصادی و نداشتن هزینه تهیه گوشی و اینترنت، درگیر کردن امکانات و تمام افراد در آموزش، افزایش نابرابری آموزشی، پیدایی مشکلات روحی - روانی بخاطر سختی شرایط، ایجاد بی میلی و بی اهمیت جلوه دادن آموزش ها، عدم پذیرش تجربه جدید آموزش مجازی برای خانواده ها، سوءاستفاده بچه ها از این دوران و سیر در سایر فضاهای مجازی شناسایی شدند که با ذکر فرصت های ایجاد شده، در نهایت متناسب با هر یک از چالش های شناسایی شده در ابعاد چهارگانه فوق، راهکارهای عملیاتی و اجرایی ارائه شده است.

اوقات فراغت، بستر مناسبی برای رشد شخصیت و اعتلای وجود و زمینه ی همواری برای هدایت زندگی و تأمین سلامتی است. این اوقات از ارکان مهم زندگی است که در قرآن نیز به آن توجه شده است و در تعالیم اسلامی، تفریح سالم و گردش در طبیعت در رابطه با آن ذکر شده است. ارزش و اهمیت این اوقات در زندگی و به خصوص سلامت انسان بسیار بالا و مهم است، به همین خاطر هدف از انجام این پژوهش که با روش اسنادی و با توجه به منابع مروری و کتابخانه ای انجام گرفته است، ارائه دانش کاربردی درباره گذران اوقات فراغت از نظر قرآن و دستورات ائمه معصومین (علیهم السلام) است که راهکارهای مختلفی چون بهره بردن مادی و معنوی از این اوقات، پرداختن به اموری چون ورزش، گشت و گذار، سیر و سیاحت در طبیعت و انجام امور مذهبی مانند بازدید از اماکن مذهبی و صله رحم و ... را ارائه کرده اند. این راهکارها علاوه بر پر کردن مناسب این اوقات، می توانند موجب حفظ و ارتقای سلامتی افراد و جامعه گردند و برنامه ریزی صحیح اوقات فراغت مبتنی بر دین و علم، روشی مؤثر در هدایت این اوقات، جهت رسیدن به شادابی، معنویت و سلامتی جامعه و خانواده ها است.